COPIE van t;ghene d’welck aen den Generale Staten tot Bruyssel vertooght is gheweest den xxviii april 1600. Mitsgaders de middelen om te comen tot eenen goeden Peys , weder-oprichtinghe der Saken ende Privilegien van het Nederlandt. Vertooght van den Staten Generael van Braband, Vlaenderen etc. Aen hare Hoogh-heden [DM] Tot Middelburgh. Voor Baernaerdt Langhenes, anno 1600, 4o, 8 p.
(Knuttel 1119. Kasteeltoren als wapen op titelblad. In oud handschrift “deese propositie van chardot v. Dremt (?)”).
LUDOVICUS GRANATENSIS, Conciones quæ de præcipius sanctorum festis in ecclesia habentur. A Festo Sancti Andreæ usque ad Festum Mariæ Magdalenæ [DM] Antverpiæ, ex officina Plantiniana, apud Ioannem Moretum 1600, 8o, 527p.
LUDOVICUS GRANATENSIS, Conciones de præcipius sanctorum festis a Festo beatissimæ Mariæ Magdalenæ usque ad finem anni [DM] Antverpiæ, ex officina Plantiniana, apud Ioannem Moretum 1600, 8o, 542+[i] p.
(Louis de Granda (1504-1588) was een Spaanse theoloog en dominicaan, die later naar Portugal verhuisde. Met privilege van de koning van Spanje (Yo el rey). Twee keer het fraaie drukkersmerk van Plantijn. Deze twee werken over kerkelijke feestdagen maken deel uit van een serie van zes. In originele perkamenten spitselband. Op de rug in origineel handschrift de naam van de auteur: Granatensis. Binnenzijde perkamentomslag gekruld).
IEAN FRANCOIS LE PETIT, La grande chroniqve ancienne et moderne, de Hollande, Zelande, West-Frise, Vtrecht, Overyssel & Groeninghen iusques al la fin de lan 1600, a Dordrecht, De l’impression de Guillaume Guillemot [achterin: a Dordrecht chezGuillaume Guillemot M.VI.C.I. (1601), kl. Folio, 779 + [xv] p.
(Meest waardevolle deel van een tweedelig werk van Le Petit (1546-ca.1615) over de Nederlandse Opstand in de jaren 1556-1600. De auteur werd geboren in Béthune. Hij vluchtte na zijn bekering tot het protestantisme naar het Noorden, waar hij in dienst trad van Willem van Oranje. In 1598 woonde hij in Aken, waar hij zijn aan de Staten-Generaal opgedragen ‘Grande chroniqve’ schreef.
Op de titelpagina noemt hij zich griffier van Béthune in Artois. Het eerste deel daarvan is een Franse vertaling van de bekende Divisiekroniek van Cornelius Aurelius en daarom van minder waarde. Het deel over de Opstand bevat daarentegen unieke informatie en telt zeventien paginagrote gravures van de hand van Christoffel van Sichem de Oudere, graveur en drukker in Amsterdam (1546-1624). Afgebeeld zijn: Philips II, Emanuel Philibert, Margaretha van Oostenrijk, de hertog van Alva, Willem van Oranje, Requesens, Don Juan, Matthias van Oostenrijk, Parma, Francois de Valois, Elisabeth van Engeland, Leicester, Maurits, Ernst van Oostenrijk, Albert van Oostenrijk, Isabella van Spanje en een allegorie van de Staten-Generaal. Met fraai gegraveerde titelpagina met heraldische symbolen, wapens en een haventafereel.
Fraaie licht overslaande perkamenten band, aan achterzijde bovenaan een stukje afgebrokkeld, met kleine blindstempeling op voor- en achterzijde, sporen van verdwenen sluitlinten. Titel en auteursnaam op de rug in zwarte inkt, plus het cijfer 2. Boekblok gaaf, maar binding los. Met sporadisch enkele contemporaine aantekeningen. Eigendomskenmerk op titelpagina uitgewist. Op keerzijde titelblad eigendomsinschrijving: “Henry Moetten vraij possesseur de ce livre”).
.
.
.
JUSTUS LIPSIUS, Epistolarum selectarum centuria miscellanea [DM], Antverpiae, ex Officina Plantiniana, Apud Ioannem Moretum 1602, kl.fol., [vi]+108+[iii]p.
JUSTUS LIPSIUS, Epistolarum selectarum centuria singularis. Ad Germanos & Gallos [DM], Antverpiae, ex Officina Plantiniana, Apud Ioannem Moretum 1602, [vi]+79p.
(Verzameling brieven van Justus Lipsius, uitgegeven door de bekende Antwerpse drukkerij Plantijn-Moretus. Lipsius was de grote opponent van Coornhert tijdens diens laatste twee levensjaren in Gouda. Originele perkamenten band, met donkerrood titelschildje – licht beschadigd – met in goud als titel: “lipsii epist. sel. miscel. Germ & Gal.”. Beide boeken worden gescheiden door een nog oorspronkelijk groen leeslint. Op beide titelpagina’s het beroemde drukkersmerk met de gulden passer en de tekst Labore et Constantia van Plantijn. Op snee rood gekleurd.
Het eerste deel wordt voorafgegaan door een opdracht aan Johannes Dreckwaert, Dortenaar van geboorte maar thesaurier in Brussel, met wie Lipsius de devotie deelde voor de maagd Maria. Het tweede deel wordt voorafgegaan door een opdracht aan de apostolisch-vicarus in Keulen, de Italiaanse bisschop Frangipani. Na de opdracht volgt in beide delen een index van de opgenomen brieven, alfabetisch geordend wat
betreft de ontvanger. De allereerste brief is gericht aan de uitgever van dit brievenboek, Johannes Moretus, geschreven vanuit Leiden op 1 december 1588. Onder de ontvangers van brieven van Lipsius treffen we geleerden aan als Abraham Ortelius, Carolus Clusius, Hugo Grotius, Isaac Casaubon, Theodorus Canter, Dominicus Baudius, Franciscus van Aerssen, William Barclay, Joseph Scalinger en Stephanus Pighius).
ANDREAS SALLAEUS, Index amplissimus materiarum præcipuarum, quæ sparsim in concionibus de tempore & sanctorum festis solemnibus, à P.F. Ludovico Granatensi in lucem editis, continentur; diu multumque hactenus à Divini verbit, declamatoribus expetitus [DM] Antverpiæ ex officina Planiniana, apud Ioannem Moretum 1602 [achterin: 1603], 8o, 1606+[ii] p.
(Salaeus was pastoor in Silly. Index op de werken over katholieke feestdagen van Lodovicus van Granata in zijn Consiones de tempore. In puntgave perkamenten spitselband. Drukkersmerk van Plantijn op de titelpagina en groot op het laatste blad. Rood gespikkeld op snee).
PLACCAET op die binnenlandtsche inlegheringhen ende deurtochten. Ghearresteert den xiiii decembris 1600. Wth bevel der H. Gedeputierden der Stadt Groningen ende Ommelanden van niews in druck ververdigt [Wapen van Groningen] Ghedruckt tot Groningen, by Gerhard Ketel, ordinaris boeckdrucker derselver, anno 1603, 4o, [viii] p.
(Zonder omslag. Titelpagina wat vuil).
SIMON VEREPAEUS, Catholicum precationum selectissimarum enchiridion ex sanctorum patrum, et illustrium tum veterum, tum recentium auctorum scriptis, & precationum libellis. Editio ultima, & superioribus castigatoir, & pulcherrimus omaginibus illustrier [ill.] Antverpiae, sumptibus viduae & heredum Io. Belleri, sub signi Aqvilae Avreae. Anno 1603, 12o, [xxxviii van ivviii]+528 [van 538+iv] p.
(Incompleet populair contra-reformatorisch gebedenboekje van de hand van Simon Verepaeus (1522-1598), waarvan de eerste editie waarschijnlijk in 1572 verscheen. Deze editie is fraai geïllustreerd met 83 (van 86) kleine en iets grotere gravures met bijbelse taferelen en katholieke symbolen. De auteur was prior van het nonnenklooster Berg van Thabor in Mechelen en na verdrijving rector van de Latijnse scholen van Turnhout en ’s-Hertogenbosch. Hij overleed in laatstgenoemde plaats en werd begraven in de Sint-Jan. Titelpagina en eerste tien pagina’s ontbreken (ook de eerste bladzijden van het Calendarium voor januari), alsmede de laatste 14 pagina’s. Het boekje is fraai gerestaureerd met lederen band en goudopdruk en het aanbrengen van nieuwe schutbladen. Uit een oude aantekening op p. 24 blijkt dat dit exemplaar in bezit is geweest van de Engelse benedictijnse nonnen van Douai, die in deze Noord-Franse stad in 1607 een klooster stichtten).
SANCT AMBROSIUS, Operum S. Ambrosii Mediolanensis episcopi, Tomus quintus. Sermones & epistolas huius sancti Doctoris exacte recognitas, & opuscula quadam illi adscripta, [DM schip Lutetia, Compagnie de la Grand-Navire], Parisiis M.DCIII [1603], gr. fol., 1150 kolommen [=[iii]+288p.]
(Los vijfde deel van de verzamelde werken van de kerkvader Ambrosius, uitgegeven door een in 1582 opgericht drukkerscollectief in Parijs, de Compagnie de la Grand-Navire, dat zijn werken sierde met een grote gravure van het schip Lutetia op de titelpagina. Binnenwerk licht watervlekkerig, maar stevig en schoon papier. Schutblad en titelpagina los. Titelpagina met zwarte en rode letters; vergeeld en watervlekkerig, met gave gravure van het schip als drukkersmerk. Enkele aantekeningen in oud handschrift. Op achterzijde goedkeuring paus Sixtus V, gedateerd 14 september 1585. Op binnenzijde van voorplat eigendomsplakker van “Regalo D. D’Ignacio Oses á la iglesia parroquial de la villa de Falces, para uso de los sacerdotes de la misma”. In sleetse band, met houten platten, omkleed met geblindstempeld leer dat op voorzijde redelijk
intakt is, maar op de achterzijde aan de kanten afgebrokkeld. In het midden in een ruit op voor en achterzijde het IHS-merk van de jezuïeten. Het leer op de rug is verdwenen, waardoor touwen zichtbaar zijn, maar ook de inktafdruk van een middeleeuws manuscript (met woorden als “iherusaleim” en “sanctam”) dat bij het inbinden gebruikt is. Sporen van boekklampen. Op de snede van het boek is bovenaan de H. Ambrosius getekend, met daaronder “S. Ambrosij” en “To I et Z” (?).
.
WILLEM ESTIUS, Waerachtighe historie van de martelaers van Gorcom, meesten-deel al Minder-broeders die veur het Catholijck gheloove van de ketters ghedoodt zijn in den iaere onses Heeren M.D.LXXII. Eerst beschreven in’t Latijn, deur Willem Estius Hessel-sone, doctor in de H. Godtheydt in de Universiteyt van Douay. Ende nu in onse Duytsche taele over-gheset deur B. Willem Spoelbergh, Gardiaen der Minder-broeders binnen Mechelen [DM] t’Antwerpen, in de Plantijnsche Druckerije by Jan Moerentorf1604, 8o, 401+[iii] p.
(Vroegste en meest volledige Nederlandstalige beschrijving van de lotgevallen van de Martelaren van Gorcum. Aangevuld met enkele andere martelaarsverhalen uit dezelfde periode, waaronder die van tweeGoudsepriesters. In originele perkamentenband met blindstempeling en overslaande platten en gaatjes voor (verdwenen) sluitlinten. Voorste schutblad verdwenen. Op de titelpagina en het laatste schutblad het beroemde drukkersmerk van Plantijn met de gulden passer. Op achterplatten eigendomsinschrijving van Francois van Lippeloo (2x). Waarschijnlijk was hij de eerste eigenaar. Hij was begin zeventiende eeuw kunstschilder in Antwerpen en lid van het St.-Lucasgilde).
CAREL VAN MANDER, Wtlegghingh op den Metamorphosis Pub. Ovidij Nasonis. Alles streckende tot voordering des vromen en eerlijcken borgherlycken wandels. Seer dienstich den schilders, dichters en constbeminders, oock yegelyck wt leering byeen gebracht en gheraemt, Voor Paschier van Westbusch, boeckvercooper tot Haerlem 1604, 4o, [xii]+128fol. = 256p.
(Deze Wtlegghingh is meestal onderdeel van het beroemde Schilderboec van Van Mander. Met fraaie titelgravure, ontworpen door Carel van Mander zelf en gegraveerd door Maetham. Met privilege van 19 juli 1603 aan Westbusch voor de duur van acht jaar. Exemplaar zonder opdracht van Van Mander aan het Amsterdamse stadsbestuur. Originele perkamenten band, rafelig op de aanhechting van platten en rug. Klein scheurtje in het perkament van het achterplat. Op de rug de titel in oud handschrift: “Wtleggingh op de Metamorphosis door Carel van Mander. Titelgravure licht vervuild en aan de linker en rechter onderzijde afgesleten, zonder verlies aan tekst of afbeeldingen. Binding binnenzijde zwak. Aan het eind ontbreken fol. 128-136 en de vier registerpagina’s).
GIROLAMO FRACCETTA, FRANCESCO VERDUGO, Li commentari Francesco Verdugo, Delle cose successe in Frisia. Nel tempo, che egli fù Governatore & Capitan Generale, in quella Provincia. Non mai prima messi in luce. Et tradotti della lingua Spagnuola nell’Italiana. Con la Vita del medesimo Verdugo […] Orn., In Napoli, Nella stamperia di Felice Stigliola, à Porta Reale MDCV [1605], 8o, [xxii]+340+[ii] p.
(Verslag van de veldtochten van de Spaanse legeraanvoerder Verdugo door Noord-Oost-Nederland. Vanuit het Spaanse in het Italiaans vertaald en voor het eerst in druk verschenen in Napels. In originele, doorleefde, perkamenten band, met titel in vervaagd oud handschrift op de rug. Op gescheurd schutblad eigendomsaantekeningen uit 1727 en op de titelpagina uit 1702, keerzijde 1731. Ook op achterste schutblad eigendomsaantekening. Nederlandse vertaling: van Jan van den Broek, Voor God en mijn koning. Het verslag van kolonel Francisco Verdugo over zijn jaren als legerleider en gouverneur namens Filips II in Stad en Lande van Groningen, Drenthe, Friesland, Overijssel en Lingen (1581-1595) [Groninger Bronnenreeks 3], Van Gorcum Assen 2009, [xii]+328p.)
J[ACOBUS] F[RANSZ] CORTGEEN VANDER GOUDE, Stichtse cleyne chronicke, waerin die gheschiedenissen des stadts, steden ende landen van Utrecht in een tijdt van vrede en oorloghe van begin des stadts int jaer ons Heeren 80 tot den jaere 1578, int cort verhaelt werden [Orn.], Ghedruckt tot Utrecht, by Salomon de Roy, anno 1605, 8o, 68p.
(Beknopte Utrechtse geschiedenis, geschreven door de in Gouda geboren auteur, die zich in het voorwoord I.F. van der Goude noemt. De familie Cortgeen heeft jarenlang deel uitgemaakt van de Goudse vroedschap. Zo woonde in 1517 een Jacob van Cortgeen aan de Westhaven en een Jan Jacobsz van Cortgeen aan de Oosthaven. Laatstgenoemde was diverse keren burgemeester en schepen van Gouda tussen 1507 en 1534. Dit Utrechtse werkje, dat bij de aankomst van de graaf van Leicester in 1586 zou zijn geschreven, werd in 1745 herdrukt door Jan Hartig in Amsterdam, met uitbreiding door Cornelis Booth. Titelblad met wapen van de provincie Utrecht; laatste blad met wapen van de stad Utrecht. De pagina’s 23-26 ontbreken en zijn in 19de-eeuws handschrift toegevoegd. Pagina 61-68 in civilité. Handschrift is van J.A. Groshand, wiens “naamtekening” ook op het schutblad staat, met de (datum?)code 13 5/25 53 en de toevoeging: “Dit exempl. is compleet, maar de bl. 23.25.25.26 zijn met de pen bijgeschreven. Dit is de 1e uitgave en komt weinig voor”. Op hetzelfde schutblad een eigenaars-handtekening L. de Jong in blauwe inkt. Boekje met achttiende-eeuws perkamenten spitselbandje met geblindstempeld ornament voor en achter. Achterzijde aan rechter onderzijde bruin gevlekt. Op de rug in heldere zwarte letters staat “Stichtsche cleyne chronicke 1605”. Binnenwerk gerestaureerd, met toevoeging van zes lege schutbladen voorin en achterin. Titelpagina en eerste tekstpagina bovenaan verstevigd. Op tweede schutblad in potlood eigendomsinschrijving “Jelle & Alie Vinke-Kaspersma, Kampen, 26 juni 2015 [gekocht bij] Brinkman Amsterdam” (uit ingelegd briefje blijkt voor €280). Ook met potlood: “Bibl. W. Graadt v. Roggen”).
IOANNIS SCAPULA, Lexicon Graeco-Latinum Novum:in quo ex primitivorum & simplicium fontibus derivata atque composita ordine non minus naturali, quàm alphabetico, breviter & dilucidè deducuntur [DM] Basileæ, per Sebastianum Henricpetri [achterin: Basileæ, per Sebastianum Henricpetri anno salutis nostræ restauratæ per Christum 1605], fol. [x]+928[=1856 kolommen]+[cxxiv]+94[=188 kolommen]p.
(Monumentaal Grieks-Latijns woordenboek in een Baselse editie, gedrukt door Sebastian Henricopetri. Zijn fraaie drukkersmerk siert zowel de titelpagina, als de achterste bladzijde. In originele perkamenten band, met op de rug in vervaagd handschrift de titel. Het parkament van de achterplatten komt los van het karton. Met rafelige groen-linnen sluitlinten. In de binding zijn enkele grote stukken middeleeuws manuscript zichtbaar, gerubriceerd met rood en blauw. Met bibliotheekstempel Passionisten Haastrecht).
ZACHARIAS URSINUS, FESTUS HOMMIUS F., Het Schat-boeck der Christelycke Leere: ofte uytlegginge over de Catechismus der Gereformeerde Kercken in Nederlandt van Doct. Zacharias Ursinus, eertijdts tot Heydelberg in ‘t Latijn voorgelesen ende van Doct. David Pareus uijtgegeven. De tweede druck. In dewelke bij gedaen is uyt Balt. Copius, Hier. Bastingius, Phil. Lansbergius, Georg. Spindler ende andere die over de Catechismum geschreven hebben, Tot Leyden by Andries Clouck, boeckvercooper inden gecroonden Engel, 1606, 4o, [xv]+257fol. [=514p.]+256 fol. [=512p.]+[vi]p.
(Tweede druk van het bekende Schatboek van Zacharias Ursinus (1534-1583) over de Heidelbergse Catechismus, bewerkt door de Leidse predikant Festus Hommius. Het betreft voorlezingen van Ursinus, dit door David Pareus in 1591 voor het eerst op schrift werden gesteld. De eerst druk van de Nederlandse vertaling door Festus Hommius verscheen in 1602 te Leiden. In 1617 verscheen nog een derde druk van zijn hand. Johannes Spiljardus (1622-1658) verzorgde een nieuwe bewerking, die in 1657 in Gouda werd gedrukt bij Willem van der Hoeven in de Peperstraat. Dit exemplaar van de tweede editie is opnieuw ingebonden met kartonnen platten en originele perkamenten rug. Daarop in oud handschrift “Z. Ursinus Het Schat-Boeck”. Nieuwe schutbaden. Gegraveerde titelpagina en portretgravure van Usinus. Laatste pagina register in kopie. Achterin eigendomsinschrijving van “Christoffel Timmerman”).
PLACCAET ende ordonnantie van Hunne Hoocheden, stellende ordre ende reglement op de swaericheyden ende beletselen hier voormaels ghedaen in de havenen van den Conincryke van Spaignien, aengaende de coopmanschappen ende manifacturen gemaect in de ghehoorsaeme provincien van hunne voorss. Hoocheden ende die van hunne rebellen [Wapen aartshertogen Alberbertus en Isabella], Tot Bruessel, by Rutgeert Velpius, ghesworen drucker van den Hove, in den Gulden Arent by ‘t Hoff, 1606, 4o, 6p.
(Met eenvoudige papieren omslag met kleine bibliotheekstickers, genummerd II-2452 en 3424. Bladzijden licht vuil).
THOMAS SÁNCHEZ DE ÁVILLA, Disputationum de Sancto Matrimonii sacramento, tomi tres. Qui universam huius argumenti tractationem complectuntur, ut quarta docebit pagina, Antverpiae, Apud Martinum Nutium 1607 [achterin: Moguntiae ex typographia Balthasaris Lipii 1606], fol. [liv]+573p.
THOMAS SÁNCHEZ DE ÁVILLA, Disputationum de Sancto Matrimonii sacramento, tomus secundus. In hoc secundo tomo continetur liber septimus, qui de impedimentis Matrimonii agit, cum duplice indice locupletissimo [DM], Antverpiae, ex officina typographica Martini Nutii, ad insigne duarum Ciconiarum, anno 1607, fol. [xix]+441p.
THOMAS SÁNCHEZ DE ÁVILLA, Disputationum de Sancto Matrimonii sacramento, tomus tertius. In hoc tertio tomo continentur liber octavus, qui de dispensationibus & nonus, qui de debito coniugali: ac demum decimus, qui de divortio agit, cum indicererum locupletissimo [DM], Antverpiae, ex officina typographica Martini Nutii, ad insigne duarum Ciconiarum, anno 1607, fol., p. 445-88+[xxxi] p.
(Reusachtige foliant met drie werken van de Spaanse jezuïet Thomas Sánchz de Ávilla (1550-1610) over het sacrament van het huwelijk. Afkomstig uit de kerkbibliotheek van Stompwijk, nabij Leidschendam. Fraaie titelgravure. Met scheurtje rechtsonder en lichte watervlekken aan zijkant. Enkele bladen aan het begin en eind met lichte watervlekken. Bibliotheekstempels op schutblad “Stompwijk Kerk Bibliotheek Eigendom” en “Bibliotheca Warmondana”. Boardkartonnen platten en stevige lederen rug met ribben. Het hoofdwerk van Sanchez (en de enige door hemzelf geredigeerd) zijn de Disputationes de sancti matrimonii sacramento. De eerste editie zou in 1602 in Genua verschijnen, zij het alleen het eerste deel. De twee daaropvolgende delen bevatten namelijk beiden een voorwoord van Sanchez met 1603 als datering. De eerste complete editie verscheen in 1605, de laatste in Venetië in 1754. Het eerste deel van deze editie werd in 1606 gedrukt in Mainz door Balthasar Lipius, voor de Antwerpse drukker Martinus Nutius II (1553-1608). Die voegde het in 1607 samen met de twee overige delen, die hij doornummerde. Sommige versies van het derde deel werden door het Vaticaan op de Index van Verboden boeken geplaatst, niet omdat de auteur onzuiver was, maar vanwege misinterpretaties van anderen van zijn werk. Daarbij ging het vooral om de beschreven gronden om een huwelijk ongeldig te kunnen verklaren. Tegenwoordig wordt het werk van Sanchez door het Vaticaan beschouwd als een van de standaardwerken over het huwelijk).
CONST-THOONENDE IUWEEL, by de loflijcke stadt Haerlem ten versoecke van Trou moet blijcken, in’t licht gebracht. Waerinne duydelick verclaert ende verthoont wordt alles wat den mensche mach wecken om
den armen te troosten ende zijnen naesten by te staen. In twaelf spelen van sinne, soo veel intreden, refereynen ende liedekens, ghestelt in Redenrijck naer de volgende voorgegevene caerte van ’t Speel-korenken [vignet] Tot Zwol, by Zacharias Heyns, drucker des Landschaps van Over-ijssel, 1607. Met privilege, 4o, ongepagineerd [gebonden met]
HAERLEMS JUWEEL tot nut vande oude arme uyt liefden ten thoon ghestelt nae de voorgegevene caerte vant speelcorenken, Tot Zwol, by Zacharias Heyns, 1608, 4o.
(In gave perkamenten band, met titel in schoonschrift op de rug. Verslag van een van de belangrijkste rederijkerswedstrijden in Holland aan het begin van de zeventiende eeuw. De wedstrijd vond plaats van 22 tot 31 oktober 1606, met als aanleiding een loterij voor het nieuwe Oudemannenhuis. Deelgenomen werd door twee kamers uit Leiden (de Hollandse en de Vlaamse) en verder door kamers uit Katwijk aan den Rijn, Schiedam, Hazerswoude, Vlaardingen, Amsterdam (de Brabantse kamer), Noordwijk, Haastrecht, Gouda, Den Haag en Ketel. De wedstrijd was georganiseerd door de oude kamer van Haarlem De Pellicanisten, beter bekend onder haar devies ‘Trou Moet Blijcken’, die evenwel zelf niet aan de wedstrijd deelnam. Dat deed wel de Vlaamse kamer van de stad, De Witte Angieren, zij het buiten mededinging. De bijdragen van de dertien kamers werden een jaar later uitgegeven. Het spel van de Vlaamse rederijkerskamer, Het wit Angierken, verscheen een jaar later. Hiervan ontbreekt in deze band de titelpagina, het blazoen en de uitvouwbare plaat. Ook het hoofdwerk is niet compleet. Het bevat de titelpagina, de twee gravures van de toneelopstelling, acht (van de dertien) afbeeldingen van de blazoenen (Haarlem, Leiden, Katwijk, Vlaardingen, Amsterdam, Noordwijk, Haastrecht en Den Haag), elf (van de dertien) pagina’s met bladmuziek en zeven (van de dertien) uitvouwbare platen (waarvan drie onvolledig) van de intredes van de kamers (Katwijk, Leiden, Amsterdam, Noordwijk, Haastrecht, Gouda en Kethel). Gravure van intrede De Goutblomkens uit Gouda licht beschadigd; blazoen van deze kamer ontbreekt. Voorin een exlibris van F.W. Mouwerling. In de Stadsrekeningen van Gouda over 1608, fol. 119 mr. Ghijsbert Dorisij vanwege Sachrias Heyns, drukker van het Landschap van Overijssel. Hem als een verering toegekend vanwege dertien exemplaren van een boek, getiteld “Const thoonende Juweel”, in opdracht van de stad Haarlem op verzoek van TROU MOET BLIJCKEN gedrukt, die hij de magistraat van Gouda heeft geschonken).
TOT DE STATEN, steden, ende inghesetene der Vereenichde Nederlanden. Teghens de ongheregeltheden van het meestendeel der hopluyden ende bevel-hebberen. Mitsgaders eenen goeden raedt ‘tghemeyne beste seer dienstelick. Waerin als in eenen spiegel claerlijck te mercken is, dat wy de macht vanden aendringenden vyandt met Gods hulpe genoechsaem connen wederstaen teghens veler meyninghe. Door een liefhebber van’t vaderlandt [orn.] Nae de copie sestienhondert vijf ghedruckt tot Leeuwerden. Anno 1607, 4o, 16p.
(Knuttel 1309. Mogelijk gedrukt door A. van der Rade).
FLAVIUS IOSEPHUS, Des hoochberoemden Joodschen histori-schrijvers boecken, te weten van den ouden Joodschen gheschiedenissen twintch: ende een van zijn eyghen leven. Noch van den Joodschen oorloghe ende verwoestinghe der stadt Jerusalem andere seven: Item van de oude afcoemste der Joden twee, gheschreven teghen Apionem Grammaticum: ende ten laetsten noch een van des vernufts conste ende der Machabeer lijden. Daerby ghevoecht zijn Egesippi vijf boecken, oock handelende van de verstooringhe der stadt Jerusalem. Nu eerst in Nederduytsche tale overgeset wt de Hoochduytsche sprake, achtervolgende het exemplaer Conradi Lautenbachs, dewelcke de Griecxsche tale ten naesten wtghedruckt heeft. [DM] Tot Leyden, by Jan Paedts Jacobszoon anno M.DC.VII [1607], fol., [ii] + 686 + [xxx] + 153 + [vii] p.
(Derde en laatste druk zonder platen van de Nederlandse vertaling van de boeken van Flavius Josephus. De Nederlandse vertaling is van de hand van de Voorschotense predikant Everardus Gualtheri Bommelius (Wittius), die ook twaalf jaar in Gouda werkzaam was. Anders dan in eerdere uitgaven én een andere uitgave uit 1607 wordt zijn naam in deze uitgave niet vermeld).
DIRRICK VOLCHERTS COORNHERT, Van de Leydtsche disputatie warachtich verhael. Roerende de mercktekenen vande Kercke, oock of der Ghereformeerden de ware Kercke sy, dan niet. So die in Aprili 1578 tot Leyden was begonnen tusschen twee Predicanten vande genaemde Gereformeerde Religie tesamen tegen Dirrick Volcherts Coornhert nu eerst in druck gegeven tot waerheyts kennisse door denselven [gedrukt te Gouda door Jacobus Migoen] Anno Domini 1607 [aan het einde 1608], 113p.
(Een van de openbare disputen tussen Coornhert en twee Delftse predikanten. Drukker en plaats van uitgave onbekend, maar op grond van het gebruik van de cursieve letter in het voorwoord van Coornhert en het drukken van andere werkjes van Coornhert in die periode, ligt het voor de hand dat het werkje in Gouda bij Jacobus Migoen het licht zag. Boekje in kunstleren bandje met ingedrukt ornament gebonden. Laatste pagina gehavend met licht tekstverlies. Deze pagina is op vergeeld papier in kopie nog eens extra bijgebonden; paginia’s aan de randen sleets en deels vochtvlekkerig. Voorin opdracht L.G.A. Abels, 31-10-1994 aan A.P.F. Wouters t.g.v. diens promotie)
Convoluut
ORDONNANTIE vande Vierschare der Stede vand’ Goude. Begrijpende mede eenighe andere politijcke saken ende costuymen derselver stede [stadswapen van Gouda] Ter Goude, bij Jacobus Migoen, wonende op de Vis-Merkt inde Ladder Jacobs. Int iaer onses Heeren ende eenigen Saigmakers Iesu Christi, 1607, 4o, 61p.
AMPLIATIE vande Ordonnantie van de Vierschaer der Stede van der Goude [stadswapen] Ghedruckt ter Goude, by Jaspar Tournay, anno 1620, 4o, 5p.
ORDONNANTIE opt stuck vande Justitie binnen den Steden, ende ten platten Lande van Hollandt [afbeelding Hollandse Leeuw in de tuin], In s’Graven-Haghe, by Hillebrant Iacobssz, Ordinaris ende Gesworen Drucker vande Ed: Mo: Heeren Staten van Hollandt ende West-Vrieslandt, anno 1621, 4o, 16p.
ORDONNANTIE vande Politien binnen Hollandt [afbeelding Hollandse Leeuw in de tuin], In s’Graven-Haghe, by de Weduwe ende Erfgenamen van wijlen Hillebrant Iacobssz van Wouw, Ordinaris Druckers vande Ed: Mo: Heeren Staten van Hollandt ende West-Vrieslandt, anno 1622, 4o, 24p.
PLACCAET op ’t stuck vande Successien ab intestato, [afbeelding Hollandse Leeuw in de tuin], In s’Graven-Haghe, by de Weduwe ende Erfgenamen van wijlen Hillebrant Iacobssz van Wouw, Ordinaris Druckers vande Ed: Mo: Heeren Staten van Hollandt ende West-Vrieslandt, anno 1624, 4o, [vi]p.
VERKLARINGHE van de Heeren Staten van Hollandt ende West-Vrieslandt op de Ordonnantie van de Successien, In s’Graven-Haghe, by Hillebrant Iacobssz, Ordinaris ende Ghesworen Drucker vande Ed: Mo: Heeren Staten van Hollandt ende West-Vrieslandt, anno 1622, 4o, 4p.
INSTRUCTIE voor den wethouderen der Stede vander Goude, begrijpende eensdeels wat heurluyder Officie respective zy ende wat syluyden ex officio vermogen ofte niet [stadswapen van Gouda] Ter Goude, by Jaspar Tournay, woonende inde Druckerye, by de Kralenbrugghe int jaer 1623, 4o, 7+[vi]p.
ORDONNANTIE ende instructie gemaeckt by den Gerechte der Stede vander Goude op ’t stuck van de Telders, diemen van der voorsz Stede weghen stellen sal inde huysgens aende Vesten, omme opsicht te hebben opte molens ende molenaers, als oock op de backers. Ende toe te sien, ten eynde dat de Stadt nochte t’ghemeene Landt in heure gerechticheden van t’gemael niet en werden vercort [stadswapen van Gouda], Gedruckt ter Goude by Iaspar Tournay, 1619, 4o, [vi]p.
ORDONNANTIE vande Weeskamer der Stede vander Goude, [stadswapenvan Gouda], Ghedruckt ter Goude by Jaspar Tournay, anno 1619, 4o, [xxxviii]p.
..
.
(Convoluut met negen ordonnanties uit de jaren 1607-1624, waarvan vijf uitgevaardigd door de magistraat van Gouda en vier door de Staten van Holland. Alle exemplaren puntgaaf, met uitzondering van de eerste uitgave, die lichte watervlekken in voorste gedeelte en waarvan de paginering vanaf p.55 door elkaar is gehusseld; maar wel compleet. De ordonnanties zijn bijeengebracht in een perkamenten spitselband met gaten voor sluitlinten. Op het voorplat in oud handschrift: “Ordonansie van de veurschaar der stadt Gouda” en op de rug ook in oud handschrift “Ordon. Vier schare Gouda”. Blijkens zegel op binnenzijde van de achterplat eind negentiende eeuw (opnieuw) gebonden of verkocht door “Boekhandel en boekbinderij B.H. Maaskant Stoofsteeg te Gouda”. Achterin inhoudsopgave, in waarschijnlijk negentiende-eeuws handschrift.
NISEMVOLBG472HC58A22W [JACOBUS WILHELMI MIGOEN]Proeve des nuonlangs uyt-ghegheven drooms, oft t’samenspraack tusschen den coning van Hispanien ende den Paus van Roomen. Met noch eenen anderen droom, contrarie den voorschreven. Mitsgaders eene vermaninghe aan alle vroome ende ghetrouwe vader-landers, hoe zij haar in dezer tijdt te draghen hebben opdat dezen Hoogh-wichtighen handel des vredes eenen haar al-t’samen gheluck-zalighen uyt-ganck hebbe, ‘twelck ons d’goedertierende weldadicheit Godes gonne. Amen. Beschreven door een lief-hebber aller menschen, maar in sonderheydt den Godt-zoeckende ende trou-hertighen in-gheboorne dezer vrijer provincien, kl. 4o, 8 p. [gedrukt door Jacobus Wilhelmus Migoen te Gouda,1607]
(Knuttel 1401. Strak ingebonden in kartonnen omslag; met exlibris “GB”. Een van de pamfletten tegen de toen lopende onderhandelingen met Spanje, ook opgenomen in alle drie edities vanDen Nederlandtschen Bye-korf.Het pamflet waarnaar in de titel gerefereerd wordt betreftEene treffelijcke tsamensprekinge tusschen den Paus emde Coninck van Spangien,dat ook in 1607 werd gedrukt, wellicht door Migoen zelf inGouda. Het gecompliceerde anagram van Jacobus Wilhelmi Migoen gaat vergezeld van een mysterieuze uitleg: Dezen naam is goedt te lezen, hem wel beziet / leeft zoo rechts, als iet is, niet, niet / in de plaats der Sijffers moeten zoo-danighe letters staan / als uyt-wijzende ’t ghetal, in ’t teghen-deel van achter aan. De in Antwerpen geboren Migoen had slechts twee jaar een drukkerij aan Achter de Vismarkt inGouda, genaamd Inde Ladder Jacobs, en verhuisde in 1609 naar Rotterdam, vermoedelijk om samen te werken met zijn broer Abraham Migoen, die daar ook een drukkerij had. Migoen drukte maar weinig werken in Gouda, maar baarde wel opzien met zijn uitgave van deKorte Onderwijsinge,de beruchteGoudse Catechismus, in 1607).
[CASPAR COOLHAES], Specimen ofte monster eens christelijcken calenders ofte almanac (gezuyvert zijnde van alle heydensche ende papistische abuyzen) zoo diezelve van begin der werrelt in der prohetyischer ende apostolischer kercken geuseert ende gebruyckt is woorden. Opt iaer onzes Heeren 1608, Ter Goude, bij Iacobus Migoen, woonende op de Vismarckt in de Ladder Iacobs int jaer ons Heeren 1608, 4o, [vii]p.
(Knuttel 1561. Zeer zeldzame neerslag van een tevergeefse poging om te komen tot ‘ontheiliging’ van de bestaande kalenders en almanakken. Almanakken waren vanaf de Middeleeuwen zeer populaire ‘kalenders’ met veel extra informatie, bijvoorbeeld over de heiligendagen of astrologische voorspellingen. Begin 17e eeuw was dit sommige gereformeerde predikers een doorn in het oog, onder wie Caspar Coolhaes (1536-1615). Hij publiceerde in 1608 bij de Goudse drukker Migoen een almanak die ontdaan was van alle ‘heidense en papistische abuizen’. Deze ‘Specimen’ was feitelijk de praktische uitwerking van zijn tirade tegen de almanakken in het pamflet Trouwe waerschouwinge dat hij een jaar eerder het licht liet zien bij dezelfde drukker. Dit leverde een erg sobere almanak op: slechts acht ‘feestdagen’ bleven over. Hiervan zijn er drie (Jezus’ besnijdenis, bezoek van de wijzen en het opdragen van Jezus’ in de tempel) sindsdien in de gereformeerde traditie zijn weggevallen. Coolhaes werd geboren in Keulen en werd kartuizer monnik. Hij ging over tot de reformatie en was rondreizend prediker in de Rijnstreek en later gereformeerd predikant in onder m,eer Deventer en Gorcum. In 1575 werd hij hoogleraar in Leiden en tevens predikant. Na aanhouden conflicten met zijn kerkenraad over de mate van invloed van de overheid op de kerk – hij was voorstander van een sterke overheidsbemoeienis – werd hij in 1582 in de ban gedaan. Hij vertrok naar Amsterdam en ging gedestilleerd water verkopen. Ook schreef hij boeken en pamfletten, zowel over kerkelijke of theologische kwesties als over soorten water. Coolhaes wordt door sommigen gezien als inspirator voor de remonstranten, daar Jacobus Arminius één van zijn studenten was. Zijn opvattingen vielen goed in Gouda, waar de overheid de gereformeerde invloed ook aan banden wilde leggen. Zijn werken konden hier dan ook zonder problemen gedrukt en verkocht worden).
WALRAVEN VAN WITTEN-HORST, Propositie van den Heere Van der Horst, ghedaen ende ghepresenteert ter vergaderinge van de Edele Moghende Heeren Staten der Vereenighde Nederlanden den xiiien januarij 1607. Mitsgaders d’antwoort van de voornoemde Heeren Staten opte voorschreven propositie gedaen. Ende noch het uyt-schrift van deselve Ed. Mo. Heeren Staten, ghesonden aen alle provintien ende steden opte aenstaende Vrede-handelinghe, Ghedruckt anno 1608, 4o, 6p.
(Knuttel 1360. Zonder omslag. Met op de laatste bladzijde in oud handschrift: “Lettres du Pr. de Lynste (?)”).
[WILLEM VERHEYDEN], Oratie, of uutspraecken van het recht der Nederlandtsche Oorloge teghen Philippum Coningh van Spaengien. Aen de aldermaghtighste ende Doorluchtighste Vorsten van Kerstenrijck, van eenen Nederlandtschen Edelman ghedaen. In Nederlandsche ghetrouwelick vertaler [Wapen leeuw met zwaard en drie pijlen] t’Amstelredam, by Michiel Colijn, boeckvercooper, woonende op ’t water, op den hoeck van de oude Brugsteegh. In het jaer 1608, 4o, [ii]+48p.
(Zonder omslag. Vertaling in het Nederlands van De Jure Belii Belgici van Willem Verheyden (1568-1595) uit 1596 (=Knuttel 954). Auteursnaam in potlood op titelpagina).
WAERACHTIGH ENDE CORT VERHAEL van de groote ambitie ende wreede tyrannye des Conings van Hispaengien, Philips den tweeden van dier namen. Ende hoe Godt Almachtich alle syne voorghenomen aenslaghen vernietighet heeft. Ende wat voorder bedenckinge dat in d’onderhandelinghe van dese aenstaende Vrede is. Door een lief-hebber, synes vaderlandschen vrijheydts byeen vergadert [Orn.], Anno 1608, 4o, [xii] p.
(Knuttel 1480).
[DIRCK VOLCKERSZOON COORNHERT, PIETER CHRISTIAENSZOON BOR], Ghespraecke van liefhebbers des ghemeynen nuts. Die gesocht werden in de steden Opinio ende Sapientia Humana: maer ghevonden werden in het veracht dorpken Veritas [orn.], Ghemaeckt inden jare 1577. Ende ghedruckt [te Gouda door Jasper Tournay] in’t laetste van december, anno 1608, 4o, [xxviii]p.
(Knuttel 1486. Voorwoord ondertekend door P. Bor. Datering maakt dat een Goudse drukker voor de hand ligt. Opmaak en ornament verraden eerder de hand van Jaspar Tournay dan van Jacobus Migoen. Daarin wordt aangegeven dat de tekst een half jaar na de Pacificatie van Gent is geschreven, maar ongedrukt bleef. Dit werkje zou in 1631 opgenomen worden in het derde deel van de Wercken van Coornhert).
GENERALE VERMANINGHE AEN DEN SWITSEREN. Streckende tot harer
behoudenisse ende besten, tegen de beroerten ende peryckelen deses teghenwoordighen tijts. Wt den Francoisschen in Nederduyts (tot dienst ende waerschouwinge allen liefhebberen des Vaderlants) overgheset [gravure van koeienkop], Middelburgh, voor Adriaen vanden Vivre, 1608, 4o, [xix]p.
(Knuttel 1485. Zeldzaam Zeeuws drukje. Geplakt met blauwpapieren rug. Tamelijk kort afgesneden, maar zonder tekstverlies. Met grote gravure van een versierde koeienkop op de titelpagina. Vertaald uit het Frans).
.
.
ADRIAAN SMOUT, Bode met twee seyndt-brieven Prosperi ende Hilarii aen Augustinum, van de over-blijfselen van de ketterije der Pelagianen. Wt het Latijn verduyscht ende met ettelijcke aen-merckinghen op de kant ver-rijckt, [DM] Tot Rotterdam by Jan van Waesberghe anno 1608, 4o, 48p.
(Knuttel 1557. De contra-remonstrantse auteur noemt zich Hadrianum Georgium Smoutium Roterodamum. Hij ageert tegen Coornhert, de doopsgezinden en de katholieken en noemt aan het eind de titels van de geschriften waar hij kritiek op uitoefent. Fraai drukkersmerk met als randtekst “Nihil opertum est, quob non revelabitue”. Met eenvoudige papieren omslag).
.
[FRANÇOIS VRANCKEN], Corte verthooninge van het recht by den Ridderschap, Edelen ende Steden van Hollandt ende Westvrieslant van allen ouden tyden in den voorschreven Lande gebruyckt tot behoudenisse van de vryheden, gerechticheden, privilegien ende loffelicke ghebruycken van denselven Lande [vignet Hollandse leeuw], Tot Rotterdam, by Matthijs Bastiaensz, boeck-verkoop woonende op ’t Steygher [na 1608], 4o, [xiv] p.
(Knuttel 792. Bekend geworden als de Justificatie of Deductie, ook wel als de Deductie van Vrancken. Na de mislukte avonturen met Anjou en Leicester vroeg raadspensionaris Johan van Oldenbarnevelt in 1587 aan de Goudse pensionaris François Vrancken te onderbouwen dat de Nederlanden na de ‘verlating’ van koning Philips II in 1581 niet meer op zoek hoefden naar een ander soeverein vorst. In dit document wordt betoogd dat de macht over de Nederlanden bij de edelen en de steden lag en niet bij de koning van Spanje. Vanaf Fruin hebben diverse historici dit stuk beschouwd als de formele uitroeping van de Republiek der Verenigde Nederlanden. Het geschrift werd op 16 juli 1587 gepresenteerd in de Staten van Holland. Boekdrukker Dierck Mullem liet het in oktober van dat jaar van de persen komen. Deze herdruk is vervaardigd door Matthijs Bastiaensz, die van 1609 tot 1625 op hetzelfde adres in Rotterdam een drukkrij had (net als de zoon van Mullem). Zie: Paul H.A.M. Abels, Mr. Franchois Vranck, pensionaris van het stadsbestuur. Vergeten icoon van de Goudse eigenzinnigheid, in: Erfgoud. Iconen en symbolen. Open Monumentendag Gouda 2016, p. 38-39. Gaaf exemplaar zonder omslag. Klein scheurtje in laatste pagina)
F.V.B., Een volcomen ontdeckinghe van de Roomsche Leere in saecken van conspiratie ende rebellye, opghesocht uyt bondighe aenmerckinghe. Vergadert (niet sonder bestuyringhe ende ordre van de overicheyt van Enghelandt) uyt clare ende uyt ghedruckte hooft-stucken ende regulen van de leere der papistische priesters ende doctoren. Ghetrouwelijck over-gheset uyt het Enghelsche exemplair, ghedruckt tot Londen by Felix Kyngston int jaer 1605. Hier is noch by ghevoucht een naerder verclaringhe van sommighe stucken die in dit boecxken vervatet staen, [Orn.], Eerst gedruckt in ’s Graven-Haghe, by Beuckel Cornelisszoon Nieulandt, Anno 1606. Ende nu Tot Amstelredam by Broer Jansz. woonende buyten Corsgens Poort in de Nieu-stadt [1609], 4o, 40p.
(Knuttel 1329. De Engelse auteur van dit fel-antikatholieke werk zou Thomas Morton, ca. 1579-1647 zijn, een vroege Amerikaanse kolonist. Met sleetse blauwe papieren omslag. Sticker “A’dam 1605).
[WILLEM JANSZ YSELVEER], Dialogus ofte twee-spraec in rym ghestelt tusschen twee personagien ghenaemt Ghereformeert Patriot ende Roomsch Catholijck. Vervatende in ’t corte den handel vande Twaelf-jarighen Treves ofte Bestandt, ghesloten ende gheconcludeert binnen de stadt van Antwerpen den ix-en april 1609 tusschen de Majesteyt van Spaengien ende de Doorluchtighe Eerts-Hertoghen van Brabandt van d’ eene syde: ende de Illustre Heeren Staten Generael vande Vereenighde Provintien der Nederlanden van d’ander zijde, Anno reDeMtorIs IhesV ChrIstI [1609], 4o, 16p.
(Knuttel 1652. Genaaid in blauw papieren kaft).
RODOLPHUS HOSPINIANUS / ANDREAS VAN OOSTERBEECK, Zes boecken van den oorspronck ende voortganck der monickerije, ende aller monicklijcker ende ridder-heeren oorden. Eerstelijck in’t Latijn gemaackt door den Hoogh-geleerden D. Rodolphum Hospinianum, Dienaar der Gemeinte Iesu Christi binnen Zurich ende nu getrouwelijck in de Neder-Duytsche spraacke over-ghezet, door Andream van Oosterbeeck, Dienaar des H Evangelij binnen Montfoordt, [DM] Tergoude, gedruckt bij Iacobus Migoen, woonende op de Visch-Merckt, In de Ladder Jacobs, Anno Dom. 1609, 4o, [xx]+654+486+[xiii]p.
(Hospinianus was van 1594-1623 predikant in Zürich en schreef (in het Latijn) dit dikke boek over klooster- en ridderorden. De vertaling van dit boek is van de hand van de predikant Andreas Oosterbeeck, predikant van Montfoort (1603-1615). Daarvoor stond hij in Abcoude (1591-1601). De vertaler laat deze uitgave beginnen met een opdracht aan de stadhouder, prins Maurits en aan de Staten van Utrecht (voor wie hij zegt 18 jaar op dat moment gewerkt te hebben), gedateerd 5 oktober 1608. Het werk is opgebouwd uit zes boeken. Boek I gaat over de ‘oorspronck ende Voortganck der monickeye bij den ‘Ioden, heydenen ende Turcken’. Boek II tot en met VI gaan vervolgens over ‘monickerie’ en ‘kloosterlieden’ bij de christenen. Een uitgebreid registers vormt de afsluiting. In totaal gaat het om ruim 1150 pagina’s. Titelpagina met prachtig drukkersmerk van de Goudse drukker Jacobus Migoen, met een gravure van twee mannen die een boom planten, met het randschrift: “Ick
Paulus hebbe gheplant en Apollo genet maer God geeft den wasdom”. Het boek lijkt in de 18de eeuw opnieuw te zijn gebonden en gerestaureerd, want de titelpagina is bovenaan iets te kort afgesneden, waardoor maar net een eigendomsinschrijving is te lezen: “ex libris Petri Molinaei”, mogelijk de naar de Nederlanden (Leiden) gevluchte Franse theoloog Petrus Molinaeus. Het boek heeft een lederen band, met ingenaaid blok op het voorplatten in andere kleur bruin en op de rug een donker geworden titelschildje met de tekst: ‘Hospinianum – Van de monickerye’. De band heeft wat beschadigingen en een nieuw stukje leer bovenaan de rug, maar is in alleszins goede staat. De binding tussen band en boekblok is goed. De pagina’s zijn verder in goede staat; af en toe wel lichte vochtringen).
CASPAR COOLHAES, Naedencken of de disputatien van de Godtlijcke predestinatie, ende derghelijcken meer, des natuerlijcken menschen verstant verre te boven gaende, oorbaerlijck ende stichtelijck ghetracteert, ofte verhandelt konnen worden: Ende of Christus onse Salichmaker: sijne H. Apostelen ende Propheten, op eene sodanighe manier van doen, de Kercke des Heeren (dewelcke sy tot haren tijden geheel vervallen te zijn ghevonden) ghereformeert hebben, so men huyden-daechs, ende omtrent in de hondert jaren herwaerts te doen, onderstaen heeft. Den Eerwaerdighen ende welgheleerden Heeren Francisco Gomaro, ende Iacobo Arminio, beyde doctores ende professores theologiae, in de Universiteyt tot Leyden in Hollandt: mitsgaders oock der gantscher kercken des Heeren Christi Iesu, ter proeve voorgestelt, Gedruckt ter Goude, by Jasper Tournay 1609, 4o, 56p.
(Dit boekje uit 1609 is het derde werkje van Coolhaes dat hij in Gouda liet drukken bij Jasper Tournay. gepubliceerd in deze periode van oplopende spanningen. Coolhaes vervult geen ambt meer, maar richt zich (zie titelblad) wel direct tot beide kemphanen: Gomarus en Arminius (die in 1609 stierf). Coolhaes pleit in feite voor enige verzoening. Gottschalk (Pleading for Diversity: The Church Caspar Coolhaes Wanted, 2016, p. 154) vat Coolhaes’ boodschap al volgt samen: “Naedencken is vooral een vermaning aan Arminius en Gomarus om meer te voeden en minder te kiften. Coolhaes benoemt wel, zij het beperkt, de paradox waar hij mee zit in de spanning tussen de predestinatie en de vrije wil”. Zonder omslag, met een stevige vochtstrook op de eerste pagina’s, die verderop in het werkje geleidelijk minder zichtbaar wordt).
REGINALDUS DONTECLOCK, Tsamen-spreeckinghe vande vertaelde theses ofte disputatien, de eene Doct. Francisci Gomari, de andere Doct. Iacobi Arminij, aenghaende de Goddelicke predestinatie. Tot openinge, ende verclaringhe vande oneenicheyt, die daer is, tusschen D. Arminium, ende de kercken, in dit stuck der leere. Tot behulp vanden leser, ghestelt ende uyt-ghegheven, Tot Delf by Ian Andriesz, boeck-vercoper aen ’t Marct-Veldt int Gulden A.B.C. Anno 1609, 4o, [xxxviii]p.
(Knuttel 1640. In dit boekje uit 1609 reageert Donteclock, predikant in Delft, op een vertaling uit 1607 (mogelijk door Corvinus) met disputaties (stellingen) van Arminius en Gomarus over de predestinatie uit 1604. Donteclock kiest hierin de vorm van een tweegesprek tussen een ‘Latinist’ en een ‘Duytsch-klerck’. De laatste – de gebruikelijke benaming voor een ongestudeerde predikant – probeert de disputaties van Arminius en Gomarus te lezen en krijgt daarin hulp en uitleg van de Latinist. Deze Latinist is hierbij van mening dat niet zozeer Arminius als Gomarus een conflict heeft, maar dat Arminius eerder tegenover ‘de kercken’ staat. Dit pamflet bestaat enkel uit het boekblok, er is geen kaft. De pagina’s zijn nog goed met elkaar verbonden en verder in goede staat. Op het titelblad staan wat aantekeningen in potlood en rechtsbovenin staat met pen ‘N.13’).
[JOHANNES ARNOLDUS RAVENS (CORVINUS)], Christelicke ende ernstighe vermaninghe tot vrede aen R. Donteclock, over sijne t’samensprekinge vande vertaelde Theses ofte disputatie D. Francisci Gomari ende D. Jacobi Arminij, aengaende de Goddelijcke Predestinatie. Waerinne het verschil datter is tusschen de voornoemde professoren in dit stuck der leere claerlijck wort gheopent ende ontdeckt, ende meteenen aenghewesen dat t’ghevoelen D. Arminij met het rechtsinnich gevoelen der gereformeerder kercken niet en strydet. Alles tot voorstant der waerheyt, ende betrachtinghe van vrede ende eenicheyt inde Kercke Godes [Orn.] In s’Graven-Haghe by Hillebrant Jacobsz., woonende aende Marckt, 1609, 4o, [lxxiii]p.
(Knuttel 1643. Dit pamflet is onderdeel van de hoogoplopende pamflettenstrijd tussen verschillende theologen en academici in de Republiek aan het begin van de 17e eeuw. Corvinus was een theoloog, die na een studie in Frankrijk 1605 terugkeerde naar Leiden. In het conflict tussen de Leidse theologen Arminius en Gomarus koos Corvinus voor de kant van Arminius. In 1610 was hij medeontekenaar van de ‘remonstrantie’ en na Dordtste synode werd hij in 1619 uit de kerk gezet. In dit boekje reageert Corvinus op de publicatie ‘Tsamen-spreeckinghe uit 1609 van Donteclock, een gereformeerd predikant in Delft en later Brielle. Corvinus verwijt Donteclock dat hij er helemaal naast zit in zijn conclusie dat Arminius in feite tegenover ‘de kercken’ staat. Daarnaast verwijt hij Donteclock in feite en ‘Wendehals’ te zijn inzake de predestinatie , gelet op zijn publicatie Responsio uit 1589. Dit pamflet is fraai ingebonden in en bandje met gemarmerde kartonnen platten en een bruine linnen rug. Daarop in gouden letters de verkeerde auteursnaam “R. Donteclock” en de titel “Vermaninghe tot vrede”. Op de titelpagina in oud handschrift eigenaarsinschrijving “Susanna Martini”).
REGINALDUS DONTECLOCK, Antwoorde op een seker schrift eens onbekenden, ‘tonrechte geintituleert Christelicke ende ernstighe vermaninghe tot vrede aen R. Donteclock, over zijne ‘tsamenspreeckinge In welcke antwoorde de principaele deelen deser vermaninghe wederleyt worden, ende bethoont dat se alleene een schijn, maer geen rechte gront der waerheyt en hebben, waeromme datselve schrift eer te houden is voor een aenstoockinghe van meerder twist, als voor een vermaninghe tot vrede. Gheschreven soowel tot zijns, als der kercken in’t ghemeyn (die het mede niet weynich en raeckt) noodighe verantwoordinghe, Tot Delf ghedruckt by Ian Andriesz., boeckvercoper aen’t Marckt-Veldt, in’t Gulden ABC. Anno 1609, 4o, [cxiv] p.
(Knuttel 1644. Dit boekje is onderdeel van de hoogoplopende pamflettenstrijd tussen verschillende theologen en academici in de Republiek aan het begin van de 17e eeuw. Donteclock was een gereformeerd predikant (o.a. in Delft en Brielle) die enkele malen opduikt in deze redetwisten. Zo had hij het in 1579 namens de Hollandse Staten al aan de stok met de ‘humanist’ Coornhert over het vraagstuk van de erfzonde en predestinatie. Begin 17e eeuw is hij actief betrokken bij het conflict tussen de Leidse theologen Arminius en Gomarus. In 1609 publiceerde Donteclock het boekje Tsamen-spreeckinghe, waarin hij disputaties van Arminius en Gomarus bespreekt. In een reactie hierop verwijt Corvinus, één van de latere remonstrantse voormannen, hem in Christelicke Ende ernstighe vermaninghe (ook 1609) dat hij er ten aanzien van Arminius helemaal naast zit. In reactie op dit (destijds) anonieme geschrift, maakt Donteclock dit boekje. Naast een inhoudelijke verhandeling over de strijdpunten tussen Arminius en Gomarus, benadrukt Donteclock dat de anonieme reactie onacceptabel is, of in de woorden van Donteclock: “de onbekende schrijvers zijn onbeschaemt”. Een dergelijke pennenstrijd moet je met open vizier voeren. Dit pamflet verkeert in goede staat: de pagina’s zijn behoorlijk gaaf, op enkele lichte vochtringen na en de pagina’s zijn onderling in het boekblok nog goed verbonden. De omslag is soort goudkleurig papier met bloemversieringen, waarbij onderste stuk is weggesleten. Verbinding tussen omslag en boekblok is goed).
JACOBUS ARMINIUS, Corte ende grondighe verclaringhe uyt de Heylighe Schrift over het swaerwichtighe poinct vande Cracht ende Rechtvaerdicheyt der Voorsienicheyt Godts ontrent het quade: Wesende eerstmael int iaer 1605, andermael int’ iaer 1607 tot ondersoeck der waerheyt ende oeffeninghe der ieucht inde Hooghe Schole tot Leyden openbaerlick om te disputeren voorghestelt [DM] Tot Leyden, by Ian Paets Iacobszoon, drucker van de Universiteyt, anno 1609, 4o, [xxviii] p.
(Knuttel 1645 Deze uiteenzetting over de Cracht ende Rechtvaerdicheyt der Voorsienicheyt Godts ontrent het quade past in de discussie over de predestinatie. Het werk stamt uit 1609, maar omvat Arminius’ ideeën en stellingen uit 1605 en 1607 bedoeld voor verdere discussie en debat. Inleidend wordt in ‘d’oversetter tot den leser’ uitgelegd dat er foutieve/valse vertalingen van deze eerdere werken in omloop zijn en dat deze daarom nu ook in de ‘Nederduytsche sprake’ vertaald zijn. Hierna volgen de 24 artikelen waarin Arminius in gaat op de voorzienigheid van God. Dit pamflet heeft geen omslag. De titelpagina fungeert als voorkant. Met pen rechtsboven het nummer 22. Op de eerste pagina’s een vochtring. Op de titelpagina is dit kleurverschil het sterkst, naast wat kleine vouwen en beschadiging (linksonder). Opvallend is ook dat de bovenkant te kort en scheef is afgesneden, waardoor op de laatste pagina’s de eerste zin of het artikelnummer niet te lezen is).
[PETRUS BERTIUS, JACOBUS ARMINIUS] Twee disputatien, de eene D. Petri Bertii, van de ketterije Pelagij ende Caelestij. De andere D. Jacobi Arminii, van des menschen vrije-willekeur en hare crachten, in s’Graven-haghe, by Hillebrant Iacobsz, woonende aen de Maeckt. Anno 1609, 4o, 40 p.
(Knuttel 1646)
DOMINICUS BAUDIUS, Epicedium dictum honori & felici memoriae Reverendi viri & veteris amici Iacobi Arminii, S. Theologiae doctoris ac professoris in Academia Leydensi. Accedunt Hugonis Grotii V.C. Epicedia in eundem, [DM] Lugduni Batavorum, Apud Andream Cloucquium, bibliopolam, Typis H. ab Haestens 1609, gr.4o, [xxxii] p.
(Knuttel 1649. Met portret van Jacobus Arminius. De auteur, hoogleraar te Leiden en dichter, was bevriend met Lipsius en Hugo de Groot. Drukker was Henrick Lodewijcxz van Haestens, in Leiden werkzaam van 1596 tot 1620).
PETRUS BERTIUS, Liick-oratie over de doot vanden Eervveerdighen ende vvytberoemden Heere Iacobus Arminius, Doctor ende Professor der H. Theologie inde hooghe Schole tot Leyden. Diwelcke by hem is ghedaen inde Latijnsche tale terstont nae de begraeffenisse in het auditorium der Theologie op den xxii. Octorbris Anno 1609. Ende namels door een liefhebber verduyst [orn.], Tot Leiden by Ian Paedts Iacobszoon, drucker vande Vniversiteyt Anno 1609, 4o, [xxxiv] p. [Knuttel 1651]
F[RANCISCUS] GOMARUS, Bedencken over de lyck-oratie van Meester P. Bertius, 4o, p.41-56
(Knuttel 1651. Bertius’ lijkpreek voor Arminius is in dit bandje samengebonden met het commentaar hierop van Gomarus, dat deel uitmaakt van Franciscus Gomarus, Verclaringhe over de vier hooftstucken der leere, waervan hy met sijn weerde medeprofessore D. Iacobo Arminio gheconfereert heeft voor d eE.E. moghende Heeren Staten van Hollandt ende Westvrieslandt overghelevert den achtsten Septembris, Tot Leyden by Jan Jansz Orlers 1609) Gemarmerde, hardkartonnen platten en lederen rug; grootste deel met waterkringen).
FRANCISCI GOMARI, Waerschouwinghe over de vermaninghe tot vrede aen R. Donteklock, sonder name des vermaenders, onlancx in drucke uytghegeven, z.pl. [Leiden] z.j. [1609 of 1610], 4o, [ii]+52 p.
(Knuttel 1652? Gerestaureerd en opnieuw ingebonden in kartonnen omslag; voorafgegaan door “Voor-rede aen den christelicken leser”, doch zonder titelpagina)
[JOHANNES CALVIJN?], Tractaet van de gheveynstheyt ofte vermaninghe aen alle Brabantsche, Vlaemsche ende andere Natien die onder den papisten woonachtigh zijn. 3 Regum 18. Hoe lange gaedy op beyde syden manck: Is de Heere God, volght hem: Oft ist Baal, volght dien. [orn.] Tot Delf gedruckt by Ian Andriesz woonende aen ‘t Marcc-velt in ‘t Gulden A..B.C. [1609], 8o, 47 p.
(Knuttel 1681. Tractaat tegen het nicodemisme, gevolgd door nog een ‘Sendt-brieff” van Calvijn. Met kartonnen omslag in rood en bruin. Fraai ornament op titelpagina).
JOHANNES FERUS, In sacrosanctum Iesu Christi Domini nostri Evangelium secundum Matthaeum, piae ac eruditae iuxta catholicam & ecclesiasticam doctrinam enarrationes [Drukkersmerk] Lugduni , Apud Ioannem à S. Paulo 1609, 8o, [xxxviii]+608+604+[xi] p.
(Bijbeluitleg bij Mattheus-Evangelie door Joannes Ferus, alias Johannes Wild (1495-1554), als pater franciscaan verbonden aan de kathedraal van Mainz. De meeste van zijn werken – maar niet dit Mattheuscommentaar– stonden lang op de index, de lijst van door Rome verboden boeken. In originele, overslaande, perkamenten band. Donker op de rugzijde. Titel in handschrift op de rug. Met bibliotheekstempel op schutblad van Canisiusbibliotheek Maastricht en zegel JezuïetencollegeDen Haag. Oude aantekeningen op het schutblad en enkele vroege onderstrepingen en margekanttekeningen in het laatste gedeelte van het boek).
AUSSFÜHRLICHE Wolgegründte Deduction des Chur unnd Fürstlichen Hauses Sachsen an den verledigten Fürstenthumben Gülich, Cleve und Berg, zusampt den Graff und Herschafften an der Marck, Ravensperg, Ravenstein und ander Pertinentien. Habenden Rechtens und Gerechtigkeit. Männiglichen zur grüntlichen Nachrichtung in offenen Druck gefertiget. Auff Churfürstlichen Befehl [Orn.], Gedrückt zu Cöllen, bey Peter von Brachel, under Güldenwagen anno 1609, 4o, [100]p.
(Ongenummerde bladzijden; rode kleur van drukinkt verdwenen, pagina’s gebruind door inktvraat; enkele aandachtsstrepen in de marge; op titelpagina naast ornament in oud handschrift Latijnse tekst; in één bandje met volgende werk)
SÄCHSISCHE APOLOGIA und Rettung der Zwo Schrifften, so in jüngst verwichenem 1609. Jahr. Von des Chur und Fürstlichen Hauses Sachsen an den verledigten Gülischen, Clevischen und Bergischen Fürstenthumen und Landen und dero zugehörigen Graff- und Herrschafften […] Mit einverleibter gründlichen Widerlegung der hin und wieder im heiligen Reich spargirten Gegenschrifft, genandt Refutatio Deductionis Saxonicæ […], Leipzig, bey Henning Grossen, Buchhandlern, Anno 1610, 4o, 90p.
(Titelpagina met rode en zwarte letters; kleine aantekening in het Latijn op titelblad; ornament op laatste bladzijde; bladzijden gebruind door inktvraat; beide werkjes in eenvoudige kartonnen omslag, waarvan voorplat los is. Op schutblad eigendomsinschrijving: “Otto Henninck hat dies 1897 gekauft”).
VERDRACH, gemaeckt ende besloten in Den Hage in Hollandt, den sevenden januarii inden jare sesthien-hondert ende thien, tusschen den Gecommitteerden van haere hoocheden die Eertz-hertoghen vasn Oostenrijck etc. ende vande Hooghe Mo: heeren die Staten Generael der Vereenichde Nederlanden op eenighe swaricheden ende twijffelachticheyden ter eenre ende ter andere zijden gheresulteert uyt den Tractate vanden Trevue den negenden aprilis 1609 binnen de Stadt Antwerpen ghemaeckt, [wapen Staten-Generaal], In ‘sGraven-Haghe, by Hillebrant Iacobsz, drucker ordinaris vande Hoege Mog. Heeren Staten Generael 1610, 4o, 12p.
(Knuttel 1713. Zonder omslag).
PUNCTEN ENDE ARTICULEN verdraghen ende geaccordeert in Den Hage in Hollandt, den xxiiiien Junii inden jare sesthien-hondert ende thien, tusschen den Ghecommitteerden van hare Doorluchtichste Hoocheden die Eertzhertoghen van Oostenrijck etc. Ende vande Hooghe Mooghende Heeren die Staten Generael der Vereenichde Nederlanden, tot meerder bevestinghe van het Tractaet van Bestandt: begrijpende mede d’aggreatien van hare Hoocheden ende der Heeren Staten van ‘tselve Tractaet [Wapen van Holland], in s’Graven-haghe, by Hillebrant Iacobsz, drucker ordinaris vande Hooge Mooghende Heeren Staten Generael, Anno 1610, 4o, 6p.
(Knuttel 1721. Aanvulling op het verdrag van het Twaalfjarig Bestand, dat in april 2009 in Antwerpen werd ondertekend en een nadere verklaring die daarop volgde in januari 2010).
[GUILIELMUS BAUDARTIUS], Morghen-wecker der vrye Nederlantsche Provintien: Ofte een cort verhael van de bloedighe vervolghinghen ende wreetheden door de Spaenjaerden ende haere adherenten in de Nederlanden, gheduerende dese veertich-jarighe troublen ende oorloghen begaen aen vele steden ende ettelijcke duysent particuliere persoonen. Dienende tot een ernstighe wel ghemeynde vermaninghe aen allen dengenen die de regieringhe deser Landen bevolgen is; als oock aen alle liefhebbers der Nederlandtsche vryheyt int particulier, opdat sy goede sorghe draghen dat sy of hare kinderen ende nacomelinghen niet wederom en vervallen in ghelycke elende.[Afb.] Tot Danswick, by Crijn Vermeulen de Jonge op de leeghe zijde van Schotlandt. Anno 1610, 4o, vi+88 p.
(Knuttel 1731. Titelblad met ooievaar, op één poot staande, met een steen in de andere poot. Waarschuwing om ook na het afsluiten van het Twaalfjarig Bestand waakzaam te blij-ven tegenover de vijand. De auteur verschuilt zich achter de initialen G.W.B..F.V.D., dat is Guilelmus Wilhelmi Baudartii Flius Van Deinse. In 1612 verscheen de rooms-katholieke tegenhanger, de Nieuwe Morghen-wecker, geschreven door de Brusselse jezuïet Thomas Sailly. Zorgvuldig gerestaureerd maar compleet pamflet).
.
DER NEERDER-LANDEN ENDE KERKEN VRIHEIDT: van Spanjens ende Roomens hoogher tirannij-heidt, [1610], 4o, [vii] p.
(Knuttel 1733. De auteur en drukker zijn onbekend. Zonder omslag. Ongebonden. Het verloop van de strijd tegen Spanje in dichtvorm, waarin alle veroveringen en overwinningen (met data in de marge) aan bod komen. Op de titelpagina en aan het einde een aantal toepasselijke Bijbelteksten. De keerzijde titelpagina is bedrukt. Aan het einde staat vermeld: Ie Main-tiendray 1610. Op de titelpagina staat een eigenaarsstempel van G.J. Reehorst).
.
.
FRANCISCUS GOMARUS, Proeve van M.P. Bertii Aenspraeck. Ter eeren der Waerheydt, tot toutsinge van de geesten, die in de ware religie, veranderinge soecken in te bringen, ende tot stichtinge der ghemeynte, uytghegeven [DM] Tot Leyden, voor Ian Iansz. Orlers, boekvercoper inden Duytschen Bybel, 1610, 4o, 35p.
(Knuttel 1756. Arminius’ overlijden was aanleiding voor een pamflettenstrijd tussen Gomarus en Petrus Bertius (1565-1629), een vriend van Arminius. Bij de begrafenis van Arminius in oktober 1609 sprak Bertius een zogeheten lijkrede uit. Deze lijkrede verscheen daarna ook in druk (Liick-Oratie, 1609), waar Gomarus via Bedencken over de lijckoratie (1609) op reageerde. Bertius publiceerde vervolgens in 1610 zijn Aenspraeck aan D. Fr. Gomarus. Deze Proevebetreft weer de reactie van Gomarus. In deze serie maakt men elkaar veel verwijten over wat er wel en niet is gezegd of bedoeld (o.a. door de overleden Arminius) en of bepaalde interpretaties wel kloppen. Dit pamflet beslecht de discussie niet: Corvinus (1582 – 1650) valt hierna Gomarus weer aan in zijn Schouwe over Francisci Gomari Proeve. Eerste druk; dit pamflet heeft geen kaft, er zijn nog stukjes touw van de verbinding zichtbaar. De pagina’s zijn in goede staat, op een aantal pagina’s zijn wat vochtringen te zien en zorgt de vorige/volgende pagina voor een donkere bladkleur.)
FRANCISCUS GOMARUS, Proeve van M.P. Bertii Aenspraeck. Ter eeren der Waerheydt, tot toutsinge van de geesten, die in de ware Religie, veranderinge soecken in te bringen, ende tot stichtinge der Gemeynte, uytgegeven. De tweede druck [DM] Tot Leyden, voor Jan Jansz Orlers, boekvercooper in den Duydtschen Bybel, anno 1610, 4o, 35p.
(Knuttel 1758. Tweede druk; dit boekje heeft geen omslag, maar wel een kleine blauwe geplakte rug. De pagina’s zijn in goede staat, op enkele hele lichte verkleuringen na).
IOHANNES WTTENBOGAERDT, Tractaet van t’ampt ende authoriteyt eener hoogher christelicker overheydt in kerckelicke saecken, ghestelt door Iohannem Wttenbogaerdt, bedienaer des H. Euangelij in s’Graven-Haghe. In s’Graven-Haghe, by Hillebrant Iacobsz, drucker ordinaris der Heeren Staten s’Landts van Hollandt ende West-Vrieslandt, anno 1610, 4o, [xx]+136 p.
(Knuttel 1767; zeer invloedrijke beschouwing over de verhouding kerk-staat)
[FESTUS HOMMIUS], Van de beroepinghe der kercken-dienaren IA ende NEEN, van Iohannes Wtenbogaert, praedicant in s’Gravenhaghe. Wt zijn boeck van’t Ampt der Overheyt in kercklijcke saecken ende uyt zyne ghedruckte predicatie over Joan 10/vers.3. Cortelijck ende ghetrouwelijck van woort tot woort, byeen ende teghen malcander ghestelt: opdat d’onpartydighe leser mach oordelen, welck ghevoelen van beyden met den woorde Godes best overeen comt [orn.], Ghedruckt in’t jaer ons Heeren, 1610, 4o, [xxxvii] p.
(Knuttel1773.; Zonder omslag; met klein uitstekend plakstrookje op het titelblad, met nummer 5).
FRANCISCUS JUNIUS, Verclaringhe van twee vraghen. De eerste, Van de over-een-cominghe ende het onderscheyt der politijcke ende kerckelijcke bedieninghe. De tweede, Van het recht des Magistraets in de sichtbare kercke. Vertaelt ende ghestelt teghens het wel-sprekent doch verwerdt Tractaet van Iohannes Wten Bogaerdt [Vignet] Amsterdam, by Jan Eversz. Cloppenburch opt Water in den gulden Bybel, Anno 1610, 4o, 32p
(Knuttel 1770. Zeer fris exemplaar, met fraai vignet van bazuin blazende engel boven een drukbevaren zee. Deze Verclaringhe van irenicus Franciscus Junius (1545-1602) bevat een vertaling van de laatste twee hoofdstukken van zijn Ecclesiastici. Het pamflet werd door contra-remonstranten uitgegeven als weerlegging van Wtenbogaerts Tractaet van ‘t ampt ende authoriteyt eener hoogher christeliker overheydt, in kerckelicke saecken (1610). Junius gedachten over de verhouding van kerk en staat en over de bevoegdheden van de overheid in kerkelijke aangelegenheden werden gesteld tegenover die van Wtenbogaert, die aan de overheid verregaande bemoeienis met de kerk toestond).
D[IRCK] V[OLCKERTSZOON] COORNHERT, Dolingen des Catechismi anderwerven blijckende in desselfs beproefde proeve (Int boeck Wederlegginge ende censuren of berispingen, van Arent Cornelisz., Reynier Donteclock ende Joannes Gerobulus). Naacktelijck voor ooghen ghestelt. [DM] Ghedruckt ter Goude by Jasper Tournay, anno 1610, 4o, [vi]+220+[vi]p.
(Uitgave van een geschrift uit 1585. Onderdeel van de drie publieke debatten tussen Coornhert en de dominees van Delft. Aan dit werk is aan het eind toegevoegd: Remonstrantie D.V. Coornhert aan de synodale vergaderinghe binnen der Goude anno 1589, gedateerd op 27 augustus en overgebracht door de Goudse predikant Erverardus Bommelius. Hierin drong hij tevergeefs aan op hervatting van de debatten. Dit werk werd niet door Tournay opgenomen in het eerste deel van de Wercken van Coornhert, dat uitkwam op folioformaat, maar in kwartoformaat met eigen paginering. Deze editie werd in 1630 ongewijzigd wel in folioformaat opgenomen in het tweede deel van de Wercken van Coornhert bij Calom in Amsterdam in 1630).
I.B.R. [JOHANNES ARNOLDUS RAVENS (CORVINUS)], Teghen-bericht jeghens D. Francisci Gomari waerschouwinge over de vermaninghe tot vrede die onlanghs, aen D.R. Donteclock christelijck ende ernstelijck ghedaen is. Waerinne teghen syne onbehoorlycke beschuldinghen gheprotesteert wert, ende bewesen dat de vermaender gheen veranderinghe in de Religie ghesocht heeft [DM] By Ian Paedts Iacopszoon, Drucker van de Universiteyt, anno 1610, 4o, [x]+56+60+[i] p.
(Knuttel 1760. Dit boek is onderdeel van de hoogoplopende redetwisten (of pamflettenstrijd) tussen verschillende theologen en academici in de Republiek aan het begin van de 17e eeuw. Hoewel het boek anoniem is (“I. B. R. Bedienaer des H. Euangelij”), is het afkomstig van Corvinus. Corvinus was een theoloog, die na een studie in Frankrijk 1605 terugkeerde naar Leiden. In het langzaam oplopende conflict tussen de Leidse theologen Arminius en Gomarus kiest Corvinus voor de kant van Arminius. In 1610 was hij medeondertekenaar van de ‘remonstrantie’ en na Dordtste sysnode van 1618/19 werd hij uit de kerk gezet. In dit Teghen-bericht reageert Corvinus op eerdere publicaties van (1) Donteclock (2) Gomarus. In 1609 publiceerde Donteclock het boekje Tsamen-spreeckinghe, waarin hij disputaties (stellingen) van Arminius en Gomarus bespreekt. In een reactie hierop verwijt Corvinus, hem in Christelicke Ende ernstighe vermaninghe (1609) dat hij er ten aanzien van Arminius helemaal naast zit. In reactie op dit (destijds) anonieme geschrift, schrijft Donteclock Antwoorde op een seker schrift eens onbekenden (1609). Ook Gomarus zelf laat dan van zich horen: hij vat de erfzonde-leer van Arminius samen in Proefstuc der Leere D. J. Arminii (1609) en reageert in Waerschouwinghe, over de vermaninghe aen R. Donteclock.. (1609). In oktober 1609 is Arminius overleden, de reactie van Gomarus houdt hier al rekening mee. In Teghen-bericht uit 1610 is het weer de beurt aan Corvinus om te reageren, met name ter bestrijding van de aanval van Gomarus op Arminius. Het boek bestaat uit vier onderdelen: (1) een inleiding aan ‘den Christelijcken Leser, (2) de 29 ‘articulen’ die Arminius eerder aan Gomarus had overhandigd, (3) het tegenbericht op Gomarus zijn Waerschouwinghe van en (4) een antwoord op Gomarus zijn Proefstuc der Leere. Dit pamflet heeft een omslag van dun, blauw papier. De rug is bovenaan ook iets beschadigd. De verbinding tussen band en boekblok is verder goed. De pagina’s zijn in redelijk goede staat, titelblad is iets verkleurd en er is “J.A. Corvinus” bij geschreven, pagina 59/60 van het laatste deel heeft ook wat vlekken en een kleine scheurtje midden in de pagina).
JOHANNES ARNOLDI CORVINUS, DIRCK VOLCKERTSZOON COORNHERT, Vermaninghe aen Reynier Donteclock tot verdinghe ende bewijsinghe vande Erff-zonde, erff-schuldt ende erff-straf zoo hy die leerdt: dat de onnoosele kinderen deur Adams zonde verdorven ende schuldich souden sijn: door den wille ende ordonnantie Godts: en daerom van moeders lijve, ja van eeuwicheyt gheordonneert ghschapen ende gheboren werden tot eeuwighe verdoemenisse (…), 4o, z.pl. [Gouda,Jasper Tournay?], z.j. [1610], 40 p.
(Knuttel 1761. Door Van Doornik toegeschreven aan Coornhert. Corvinus is een pseudoniem van Johannes Arnoldsz Ravens. In 1611 herdrukt in ander zetsel door Jasper Tournay inGouda.; met eenvoudige kartonnen omslag. Bibliotheekstempels en afschrijving door KB; blijkens potlootaantekening op omslag verwijderd uit Knuttel 1763Van de toelatinge ende decrete Gods, gedrukt bij Jasper Tournay inGoudain 1610. Dat het werkje oorspronkelijk onderdeel uitmaakte van dit verzamelwerk blijkt ook uit de paginanummering fol. 54- fol. 92).
JOANNES CALVIJN, Institutie, ofte onderwiisinge inde christelicke religie, in vierboecken begrepen. Wt de Latijsche ende Fransoysche sprake ghetrouwelick verduytschet. Met den Sendtbrief des selven Calvini aen den Coninck van Vranckrijcke. Daer is oock achter aen gevoecht een schoone tafel Augustini Marlorati, inhoudende de voornaemste poincten der heyliger Schriftuere, de welcke noyt te voren daer by en is gheweest. Op een nieu overghesien ende ghebetert [DM] Tot Dordrecht, gedruckt by Jacob Canin, anno1610, kl. Folio, [xii]+572+[lxiv] p.
JOANNES CALVIJN, Een supplicatie vande noodighe reformatie der christelickerkercke in het pausdom, overghegheven van den heeren Ioh. Calvino, aen keyser Karel de Vijfde ende allen vorsten op den Rijcxdach tot Spier vergadert. Wt het Latijn in de Nederduytsche sprake ghetrouwelick overgheset, door Car. Agric., leeraer der Ghemeynte tot Rijsburch [DM]. Tot Dordrecht. Ghedruckt by Jacob Canin anno1610, kl. Folio, [ii]+42+[i] p.
(Vroege Nederlandse vertaling van Calvijns Institutie. Met portretje van Calvijn. Drukkersmerk van Jacob Canin heeft als randtekst: “Siet de Leew wt den gheslachte Iuda de wortel Davids heeft overwonnen. Apo 5”. In sleetse perkamenten band en met nieuwe schutbladen. Gaaf binnenblok. In deze editie zijn enkele teksten van Calvijn toegevoegd, die in eerdere drukken ontbreken).
DANIEL HEINSIUS, Q. Horatii Flacci Opera omnia, cum notis Danielis Heinsii. Accedit Horatij ad Pisones epistola, Aristotelis de poetica libellus, ordini suo nunc demum ab eodem restituta [DM] Ex officina Plantiniana Raphelengii 1610, 8o, [lxii] p.
QUINTI HORATII FLACII, Venusini, poetæ omnia [DM] Lugduni Batavorum, Ex officina Plantiniana, apud Franciscum Raphelengium 1594, 8o, 278p.
DANIEL HEINSIUS, In Q.Horatium Flaccum Notæ [zonder titelblad], 8o, 158p.
(Bewerking door Heinsius van Horatius’ werk. Met autogrammen Barleus, Dominicus Baudius en de in Gouda geboren Cornelis Schonaeus op het eerste schutblad; exemplaar vol aantekeningen in de marge en op de laatste schutbladeren. In originele omslaande perkamenten spitselband. Op de rug in oud handschrift: Horatius cum Mss Jac Tollii. Dat impliceert dat de aantekeningen van de hand van Jacobus Tollius zijn, die geneeskunde studeerde in Harderwijk, secretaris was van Nicolaas Heinsius en rector van de Latijnse School in Gouda.In 1672 werd hij uit die functie ontslagen wegens te vrijzinnige opvattingen. De werkjes werden in 1594 en 1610 gedrukt in de door Christoffel Plantijn in 1583 opgerichte Officina Plantiniana, de academiedrukkerij van de Universiteit Leiden, die na twee jaar werd voortgezet door zijn schoonzoon Franciscus Raphelengius. Op de titelbladen van de eerste twee werken staat het bekende Plantijn-drukkersmerk met de Gulden Passer.
ARNOLDUS HAUSZBRANT, Decades tres theorematum controversorum, ex philosophia practica desumptorum. Quarum prima est ethica, altera oeconomica, tertia politica. Quas Deo duce, & auspice Christo in Illustri Arnoldino, quod est Steinfurti, sub praesidio Clarissimi, Doctissimiq Viri Dn. Clementis Timpleri, philosophiae professoris ordinarii [.] ad publicam syztesin proponit, ac defendere conatur, ad diem [25] augusti [.] Arnoldus Hauszbrant Teclaburg, [Orn.].Steinfurti [Steinfurt] excudebat Theop. Cäsar [Theophil Caesar], Anno 1610, 4o, [xvi] p.
(Zeer zeldzame Steinfurter druk. Het betreft een disputatie van de uit Tecklenburg afkomstig student Arnold Hauszbrant met zijn hoogleraar filosofie Clemens Timpler, verbonden aan het Arnoldinum, het Gymnasium Illustre van (Burg)Steinfurt. De disputatie vond volgens de titelpagina plaats in augustus 1610; in oud handschrift is daar ‘25’ als exacte datum aan toegevoegd. Timpler (1563-1624) was een uit Stolpen (Dtl.) afkomstige filosoof, natuurkundige en theoloog, die wordt beschouwd als de grondlegger van de gereformeerde neo-scholastiek. Op deze door de calvinistisch graaf Arnold II van Steinfurt in 1588 opgerichte school werd onderwijs op academisch niveau gegeven, maar zij miste het promotierecht van een universiteit. De graaf liet ook een nieuw onderkomen bouwen voor zijn Arnoldinum en trok in 1597 zelfs een eigen boekdrukker aan, de rond 1563 in Augsburg geboren Gottlieb Kaiser (die zich tooide met de Latijnse naam Theophil Ceasar), om geschriften van de hoogleraren en de disputaties van de studenten te drukken. Hij zou tot 1622 als drukker aan het Arnoldinum verbonden blijven. Deze disputatie van Hauszbrant is dan ook door Ceasar gedrukt. Deze titel ontbreekt overigens in de door Günther Richter gereconstrueerde fondslijst van Ceasar (G. Richter, Theophil Caesar. Drucker am Gymnasium Illustre zu (Burg-) Steinfurt. Hauszbrant, vervolgde zijn studie in Marburg, waar hij in 1620 promoveerde als doctor in de rechten. In zijn geboortestreek klom hij vervolgens op tot “Canzler, Geheim Rath und Landrichter”. Hij overleed op 24 februari 1669 op 76-jarige leeftijd. Hij werd op 16 maart daaropvolgend begraven in de kerk van Tecklenburg.
In nieuwe perkamenten band gebonden disputatie, met daarachter in fotokopie de lijkpredikatie voor Arnold Hauszbrant uit 1669. De lijkpredikatie werd verzorgd door Bernhardus Erasmus Schrammius. De tekst verscheen in druk bij Emanuel Wellenberg in Steinfurt. In dit boekwerkje worden al zijn functies en werkzaamheden uitvoerig opgesomd, alsmede bijzonderheden over zijn studie, huwelijk en kinderen. Het werkje wordt afgesloten met troostgedichten van de dominees Rumpius en Snetlage. ‘Doorschoten’ exemplaar, dat wil zeggen na elke bedrukte pagina een lege bladzijde. Een vorige eigenaar schreef in het blad ervoor: “Unsere Alwin Anna Hausbrand war die Schwester des Arnold Hausbrand, dessen Doktorarbeit und Leichenpredigt in diesem Buch enthalten sind. Die Leichenpredigt ist wichtig wegen der Abstammung von den v. Dedem”, ondertekend door Hans Krüsy. De naam “Hausbrand” staat in grote zwarte letters op het voorplat afgedrukt, met daaronder het familiewapen. Titelblad aan de bovenzijde licht beschadigd en vakkundig gerestaureerd met Japans papier. Op titelpagina is in handschrift een klein Andreaskruis aangebracht met de cijfers 31 en 78. Op de binnenzijde van het voorplat heraldisch ex-libris van Hans Krüsy . Op de verso-zijde van de titelpagina een opdracht aan Arnoldus van Joannis en Wilhelmus (Guilie[l]mo) Hauszbrant, respectievelijk zijn oom en vader. Op de laatste bladzijde een opdracht aan de student van Georgius Brinckhoff (Brinckhovius), hoogleraar logica. Na de kopij van de lijkpredikatie aan de binnenzijde van het achterplat, achter een insteekstrook
een acte van 2 januari 1624 en een afschrift daarvan op de achterzijde van een kalenderblad uit 1947. De acte betreft een originele, handgeschreven begunstiging (“Bewilligung”). Onder de acte sporen van drie zegels van ondertekenaars, met hun handtekening. De middelste handtekening is van “Arnolt Hauszbrant”.
CAROLI SCRIBANI(e Societate Iesu), Antverpia, Antverpiae, [DM] ex officina Plantiniana, apud Ioannem Moretum,1610, 4o, [vi]+147+24 p.
(Geschiedenis van Antwerpen, geschreven door de jezuietenpater Carolus Scribanus (1561-1629). Met fraai drukkersmerk Labora et Constantia van de beroemde drukkerij Plantijn-Moretus op de titelpagina en een kleinere versie op de laatste pagina van het hoofdwerk. In een bijlage van 24 pagina’s zijn Griekse en Hebreeuwse lofgedichten afgedrukt. Met eenvoudige papieren omslag. Stempel op achterzijde van de titelpagina, waaruit blijkt dat het een afgeschreven exemplaar uit de bibliotheek van de Vrije Universiteit Amsterdam is.)
MISSIVE vanden Ho. Mo. Heeren Staten Generael der vereenichde Nederlanden aende heeren Staten vande particuliere provintien, tot Justificatie vande dadelijcke proceduren die heurer Ho.Mo. ghenootdruckt zijn ieghens de Stadt Utrecht, tot maintenement vande wettelicke authoriteyt voor te nemen, [wapen Holland] in s’Graven-Haghe. By Hillebrant Jacobsz drucker ordinaris vande Hoghe Mog. Heeren Staten Generael 1610, 4o, [vi] p.
(Knuttel 1722. Zonder omslag. Geplakt met strookje gekleurd papier).
JACOBUS ARMINIUS, Copie. Van sekeren brief eertijts gheschreven van Iacobo Arminio aen Gellium Snecanum, inhoudende, een corte verclaringhe over het neghende capittel tot den Romeynen [Orn.], Tot Rotterdam by Mattys Bastiaensen, boeckverkooper opt Steyger [1610], 4o, [xviii]p.
(Knuttel 1784. Dit pamflet betreft een afschrift van een brief van Arminius aan Gellius Snecanus. De eigenlijke naam van ‘Gellius Snecanus’ was Jelle Hotzes, een theoloog en predikant uit Friesland die rond 1596 is overleden (1525-1596). Bij de opkomst van het protestantisme koos Hotzes voor de Reformatie. In de aanloop naar en de eerste jaren van de Opstand (1568) was hij ondermeer actief in het protestantse veldleger van Lodewijk van Nassau en later ook op de vlucht voor de Spanjaarden. Vanaf 1578 was hij predikant in Leeuwarden en diverse andere gemeenten. In de jaren voor zijn dood heeft Hotzes gecorrespondeerd met Arminius, ondermeer over Romeinen 9 (i.c. de trouw en barmhartigheid van God). Jaren later, aan het begin van de 17de eeuw, vochten de Leidse theologen Arminius en Gomarus een theologisch hoogoplopend conflict uit over de leer van de erfzonde en predestinatie. Arminius overleed in oktober 1609, zijn aanhangers (de remonstranten) zouden na de Synode van Dordrecht in 1619 uit de gereformeerde kerk worden gezet. De heruitgave in 1610 van deze oude brief zal ondersteuning geboden hebben aan het verdedigen van de leer van Arminius. Hotzes is ook wel ‘een voorlooper der remonstranten’ genoemd. Dit pamflet heeft geen omslag. Het titelblad is linksboven gedeeltelijk los, verder zijn alle pagina’s nog goed aan elkaar verbonden. Er zijn enkele lichte vochtvlekken zichtbaar. Bijzonder zijn de ornamenten rondom op de titelpagina).
TITUS FLAVIUS JOSEPHUS, Flavii Iosephi hooghberoemde Joodsche historien ende boecken, noch Egesippus vande ellendighe verstoringe der stadt Jerusalem. Van nieus met schone figuren verciert ende met nootwendigh anteikeningen en summarien verrijckt, T’Amstelredam bij Jan Evertsz. Cloppenburch boeckvercooper op ‘t Water inden vergulden Bybel ao. 16011 [sic!= 1611], fol., [ii]+338fol [=673p]+[xxvi]+77fol [=151p]+[vi] p.
(Eerste geïllustreerde editie van het bekende werk van Flavius Josephus, met gegraveerde frontispice door Hessel G[errits] – inclusief drukfout in jaartal – en 103 fraaie houtsneden door Christoffel van Sichem II. De Nederlandse vertaling is van de hand van de Voorschotense predikant Everardus Gualtheri Bommelius (Wittius), die ook twaalf jaar in Gouda werkzaam was. Uit hetzelfde jaar zijn er ook die andere identieke edities met de adressen van Dirck Pietersz. Pers, Willem Jansz Stam en Hendrick Laurensz. In originele geblindstempelde bruinlederen band met resten van koperbeslag. Binding bovenin zwak. Boekklampen verdwenen, evenals drie hoekstukken voor en een achter. Voor- en achterzijde wel met boekknop. Titelpagina bij restauratie geplakt op nieuw blad, met kleine beschadigingen. Boekblok links kort afgesneden, maar zonder tekstverlies. Her en der in het boek vochtringen. Aan het eind register slordig gerestaureerd met plakstrippen, waarbij bladen tekst en register gehusseld zijn. In STCN slechts drie exemplaren vermeld, alle incompleet, waaronder een in het Goudse stadsarchief (SAMH).
RODOLPHUS GWALTERUS / CASPAR COOLHAES,Van de christelijcke disciplijne ende excommunicatie: van den kerckenraedt ende ouderlinghen aen dien
plaetsen daer een christelijcke magistraet is, het ghevoelen der kercken Christi tot Zurich, tot Bern ende anderen dierghelijcken vermaerden steden ende plaetsen in Zwitzerlant, door den eerweerdighen welgeleerden Rodolphum Gwalterum in verscheyden zijnen sermoonen int Latijn beschreven ende int jaer 1582, uyt de Latijnsche in onse tale ghetrouwelijck overgheset ende in druck ghegheven door Casparum Coolhaes. Van denwelcken nu t’selvighe op een nieuw oversien ende tot verminderinghe der ongheveyns der broederlicker lieffde in druck ghegheven [DM], Tot Amstelrdam voor Willem Adriaenssz Ocker, boeckvercooper in de Warmoes-straet, opten hoeck van de Oude-brug-steech. Anno1611, 4o, 34 p.
(Knuttel 1908. Derde druk na eerdere edities uit 1582 (Leiden) en 1585 (Gouda, Jasper Tournay). Met opdracht van Coolhaes aan stadsbestuur Leiden).
SCHRIFTELICKE CONFERENTIE, gehouden in ’s Gravenhaghe in den iare 1611 tusschen sommighe kercken-dienaren: aengaende de Godlicke Praedestinatie metten aencleven van dien. Ter ordonnantie van de Ed. Mog. Heeren Staten van Hollandt ende West-Vrieslandt ghedruckt [DM] In s’Graven-hage, by Hillebrandt Jacobsz, drucker ordinaris van de Ed. Mog. Heeren Staten van Hollandt ende West-Vrieslandt, anno1612, 4o, [ii]+440 p.
(In zeer sleetse band; sporen van sluitlinten; met vochtvlekken. Vooral interessant door de vele zeventiende eeuwse aantekeningen en commentaren in de marge van een anonieme lezer. Eigendomsstempel op binnenzijde omslag van J.G. Vermeulen, Keizersgracht 406 Amsterdam).
CONRADUS VORSTIUS, Generale protestatie met eene bede tot voorbereydinghe [uit: Voorloper van een volcomene antwoort, dewelcke t’syner tijdt met Gods hulpe volghen sal. Teghen de verklaringhe D. Sibrandi Lubberti, mitsgaders de naerder waerschouwinghe der predicanten tot Leeuwarden ende dierghelijcke twist-schriften meer [DM] Nae de copye, tot Leyden, by Ian Paedts Iacobszoon, drucker der Vniversiteyt, anno 1611], 4o, [xxxix]p.
(Knuttel 1880. Zonder titelpagina en opdracht van 6p. van Vorstius aan de Staten van Holland, gedateerd 30 november 1611. Bevat onder meer verklaringen van de graaf van Bentheim-Steinfurt, het Arnoldinum (gymnasium Illustre) en de kerkenraad van Steinfurt over de rechtzinnigheid van Vorstius en van enkele van zijn voormalige de studenten, die in Franeker betrokken zouden zijn geweest bij het clandestien uitgeven van een sociniaans boekje. Vorstius benoeming tot hoogleraar theologie in Leiden als opvolger van Arminius vond geen doorgang wegens verdenkingen van sociniaanse onrechtzinnigheid. Hij vond een welkom onthaal in Gouda, waar hij aan de Turfmarkt zeven jaar lang boeken schreef om zich te verdedigen).
CONVOLUUT
EEN SEER NOODICH TRACTAET van ’t Recht der Magistraten [of Overheden] over haere Onderdanen. Sonderlinghe in desen tijdt van noode, om soo wel de Magistraten als de Onderdanen van haeren schuldighen plicht te waerschouwen ende vermanen. Wtghegheven by die van Magdeborgh in het jaer 1550 ende in het jaer 1574 oversien ende met vele redenen ende exempelen vermeerdert [titelvignet], t’Amsterdam by Pieter Pietersz. opt Water by den Dam, in den Kerck-bybel, 1611, 4o, 92p.
(Knuttel 1909. Aan de keerzijde van de titel een Clinck-ghedicht, ondertekend door “Dum Maliora Deus”)
R[EYNIER] DONTECLOCK, Overlegginghe van de oorsaecken der schadelicker twist in de kercken van Hollant ende West-Vrieslant op-geresen. Ende eerst van de Kerckelicke Ordinantie ofte Regieringhe int ghemeyn. Toe-gheschreven de E.E. Magistraten ende Regierders der Stadt Delff. Met aenwijsinghe van het rechte Remedie, dat tot beslechtinghe van den selven twist selfs naer het oordeel van de Parthie soude dienen ghebruyckt te werden. Tot Delft ghedruckt by Ian Andriessz. boeck-vercooper woonende in ’t Gulden A.B.C. Anno 1612, 40, [ii] + 27 +35 p.
(Knuttel 1948. Exemplaar verwijderd uit bibliotheek VU)
DANIEL VET, Schriftelicke Conferentie van de eyntelicke volstandicheydt der heylighen: ghevallen tusschen Daniel Vet, predicker onder de Lutherschen tot Delft, Haghe, etc. Ende twee Litmaten der ghereformeerde kercke Christi tot Delft [orn.] Tot Delf, Ghedruckt by Ian Andriesz. boeck-vercooper aen ’t Marckt-velt in ’t Gulden A.B.C. Anno 1613, 4o, [iv] + 59p.
(Knuttel 2067)
H.I. [FRANCISCUS GOMARUS?], Schermutselinghen van sommighe licht-gewapende cryghsknechten. Dat is. Aenwysinghe van de bedriegelicke ende onbehoorlicke wyse van doen, int verbreyden der gedaerlicker van outs begravener nieuwicheden, ghepleecht by de voorstanders van D. Arminius, Sal. ghed. ende D. Conradus Vorstius. [orn.] Middelburgh, voor Adriaen vanden Vivere, 1613, 4o, [x] + 101p.
(Knuttel 2070; met in de marge talrijke gestempelde handjes).
WAGHEN-PRAETJEN, nopende die hedendaechsche strydige saken, zoo die Religie aengaende als oock eenighe manieren van handelingen by den Contra-Remonstranten ghebruyckt betreffende. Ghehouden tusschen eenen Theologum ende Liefhebber der Waerheijdt. [titelvignet] Gedruct int jaer ons Heeren Anno 1613, 4o, 54p.
(Knuttel 2076; eigendomskenmerk op titelpagina “Wil Jans”)
ARNOLDUS CORNELISZ, Antwoort Lamberti Danei, wijlen Professeur in de Hooghe Schole tot Leyden, op drie voorghestelde Vragen nopende het Ampt der Overheydt inde regeringhe der kercken: wat haer toe-coemt ofte niet toe-coemt. Mitsgaders een cort ende claer bewijs dat de Verkiesinghe ende Afsettinghe der Dienaren des Goddelicken Woorts, der Ouderlingen ende Diaconen niet ens taet by de Borgherlicke Magistraet, maer by de Kercke. Item, sekere Artijckelen van het Seggen ende de Macht der Overheyt inde bedieninghe der Kercke Christi in Hollandt (…) Door Arnoldum Cornelii in zijn leven Dienaer des Goddelicken Woordts tot Delf. Tot Delft Ghedruckt by Ian Andriesz. boeck-vercooper aen ’t Marckt-velt in ’t Gulden ABC Anno 1613, 4o, [ii] + 6p.
(Knuttel 2081; alleen het eerste deel)
COPIE van een zeker voorslach, ghedaen by de Contra-Remonstranten inde by-eenkomste door last van de Hmo Heeren Staten vande ses predikanten, nu lest-leden binnen der stadt Delft om den vrede ende eenigheyt der kercken te treffen. [orn.] Tot Amsterdam by Heyndrick Aertsz. Int jaer ons Heeren Anno 1613, 4o, 16p.
(Knuttel 2060; nadruk van p.1-15 van de Schriftelicke Conferentie)
SCHRIFTELICKE CONFERENTIE, ghehouden tot Delff, den 26en ende 27en Februarii 1613 tusschen ses Kercken-dienaren. Om te beramen eenighe bequaeme middelen waer door de swaricheden voor eenige jaren inde kercken hier te Lande ontstaen op het alder-gevoechelickste af-gedaen ende voort-aen goede vrede ende eenicheyt onde rhouden soude connen werden. [orn.] Tot Delf, Ghedruckt by Ian Andriesz. boeck-vercooper aen ‘t Marckt-veldt in ’t Gulden A.B.C. Anno 1613, 4o, [ii] + 37p.
(Knuttel 2056; geschrift door contra-remonstranten uitgegeven)
[BERNARDUS DWINGLO], Protest des Autheurs vanden Christalijnen Bril, tegens den gepretendeerden Polijst-steen, met ernstighe vermaninghe aenden Polijster om voor den dach te komen en volgens syne aenbiedinghe naer openbaringhe synds naems behoorlyck te verifieren tgeen hy den Autheyr van den Christalijnen Bril te laste leydt. [DM] Tot Rotterdam voor Matijs Bastiaensen, woonende opt Steyger Anno 1614, 40, 28p.
(Knuttel 2123, gedagtekend 8 april 1614)
OOGHEN-TROOST: Dat is, Clare openinge ende grondighe wederlegginghe van het Protest des Christalynen Brillemakers. Ghestelt door den Autheur van den Polijst-steen: ten dienste van alle swacke ooghen, dewelcke misschien door ’t selvighe souden moghen gheswackt zijn gheweest [orn.] t’Amstelredam, by Pieter Pietersz. boeckvercooper op’t Water by den Dam, inden vergulden Kerck-Bybel, 1614, 4o, 36p.
(Knuttel 2124; gedagtekend 26 juni 1614)
[JACOBUS TAURINUS], Weegh-schael, om in alle billickheydt recht te over-weghen de oratie vanden Eedlen Hoochgeleerden, Wijsen, Voorsienighen Heere, Mijn Heere Dudley Carleton, Ambassadeur van den Doorluchtighsten Coningh van Groot Brittannien: onlanghs ghedaen inde Vergaderinghe der Edele Hoogh-Moghende Heeren Staten Generael; Ghemaeckt tot grondighe Aenwijsinghe vanden waren Oorspronck etc. der huydendaechsche Oneenicheyden inde Kercke ende Politie: ende Verdedinghe der ghener die daer in onschuldich sijn [orn.] Ghedruckt [te Gouda door Jasper Tournay] in ’t iaer 1617, 4o, 71p.
(Knuttel 2366; identificatie drukker door Paul Dystelberge)
[NICOLAES GREVINCHOVEN], Naem-scherm der Remonstranten teghen de naemschendelycke calumnien, uytghestroyt by den Hove Provinciael in Hollant door ’t uytgeven van het Lasterschrift Henrici Slatii, by hem in syne ghevanckenisse ghestelt ende gheintituleert Claer vertooch, mitsgaders de twee brieven van Ian Blansaert [orn.], Gedruckt buyten s Graven-Haghe. Sonder Previlegie van de Staten Generael. Anno 1623, 4o, [ii] + 46p.
(Knuttel 3478; naam auteur in eigentijds handschrift op titelpagina vermeld)
(Convoluut met dertien pamfletten van remonstranten en contraremonstranten over de jaren 1612-1623; ingebonden in nieuw perkament met op het zwarte titelschildje “Pamfletten I” ).
CATECHISMUS Romanus ex decreto sacro sancti concilii Tridentini. Iussu Pii V. Pont. Max. editus, Venetii, apud Ioa. de Albertis, 1611, 8o, lxiiii+735p.
(Venetiaanse uitgave van de Latijnstalige catechismus die werd opgesteld door het Concilie van Trente. Met groot aantal kleine gravures van onder meer de apostelen en de sacramenten. Sleetse, gerestaureerde perkamenten band, met vernieuwde leren sluitlinten; op schutbladen deels doorgehaalde en onleesbare eigendomsinschrijvingen en handtekening G. Kasteel; op titelpagina stempel jezuïeten (IHS) en inschrij-ving “Frater Julianus Ordinis Moin Loys(?); achterin inschrijving “Hic liber est R.D. Canonici Petri Angeli de Romanellis Vicarii Abblis”).
.
ROBERTUS BELLARMINUS, Explanatio in psalmos, Coloniae sumptib. Bernardi Gualteri 1611, 4o, [xv]+846+[xxv] p.
(Zeer vroeg, in Keulen gedrukte, Latijnstalig psalmencommentaar van de bekende kardinaal Robbertus Bellarminus. Met fraaie titelgravure. In originele, gave perkamenten band, met op de rug titel in handschrift en twee bibliotheekstikkers. Boekblok iets los van de band. Op schutblad bibliotheekstempel van de Theologisch College van de jezuïeten in Maastricht).
.
.
.
[PHILIPS MARNIX, HEER VAN ST.-ALDEGONDE], De Byen-corf der H. Roomscher Kercke. Voorstellende een clare ende grondelijcke wtlegginghe des send-briefs van M. Gentianus Hervet, wtgegeven in Fransoys ende Duyts aen den afgedwaelden van Christen geloove. By den Autheur selve vergroot, ende verrijct, naer den Fransoyschen Byen-corf, ofte Tableau, &c. by hem int licht gebracht, int Jaer 1599, [vignet] T’Amstelredam by Dirck Pietersz, boeck-vercooper opt Water in de Witte Persse, Anno 1611, 8o, [xvi]+524 p.
DIRCK VOLCKAERTS COORNHERT, Eerste deel der wercken, handelende van Schriftuerlijcke ende veel leerlijcke saken, seer stichtelijck ende dienstigh voor alle liefhebbers der waarheyt [DM], Ghedruckt ter Goude by Jaspar Tournay, anno 1612, fol.
.
.
.
.
Portret van Coornhert van voor en na de restauratie door Wilma van Ipenburg.
Inhoud:
– Het leven van D.V. Coornhert
[zonder titelblad], fol. [i] – [v] met portret
– C. Boomgaert, Voor-reden aen den bescheyden leser, fol. [vi] – [viii]
– Protest teghen den slaap, fol. [ix]-[x]
– Register der tractaten van desen wercke, fol. [xi].
– Van Godt [zonder titelblad], fol. 1 – fol 12v.
– Van Christo [zonder titelblad], fol. 13 – 32v.
– Van den Heylighen Gheest [zonder titelblad], fol. 33 – 34r.
– Van t’Gheloove [zonder titelblad], fol. 35v – 38v.
– Vande ongheloovigheyt ende den ongheloovighen [zonder titelblad], fol. 38v. -39r.
– Van de Waerheyt [zonder titelblad], fol. 39 – 40r.
– Van de hope [zonder titelblad], fol. 40v.
– Van de ware penitentie, bekeeringhe, boete of wedergheboorte [zonder titelblad], fol. 41 – 43v.
– Ontledinge van de liefde [zonder titelblad], fol. 44 – 46v.
D.V. COORNHERT, Hert-spiegel Godlijcker Schrifturen [DM], Ghedruckt ter Goude, by Jaspar Tournay, anno 1612, fol. 1- 28r.
D.V. COORNHERT, Vereeninghe van sommighe strijdich-schijnende sproken der H. Schrifturen [DM], Ter Goude, by Iasper Tournay, anno 1610, fol. 29 – 44v.
D.V. COORNHERT, Toetzsteen der Ware Leeraren, [DM], Ghedruckt ter Goude, by Iasper Tournay, anno 1610, fol. fol. 45 – 69v.
D.V. COORNHERT, Van den onderscheyt tusschen die ware ende valsche Leere, [DM], Ter Goude, by Jasper Tournay, anno 1610, fol., fol. 70 – 80r.
D. V. COORNHERT, GERARDT VAN MORTAINGE, Twee-spraeck, of waerheydt vrymaeckt? [DM], Ter Goude, by Jasper Tournay, anno 1610, fol. 81- 82v.
D.V. COORNHERT, Oorsaken ende middelen vander menschen saligheyt ende verdoemenisse [DM], Ter Goude, by Jasper Tournay, anno 1610, fol. 83 – 119v.
D. V. COORNHERT, Van de onwetenheyt der menschen, die daar is onschuldigh of schuldigh [DM], Ghedruckt ter Goude, by Jasper Tournay, 1611, fol. 120 – 128v.
D.V. COORNHERT, Dat onverstandigh blijven des menschen eenighe zonde ende oorsake van alle dolinghe zy [DM], Ter Goude, by Jasper Tournay, anno 1611, fol. 129 – 138v.
D.V. COORNHERT, Van des menschen natuerlijcke vleesch wondersproock [DM], Ter Goude, by Jasper Tournay, anno 1611, fol.139 – 164v
D.V. COORNHERT, Ladder Iacobs, of trappe der deughden [DM], Ter Goude, by Jasper Tournay, anno 1611, fol. 165 – 176v.
D.V. COORNHERT, Vande wedergheboorte, hoe die gheschiedt ende waarby de mensch mach sekerlijck weten of die in hem is gheschiedt of nyet, [DM], Ter Goude, by Jasper Tournay, anno 1611, fol.177 – 190v.
D.V. COORNHERT, Tafel vander gheloovighen iustificatie ofte rechtvaardighwordinghe in Christo Jesu [DM], Ghedruckt ter Goude, by Jasper Tournay, anno 1611, fol.191 – 195v.
D.V. COORNHERT, Van wel bidden onderwijs uyt die Goddelijcke Schrifture self [DM], Ghedruckt ter Goude, by Jasper Tournay, anno 1611, fol.196 – 210v
D.V. COORNHERT, Van de ware onderdanigheydt der Christenen, Schriftuerlijcke bewijsinghe uyt die wille Godes [DM], Ghedruckt ter Goude, by Jasper Tournay, anno 1611, fol. 211 – 213r
D.V. COORNHERT, Dat Godts gheboden licht zijn ende leerlijck [DM], Ghedruckt ter Goude, by Jasper Tournay, anno 1611, fol. 214 – 230r.
D.V. COORNHERT, Dat des duyvels wet swaar is ende lastigh [DM], Ghedruckt ter Goude, by Jasper Tournay, anno 1611, fol. 231 – 248v
D.V. COORNHERT, Waarachtighe aflaat van zonden [DM], Ghedruckt ter Goude, by Jasper Tournay, anno 1611, fol. 249 – 267v.
(Eerste en enige deel van de door Jasper Tournay in Gouda, in zijn drukkerij Achter de Vismarkt in de jaren 1610-1612 gedrukte verzamelde werken van Coornhert, met een voorwoord en levensbeschrijving van de auteur, van de hand van initiatiefnemer en Coornhertaanhanger Cornelis Boomgaert uit Delft. In deze band ontbreken de twee laatste werken, die in de inhoudsopgave worden genoemd en wel in de editie in de Goudse Librije zitten, te weten het bekende Zedekunst en Opperste Goedts nasporinghe,beide in 1612 gedrukt en met voortgezette folionummering (tot fol. 352v).De volledige reeks Werken werd in de jaren 1629-1633 in Amsterdam herdrukt en uitgebreid tot drie folianten. In de Goudse editie een paginagroot portret van Coornhert, van de hand van Jan Harmensz Muller. Dit portret was zwaar beschadigd, maar werd – net als de rest van het boek en de boekband vakkundig gerestaureerd door Wilma van Ipenburg van boekbinderij De Waterjuffer uit Gouda. Alle achttien aanwezige werken dragen op het titelblad
Vrouwe Fortuna, het drukkersmerk van Tournay, in deze editie omrand met versierde borduren. Titelpagina zwaar beschadigd met onderaan in oud handschrift “Opera Coornhert rarissis obvia”. Voorwerk en laatste bladzijden beschadigd en her en der in het boek vochtvlekken. Alle onvolkomenheden zijn zo goed als mogelijk gerestaureerd. De zeer sleetse leren band, en losse binding zijn bij de restauratie in 2020 vervangen door een nieuwe bruinlederen band met blindstempeling: het portret van Coornhert, het jaartal 1612 en diverse lijnen en ornamenten. Boek gekocht in maart 2020 van Xaviera Hollander in Amsterdam. Het boek komt uit de nalatenschap van de Neerlandicus Jan Kamerbeek jr. (1905-1977), hoogleraar aan de Universiteit, geschonken aan zijn leerling Peter van Zonneveld, hoogleraar Nederland in Leiden.)
D.V. COORNHERT, Zedekunst, dat is Wellevenskunste, vermits waarheydtskennisse vanden mensche vande zonden ende vande deughden. Nu aldereerst beschreven int Neerlandtsch [DM] Ghedruckt ter Goude, by Jasper Tournay anno 1612, fol. 268-336.
D.V. COORNHERT, Opperste goedts nasporinghe. Ghestelt in vijf ghespraken van den mensche met sijn goerdt, vande rust, vande wellust, vande deughde ende vande liefde: onder ende tot alder menschen verbeteringhe [DM] Ghedruckt ter Goude, by Jasper Tournay anno 1612, fol. 337-351v[+i] p.
(De laatste twee geschriften van Coornhert uit het eerste deel van de in Gouda bij Tournay gedrukte werken ontbreken in bovengenoemde band. Ze zijn samengebracht in een nieuw ingebonden halfleren band, met opdruk “Zedekunst DV Coornhert” en ornament op voor- en achterplat en op de rug).
THOMAS SAILLY, Den nieuwen morghen-wecker, wijsende de natuere, voort-ganck, vruchten, remedien, der ketterije; te voor-schyne ghebrocht, tot het welvaert der Gheunieerde, ende andere Nederlantsche Provincien [Afb.], Ghedruckt tot Loven, by Io. Christoph. Flavius 1612, 4o, [xviii]+329+[iii] p.
(In Leuven door Johannes Christophorus Flavius gedrukte reactie op de in 1610 door de gereformeerde predikant Wilhelmus Baudartius uitgebrachte Morghen-wecker, waarin hij zich keert tegen het
Twaalfjarig Bestand en waarschuwt alert te blijven. In deze tegenhanger wordt gewaarschuwd tegen valse argumenten van de ketters en worden hun gewelddaden, zoals de Beeldenstorm en moordpartijen tegen geestelijken breed uitgemeten. De auteur van deze repliek, Thomas Sailly (ca. 1553-1623), was legerpredikant, biechtvader van Alexander van Parma en vanaf 1597 rector van het jezuïetencollege in Brussel. Hij schreef vele stichtelijke en polemische werken en een handboek voor de christensoldaat. In oorspronkelijke perkamentenband, deels licht gewreven, met een van de twee originele sluitleertjes. Ingebonden met stroken oud handschrift, voor klein deel nog zichtbaar. Met achteraan drie consenten uit maart en februari 1612 dat het boek door theologen is gelezen, goedgekeurd en uitgegeven mag worden. Op schutblad eigendomsinschrijving “J. van Baelen, 30 december 1904”.
.
VERCLARINGHEder kercken-dienaers tot Leeuwarden over D. Vorstii. Volcomener antwoordt op de Naeder-Waerschuwinghe [orn.], gedruckt tot Leeuwarden, by Abraham vanden Rade, boeckdrucker ordinaris,1612, 4o, [xxx]+104p.
(Knuttel 1973. Nieuw gebonden in lederen omslag met in goeden letters “verclaringhe”. Puike conditie. Waarschuwing van Leeuwarder predikanten tegen sociniaanse denkbeelden van Conradus Vorstius, de boogde opvolger van Jacobus Arminius als hoogleraar theologie in Leiden. Vorstius, voorheen hoogleraar in Steinfurt had grote invloed op een aantal oud-studenten van hem in Franeker. Nadat zijn benoeming in Leiden niet doorging, vestigde hij zich in hetzelfde jaar het libertijnseGoudawaar hij zeven jaar lang boeken schreef ter verdediging tegen alle kritiek. In 1619 werd hij uitgezet en trok hij naar Sleeswijk-Holstein).
[CONRADUS VORSTIUS, Volcomender antwoort op eenighe twist-schriften, onlangs by verscheyden broederen teghens hem uytgegheven, voornemelick op de verclaringe D. Sibrandi Lubberti, mitsgaders de naerder waerschouwinge der predicanten tot Leeuwarden [DM], Tot Leyden, by Ian Paedts Iacobszoon, ordinaris ghesworen drucker der Universiteyt, anno 1612,] 4o, [lxxxv]p.
(Knuttel 1967. Met eenvoudige papieren omslag. Mist titelpagina, voorwerk (inhoudsopgave, voorreden, waarschuwing aan de lezer) en achterin het Bysondere antwoordt op de bezwaren tegen het boekje van Dominicus Lopez).
CONRADUS VORSTIUS, REYNIER TELLE, Parasceve, dat is: voor-bereydinghe van Conradus Vorstius doctoor in de H. Schrift: tot een vriendelijcke conferentie oft onderhandelinghe met den hooghvermaerden theologus heer Ioannes Piscator, professoor der H. Schrift in de vermaerde schole van Herborn: over sekere aenwysinghen des heeren Piscators op sommighe plaetsen al over langhe ghetoghen uyt het boeck des autheurs Van God, ende zyne verklarende verantwoordinghe ende in de selkve aenwysinghen kortelijck gheexamineert. Waer inne verhandelt worden verscheyden theologische questien, voornemelijck van de Goddelijcke Predestinatie. Overgheset uyt den Latyne in onse Nederduytsche tale door Reynier Telle [Orn.] T’Amsterdam, ghedruckt by Willem Jansz. [Bleau] woonende op’y Water in de vergulde Sonnewyser, anno 1612, 4o, [xviii]+79p.
(Knuttel 1971. Dispuut tussen Vorstius en Piscator, hoogleraar aan de hogeschool van Herborn over het in Steinfurt gedrukte boek De Deo van Vorstius. In rose gemarmerde papieren omslag)
DE WTLEGGINGE des Byen-corfs der H. Roomscher Kercken [vignet] Ghedruckt Anno 1612, 8o, 24 p. [xii p.]
(Opnieuw gebonden in oude perkamenten bandje. Eigendomskenmerk van D.C. van Neck. Klein scheurtje op de drug is gerepareerd. Gaaf boekblokje. In het boekje zijn aantekeningen gemaakt door Mr. S.I.Z. Wiselius. Deze Samuel Ipersz Wiselius (1769-1845), vurig patriot en bekend geworden als dichter, schrijver, historicus en politiecommissaris, heeft voorin ook een stukje geschreven over de spellingsverschillen tussen dit exemplaar en een vroegere druk. Zeldzaam. STCN kent slechts één locatie).
LOWIJS GUICCIARDIJN, Beschryvinghe van alle de Nederlanden; anderssins ghenoemt Neder-Duytslandt, (…) Overgheset in de Nederduytsche spraecke, door Cornelium Kilianum. Nu wederom met verscheyden historien ende aenmerckinghen vermeerdert ende verciert door Petrum Montanum [DM] ‘t Amsterdam ghedruckt by Willem Jansz. woonende op het Water, in de Vergulde Sonnewyser. Anno1612, fol., [vi]+396+[xxviii]p.
(In fraai lederen band; titelblad in handschrift; zonder de plattegronden en platen, maar de tekst is compleet. Met beschrijving vanGoudaop p. 218-219)
C. J. VISSCHER, Hollandiae oppidum Gouda, accuratissime ad vivum desineatum et aeri incisum anno 1612, 31,5×24 cm.
(Handgekleurde plattegrond van Gouda, getekend met hulp van de Goudse landmeter Hendrick Cornelisz Vosch, ten behoeve van een Nederlandstalige editie van Guicciardini’s Beschryvinge. In wortelnoten lijst met paspartout).
IAN VAN GORCUM, Den gheestelijcken schildt aller katholiicken. Teghen het daghelijcxe opwerpen onser wederpartije seer bequaem: t’samen vergadert uyt de H. Schrifture ende oudt-vaders der Heyligher Kercke. De tweede editie seer verbetert ende vermeerdert [afb] T’Hantwerpen by Hiernymus Verdussen, anno 1612, 8o, [iv]+400+[iv]p.
(Van Gorcum was priester uit Den Bosch, die opgroeide in protestants milieu. Hij schreef diverse godsdienstige, ascetische boeken. Hij overleed in 1628 en werd begraven in het clarissenklooster in Den Bosch. De eerste editie van dit werkje verscheen in 1609. Op titelpagina is een ridder met schild te zien, met eronder de tekst “Ante quitas et successio”. In zeer sleetse geblindstempelde leren band. Binding zwak. Pagina’s gebruind door gebruik).
DANIEL TILENUS, Overlegginghe ofte proeve van ’t ghevoelen Jacobi Arminii van de predestinatie, van de ghenade Gods ende van de vryen wille des menschen aen de Staten van Hollant ende West-Vrieslandt van hem verclaert [orn.] Ghedruckt int jaer ons Heeren 1612, 4o, 72p.
(Knuttel 1985. Exemplaar verwijderd uit bibliotheek VU)
GEER-AARD VAN VRI-BURCH [=JACOBUS TAURINUS], Cleynen wech-wyser, ghestelt tot onder-richtinghe der een-voudighen, om de harten die in desen tijdt ontrust zijnde nauwlijcks en weten hoe sy haer draghen sullen. Claerlijck aen te wijsen, wat wegh sy moeten in-gaen, om van de selve en deghenen die d’een of d’ander parthy zijn toe-ghedaen, recht te oordeelen, Ghedruckt int jaer 1612, 4o, ongepagineerd [40 p.]
(Knuttel 1965. Ter verdediging van de kritiek van de Engelse koning Jacobus op Arminius’ opvolger Conradus Vorstius. Met originele papieren omslag. Klein gaatje in 1 pagina).
BIBLIA. Dat is: De gantsche heylighe schriftuere, grondelijck ende trouwelijck verduitschet. Met seer schoone annotatien nae den Geneefschen exemplaer uyt de Fransoysche tale inde Nederduytsche sprake overgheset, nu ten vierdenmale oversien ende verbetert door veel nieuwe allegatien van gelijck-stemmende schriftuerlijcke plaetsen, ende daerenboven noch vermeerdert, met eene noch byghevoechde chronijcke ofte tijt-rekeninghe over de geheele bibel, tot op het tweentseventischste jaer der geboorten Christi. Seer nuttelijck ende dienstich tot onthoudenisse der voornaemsten historiën, beyde des ouden ende nieuwen testaments: Alles te samenghevoecht door P[etrus] H[ackius] dienaar des goddelijcken woorts, [DM] Tot Dordrecht, ghedruckt by Isaack Jansz Canin, int jaer onses Heeren 1612. Men vintse te coope by Gillis Pietersz. Boec-vercooper op de Corenmarckt tot Rotterdam. Met privilegie voor vijf Iaren, fol., 444 [=888] p.
(Oude Testament en Apocriefe boeken. Titelpagina, voorwerk en eerste 9 bladen ontbreken; evenals de kaarten)
HET NIEUWE TESTAMENT. Dat is: Het nieuwe verbondt onses Heeren Jesu Christi in Nederduytsche na der Grieckscher waerheyt overgheset. Met de annotatien Augustin Marlorati, aldereerst overgheset uyt de Fransoysche in Nederduytsche sprake [DM] Tot Dordrecht, ghedruckt by Isaack Jansz Canin, int jaer onses Heeren 1612, fol., 111 [=222] p.
(Onvolledige gereformeerde of Deux-Aes Bijbel (volgens Poortman, 220). Deux-Aes Bijbels in folio zijn vrij zeldzaam. Wel vreemd dat de margetekst, waaraan de Bijbel haar naam ontleent, niet voorkomt. Apocriefe boeken zonder apart titelblad en tussen OT en NT; wel met waarschuwing aan de lezer. Alles in originele lederen band, inclusief rug, maar zonder het koperbeslag). Houtsnede als drukkersmerk. Zittende leeuw met in de voorpoten een boek (Bijbel). Ovaal met in de rand de tekst: Siet de leeuw uyt den geslachte Iuda de wortel Davids heeft overwonnen. AP. 5 5e.Van Nieuwe Testament ontbreekt laatste deel, vanaf halverwege de zendbrief van Paulus aan de Hebreen. Wel gevolgd door drie bladen met handgeschreven geslachtsregister, vanaf 1662.
Hierin wordt ook melding gemaakt van een aardbeving op 18 september 1692 [met epicentrum in Verviers; de zwaarste ooit in West-Europa, 6.1 op de schaal van Rigter]; die in Amsterdam werd gevoeld, waardoor dat het stadhuis en de waag letterlijk op hun grondvesten stonden te schudden. Volgens de schrijver werd de beving in heel Holland, Zeeland en Friesland en nog andere landen gevoeld. [In Den Haag tekende ook Christiaen Huygens deze aardbeving op in zijn dagboek, P.A.]. De aantekening is gemaakt door Michiel Postma, die daaronder vermeldt dat hij op 15 maart 1693 in
compagnie is getreden met Jan Egbertsz Tulp en op 1 december daaropvolgend gezamenlijk is aangekomen in het “Sweedtse Veen”.
Op de binnenzijde van de achterplatten is in spiegelschrift een ‘zegel’ geplakt over een Italiaanse waarzegger met voorspelling voor het schrikkeljaar 1736 en een grote zon. Die waarzegger is Giovanni Antonio Magini, geboren in Padua in 1555 en gestorven in Bologna in 1617. Hij was astronoom, mathematicus en geograaf. In 1588 werd hij in Bologna aangesteld als hoogleraar in de wiskunde. Magini verdedigde de voorspellende astrologie en werkte enige tijd als hofastroloog in Mantua. Onder de titelDen Italiaenschen Waerseggher, dat is een Prognosticatie, verscheen in 1621 de eerste editie van zijn voorspellingen. Die bleven zeer populair in de Republiek. Tot 1700 al veertig edities. Ook daarna bleef hij populair gelet op deze zegel over het schrikkeljaar 1736. In dat jaar verschenen er zeker vier Nederlandse edities, waarvan drie als onderdeel van een almanak.
CONVOLUUT
CONRADUS VORSTIUS, Oratie tot verantwoordinghe. Ghedaen in de volle vergaderinghe der Edele seer Vermoghende Heeren mijn Heeren de Staten van Hollandt ende West-Vrieslandt, in s’Graven-Haghe den 22en martij stilo novo. [orn.] In s’Graven-Haghe by Hillebrant Jacobssz, ordinaris drucker der Heeren Staten s’Lants van Hollant ende West-Vrieslant, anno 1612, 4o, [i] + 75 p.
(Knuttel 1970. Uit het voorbericht blijkt dat deze oratie door Vorstius, hoogleraar theologie in Steinfurt en de beoogd opvolger van Arminius in Leiden, in het Hoogduits is gesteld en uitgesproken. De tekst is op verzoek van de Staten vertaald in het Latijn en het Hollands)
VERCLARINGE van de heeren burgermeesteren, raden ende vroedtschappen der steden van Amstelredam, Enckhuysen, Edam ende Purmereynde (…). [orn.] Tot Amsterdam by Marten Jansz. Brant, boeck-vercooper op ‘t Water op den hoeck van de vrouwe-steegh in de Gereformeerde Catechismus, anno 1617, 4o, 16 p.
REQUESTE van de dolerende kercke van Haerlem aen de E.E. magistraet derselver stadt (…). [orn.] t’Amsterdam by Marten Jansz. Brandt, boeckverkooper op ‘t Water in de Ghereformeerde Catechismus, anno 1617, 4o, 15 p.
[JACOBUS TAURINUS], Corte ende naecte ondeckinghe van den luegen-geest, onlangx verschenen in de uytgegevene antwoordt tot wederlegginghe van het discours over de Amsterdamsche beroerten. [orn.] Ghedruckt in’t jaer ons Heeren anno 1617, 4o, 35 p.
[JACOBUS TAURINUS], In-houdt van eenighe brieven, aengaende de beroerten binnen Amsterdam onlangs voor-gevallen. Met een discours aen alle goede patriotten ende liefhebbers des vader-landts. [orn.] Ghedruckt in ‘t jaer 1617, 4o, 27 p.
VERCLARINGHE van de Heeren Staten van Hollandt ende West-Vrieslandt, waerby hare Mo. Ed. int kort verthoonen, die oprechte goede meeninghe die sy altijdts ghehadt hebben, ende noch hebben, omme neffens die vrijheyden ende rechten der Landen ende Steden van Hollandt ende West-Vrieslandt, die ware christelijcke ghereformeerde religie in suyverheydt te houden (…) [orn.] In s’Graven-Haghe by Hillebrant Iacobssen, ordinaris ende gheswooren drucker van de Ed. Mo. Heeren Staten van Hollandt ende West-Vrieslandt. Anno 1617, 4o, 20 p.
(Modern convoluut met zes pamfletten uit 1617. Knuttel 1970, 2357, 2395, 2387, 2383 en 2354).
VERKLARINGHE van den Alder-doorluchtichsten koning van groot Britannien over de handelingen met de Staten Generael van de Vereenichde Neder-landen, nopende het feyt van Conradus Vorstius [Wapen van Engeland], Tot Middelburch ghedruct ende over-ghezet na de Fransche Copye, ghedruct tot Londen van Ian Norton, ordinaris drucker van den Koning in vreemde talen, Int jaer onses Heeren 1612, 4o, [li] p.
(Knuttel 1962. Gedeeltelijk gedrukt in civilité. Zonder omslag. In twee losse delen. Lichte vochtvlek op titelpagina. Van deze tekst zijn nog twee andere edities in hetzelfde jaar verschenen; een Engelstalige en een Nederlandstalige in Dordrecht. In dit pamflet de bezwaren van de Engelse Koning Jacobus (James) tegen de benoeming van Conradus Vorstius als hoogleraar in Leiden als opvolger van Arminius. De benoeming ging uiteindelijk niet door wegens verdenkingen van socinianisme. In plaats van naar Leiden, kwam Vorstius toen op uitnodiging van het stadsbestuur naar Gouda, waar hij zich in zijn woonhuis aan de Turfmarkt (waar nu de voormalige synagoge staat) zeven jaar lang in woord en geschrift verdedigde tegen de beschuldiging. Na de veroordeling van de remonstranten op de Synode van Dordrecht in 1619 moest ook Vorstius het land verlaten. Hij vestigde zich in Sleeswijk Holstein en werd in 1625 begraven in Friedrichstadt.
R[EGINALDUS] D[ONTECLOCK], MATHIAS MARTINIUS, Christelicke overdenckinghe van de veelvoudighe heerlijckheydt ende herlijck-makinghe des eenighen Gods in der Drie-eenicheyt ende driederley heerlick-makinge veler ende aller kinderen Gods onder den eenighen Sone Gods. Beschreven in twee corte tractaetjens. Ende nu uyt der Latijnscher tale getrouwlijck overgeset door R.D. [DM] t’Amsterdam, by Pieter Pietersz boeckvercooper by den Dam in de vergulde Kerck-Bybel 1612, 4o, [xx]p.
(Knuttel 2001. Met groot en fraai drukkersmerk. Toeschrijving aan Donteclock door Van Doorninck. Mathias Martinius was een theoloog, stichter van het Gymnasium Illustre in Bremen. Was als buitenlandse deelnemer aanwezig op de Synode van Dordrecht, waar hij stevig botste met Gomarus. Gold als moderaat).
EEN KORT EN WAERACHTICH VERHAEL, wat voor een grouwelijck ghevoelen dat de Arminianen, Vorstianen, ofte nieuwe Arrianen, Pelagianen, Socinianen, Samosatinianen ghesocht hebben in de Ghereformeerde Kercke in te voeren en in kort hier teghen gestelt het ghevoelen der Ghereformeerde kercke, [Orn.] Gedruckt buyten Romen [±1612], 8p.
(Knuttel 2009. Ongebonden; met twee oude inktvlekjes op titelblad. Gelet op de discussie rond de in Gouda verblijvende Vorstius en de beschuldigingen aan zijn adres van socianianisme, is een datering van rond 1612 waarschijnlijk).
ADRIAEN SMOUT, Toetse van sekere antwoorde ende bericht, in december 1611 uytgekomen, met desen titel: Conradi Vorstij S. Theologiae Doctoris teghen-bericht, op sekere artikelen onlangs by openbaren druck onder de ghemeyne man tot zijner grooter beswaernisse ghestroyt. Ghedruckt int jaer onses Heeren 1612, 4o, [x]+231p.
(Knuttel 1955)
AVONT-PRAETJEN, tusschen drye personagien, waer van de 1. heet Iverich hert, de 2. Gaern-onderricht, ende de 3. Onnoosel slecht. Die in’t corte handelen van’t ghene datter by de ghemeene man in Hollandt al om gaet [Orn.] Ghedruckt in’t Jaer ons Heeren 1612, 4o, 21p.
(Knuttel 2016. Contra-remonstrants strijdschrift. “In Regeeringsgezinden geest” Latere papieren omslag, bibliotheekstempels Koninklijke Bibliotheek en Verwijderd op omslag, plus “No. 145”).
SEBASTIANUS CASTELLIO, Dialogi IV. De praedestinatione, de electione, de libero arbitrio, de fide. Ejusdem opuscula quaedam lectu dignissima. Quibus alia non nulla accessere, partim hactenus nunquam edita. Quorum omnium inscriptions versa pagella ostendet. Goudae, typis Caspari Tournaei. Anno 1613. Prostant apud Andream Burier, 8o, [xxviii]+443.
ANNOTATIONES Sebastiani Castellionis, quibus materia electionis & praedestinationis amplius illustratur [dm Jasper Tournay] Anno 1613, 8o, 30+30p.
TRACTATUS de iustificatione (…) [orn.] Anno 1613, 8o, 89p.
(Werkjes van Castellio met drie afzonderlijke titelpagina’s; herbonden in bruin leer uit 18de eeuw, kort afgesneden; met rood tekstschildje op de rug met de tekst “Castellionis Dialigi IV”; dezelfde tekst is ook met pen geschreven op de ‘buik’ van het boekje. Titelpagina aan rechter-zijde afgesneden, zonder tekstverlies. Rug kwetsbaar. Bladen Oo5 en Oo6 uit eerste werk verkeerd gebonden, voorin, met plaatje van het enten van een boom).
.
ROBERTUS BELLARMINUS, De scriptoribus ecclesiasticis. Liber unus. [dm] Coloniae Agrippinae, sumptibus Bernardi Gualtheri 1613, 8o, [xxiii] + 448 + [xix] p.
(Perkamenten omslagbandje; ingebonden met stroken 13de-eeuws manuscript, te zien omdat de rug gedeeltelijk los zit. Het betreft fragmenten van de besluiten van het Vierde Concilie van Lateranen van 11 tot 30 november 1215 door paus Innocentius III samengeroepen in Rome. Dat was het grootste concilie uit de Middeleeuwen, met 1500 deelnemers. Eigendomsinschrijving op eerste schutblad “Ex. Lib. A. Mulders” en sticker jezuïeten Culemborg; op tweede schutblad (doorgehaald) “Petrus van Blyenburch 1614” en Jacobus Olaeus”. Eerstgenoemde is waarschijnlijk identiek aan de in Gouda geboren Petrus Blyenberg, die filosofie studeerde en deken van Horst in het Sticht van Utrecht (Nederhorst ten Berg?) werd. Hij overleed in 1617 en stichtte als laatste wilsbeschikking drie beursplekken in het Pausencollege te Leuven voor jonge Gouwenaren (Walvis, 223). Gekocht op veiling Vrienden van Archief en Librije, midden jaren tachtig, in oude gebouw Coornhertgymnasium aan de Nansesstraat in Gouda)
I. DE LA HAYE, Den ghematichden christen, of Vande maticheyt die men ghebruycken moet in religions verschillen, tot ghemeene ruste der kercke eenicheyt der christenen ende s’Landts welvaren. Seer noodich in desen tijdt, om de ghemoederen te matighen der ghener die al te lichtveerdichlijck hare broederen haten en veroordelen, tot droefheyt der vromen ende blijschap onser vyanden. Ghetrocken meestendeel uyt het boeck van wijlen den Edelen, Wijsen ende seer vermarden Franschen Heere, mijnheere De la Nove, gheintituleert Discours Politiques & Militaires, [orn.], In s’Graven-Haghe, by Hillebrandt Jacobssz, woonende aen de Marckt, Anno 1613, 4o, [viii]+25 p.
(Knuttel 2074. De auteur is predikant van de Waalse Gemeente van Den Haag. Gaaf exemplaar zonder omslag).
CONVOLUUT
[JOHANNES WTENBOGAERT], Naerder-bericht ende openinge vande proceduren by den kercken-dienaren Remonstranten ghehouden inde teghenwoordighe Verschillen. Dienende tot nodighe Verantwoordinge op de Beschuldigingen vervat inde Remonstrantie tegens hun overghegeven, ghedruckt int 13. ende eenige volgende bladeren vande schriftelicke Conferentie […] [orn.] In s’Graven-hage by Hillebrandt Jacobsz, wonende aende Marckt. Anno 1612, 4o, [viii] + 116 p.
(Knuttel 1949; eigenaarsstempel S.J. Robitsch ‘s-Gravenhage)
[BERNARDUS DWINGLO], Christalijnen Bril, tot versterckinge van t’schmerende ghesicht der eenvoudighen die inde huydens-daechsche verschillen der Religie met onverstant yveren; waerdoor sy claerlick aenschouwen moghen het weder-schriftelijcke en Landt-verderffelijcke ghevoelen Adriani Smoutii, en sijner Mede-standeren, van datmen de Voor-standers en Drijvers der vijf articulen, midtsgaders die de selfde oordeelen met de Waerheyt des Christelicken Gheloofs, en salicheyt der Zielen wel te connen bestaen, behoort na de Wet Mosis met de doot te straffen [orn.] Ghedruckt, anno 1613 [achterin: Ter Goude by Iasper Tournay. Anno 1613], 4o, 132p.
(Knuttel 2075)
POLYST-STEEN tot weghneminghe van de vuyle vlecken des Cristalijnen Brils, die door dese onreynicheyt sijn Meester so heeft bedrogen, dat hydaer door alles wat Schriftuerlijck was voor onschriftmatich, wat Land-bevorderlijck was voor Land-verderffelijck heeft aenghezien. Hier is noch by-ghevoeght een korte wederlegginghe van de Voor-reden gestelt voor het gepretendeerde boeck Castellij, geintituleert Korte ende duydelicke wederlegginghe. Van ‘tgeen door Meester Iohan Calvijn, tot beweringhe van de macht der Overheyt, int straffen der Ketteren, by-ghebracht wert, etc. [gravure met bril en po-lijststenen], Ghedruckt int jaer anno 1614, 4o, [ii] + 68 + [ii] p.
(Knuttel 2122)
[JOHANNES WTENBOGAERT], Warachtich ende volkomen verhael, van de solemniteyten ende cerimonien ghepleecht in s’Graven-Haghe, als sijn Princel. Ex.tie van weghen sijne Mat. van Groot-Brittannien vereert wierdt mette Conincklijcke Ordre vande Garter of Coussebandt vanEngelandt: vervatende alle d’authentijcke stucken, mitsgaders d’Oratie ofte Predicatie ten selven tijde op dese Ceremonie gedaen [gravure met wapen van Oranje, omgeven door de band van de orde van de kouseband] In s’Graven-Haghe by Hillebrant Jacobssz. Ordinaris Drucker vande Ho.Mo. Heeren Staten Generael. Anno 1613, 4o, [iv] + 23 p.
(Knuttel 2044)
[JOHANNES WTENBOGAERT], Brief D. Sibrandi Lubberti, professors tot Franiker; gheschreven aenden Eerweerdichsten Aertsbisschop van Cantelberch, Primat van Enghelandt etc. ghestelt voor seecker syn Boeck tegen D. Conradum Vorstium. Met seeckere extracten uyt andere Sibrandi Boecken ghetogen: daer achter-aen ghestelt ende aenwijsinge van de plaetsen, daer op de Hoochgeleerde Heer Hugo de Groot, Advocaet-fiscael vanden Lande van Hollant etc. in sijn Boeck ghenaemt Der Heeren Staten etc. Godts-diensticheyt gheantwoort heeft. Wt het Latyn int Duytsch ghetrouwelijck overgheset [orn.], Tot Delf, by Bruyn Harmanssz. Schinckel woonende aen de Voorstraet inde Ghecroonde B. Anno 1613, 4o, [ii] +26 p.
(Knuttel 2066)
[BERNARDUS DWINGLO], Monster vande leere der Amsterdamsche predicanten over de voornaemste poincten die huydendaechs ghedisputeert werden tusschen tusschen de Oude Recht-gesinde diemen Remonstranten ende de Nieuw-ghesinde, diemen Contra-Remonstranten noemt. Vervaet in CLXXIX Articulen. Ende ghetrocken wt hare ende bysonder wt Iacobi Triglandii Schriften teghen den Eerw. Ioannem Wtenbogaert Oude ende ghetrouwe dienaer Iseu Christi in s’Gravenhage, den onpartydighen tot een proeve voorghestelt. Waer by noch sijn gevoecht eenige andere nieuwicheden Festi Hommii ende Ioannis Polyandri. Mede ghetrocken uyt hare Schriften. Ten dienste van Maerten Jansz. Brandt, boeckvercoper tot Amsterdam om by hem behandicht te werden aen den Autheur vande mancke ende twistrockende Staet der voor-naemste Questien etc. onlangs voor hem ghedruckt. Gedruckt voor Ian Paedts Iacobsz. Boeckdrucker op de Bredestraet tot Leyden Anno 1616, 4o, 52 p.
(Knuttel 2293)
COPIE VANT KLAER VERTOOGH: gheschreven, ende onderteyckent by de eygene handt van Henricus Slatius, in sijn gevangenisse in ‘s-Graven-Haghe: mitsgaders Van twee Brieven, gheschreven ende onderteyckent by de eygene handt van Ian Blansaert, in sijn gevangenisse in ‘s-Graven-Haghe. Waer van d’Originele gheschriften berusten onder den Raedt Provinciael van Hollandt [vignet], In ‘s-Graven-Haghe, by de Weduwe ende Erfgenamen van wijlen Hillebrant Iacobssz van Wouw, Ordinaris Druckers vande Ed: Mo: Heeren van Hollandt ende West-Vrieslandt. Anno 1623, 4o, [ii] + 96 p.
(Knuttel 3475)
SENTENTIE by Schepenen ende Mannen van Schielandt gearresteert jegens Claes Michielsz Bontenbal, gewesen Secretaris van Sevenhuysen, over de grouwelijcke Conspiratie jegens den Persoon vanden doorluchtighen Vorst, den Heere Prince van Oragnien, mitsgaders den welstandt van ’t Landt. Ghepronuncieert ende gheexecuteert in Rotterdam den iii. iulij, Anno 1623 [vignet met wapen van Rotterdam], Tot Rotterdam by Jan van Waesberghe aende Merct inde Fame 1623, 4o, 12 p.
(Knuttel 3461)
SENTENTIEN by Schepenen der Stadt Leyden ghearresteert jeghens Ian Pietersz. Lijndraeyer, Samuel de Plecker ende Gerrit Cornelisz. Cleermaecker, over de grouwelicke ende moordadige conspiratie jegens den persoon van den Doorluchtigen ende Hoochgeboren Vorst den Heere Prince van Orangien, etc. mitsgaders tegens den welstant van ’t Landt. Gepronuncieert ende geexcuseert binnen Leyden, den xxien Iunij 1623 [vignet met wapen van Leiden] Gedruckt tot Leyden by Jan Claesz. van Dorp inde Vergulde Son. Anno 1623, 4o, 16 p.
(Knuttel 3460)
SENTENTIEN: by den Hove van Hollant ghearresteert jegens Reynier van Oldenbarnevelt, Heere van Groenevelt: David Coorenwinder, gewesene Secretaris van Berckel: Adriaen Adrieanssz van Dijck, gewesene Secretaris van Bleyswijck, over haerluyder grouwelijcke ende moordadige Conspiratie jegens den Persoon vanden Doorluchtigen ende Hoogh-gebooren Vorst, den Heere Prince van Oragnien, etc. mitsgaders tegens den welstandt van ’t Landt. Ghepronuncieert ende gheexcuteert in ’s Graven-Haghe, den 29. Martij 1623 [vignet Hollandse Leeuw in de tuin] In ’s Graven-Haghe, by de Weduwe ende Erfgenamen van wijlen Hillebrant Iacobssz van Wouw, Ordinaris Druckers vande Ed: Mo: Heeren Staten van Hollandt ende West-Vrieslandt. Anno 1623, 4o, 28 p.
(Knuttel 3450)
SENTENTIEN: by den Hove van Hollant ghearresteert jegens Henricus Slatius, ghewesene predicant tot Bleyswijck, Jan Blansaert, Abraham Blansaert ende Willem Parthy, over haerluyder grouwelijcke ende moordadige Conspiratie jegens den Persoon vanden Doorluchtigen ende Hoogh-gebooren Vorst, den Heere Prince van Oragnien, etc. mitsgaders tegens den welstandt van ’t Landt. Ghepronuncieert ende gheexcuteert in ’s Graven-Haghe, den vijfden May 1623 [vignet Hollandse Leeuw in de tuin] In ’s Graven-Haghe, by de Weduwe ende Erfgenamen van wijlen Hillebrant Iacobssz van Wouw, Ordinaris Druckers vande Ed: Mo: Heeren Staten van Hollandt ende West-Vrieslandt. Anno 1623, 4o, 40 p.
(Knuttel 3453)
(Convoluut met elf pamfletten van remonstranten en contraremonstranten uit de jaren 1612-1623; ingebonden in nieuw perkament met op het zwarte titelschildje “Pamfletten II”)
CONVOLUUT
CHRISTELIJCKE KERCKEN-ORDENINGEder stadt, steden, ende landen van Utrecht. Ghearresteert binnen Utrecht den xxviii augusti xvicxii. Wt-gegeven by de Ed: Mo: Heeren Staten derselver provincie [provinciewapen], t’Utrecht, by Salomon de Rey, ordinaris drucker der Heeren Staten ’s-Lants van Utrecht,1612, 4o, [10]+51 p.
(Omstreden Utrechtse kerkorde uit 1612, waarin sterk de hand van Johannes Gerobulus zichtbaar is, die grote invloed op kerkzaken toekent aan de overheid).
JACUBUS TAURINUS, Van de onderlinge verdraagsaamheydt, die soowel predicanten als gemeyne lidt-maten, niettegenstaande verscheydenheyt van gevoelen in eenige leer-poincten, met malcanderen in lieffde behooren te onder-houden. Tegen Iacobi Triglandi (t’onrecht genaamden) Recht-Gematichden christen. ‘T eerste deel, [Vignet], t’Utrecht. Voor Ian Everdsen van Doorn, boeck-verkooper, wonende op de Ganse-merckt [1615], 4o, [ongepagineerd] 194 p.
(Knuttel 2262. Reactie van Jacobus Taurinus op pamflet van Trigland, Gouwenaar van geboorte en op dat moment predikant te Amsterdam. Met consent Gillis de Ledenberch namens de Staten van Utrecht, gedateerd 23-11-1615. Vignet op titelpagina toont twee ineengeslagen handen met een hart erboven dat doorkliefd wordt met een pijl. Met lichte vochtvlek onderaan)
JACOBUS TAURINUS, Naarder openinge, dienende tot grondige aan-wijsinge van eenige manieren van spreken gebruyckt by Iacobum Taurinum in zijn eerste deel Van de onderlinge verdraagzaamheydt, gestelt aan de erentfeste, achtbare, wijse, discrete Heeren mijnheeren schouth, burger-meesteren, schepenen ende vroedtschap der vermaarde koop-stadt van Amsterdam, [vignet] t’Utrecht. Voor Ian Everdsen van Doorn, boeck-vercooper, wonende op de Ganse-merckt [1616], 4o, [ongepagineerd] 48 p.
(Knuttel 2264. Klein wormsleufje onderaan eerste twee pagina’s. Vignet met randschrift “Dominus dedit, Dominus abstulit” ).
JACOBUS TAURINUS, Van de onderlinge verdraagsaamheydt, die soowel predicanten als gemeyne lidt-maten, niettegenstaande verscheydenheydt van gevoelen in eenige leer-poincten, met malcanderen in lieffde behooren te onder-houden. Tegen Iacobi Triglandi (t’onrecht genaamden) Recht-Gematichden christen. Het tweede deel, [Vignet], t’Utrecht, voor Ian Everdsen van Doorn, boeck-verkooper, wonende op de Ganse-merckt [1616], 4o, [ongepagineerd] 184+[vii] p.
(Knuttel 2265. Voorreden gedateerd 1-7-1616. Met register op beide delen. Wormsleufje en lichte vochtvlek onderaan de pagina in eerste gedeelte).
JACOBUS TAURINUS, Postbode, [z.pl.] [1616], 4o, 9 p.
(Knuttel 2266a).
[JOANNES WTENBOGAERT, CAROLUS NIELLIUS], Noodighe antwoordt op der contra-remonstranten tegen-vertooch, vervatende eene clare ende grondighe wederlegginghe van t’selve; met vast bewys dat de leere der remonstrantenten aensien van de eerste christenheyt ende den aenvangh der Reformatie niet nieu, maer oudt is. Eerste deel [orn.] In s’Gravenhage by Hillebrant Jacobsz, woonende aen de Marckt. Anno1617, 4o, [xlii]+208 p.(Knuttel 2375).
(Zeventiende-eeuws convoluut, gebonden in overslaande perkamenten band. Ingebonden met stroken uit Middelnederlands gebedenboek. Op de rug in handschrift “Kerckenordening der Lande van Utrecht”. Voorin in zeventiende-eeuws handschrift een inhoudsopgave. Schutbladen rafelig; band stevig).
.
LODOVICUS GUICCIARDINI, Omnium Belgii sive Inferioris Germaniae regionum descriptio (…) Recens ex idiomate Italico, ad exemplar tertium ac postremum ab ipso auctore recognitum, magnaq, passim accessione locupletatum, in latinum sermonem conversa Regnero Vitellio interprete [DM] Amstelrodami : excud. Guiljelmus Janssonius, sub signo Solarij anno 1613, fol., [xviii]+315+[xi]p.
(Latijnse vertaling van de oorspronkelijk in het Italiaans geschreven beschrijving van de Lage Landen, die in 1567 voor het eerst verschijn bij Plantijn in Antwerpen. In achttiende-eeuwse band en op rood titelschild de tekst “Guicciardi Germania” . Zonder titelpagina, de kaarten en afbeeldingen. Latijnse tekst verder compleet. Groot deel van de pagina’s vergeeld door inkt-vraat; enkele bladzijden los).
CONRADUS VORSTIUS, Paraenesis ad doct. Sibrandum Lubbertum. Qua recentes aliquot hujus in illum injuriae, apertaeque calumniae, commentarijs ejusdem nuper editis infertae, ac summantim in epistola & praefatione libri propositae, breviter refutantur [DM] Goudae, typis Caspari Tournaei. Anno1613. Prostant apud Andream Burier, 4o, [iv]+36p.
Voorwoord ondertekend te Gouda op 20 augustus 1613; affaire over drukken van een sociniaans boekje door drie oud-leerlingen van Vorstius uit Steinfurt. Zonder omslag. Met kleine zwartgemaakte stempel naast het drukkersmerk).
GUILELMUS BALDESANUS, Stimuli virtutum adolescentiae christianæ dictati, libri tres [IHS merk] Coloniae Agrippinæ sumptibus Hermanni Mylii, anno 1614, 16o, [ilv]+642p.
(De Italiaanse jezuïet Baldesanus, synoniem voor Bernardino Rosignolo (1537-1613) schreef deze “Aansporingen om de christelijke jeugd aan te zetten tot de deugd, in drie boeken” in 1594. Het werk werd diverse keren herdrukt. In overslaand perkemanten bandje, met auteursnaam en titel in vervaagd handschrift op de rug).
ADRIANUS MANGOTIUS, GOUDANI, Monita Mariana ex S. Scriptura & SS. patribus potissimum collecta, sodalibus deiparæ Virginis Antverpiæ dicta, omnibus utilissima. Additur duplex declaration Dominica Passionis, cum triplici Indiæ rerum præcipuarum que monitis sacris & hisce Marianis contoinentur [Afb. Maria met kind] Antverpiae, apud Hieronymum Verdussen, 1614, 8o, [vii]+348+[lxxiv]p.
(Tweede deel van een driedeling werk van de Goudse jezuïet Adrianus Mangotius (1554-1629). Hij studeerde filosofie en theologie in Leuven en ontving de priesterwijding in 1576. Hij was al enige jaren pastoraal actief toen hij in 1585 in Tournai toetrad tot de orde der jezuïeten. De hem opgedragen zorg voor de geestelijke belangen van zijn ordebroeders vond haar weerslag in zijn Monita sacra. De drie delen verschenen eerst afzonderlijk ik respectievelijk Antwerpen en Luik en in 1618 en 1686 in genoemde steden als complete serie. Originele perkamenten band met overlappende platten en met titel in handschrift op de rug. Titelblad met doorgehaalde eigendomsinschrijving en rechtsonderaan roestvlekjes).
ADRIANUS MANGOTIUS, GOUDANI, Monita sacra ex S. Scriptura & SS. patribus potissimum collecta, varijs in locis ad clerum & populum dicta, omnibus utilissima, pars tertia [IHS-merk], Antverpiae, apud Hieronymum Verdussen, P. & F.1615, 8o, [xiv]+659+[xxvii]p.
(Laatste deel van het driedelinge werk van de Goudse jezuïet Adrianus Mangotius (1554-1629). Originele perkamenten band met overlappende platten en met titel in handschrift op de rug. Bladzijden als nieuw. Binnenzijde voorplatten met bibliotheekstempel “Bibliotheca Seminarii Warmondani”; op eerste schutblad eigendomsinschrijving “ex lib. Corn. Sobbij et amicorum”).
JACOBUS TRIGLANDIUS, Den recht-ghematichden christen. Ofte van de ware moderatie ende verdrachsaemheyt, die tot behoudinge van de waerheyt ende vrede in de gemeynten Christi nae Godes Woort onderhouden moet worden. Tweede editie [DM] t’Amsterdam voor Jan Marcussz. Boeck-vercooper op den Middel-dam in den beslaghen Bijbel. Anno1615, 4o, 60 p.
(Knuttel 2210. Pamflet in polemiek met Jacobus Taurinus. Trigland was geboren inGoudaen op dat moment predikant te Amsterdam. Met gemarmerde kartonnen omslag. Titelpagina gerestaureerd met miniem tekstverlies. Verder klein stukje uit laatste pagina met eveneens miniem tekstverlies van margeaantekeningen. Foute paginering, springend van p. 56 naar 67 t/m 70, maar doorlopende tekst aan het eind. Hetzelfde pamflet verscheen in het zelfde jaar ook bij B. Jansz en J.E Cloppenburch).
FRANCISCUS SWEERTIUS, Iusti Lipsii Flores ex eius operibus discerpti, in locos communes digesti; Opera Francisci Sweertii F. Antverpiensis, Antverpiae, apud Gasparem Bellerum1615, 16o, 397+[ii] p.
(Zeer klein werkje van de Antwerpse handelaar en polyhistor (allesweter) Pierre Francois Sweertius, met eerbetoon aan Justus Lipsius.Perkamenten bandje; sporen van sluitlinten; bovenste deel titelpagina met titel ontbreekt; impressum nog wel aanwezig; aan het eind privilege en goedkeuring van de censor van de bisschop van Antwerpen, beiden uit 1614; fout in doornummering, springt van p. 32 naar p. 97; met vroege aantekeningen en penstrepen)
JUSTUS LIPSIUS, Politicorum sive civilis doctrinae libri sex. Qui ad principatummaxime spectant. Additae notae auctiores, tum & de una religione liber. Omnia postremo auctor recensuit, [DM] Ex officina Plantiniana [Antwerpen]1615, 16°, 605 p.
(Justus Lipsius’ politiek-theoretisch handboek voor vorsten, voor het eerst verschenen in 1589, waartegen Coornhert zich vanuitGoudafel keerde. In fraai origineel perkamenten bandje met titelschildje “Iustus Lipsius”. Goud op snee. Eigendomsinschrijving van Bened[ictus] Ciuray [uit Wenen?] naast het bekende drukkersmerk van Plantijn met de Gulden Passer. Twee doorgehaalde en een onleesbare eigendomsinschrijving op schutblad. Laatste twintig pagina’s vochtvlekkerig; lege eindbladen met wormgat).
IOANNIS WTENBOGAERT, Oprecht ende noodt-wendigh bericht op een bitter Schrift nu versch t’Enckhuysen uytghegheven, metten Titul van Maerder Advis over de Conferentie tot Delf &c. [DM] In ‘s-Graven-haghe, ghedruckt by Hillebrandt Iacobsz. woonende op de Marckt. Anno 1615, 4o, 71p.
(Knuttel 2190; in groen linnen bandje met titelopdruk op de rug; afgeschreven exemplaar uit gemeentearchief Delft met bibliotheekstempel op titelpagina; op Franse pagina bibliotheekstempel stadsbibliotheek Dordrecht).
VINCENT VAN DRIELENBURCH, Cort examen ende sententie Johannis Utenbogaerts over seker tractaet, welckes tytel is: Verdediging van de Resolutie der Mog. Heeren Staten van Hollandt ende West-Vrieslandt totten vrede der kercken (so hy seyt) (…) [vignet] By Marten Jansz. Brandt, boeckvercooper opt Water, op den hoeck van de Vrouwensteech in de Ghereformeerde Catechismus1615, 4o, [ongepagineerd] 86p.
(Knuttel 2195. Eerste druk. Van Drielenburch noemt zich achterin “Lidtmaet des Lichaems Jesu Christi, zynde over ‘tghetuychenisse der Waerheyt ghebannen uyt de Stadt, Steden ende Landen van Utrecht, den 24. December”. Met op laatste bladzijden enkele liederen, afgesloten met het drukkersvignet en een figuur. Met blauwe hardkartonnen platten en sleetse rug)..
FRANCISCUS COSTERUS, Catholicke sermoonen op alle de Heylichdaghen des iaers, inhoudende het leven der Heyligen, ende d’uytlegginge der Epistelen ende Evangelien, T’Antwerpen by Ioachim Trognaesius, 1616, fol., 796 p
(Preken van een populaire jezuïet. Gebonden in vroegere leder band (ca. 1540) met fraaie koperversieringen op hoeken en in het midden aan voor- en achterzijde; rug met ribben. Twee vernieuwde koperen boekklemmen, waarvan een iets los. Binnenwerk gaaf, maar enkele katernen sterk vergeeld. Met titelgravure met Peterus en Paulus ten voeten uit en Maria met kind. Eigenaarsstempel van “Bibliotheca conv. Megen)

Detail van schilderij Reinout Krajenbrink met bovenstaand boek
FRANCISCUS COSTERUS, Sermoonen op alle de epistelen van de son-daghen van den gheheelen Iaere [DM] T’Antwerpen, by Hieronymus Verdussen, 1616, fol., [v]+239p.
FRANCISCUS COSTERUS, Catholiicke Sermoonen op de octave van’t H. Sacrament des Autaers [DM] T’Antwerpen, by Hieronymus Verdussen, 1616, [iii]+244p.
FRANCISCUS COSTERUS, Acht sermoonen ter eeren der Moeder Godts op de acht capitelen van Salomons III. boeck ghenoempt Canticum Canticorum, ghesang der ghesanghen die men soude moghen preken oft lesen in den advent die der groot-gaende Moeder ghedediceert is [DM] T’Antwerpen, by Hieronymus Verdussen, 1616, [ii]+327p.
FRANCISCUS COSTERUS, Waerachtighe historien stichtighe exempelen ende sekere miraculen. In verscheyden landen ende tijden gheschiedt van de H. Moeder Godts Maria, ende tot heurder eeren uyt vele loffelijcke autheurs vergadert [DM] T’Hantwerpen, by Hieronymus Verdussen, 1615, [iii]+51+[vii] p.
(Convoluut. Vier delen in één band, frontispice (vervuild en met wat krassen); twee keer drukkersmerk met leeuw, waarvan bij de eerste de staart van de leeuw rood is ingekleurd. Drukkersmerk van derde en vierde werk afwijkend, één van de koperen sluitingen werkt nog goed, de ander is verdwenen; wel wat speling in het blok. Kalfsleer over houten platten. Conditie: Band gerestaureerd, enkele pagina’s verkeerd gepagineerd, mist laatste 8 bladen, eerste 2 bladen (frontispice en eerste titelblad) los; een beetje vlekkerig, verstevigd met waarschijnlijk 19e-eeuws leer, 17e eeuwse
annotaties op schutbladen. Voorin: “Desen boeck hoert toe Frederick vanden Bulck” en “Peeter vande Bulck”; dezelfde naam op de achterzijde van de frontispice. Daarop zijn ook aantekeningen te zien in vervaagde rode inkt. Achterin: “Desen boek hoort toe [Peeter] vanden Bulck diesum vint die brent hem terug die sal hebben auck en loen ende sal heel willekour syn ende wesen PEESEELI VAN DEUSZN LAK (?)” en “Anna Maria vanden Bulck, begijnken tot Lier”).
[REINIER TELLE], Tafereel. Begrijpende cortelijck het groot ende merckelijck verschil datter is tusschen de Leere der H. Schrifure [!] ende der Gereformeerde Kercken aen de eene, ende der Contra-Remonstranten aen de ander zijde, aengaende sekere drie Godtlasterlijcke poincten, welcke Godvruchtelijck worden verboden te leeren inde Christelijcke Resolutie der Ed. Mog. Heeren Staten van Hollandt ende West-Vrieslandt [Orn.], Ghedruckt [door Jasper Tournay te Gouda?] in’t jaer 1616, 4o, 9p. [Knuttel 2301]
(Pamflet waarin drie christelijke leerstukken van remonstranten en contra-remonstranten naast elkaar worden gelegd en vergeleken en aan het eind ook nog eens worden afgezet tegen de teksten in de Koran. Gelet op de inhoud, de nauwe samenwerking van Telle met Dwingelo bij de uitgave van diens pamflet en vertalingen van Castellio, die allemaal door Tournay in Gouda gedrukt zijn en het gebruikte ornament op de titelpagina, maakt het een Goudse drukkerschap waarschijnlijker dan de door Van Doorninck – en door STCN overgenomen – localisering in Utrecht. Gebonden in fraaie gemarmerde hardkartonnen bandje, met linnen rug en zwart titelschildje met de tekst “Tafereel”).
EDUARDUS POPPIUS, De enge poorte ofte predicatien over eenighe voortreffelijcke texten ofte spreucken der heyligher Schrifture (…) [orn.], Ghedruckt ter Goude by Jasper Tournay voor Andries Burier, boeck-vercooper Anno 1616, 4o, [xxiii] + 538 + [vi] p.
EDUARDUS POPPIUS, Aenhanghsel van de Enge Poort, vervatende een verclaringhe over de woorden des apostels Pauli 1. Cor. 16. 23 [orn.], Tot Enghuysen by Deodatus Waermondt anno 1624, 4o, 82p.
(Populair prekenboek van de Goudse remonstrantse voorman Poppius, gedrukt bij Jasper Tournay, Hollands belangrijkste drukker van vrijzinnige geschriften. Met supplement uit 1624, kort na het overlijden van Poppius in gevangenschap op slot Loevestijn. Origineel perkamenten band, vlekkerig op achterzijde).
[BERNARDUS DWINGLOO of JOHANNES ARNOLDUS RAVENS?], Verantwoordinge tegens de hevige predicatie Festi Hommii, gedaen in de Ste Pieters Kercke tot Leyden den xvj. Octobris deses jaers 1616. Daerinne claerlijck bewesen word, hoe deselve Festus hem gheenssins en heeft gesuyvert, noch verontschuldicht van, van de seltsame dolingen, hem aengewesen in ’t Munster van de leere der Amsterdamsche predicanten (…). Ghedruckt ter Goude, by Jasper Tournay, voor Andries Burier. 1616, 4to [DM] 39p.
(Knuttel 2294; Remonstrants pamflet. Eenvoudige papieren omslag. Fraai drukkersmerk van Tournay met Vrouwe Fortuna en een randschrift “Spero fortunae regressum” (Ik hoop dat het geluk terugkeert).
WILHELMUS BAUDARTIUS VAN DEYNSE, Afbeeldinghe, ende beschrijvinghe van alle de veld-slagen, belegeringen ende and’re notable geschiedenissen, ghevallen in de Nederlanden, geduerende d’oorloghe teghens den Coningh van Spaengien, onder het beleydt van den Prince van Oraengien ende Prince Maurits de Nassau etc., van weghen de Hooch-Moghende Heeren Staten der Vereenichde Nederlanden, t’Amsterdam by Michiel Colijn, boeck-vercooper op ’t Water in ’t Huysboeck 1616, oblong, [xii]+881+[xii] p. incompleet
(Groot fragment van de Nederlandstalige versie van geschiedenis van de Nederlandse Opstand, geschreven door de Zutphense predikant Willem Baudartius, afkomstig van Deinse in de Zuidelijke Nederlanden. Dit werk beslaat het tijdvak 1559-1615. De eerste editie verscheen in 1615. Ook het voorwoord van deze editie van een jaar later is gedateerd op 12 september 1615. In 1616 verscheen er naarst deze editie ook nog een Franstalige versie. Meestal is de inhoud verdeeld over twee banden, met de cesuur bij 1584, de begrafenis van Willem van Oranje. In dit geval zijn beide delen in één band gebonden. Het boek begint met een Franse titelpagina, het privilege, een titelgravure met talrijke allegorische figuren en op de keerzijde de wapens van de Staten-Generaal en de Oranjes. Van de 225 nieuwsprenten – in de meeste gevallen van de hand van Hogenberg en met Latijnse onderschriften – zijn er nog 67 aanwezig. De rest – hoofdzakelijk alle scenes die zich afspeelden in de Noordelijke Nederlanden – zijn verwijderd en daarmee ook de tekst die op de achterzijde van de gravures staat. Wel compleet is de verzameling van 23 paginagrote portretgravures van koningen, stadhouders en militairen en hun levensbeschrijvingen. Bijzonder is ook een kaart van de hertogdommen Gulik en Kleef (waar een groot deel van de schermutselingen in het tweede deel van de Nederlandse Opstand zich afspeelde), die over twee pagina’s is afgedrukt (fol 855-856; met enkele kleine vochtvlekjes in de marge en het midden). Op de titelpagina eigendomsinschrijving van C. le Lösuner (?). In originele perkamenten band met omslaande randen. Pagina’s in laatste gedeelte met vocht ring in rechter bovenmarge).
[Fragment] GUILLAUM BAUDART, Les Guerres de Nassau. Descriptes par Guillaume Baudart de Deinse. Pourtraits en taille douce, Et Descriptions des Sieges, Batailles, rencontres & autres choses advenues durant les Guerres des Pays bas, sous le Commandement des Estats Generaux des Provinces Unies, & la conduite des Princes Guillaume Prince d’Orange & Maurice de Nassau son fils. A Amsterdam, chez Michel Colin, Marchant Libraire sur l’Eau, au livre demestique. 1616, [band met eerste deel] Oblong klein folio.
(Fragment van het eerste van twee delen van de rijk geïllustreerde geschiedenis van de Nederlandse Opstand, geschreven door de Zutphense predikant Willem Baudartius. Dit volledige eerste deel zou (8), 466 pp moeten bevatten, doch de meeste prenten (met tekst op achterzijde) voor losse verkoop verwijderd. Eigenaarsinschrijving “Mr. Secus”. Wel aanwezig in originele perkamenten band (met zes ribben, resten van sluitlinten, rug onderaan licht beschadigd) zijn 93 bladen (186 pp.), waaronder de titelpagina, het privilege, de opdracht, bericht aan de lezer, titelgravure met rijk gegraveerde allegorische figuren, 11 (van 23) pagina-grote portretten (Margaretha van Oostenrijk, Alva, Egmont en Horne (dubbelportret), Willem van Nassau, Requesens, Joannes Austriacus, Matthias, Alexander Farnese [Parma], Franciscus Valesius, electbisschop Gebhardus en Adolph von Neuenahr). Verder slechts één (aanslag op Willem van Oranje) van de 255 pagina-grote gravures met plattegronden, veldslagen en landschappen. Los ingevoegd is p. 465-466 met een ingekleurde prent van de “Heer-lijcke begrawinge des Princen van Orangen binnen Delft” (1584). Het betreft de Franstalige uitgave van de in 1615 bij dezelfde drukker verschenen “Afbeeldinghe, ende Beschrijvinghe van alle de Veld-slagen, Belegeringen ende and’re notable geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden, Gedurende d’oorloghe teghens den Coningh van Spaengien”. In andere handen overgegaan in juli 2021).
PUBLICATIE ENDE INTERDICTIE van de E. Magistraet der stadt Utrecht tegens deghenen die, onder decksel van de gereformeerde religie, in de christelijcke gemeynte ende republijcke derselver stadt poogen scheuringe ende onrust aen te rechten. [orn.] T’Utrecht by Salomon de Roy, ordinaris drucker der E. Mog. Heeren Staten Slandts van Utrecht, 1617, 4o, 8 p.
(Knuttel 2389. Titelblad met stadswapen. In zeventiende-eeuws handschrift is hierbij geschreven “galch ende ratt, welcke is hett rechte middel dat sij van hett pauszdom ontleent hebben dewijle sij eerst hett goet, daerna hett bloet soeken”. Met kleine tekeningen van een galg en een rad. Pamflet aan de rechterzijde scherp afgesneden).
[V. VAN DRIELENBURCH],Calendier ofte Almanach, waerinne men kort, klaer ende waerschijnlijck opspeuren, naspeuren ende sien kan de Apocalyptische beeste ende de Babylonsche Hoere daer op sittende. Mitsgaders die ghene die d’selve figuerlijcker wyse in de seven vrye Nederlandtsche Provincien ghescheyden vande thien overheerde Provincien representeren. Ghepractiseert door seeckeren Sterckijcker. Met een wonderlijcke nieuwe Practica en noch wat wonders wat nieuws [vignet], z.pl., (“Beschreven door de Penne des Schryvers”), z.j. (achterin: “Gheschreven in Martio, doe de Sonne in ’t teycken des Hoofts quam 1617”) [1617], 4o, 14p.
(Knuttel 2475. Heftig contra-remonstrants pamflet, geschreven tegen Van Oldenbarnevelt, Wtenbogaert en Ledenbergh. Zeldzaam. Met achttiende-eeuws voorblad; titelpagina beschadigd, rafelig).
EUBULUM EIRENEPHILUM [JACOBUS TRIGLANDUS], Oorspronck vande swarigheden, ende voor-slagh tot reddinghe in de Kercken van Hollandt [DM] t’Amsterdam by Marten Jansz. Brandt, boeck-verkooper inde Ghereformeerde Catechismus, anno 1617, 4o, 16p.
(Geschreven onder een pseudoniem, maar later opgenomen in Triglands Opuscola (werken). De in Gouda geboren Trigland begon zijn loopbaan als predikant in Stolwijk, om in 1610 de overstap te maken naar Amsterdam. Hij ontpopte zich als een fel contra-remonstrant, die het onder meer diverse kerken opnamen tegen de Goudse predikant Poppius. Ook schreef hij het contra-remonstrantse antwoord op Wtenbogaerts Kerckeliicke historie).
LODOVICO GUICCIARDINI, Dergou [uit editieBeschryvinge van de Nederlanden, Jan Jansz1617]
(Handgekleurde versie van het gezicht op Gouda. De stad is getekend vanaf de overzijde van de Hollandse IJssel. De Sint-Janskerk is afgebeeld met een te hoge en smalle toren)
JACOBUS ARMINIUS, Zedich ondersoeck D. Iacobi Arminii, geboren tot Oudewater in Hollandt (…) Op het boecxken, welck D. Guilhelmvs Perkinsius, (…) voor eenighe jaren
uytgegheven heeft vande maniere ende ordre der predestinatie. Mitsgaders oock van de grootte der Goddelijcker Ghenade (…). Het eerste deel [DM], Ghedruckt terGoude, by Jasper Tournay, voor Andries Burier, boeckvercooper anno1617, 4o, [vi] + 237 p.
JACOBUS ARMINIUS, Zedich ondersoeck. Het Tweede deel. [DM], Ghedruckt terGoude, by Jasper Tournay, voor Andries Burier, boeckvercooper anno1617, 4o, [vi]+101 +[x] p.
(Vertaald uit het Latijn door Daniel Wittius. Met opdracht aan Staten van Holland in eerste deel, en aan magistraat Schoonhoven in tweede deel. Twee delen in originele perkamenten band. Band aan achterzijde onderaan en pagina’s eerste deel onderaan met vochtvlekken en vochtschade; zonder tekstverlies. Met ex libris W.J.M. Meines).
IAN TAFFIN, Merck-teecken der kinderen Gods. Ende de vertroostingen in haer verdruckingen: een seer troostelijck boecxken. Wt den Fransche tale in de Nederlantsche getrouwelijck overgeset. Van nieus overgesien ende in vele plaetsen verbetert. Met een ghesang, vervatende de gheheele materie. Door Iacobum Viverium, medicijn [Orn.], Ghedruckt t’Vtrecht, by Abraham van Herwijck, t’Amsterdam voor Hendrick Laurensz boeckvercooper op ’t Water, in’t Schrijfboeck anno 1617, 16o, [vii]+345+[xi]p.
(De auteur, Jean Taffin, was hofpredikant van Willem van Oranje in Delft. Het woord vooraf in dit werk schreef hij in 1586 in Haarlem. De oorspronkelijke Franse titel luidde: Des marques des enfans de Diev, et des consolations en levrs afflictions Aux fidèles des Pais Bas (Haarlem, Gillis Rooman, 1584). Jacob van de Vivere (+ 1571-1637), de vertaler van dit werkje, was een medicus en apotheker. Eerdere Nederlandstalige drukken van van dit werkje verschenen in 1588, 1590, 1592 en 1598 te Amsterdam bij Laurens Jacobsz; het boekje zou uiteindelijk elf drukken kennen. Wegens dit geschrift en een ander – Van de Boetveerdigheyt des Levens – wordt hij gerekend tot de stroming van de Nadere Reformatie. De lijfspreuk van Taffin vat zijn hele leven samen: a Dieu ta vie en Dieu ta fin. In origineel perkamenten bandje; ingebonden in deels zichtbare stroken beschreven middeleeuws perkament. Pagina 3 rechtsonderaan afgescheurd met licht tekstverlies. Op eerste schutblad eigendomsinschrijving “Bob van Merkenstein”).
HANDELINGHEtusschen de magistraet der stadt Haerlem ende dien van den kerckenraet, by interventie van de classe van dien quartier, op d’electie van kerckelijcke persoonen ende t’beroep van den predicanten binnen de voorschreven stadt Haerlem ghevallen in den jare 1616 [DM] Ghedruckt t’Haerlem by Adriaen Rooman, ordinnaris boeck-drucker woonende in de Koning-straet in de Vergulde Parsse. By expresse ordonnantie van de Heeren Burghermeesteren, ende regeerders der stadt Haerlem, anno1617, 4o, 6 p.
(Knuttel 2392; bijeengehouden met plakstrip. Kort afgesneden, zonder tekstverlies. Groot drukkersmerk rond de tekst “Int sweet ws aensichts suldi u broot eten (Gene 3.19)”).
[THEODORE RODENBURG], Anna Rodenburghs trouwen Batavier. Treur-bly-eynde-spel [Afb] T’Amstelredam, voor Dirck Pietersz. Vos-cuyl, boeck-vercooper op den hoeck van de Doel-straet in den witten Enghel [achterin:] [DM] ‘tAmsterdam, ghedruckt by Paulus van Ravesteyn, anno 1617], 4o, [lxxxix]p.
(Theodore Rodenburg (Antwerpen 1574-1644) was naar het Noorden gevluchte Nederlandse dichter, toneelschrijver, diplomaat en koopman. Lid van de Vlaamse rederijkerskamer ’t Wit Lavendel in Amsterdam met onder meer Vondel. Stapte in 1617 over naar De Egelantier om de strijd aan te binden met de Nederduytsche Academie van Bredero, Coster en Hooft. Bredero vond Rodenburg te pretentieus. In 1619 vertrok hij uit Amsterdam, verbleef in Denemarken en Engeland en keerde in 1628 terug naar Antwerpen als bestuurder van de verenigde Hanzesteden. De eerste druk van de Trouwen Batavier verscheen in 1601. Dit is een herdruk uit 1617. Met fraaie gravure van een gelouerde vrouw met de spreuk “Nobilitas sola est atque unica virtus” (de enige adel die er bestaat is deugd). Op het laatste blad een drukkersmerk van Ravesteyn, verbeeldende Johannes op Patmos. Uitgenomen uit groter boek; incompleet door ontbreken bladen G2 en G3. M1 met scheur).
[Blad] [LUDOLPHUS DE SAXONIA, Het leven ons Heeren Jesu Christi. Nu de vierdemael ghedruckt, ghecorrigeert ende merckelijck verbetert, met additien van schoone moralen, Na de copye tot Antwerpen, eerste gheprent int huys van Delft, Ende nu by Peter van Ghelen1618 (Rotterdam), fol. [viii]+352p.
[Fol. 162r, met hoofdstuk:] Van sommige woorden waerom de Ioden Iesum stenen wilden [met houtsnede]
[Fol. 260v, met hoofdstuk:] Vande verscheydinge der goeder ende der quader Menschen inden ionghsten daghe [met houtsnede]
(Het betreft hier een houtsnedes van de zogeheten Antwerpse Houtsnijder en van de Tweede Goudsemeester/ houtsnijder. Diens werken nam De drukker Gheraert Leeu voor het eerst op in zijn Dat liden ende die passie ons heeren ihesu christi, inGoudavoltooid op 29 juli 1482. Na zijn verhuizing naar Antwerpen gebruikte hij maar liefst 52 houtsnedes van deze kunstenaar in dit Boeck vanden leven ons Heeren Ihesu Christi uit 1487, geschreven door Lodolphus de Saxonia. Een jaar later bracht zijn broer Claes Leeu hetzelfde werk in Antwerpen op de markt. De eerstegenoemde houtsnede toont rechts de joden die stenen verzamelen en rechts Jezus die zich richt tot een overspelig vrouw. De tweede houtsnede van de jongste dag is in alle drie edities opgenomen en uitgebreid met een landschapsafbeelding. De houtblokken zijn verschillende keren opnieuw gebruikt en zijn na Leeu’s
dood op een of andere manier weer naar het Noorden gekomen, waar een aantal in bezit kwam van drukkers in Zwolle (zelfde prent in werk Saxonia, van Peter van Os van Brede uit 1495), Deventer en wederom door de Collatiebroeders inGouda(in ander werk: Devote getijden van het leven Ons Heren, Collatiebroeders, 3 oktober 1496). In de zestiende eeuw zijn ze daarna nog gebruikt in de postincunabel van Adriaen van Berghen, 1510 en in deze laatste druk van Peter van Ghelen uit 1618. Zie ook Henri Defoer, De Houtsneden in de Delftse en Antwerpse drukken; en ook K. Goudriaan, P. Abels e.a. (red.), Een drukker zoekt publiek. Gheraert Leeu te Gouda 1477-1484, Delft 1993).
PUBLICATIE ende verkiesinghe des Raets tot Haerlem. Met de namen der Raets persoonen alsoo nieu als out. Met den Eet der Schutterij [Wapen van Haarlem], Ghedruct tot Haerlem, by Adriaen Rooman, voor Niclaes van Geelkerck [1618], 4o, [iv] p.
(Knuttel 2703. Zonder omslag).
RAEDT teghen de kerckelijcke swaricheden, ofte Advys van een treflick man, buyten dese landen, over het middel waer door dese kerckelijcke swaricheden aller bequaemst souden connen affgedaen worden. Gheextraheert uyt sijnen brief gheschreven uyt N. den 7. Novemb. anno 1617. Ende tot dienste der gene, die hierinne te seggen hebben, ende uyt liefde tot de vrede overgheset ende uyt-gegeven [Orn.] Tot Leyden by David Jansz van Ilpendam, bouck-vercooper anno 1618, 4o, [xiv]p
(Knuttel 2535. Pleidooi voor het houden van een Nationale Synode ter beslechting van de geschillen. Zonder omslag. Met aangeplakt tab-je).
[JACOBUS TAURINUS], Notulen ofte aen-merckingen op het af-scheydt der predicanten van Nimmegen, ghegeven by den E. Raedt der selver stadt, op den 8. april 1618 [Orn.] Ghedruckt int jaer ons Heeren 1618, 4o, [xiv] p.
(Knuttel 2590. Met kartonnen kaft en etiket met handgeschreven titel. Op keerzijde van titelblad bibliotheekstempel “Bibliotheca Thysiana”).
DEN ARMINIAENSCHEN DRECK-WAGHEN. Gheheel naer het leven afghebeelt ghelijck de letters binnen uytwijsen sullen [afbeelding] Ghedruckt tot Amsterdam op de Beurs,1618,4o, 7p.
(Knuttel 2772. Grote gravure op titelblad; watervlekkerig; rechterrand rafelig. Titelpagina met smalle marges).
WONDERLIJCKEN DROOM vande Schoolhoudinghe van Mr. Ian van Olden-barnevelt, Met de verclaringhe van dien. [afbeelding] Wij leeren lustich voort, en dat om aen te vanghen de reys na Spangien toe, daer na wy seer verlanghen, 4o, z.pl., z.j. 1618],15p.
(Knuttel 2777. Titelblad met grote gravure van schoolklasje met meester Oldenbarnevelt en leerlingen Ledenberch, Grotius, Hoogerbeets, De Haen, Van der Mijle, Wtenbogaert, Taurinus, David Joris, Coornhert, Vorstius en de Vredejager. Vervolg op voorgaand pamflet. Papieren omslag; rechts kort afgesneden, licht vuile titelpagina met licht verlies van titelprent. Tekstpagina’s watervlekkerig Met ex-libris P.A. Pijnappel en stempel ‘afgeschreven).
WONDERLIJCKEN DROOM vande Schoolhoudinghe van Mr. Ian van Olden-barnevelt, Met de verclaringhe van dien. [afbeelding] Wij leeren lustich voort, en dat om aen te vanghen de reys na Spangien toe, daer na wy seer verlanghen, 4o, z.pl., z.j. 1618],15p.
(Knuttel 2777. Titelblad met grote gravure. Omslag van gemarmerd papier; met royale marge, deels ingekleurde titelpagina, met lichte doordruk op achterpagnina. Tekstpagina’s schoon).
DE ARMINIAENSCHE VAERT naer Spaegnien [prent] Wij spoeden lustich voort, het is wel voor de wint, [maer ’t is al heel verbrot, indienmen ons hier vindt], 4o, z.pl., z.j. [1618],15p.
(Knuttel 2779. Titelblad met grote gravure. Watervlekkerig; kort afgesneden titelpagina met licht verlies van titelprent aan rechterzijde; ook laatste regel door slijtage rafelig en slecht leesbaar].
[WILLEM CRIJNSZ], Annotatien op de Voor-reden van Cornelis Boogaerts Aendachtighe Ghebeden ende Meditatien over den 51en psalm Davids. Gheannoteert door een lidemaet der Ghereformeerde Kercke tot Delf, tot voorstandt vanden publijcken ende van Godt-ghebodenen kercken-dienst [DM], Tot Schiedam by Adriaen Cornelisz van Delft anno1618, 4o, 31p.
(Knuttel 2743. Het fraai gemarmerde kartonnen platten en perkamenten rug. Titel in handschrift op de rug. Op schutblad eigenaarsstempel: “Ex libris L. Knappert. Sibi alque amicis”. In de voorrede van Knuttel 2745 wordt beweerd dat de in 1617 in Brielle afgezette en daarna in Delft woonachtige predikant Willem Crijnsz de auteur zou zijn).
IUSTIFICATIE van de procedueren by Schout, Burghermeesteren ende Regeerders der stadt Haerlem, gehouden in den jare xvic ende zeven-thien teghens eenighe overhoorighe ende onrustighe persoonen binnen dezelve stadt [stadswapen], Tot Haerlem ghedruckt by Adriaen Rooman, ordinnaris stadts-boeck-drucker, woonende in de Koningh-straet, in de vergulde Passer, anno 1618, 4o, 37p.
(Knuttel 2553. Zonder de op de titelpagina genoemde extracten. Vanaf p.5 vochtvlekkerig. In fraai rood-kartonnen bandje. Op de rug in kleine gouden cijfers ‘1618’).
I. PATRIOTA [FRANÇOIS VAN AERSSEN], Advertissement aen alle goede in-woonderen en liefhebbers van dese Nederlanden. Omme van een yeder gelesen en in het binnenste van sijn herte ghedruckt te worden [Orn.], Ghedruckt uyt cracht der waerheyt-Beminners Anno 1618, 4o, [vi]p.
(Knuttel 2637).
[FRANÇOIS VAN AERSSEN], Gvlden legende van den nieuwen St. Jan, dat is: Cortverhael van den edeldom, deuchden ende handelingen van Meester Jan van Barnevelt, ghewesene advocaet van Hollandt ende West-Vrieslandt. Gestelt tot klaer ende goet bericht van een yegelijcken, insonderheyt slechte Mennist, en devote Katholijcken [afb. Nieuwen S. Ian], Het is een onverdraechlijcken last, dat de knecht boven sijn meester wast. Ghedruckt anno1618, 4o,
(Knuttel 2757. De auteur is François van Aerssen heer van Sommelsdijk (1572-1641). Met geplakte rug. Onderstrepingen en kanttekeningen uit die tijd).
[FRANCOIS VAN AERSSEN]Gvlden legende van den Nieuwen St. Jan: Dat is: Cortverhael van den Edeldom, deuchden ende handelinghen van Meester Jan van Barnevelt, ghewesene Advocaet van Hollandt ende West-Vrieslandt. Ghestelt tot claer ende goet bericht van een yghelijcken, insonderheyt slechte Mennits, en devote Catholijcken. Tweeden druck verciert met een voor-reden [gravure], z.pl., z.j. [1618], 32 p.
(Knuttel 2758. Zeldzame tweede druk zonder jaar van uitgave. Met titelgravure. Eenvoudige papieren omslag. Titelpagina onderaan iets te kort afgesnede. Leesbaar is “Ist niet een onverdraechlijcke laste [onleesbaar:] dat de knecht boven sijn meester wast”. Knuttel (Verboden boeken) 225 (“een vuil paskwil tegen Oldenbarnevelt”).
[FRANÇOIS VAN AERSSEN], Provisionele openinghe van verscheyden saecken ghestelt in de remonstrantie van den Her Advocaet van Hollandt ende West-Vrieslandt. Tot naerder onderrechtinghe, so van hare Ed. Mog. als van alle ghetrouwe patriotten ende liefhebberen des vaderlandts. Waerinne oock de nulliteyt van de ghenaemde ontdeckinghe van de valsche Spaensche ende Jesuytische practijcquen cortelijck wort aenghewesen [Orn.], Ghedruct wt cracht van de privilegien der Vrye Nederlanders, anno 1618, 4o, 59p.
(Knuttel 2634. Toegeschreven aan François van Aerssen, heer van Sommelsdijk).
BELYDENISSE VAN LEDENBERGH, soo tot Vtrecht als inden Hage, oock de doot van Taurinus, ende die moort van Ledenbergh aen hem selven begaen. Noch is hier by ghevoeght, t’ gheene cortelingh de voornoemde patienten wedervaren is [ill.] Gedruckt anno1618, 4o, 4p.
(Knuttel 2695).
CLAES JANSZ VISSCHER, t’Arminiaens Testament, [Gedruckt in ’t Jaer1618], plano (25,7×34 cm)
(Bewerkte versie van een eerdere spotprent op het remonstrantisme die in hetzelfde jaar was gemaakt door dezelfde graveur. Beide prenten lijken te zijn gebaseerd op een spotprent van Simon Frisius uit 1609, getiteld Piramide van de Vrede en is hier thematisch een omkering van. Graveur Claes Jansz. Visscher was contra-remonstrants-gezind en vervaardigde deze en anderespotprenten om hun zaak te bepleiten. Deze prent staat bol van de symboliek. Te zien is een wankele toren, met bovenop een non met rozenkrans en boek. Zij verbeeldt het Misverstand en kijkt door de vingers. Daaronder worden de belangrijkste remonstrantse steden afgebeeld, waaronder ook prominent de stadGouda. Daar wordt de omstreden Goudse catechismus vastgehouden door Arminius en zijn beoogde opvolgers als hoogleraar in Leiden, Conradus Vorstius. Verder is te zien hoe een contraremonstrant de stad wordt uitgezet en ook de waardgelders die de stad in dienst nam om zich te verdedigen tegen de legers van prins Maurits. Andere steden zijn Kampen, Hoorn, Schoonhoven, Rotterdam, Haarlem, Leiden en Utrecht. Onder aan de toren staan Bedroch en Nijdt. Bedroch heeft een muizenval op het hoofd en een schaal met een drol erop; Nijdt houdt een troffel in de rechterhand en in zijn linkerhand een hart dat hij opeet. Voor de toren zitten zeven vrouwen rondom de Nederlandse leeuw die de zeven provinciën vertegenwoordigen. Een ‘orangen band’ houdt hen bij elkaar. Rechts wordt met de twijfelaars (waggelmutsen) afgerekend. De prent is zonder de toelichtende “Inventaris”, een toelichtenende tekst aan weerszijden van de prent waar diverse letters en cijfers in de prent naar verwijzen. Bij G. staat: “De StadtGouda, vertoonende Vorstius ende Arminius, met haar Goutsche Catechismus, ende de nieuwe aangenomene Soldaten, om die te gebruycken tegend ie Predicanten die volgens die Catechismus niet leeren wilden”. Knuttel 2775).
[J. TAURINUS], Reuck-appel, af-ghevende den lieffelijcken geur van de daden des Doorluchtighen ende Hoogh-ghebooren vorsts, den Prince van Orangien (…) Teghen de quade lucht, onlanghs by een on-ervaren wey-man veroorsaeckt (…). Vervattende onder anderen t’gheen onlanghs is ghepasseert binnen Oudewater. Gestelt door een lief-hebber der Neder-Landtsche vriiheydt. [orn.] Ghedruckt te Philadelphi, 1618, 4o, 88 p.
(Knuttel 2562. Gemarmerd papieren omslag).
[JACOBUS TAURINUS], Den vraegh-al. In-houdende ettelijcke questien ofte vraghen om daer op te hebben een bondighe antwoordt van de theologanten, politijcken, rechts-gheleerden, chrijs-luyden ende anderen [orn.], Ghedruckt in ’t jaer 1618, 4o, [x] p.
(Knuttel 2595)
CONVOLUUT
EEDT vande Schutterije der Stadt Leyden ghedaen inden Iare 1618, 4o, oorspronkelijk één blad].
(Knuttel 2576; ondertekend door I. van Swanenburch op 15 februari 1618; met stadswapen; afgesneden en overdwars in twee delen ingebonden)
AFLESINGHE opten vijfden Aprilis anno sestien-hondert ende achthien van ’t Raethuys der stadt Leyden voor den volcke ghedaen. Gedruct naer t’autentijcque Extract daer van ter Secretarije der voorsz. Stede uytgegeven, [1618], 4o, 8p.
(Knuttel 2577; met ornament en randversiering; titelpagina met exlibrisstempel L. Knappert).
CORT ende metter haest by een gestelde discours op den nieuwen noyt voor desen ghepracktiseerden Eedt, by den Heeren Burghemeesters der Stadt Leyden hare Schutters afgevoordert […] [DM] Ghedruckt int Jaer 1618, 4o, 12p.
(Knuttel 2579; met titelvignet)
CORT VERHAEL Vande Ontschutteringe gedaen aen eenige vrome ende gequalificeerde Borgers binnen de Stadt Leyden ende vande Proceduren aen sommighe vande Ontschutterde aenghestelt. Ghelijck hetselve, by maniere van Remonstrantie, aende Ed. Mog. Heeren Staten van Hollandt ende West-Vrieslant, in derselver vergaderinge is gepresenteert gheweest […] Dienende tot Iustificatie vande selve Schutters […] Waer by oock is ghevoecht een kleyn verhael van sommighe insolentien, by de Waertgelders aldaer ghepleeght [wapen Hollandse Leeuw] Ghedruckt by ‘trechte voorstant van Oragnien tot teghenstant van Spangnien, Ao. 1618, 4o, viii+36p.
(Knuttel 2580; met op titelpagina de Hollandse leeuw en het randschrift “Den leeu los synde wil geen halsbant dragen”).
COURANTE der Stadt Leyden, Also vande Publicatie ende verkiesinge des Raedts aldaer geschiedt. Met de Namen der afgesette Burghermeesteren, Schepenen, ende Vroetschappen. Met het gheen dat dese daghen alhier ghepasseert is [wapen Prins Maurits], 4o, 8p.
(Knuttel 2700)
(Convoluut met Leidse pamfletten over waardgelders, schutterij en wetsverzetting in Leiden in 1618; bijeengebonden in kartonnen kaft met gemarmerd papier; uitstekende conditie; uit blibliotheek kerkhistoricus L. Knappert).
JOHAN VAN OLDENBARNEVELT, Remonstrantie aen de Hooge ende Moghende Heeren Staten van de Landen van Hollandt ende West-Vrieslandt van Heer Iohan van Oldenbarnevelt, ridder, advocaet van den selven Lande, in s’Graven-Haghe, by Hillebrant Iacobssz, ordinaris ende ghesworen drucker van de Hooge ende Moghende Heeren Staten van Hollandt ende West-Vrieslandt, anno 1618, 4o, 80 p.
(Knuttel 2624)
[CORNELIS VAN DER MYLE], Ontdeckinge van de valsche Spaensche jesuijtische practijcke, ghebruyckt jeghens eenighe van de beste patriotten ende ghetrouste dienaren van ‘t Landt, by de autheurs van twee fameuse ende seditieuse libellen, het een geintituleert: Noodtwendigh ende levendigh discours etc., het ander: Practijcke van den Spaenschen Raedt etc. Inghestelt by een liefhebber van de waerheydt ende van het vaderlandt, in s’Graven-Haghe, by Hillebrant Jacobssen, woonende aen de Marckt, anno 1618, 4o, 34 p.
(Knuttel 2632)
FRANCHOYS VAN AERSSENS, Noodighe remonstrantie aen de Doorluchtighe, Hooghe ende Mogende Heeren, Mijn Heeren die Staten Generael der Vereenichde Nederlanden (…) Overghegheven ter vergaderinghe van de (…) Staten Generael (…) opten 30. mey anno 1618, door den Heere ambassadeur Franchoys van Aerssens. Ghedruckt voor N.N. uwen ootmoedighen dienaer, anno 1618, 4o, 32 p.
(Knuttel 2638)
CORNELIS VAN DER MYLE, Vertoogh aen de Hooge Mogende Heeren mijne Heeren die Staten Generael der Vereenighde Nederlanden by den Heere van der Mijle overghegheven teghen seecker fameus libel, hare Ho. Mog. gepresenteert onder den naem van Remonstrantie, wesende onderteyckent Franchoys van Aerssen. In s’Graven-Haghe, by Hillebrant Iacobsz, woonende aen de Marckt, anno 1618, 4o, 38 p.
(Knuttel 2642)
[FRANCHOYS VAN AERSSENS], Corte antwoort aen de Doorluchtichste, Hoogh-Mogende Heeren de Staten Generael, overgegeven by d’Heer van Sommelsdiick tegens seker vertooch, geadvoveert ende getekent Cornelis van der Myle. In ‘s Gravenhage, by Aert Meurs, boeckverkoper in de Papestraet in den Bybel 1618, 4o, 16 p.
(Knuttel 2643)
[FRANCHOYS VAN AERSSENS], Naerder vertooch aen de Hoogh-Mogende Heeren Staten Generael, overghegheven door den Heere van der Myle. Ende antwoort aen deselve Hoogh-Mogende Heeren Staten Generael, overghegheven by d’Heer van Sommelsdiick. In augusto in s’Graven-Haghe 1618, 4o, 14 p.
(Knuttel 2648)
[JOHANNES LYDIUS], Historisch verhael van de voorneemste swaricheden, verschillen en procedeuren, sowel in kerckelijcke als politijcke saken, dry jaren herwaerts voorghevallen binnen de stadt Oudewater. Wtghgheven by de kerckeraet aldaer ende eenighe van de magistraten. [orn.] T’Amsterdam, by Jan Evertsz. Cloppenburgh, boeckvercooper opt water in de Vergulde Bybel, 1618, 4o, 81 p.
(Knuttel 2567; gemarmerd papieren omslag. Vignet op titelpagina. Titelpagina en eerste pagina iets rafelig.Bij de ongeregeldheden was ook deGoudse predikant Poppius betrokken).
[CASPAR BARLAEUS], Clachte ende Bede der Remonstranten hier te Lande aen den Hoogh gheboren, Doorluchtighen prince van Oraengien, gouverneur van Hollandt, Zeelandt etc., ghedruckt in ’t jaer ons Heeren by een liefhebber des alghemeynen Vaderlandt, 1618, 4o, 14 p.
(Knuttel 2734).
‘D ARMINIANZE SCHANStot Leyden, Johannes Tangena (ca. 1687-1691) te Leiden,1618[eind 17de eeuw], plano, 1p.
(Blad met een voorstelling en een beschrijving van de arminiaanse schans te Leiden. Ingelijst in brede notenhouten lijst uit eerste helft 20ste eeuw. De schans werd op 5 oktober 1617 in de Breestraat bij het stadhuis opgericht om de remonstrants gezindevroedschap en waardgelders te beschermen. De voorstelling toont de schermutselingen die in de omgeving van de schans plaatsvinden. In de plaat, onder de voorstelling, een Frans onderschrift in vier verzen. Het Nederlands onderschrift van drie kolommen, met een beschrijving van de gebeurtenissen tot 20 oktober 1618 toen de schans is afgebroken en een verklaring van de letters in de voorstelling. Dit tekstblad was in de oorspronkelijke prent uit 1618 [Knuttel 2581] op een apart stuk papier gedrukt en vastgeplakt op het blad met de voorstelling. In deze laat 17de-eeuwse bewerking van de oorspronkelijke prent zijn afbeelding en tekst op één blad gedrukt. Tussen de Franse tekst heeft de graveur en uitgever zijn handtekening aangebracht: “J. Tangena Excud”; in september 2012 in andere handen overgegaan).
[VINCENT VAN DRIELENBURCH], Een helder licht, daer in klaerlick ghesien wort dat d’Arminianen niet alleen de oorsaecke zijn van de hedendaechsche twisten der Kercken ende Landen etc. Maer dat se oock arbeyden (door liegen, lasteren ende valsch beschuldigen) om de oude ware Gereformeerde Religie ende alle liefhebbers der selver uyt te roepen door Inquisitie ofte Vervolginge gelijck hier door hare onchristelicke daden betoont wort (…). Alles vervatet ende beschreven in twe brieven [uit 1617], den eenen uyt Bruyssel door Iob Eenvout, den anderen door Verderijck Goemaer, uyt Amsterdam, Met consent van den Oppersten Prince der Princen [1618], 4o, 64p.
(Knuttel 2463; zonder omslag; bladzijden deels los)
DEN HAERLEMSCHEN HARMINIAEN, dat is: Verhael van de vreetheydt der Heeren van Haerlem, een jaer oft drye herwaerdts ghepleeght aen verscheyden goede patriotten, dienende tot meerder openbaringe van hare Iustificatie [orn.] Ghedruckt in’t jaer ons Heeren anno1618, kl.4o, 30p.
(Knuttel 2557. Zonder omslag. Gaaf exemplaar met miniscuul gaatje in titelpagina. Betreft kritiek op verbanning Abrham de Block en Elias Christiaensen).
FLORENTIUS SCHOONHOVIUS, Emblemata Florentii Schoonhovii I.C. Goudani. Partim Moralia partim etiam Civilia, cum latiori eorundem ejusdem auctoris interpretatione. Accedunt et alia quaedam Poëmatia in alijs Poëma: tum suorum libris non contenta, Goudae Apud Andream Burier [gedrukt door Jasper Tournay] 1618, 4o, [xii]+251p.
(Eerste editie van populaire emblematabundel van Goudse jurist Florentius Schoonhoven (1594-1648); in originele, wat sleetse perkamenten, band met sporen van sluitlinten. Met portret van de auteur en 74 emblatische gravurus op halve pagina van Chrispijn van de Passe. Titels in oud handschrift vertaald. Schoonhovius woonde aan de Westhaven in Gouda en zou op latere leeftijd rooms-katholiek worden. Op schutbladen eigenaarsinschrijving “D.D. Barones de Jongenlesch 1948”, enkele aantekeningen in oud handschrift en bibliotheekstempels “Conv. F.F. Minorum Hasleti”. Enkele kleine scheurtjes en watervlekjes).
NICOLAS ORLANDIN, La vie du R.F. Pierre le Fevre, premier compagnon du B.P. Ignace de Loyola fondateur de la compagnie de Iesus [Afb.]A Bordeaus, par Simon Millange simprimeur ordinaire du Roy, 1618, 8o, [vii]+166+[iv]
(Niccolò Orlandini (1553-1606) was een Italiaanse jezuïet en historicus. Hij werkte in Napels en ging daarna naar Rome, waar hij gevraagd werd de geschiedenis van de jezuïeten te beschrijven. Dit is een van de producten daarvan. Met kleine houtsnede van Golgotha op titelpagina. In originele perkamenten band. Rug vlekkerig. Middeleeuwse bindstroken zichtbaar. Rood gestippeld op snee).
ORDINANCIE, styl ende maniere van procederen vanden souverainen raede van Brabant ende Landen van Overmaeze. Ghedecreteerd by heure Hoocheden die Eertz-hertoghen van Postenrijck, Hertoghen van Burgundien, Lothrijck, Brabant, &c. [wapen] Tot Bruessel, by Huybrecht Anthoon, gheswooren Boeck-vercooper ende Drucker vanden Hove, woonende inden gulden Arent bij t’Hoff, anno 1618, 4o, 166+[lxxxii] p.
(Met wapengravure op titelblad en groot drukkersmerk op laatste pagina. Originele overslaande perkamenten band, vlekkerig en sleets; bovenzijde van de rug afgebroken. Met resten van leren sluitlintjes. In handschrift op de rug titel en jaartal. Doorschoten exemplaar, met band op de kop na inbinden van het boek. Aan het eind 41 ongenummerde bladen met zeventiende-eeuwse arresten en notities in Nederlands, Frans en Latijn, mogelijk grotendeels van de hand van J. Cornets (mogelijk de Brusselse notaris Jean Cornets, werkzaam van 1664-1673). Hij noteerde voorin het boek onder meer wetsaanpassingen vanaf 1312, een naamlijst van kanseliers en met het oog op jurisprudentie vele geanonimiseerde zaken. Enkele bladen met aantekeningen los. Op het titelblad diverse eigendomsaantekeningen: van “Van den Schrieck”, “J. Cornets Mr. 1663 gecocht tot den Joris (?) Hopstraet in de Conditie 1 -16”, “W. Rappard” en “ex libris Cont. D. De Dieudonné Loo”).
EDOYARD LEON MELLEMA, Den schat der Duytscher Tale, met de verklaringe in Fransois, van nieus grootelijcx vermeerdert, verciert ende verrijct met vele nieuwe woorden, spreucken ende sententien. Achter met een appendix veler woorden hunnen oorspronc hebbende van verscheyden talen. Tot behulp der onervarene inde Fransche tale zijn de letters die versweghen dienen onderteeckent met stipkens [orn.] Tot Rotterdam, by Jan van Waesberghe in de Fame 1618, 4o, [ongepagineerd]
LE GRAND DICTIONAIRE François-Flamen: Augmenté en ceste derniere edition d’une infinité de vocables, dictions & sentences tres-elegantes & necessaires: recueili des dictionaires les plus copieux. Item un abregé des lettres qui ne se prononçent point [orn.] A Rotterdam, chez Iean Waesbergue, à l’enseigne de la Fame, l’an 1618, 4o, [ongepagineerd]
(Volledig, zeer zeldzaam woordenboek Vlaams-Nederlands-Frans. In Nederlandse bibliotheken slechts één volledig exemplaar bekend. Twee fraaie titelpagina’s met titelborduur. Tweede deel wordt gevolgd door zeevaart en navigatietermen en enkele pagina’s met conversatiezinnen. Met opdracht aan de magistraat van Rotterdam. Op eerste schutbladen enkele rekensommetjes en in oud handschrift “”Hypocrisis vultam sobrietats habet” [Hypocrisie heeft het gezicht van nuchterheid]. Op eerste titelblad eigendomsaantekening in de marge: “Cornelis Jansz Stolwijck”. Andere eigendomsaantekening op titelblad doorgehaald. Sterk vervuilde, originele perkamenten band. Papier in het begin aan de randen wat rafelig door veelvuldg gebruik. Gedeelte met boekenwurmgaatjes in de marge, zonder tekstverlies).
JACOBUS TRIGLAND, Verdedigingh van den recht-ghematichden christen Iacobi Triglandii, tot voorstandt vande recht-sinnige onderlinge verdraechsaemheyt, teghens de vermomde onderlinghe verdraechsaemheyt Iacobii Taurini ende zijne verwarde boecken vande selve. Het tweede deel, ghestelt teghen het tweede deel Taurini, [DM] T’ Amstelredam, by Marten Jansz. Brant, boeck-verkooper inde Grave-straet by de Nieuwe-Kerck, inden Gereformeerden Catechismus, Anno 1619. 4o, 244 p.
(Knuttel 3002. Origineel gaaf perkament. Fraai drukkersmerk met als randtekst Lucas 24: “Brande ons herte niet in ons als hy met ons sprack op den weghe”. Wel vouw in titelblad. Op de achterzijde ‘verwijderd uit bibliotheek VU’. Eigendomskenmerk op titelblad: “N. Barkeij”. Op de keerzijde van het schutblad “Desen boek behoord toe Cornelis Wisse ontvangen ter gedagtenisse den 9 jannuaarij 1791”. Mooi exemplaar. Licht vlekkerig. Op de rug met moderner handschrift naam auteur, titel en (onjuist) jaartal 1617. Jacobus Trigland (Vianen, 22 juli 1583 – Leiden, 5 april 1654) was een Nederlandse predikant. Een kleinzoon van hem met de gelijkluidende naam was in later tijden ook predikant. Trigland was van huis uit rooms-katholiek. Hij werd opgevoed bij familie in Gouda (eveneens katholiek), van hieruit ging hij theologie studeren aan de universiteit van Leuven. Tijdens deze studie kwam hij in aanraking met het werk van Augustinus. Later werd hij naar Haarlem gestuurd waar hij zich verder verdiepte in de gereformeerde leer. Na veel strijd brak hij met het katholicisme en ging hij over tot de gereformeerde kerk. Hierdoor was hij bij zijn familie in Gouda niet meer welkom. Daarom ging hij bij zijn ouders in Vianen wonen, waar hij benoemd was tot rector. Na verdere studie van de gereformeerde leer deed hij in 1603 belijdenis en ging hij de predikantsopleiding volgen. In het jaar 1607 werd hij bevestigd als predikant in Stolwijk in de classis Gouda. Vanaf het jaar 1610 was hij predikant in Amsterdam. Vanaf 1634 tot zijn dood in 1654 was hij verbonden als hoogleraar aan de universiteit van Leiden. Vanaf het jaar 1637 was hij hier ook predikant. Hij was de vader van Cornelis Trigland de dominee die de latere stadhouder Willem III onderwees in de gereformeerde leer. In het jaar 1615 verscheen van zijn hand een traktaat getiteld: ‘De recht-gematigde Christen’. Dit werk was een reactie op een werk van zijn Haagse ambtsbroeder Jean de La Haye, met de titel: ‘De gematigde Christen’. Jean de La Haye pleitte in zijn werk voor de vrede in de kerk, waarin toen de strijd tussen remonstranten en contraremonstranten hoog opspeelde. Trigland schrijft in zijn werk dat deze vrede niet ten koste mag gaan van de leer. Hij wijst erop hoe de reformatoren omgingen met andersdenkenden, wanneer zij dit standpunt wel en wanneer zij dit standpunt niet accepteerden. In dit werk uit 1615 schrijft Trigland al dat de contraremonstranten al jaren vroegen om een synode, een synode die er eindelijk pas kwam in 1618: de Synode van Dordrecht. Trigland werd naar deze synode gezonden als afgevaardigde voor Noord-Holland. Trigland schreef diverse werken tegen de Goudse remonstrantse predikant Poppius (met name tegen diens boek d’Enge poorte) en een kerkelijke geschiedenis als tegenhanger voor een kerkgeschiedenis van Johannes Wtenbogaert).
VERTOOGH BY DE REMONSTRANTEN gheciteert ende ghedeputeert, op het Synodes Nationnael tot Dordrecht. Affghesonden naer Den Haghe met eenen expressen den 26. Januarij Anno 1619 aen de Doorluchtighe Hooghmoog. Heeren, Myn Heeren, de Staten Generael der Vereenichde Neder-landen, Door een liefhebber der Nederlantsche Vrijheyt die van herten den welstant deser landen bemint. Anno 1619, 4o, 24 p.
(Knuttel 2837)
NAMEN der vier-en-twijtig gedelegeerde rechters van den advokaat Johan van Oldenbarnevelt, bij den ambassadeur van Vrankrijk beuls genoemd: waar voor ijder vier-en-twintig honderd guldens heeft genoten, z.pl., z.j. [1619], broadsheet.
(Prent met de namen van de 24 rechters die de dood van Oldenbarnevelt hebben bevolen In het midden een borstbeeld van de advocaat die in februari 1619 werd geëxecuteerd; het is gekopieerd naar het bekende portret van Jan van Mierveld. Randschrift: IOANNES AB OLDENBARNEVELT EUQES D. BERKELIAE RODESIAE binnen de lijst AEtatis 70. A.° 1617; Drie regels Nederlandse tekst onder de lijst: Jan van Oldenbarnevelt, Ridder, Heer van Berkel Rodenrys. &c. Advocaat en Bewaerder van groot zegel en Archiven van Holland en Westvrieslad. Verder staat onder de plaat met het portret een gedicht van 8 regels. De namen van de juryleden zijn: HENRIK VAN ESSEN, NICOLAAS DE VOOGT, NIKOLAAS KROMHOUT, ADRIANUS JUNIUS, HENDRIK ROZA, PIETER KOUWENBURG VAN BELOIS, ADRIAAN VAN SWIETEN, HUGO MUIS VAN HOLI, AREND MEINERDSZ.GERARD BEUKERSZ. VAN ZANTEN, JAKOB VAN BROEKHOVEN, REINIER PAAUW, PIETER JANSZ. SCHAGEN, AALBRECHT BRUINING, ADRIAAN MANDEMAKER, JAKOB SCHOTTE, ADRIAAN PLOOS, ANSELMUS ZWELMIUS, JAN VAN DEN ZANDEN, RIEK AITZMA, VOLKERT SLOOT, JAN VAN HEMERT, GOSEN SCHAFFER, ICHTO GOKKINGA. Gravure en boekdruk op papier; plaatmarkering: 178 x 125 mm. In het midden is een vouw te zien. Ingelijst in een blanke houten lijst).
[JOHANNES WTENBOGAERT], Den eenigen ende rechten waerom van de uytvoeringhe der Remonstrantsche leeraers uyt de Gheunieerde Provintien tot onderrichtinghe van de eenvoudighe christenen ende goede patriotten des Landts, [Orn.], z.pl., Anno 1619, 4o, 8p.
(Kuttel 2962)
[D. SAPMA], Leugen-strick, ofte praetjen van de onderteijkeninghe tot Waelwijck, kortelijck wederleydt tot verantwoordinghe vande uytghesettede predikanten aldaer ende waerschouwinghe van de andere diemen noch looflijck daer door soeckt te verstricken, [Orn.], z.pl., Ghedruckt in ’t jaer ons Heeren anno 1619 met onversochte privilegie, 4o, 10p.
(Knuttel 2964. Verweerschrift tegen gerucht dat remonstrantse ballingen de bisschop van Den Bosch schriftelijk beloofd hadden af te zien van kerkelijke bediening).
CONVOLUUT
[EDUARD POPPIUS], Christelicke vermaninghe vande ghetrouwe herders (teghenwoordigh uytlandich sijnde) aen haer bedruckte Gemeente [DM] Ghedruckt int jaer ons Heeren Jesu Christi: duysent ses hondert en neghenthien [1619] 20p.
(Knuttel 2969; ondertekend “In Waelwijck desen 31. July 1619”).
[EDUARDUS POPPIUS], Ghebedt der verdruckte ende bedroefde Ghemeente Jesu Christi inde Vereeninchde Nederlanden ende voornemelijck inde Provincien van Hollant tot Godt ende den Vader Iesu Christi [DM] Ghedruckt in ’t jaer 1619,19p.
(Knuttel 2974)
[EDUARDUS POPPIUS], Ontdeckinghe van den oproerighen gheest der Contra-Remonstrantsghesinde binnen der stede van Oudewater. Vervarende een cort ende waerachtigh verhael van ‘tghene binnen der stede voorsz. ghepasseert is, voornementlijck binnen de tijdt van ontrent een jaer herwaerts in de vergaderinge van de Mogende Edele Heeren Staten van Hollandt ende Westfrieslandt eerst by monde ghedaen ende daerna schriftelijck overgelevert op den xxii-en januarij deses jaers 1618. Van verscheyden Vroedtschappen der voorsz. stede daertoe by hare Mogh. Ed. specialijck ontboden ende gelastet zijnde. Met Voor-reden ende Na-reden tot dienste des lesers daer by ghevoeght. [DM] Ghedruckt [te Gouda door Jasper Tournay] inden jare 1618, 40p.
(Knuttel 2565. Identificatie drukker P. Dystelberge)
[EDUARDUS POPPIUS], Troosteliick nieuwe-jaer, den Christelijcken Gemeynten der Remonstranten die inde Vereenichde Neder-Landen vervolghinghe lijden, toeghesonden vanweghen hare Herders ende Leeraers om voorstant van waerheyt ende van vryheyt der conscientie in ballinghschap verdreven zijnde [DM] Ghedruckt in ‘t jaer 1620, 32p.
(Knuttel 3073)
[EDUARDUS POPPIUS], Antwoordt op de malitieuse calumnie der Contra-Remonstranten in de Vereenighde Nederlanden. Daermede sy oorsake nemende soo uyt verscheyden andere ongefundeerde redenen die sy voorwenden, als oock uyt de schandelijcke afval Petri Bertii, de remonstrantsche predikanten om voorstandt vande Evangelische waerheyt ende vryheydt der conscientie ghebannen zijnde, valschelijck beschuldighen dat sy papisten zijn, ofte na ’t Pausdom hellen ende ‘tselve in de Ghemeynten hares vaderlandts soecken in te voeren [DM] [te Gouda door Jasper Tournay] Anno 1620, 52p.
(Knuttel 3081. Identificatie drukker door Paul Dystelberge)
[EDUARDUS POPPIUS], Nieuwe-iaer, vervatende stoffe tot goede ende vreedsame bedenckinghen ende raetpleginghen over religions saken in dese bedroefde tijden: voor Magistraten, Leeraers ende gemeene Ingesetene vande Vereeninghde Nederlanden [DM] Anno 1621, 80p.
(Knuttel 3252)
EDUARDUS POPPIUS, Twee brieven. D’eene aen Bartholomaeum Nicolai, Contra-Remonstrantsch predikant binnen ter Goude: daer op een swaer vonnisse vande E.Magistraet der selve stede op den 18. novemb. teghen Poppium ghevolght is. D’ander aen de Remonstrantsche Ghemeynte binnen ter Goude: daer in van de eerste brief ende ’t vonnisse daer op ghevolght ghesproocken wordt [DM] Ghedruckt in ’t iaer ons Heeren 1621. 48p.
(Knuttel 3261)
EDUARDUS POPPIUS, Aenwijsinghe vande groote ende grove mis-slaghen D. Batholomaei Nicolai, Contra-Remonstrantsch predikant binnen ter Goude van hem tegen waerheyt ende liefde begaen, in sijn boeckgen, ghedruckt onder den tijtel: Clare ende Noodtwendighe antwoorde &c. Tot voorstandt van de goede sake der Remonstranten in ’t ghemeyn ende specialijck vande Remonstrantsche Gemeynte ende Leeraers binnen ter Goude, by forme van een brief aen D. Bartholomaeum Nicolai gestelt, met een Voor-reden ende Na-reden aen de Remonstrantsche Gemeynte Christi binnen ter Goude, ende aen de selve in gheschrifte ghesonden [DM] Ghedruckt onder ’t Cruys, int iaer ons Heeren 1622, [iv]+120p.
(Knuttel 3366)
EDUARDUS POPPIUS, Aenhanghsel vande Enge-Poort, vervatende een verclaringhe over de woorden des Apostels Pauli 1 Cor.16,13. By forme van predicatie gestelt, ende in twee predicatien af-gedeylt, ten dienste van de Remonstrantsche Gemeente Christi binnen der Goude ende alle Remonstrants-gesinde Christenen te wat plaetse sy sijn (…) Door Eduardum Poppium, in sijn leven Dienaer des Heeren Jesu Christi binnen der Goude [DM] Tot Enghuysen by Deodatus Waermondt. Anno 1624, 82p.
(Knuttel 3555)
EDUARDUS POPPIUS, Verklaringhe over de woorden des H. Evangelist Matthei XVIII. vers.7 […] By forme van predicatie ghestelt, ten dienste van de Remonstrantsche Ghemeente Christi binnen der Goude ende alle Remonstrants-gesinde Christenen te wat plaetse sy sijn. Door Eduardum Poppium zalgr. ged., in syn leven ghetrouw Dienaer des H. Evangelij binnen der Goude [DM] Ghedruckt in ’t jaer ons Heeren 1626. 15p. 4to.
(Convoluut met tien kleinere geschriften van de Goudse predikant Eduard Poppius uit de jaren 1618-1626; modern half linnen omslag; enkele vochtplekken en één pamflet met enkele wormgaatjes).
[CASPAR BARLAEUS] Vertroostinghe aen de Remonstrantsche Kercken hier te lande ghesonden. Over het onrechtveerdigh bannissement van hare godsalighe gheleerde ende ghetrouwe predicanten op het Nationael Synode gheciteert [orn.] Ghedruckt in’t jaer ons Heeren, 1619, 4o, 13 p.
(Knuttel 2846; in oud handschrift na jaartal toegevoegd “in Aug.”. Pagina’s verkeerd genummerd. Zonder omslag).
LIGUE OFTE VERBINTENISSE by eenige predicanten, meest van heuren dienst verlaten, op den vijfden martij 1619, tot Rotterdam beraemt ende aen de kercken gesonden omme de ingesetenen deser landen in ghestadige verdeeltheden ende scheuringhe te houden. Ende de sententie ter saecke van dien by den Hove van Hollandt over eenige van hemluyden ghewesen. Mitsgaders de resolutie van de Ho. Mo. Heeren Staten Generael daer op ghevolght, beyde in dato den negenthienden jul. 1619 ende des volgenden daechs geexecuteert. Na de copye van Hillebrant Iacobssz, ordinaris ende gesworen drucker van de Ed. Mog. Heeren Staten van Hollandt ende West-Vrieslandt anno 1619, 4o, 12 p.
(Knuttel 2947; De Goudse predikant Harboldus Thombergen was een van de betrokken predikanten.)
REQUEST aen de doorluchtige Hoochmoghende Heeren, Mijn Heeren de Staten Generael der Vereenichde Provintien, van weghen de Remonstranten, gheciteerde ende gedeputeerde tot den Synodum Nationael binnen Dordrecht [DM], z.pl. Ghedruckt int jaer ons Heeren 1619, 4o, 8p.
(Knuttel 2947)
[HENRICUS SLATIUS], Christalijnen spiegel, waerin men naecktelijcken kan zien, wie t’zedert eenige jaren herwaerts inde provintie van Hollandt, de hoogheydt, rechten, privilegien en vrijheden hebben gevioleert. Of wie deselve met alle behoorlijcke middelen hebben gesochte te handt-haven. Mitsgaders wie de unie, ruste en vrede so in de polijtijcken staet, als in de kercke gesocht hebben te onderhouden. Of wie de rechte autheurs zyn van alle twiste, scheuringe, twist, tweedracht en andere ongevallen in dese voornoemde provintie opgeresen (…) [orn.], Int jaer ons Heeren1619, 4o, 40 p.
(Knuttel 2980. Naam auteur in zeventiende-eeuws handschrift op titelpagina)
CASPAR BARLAEUS,Vale houdende verclaringe, in wat voeghen de Sinodus Nationael tot Dordrecht, den Remonstranten afscheyt heeft ghegheven [orn.], ‘tIaer Christi1619, 36p.
(Knuttel 2836)
[HENRICUS HOLLINGERUS], Requesteverduytscht uyt de Latijnsche tale. Aen de Wel-gheboren, Eedele, Voortreffelijcke Heeren, de Gecommitteerde vande Hoog-Mogende Heeren Staten Generael, op den Synode Nationnael, binnen de Stadt Dordrecht vergadert [orn.], Ghedrukt i’nt jaer ons Heeren1619, 4o, 8p.
(Knuttel 2844. sleetse papieren omslag; tekstbladen vuil en rafelig)
[SIMON EPISCOPUS], Onbillijcke wreetheyt der Dortsche Synode; midtsgaders derghener die het beleyt daer over hebben ghehadt teghen de Remonstranten in de Nederlandsche Gheunieerde Provincien [orn.], Ghedruckt [in Amsterdam door Nicolaes III Biestkens] in’t jaer1619, 27p.
(Knuttel 2855; Op titelpagina in oud handschrift “M.S. Episcopij”; Papieren omslag; tekstbladen met vochtvlek in rechter benedenhoek)
SENTENTIE, uyt-ghesproocken ende ghepronuncieert over Gielis Ledenberch, ghewesen secretaris van de Heeren Staten van Utrecht: ende over desselfs cadaver geexecuteert den vijfthienden may anno sesthien hondert neghenthien, stilo novo [wapen van Holland] In s’Graven-Haghe, by Hillebrant Iacobssz., ordinaris ende ghesworen drucker van de Hog.Mog. Heeren Staten Generael. Anno1619, 4o [xi]p.
(Knuttel 2808, 9 of 10. Zonder omslag; randen rafeling; tekst gaaf. Met jaartal 1619 in oud handschrift op achterzijde)
SENTENTIE, uyt-ghesproocken ende ghepronuncieert over Rombout Hogerbeetz, ghewesen pensionaris der stadt Leyden, den achthienden may anno sesthien hondert neghenthien, stilo novo [wapen van Holland] In s’Graven-Haghe, by Hillebrant Iacobssz., ordinaris ende gheswooren drucker van de Ho.Mo. Heeren Staten Generael. Anno1619, 4o [xi]p.
(Knuttel 2915, 16 of 17. Zonder omslag; randen rafeling; tekst gaaf. Met jaartal 1619 in oud handschrift)
EEN SCHOON ende heerlijcke vertroostinge, aen alle lief-hebbers der waere ende suyvere religie, onder de ghemeynte der Remonstrants-ghezinde, hoe zy haer in dese verdruckinghe ende ghevaerlijcke tijden, sullen dulden ende draghen: smaeckelijck voor den mont der bedroefde zielen (…) [orn.], Ghedruckt in’t jaer ons Heeren Jesu Christi 1619, 4o, 22p.
(Knuttel 2975. Ornament [ook] gebruikt door drukker Rammazeyn in Gouda)
[JOHANNES WTENBOGAERT], Redenen, waerom men in goede conscientie metten Nederlandtschen Contra-Remonstranten, die haer den naem van Ghereformeerde toe-eyghenen gheen geestelijcke gemeenschap houden of den uyterlijcken dienst langher met hun pleghen en mach, Ghedruckt tot Friburch [Antwerpen?] Met privilegie van de Staten des Lands [z.j. 1619], 4o, [ongepagineerd, 40p.]
(Knuttel 2971. Op titelpagina bij impressum vermelding in oud handschrift dat pamflet voor augustus 1619 verscheen. Samengebonden met voorgaand pamflet. Fris exemplaar. Zonder omslag)
JOHANNES WTENBOGAERT, Ghebedt ofte Schriftuerlijcke meditatie ofte overdenckinge over ’t Vader Onse. Onse Vader die ghy sijt in de Hemelen [orn.], Ghedruckt in ’t iaer ons Heeren1619, 4o, 20 p.
(Knuttel 2989)
JOHANNES WTENBOGAERT, Dancksegginghe ende ghebedt door den Hooghgheleerden voortreffelijcken Iohannem Wtenbogaert, predicant in ’s Graven-Haghe [orn.], Ghedruckt in ’t jaer ons Heeren1619, 4o, 8p.
(Knuttel 2990; met exlibris P.A. Pijnappel)
RESOLUTIEby de Hooge Mog. Heeren Staten Generael der Vereenighde Nederlanden, ghenomen jeghens eenighe gheciteerde remonstranten, ende met hun ghevouchde, op den 5 Julij zesthien-hondert negenthien [wapen] in ’s Graven-Haghe, by Hillebrant Iacobssz, ordinaris ende gheswooren drucker vande Ho. Mo. Heeren Staten Generael, anno1619, 4o, 4 p.
(Knuttel 1680. Latere papieren omslag. Vonnis tegen de ter Synode van Dordrecht geciteerde remonstranten, op basis waarvan zij uit de Republiek worden verbannen. Van dezelfde resolutie is ook een exemplaar bekend, dat gedrukt is in Antwerpen, in opdracht van de remonstranten)
ABRAHAM MELLINUS, Eerste deel van het groot recht-ghevoelende Christen Martelaers-Boeck: ghenoechsaem vervatende een kerckelijcke historie van den opgangh, voortgangh, en ondergangh der vervolgingen: ende tusschen beyden de exempelen der vromer martelaren, als oock eeniger voorneemster confessoren en reformateuren: wt welcker belijdenissen teghens die van het pausdom blijckt de personele successie onser gereformeerde christelijcke religie. Ende daer naer, de rechtveerdige oordeelen Gods over de tyrannendie Gods kercke vervolght hebben. Ende ten laetsten, hoe verde de staet der kercke Christi in leere, ceremonien en leven van de geboorte onses Salighmakers af, van eeuwe tot eeuwe tot het jaer 1520 toe vervallen is. Door Abrahamum Mellinum van Vlissingen, dienaer des H. Evangelij in S. Anthonis Polder, Tot Dordrecht, gedruckt by Isaack Jansz Canin en Jan Evertsz Cloppenburgh tot Amstelredam, an. 1619, fol., 632[=1264]+92p.
(Reusachtig gereformeerd martelaarsboek, waarvan alleen dit eerste deel verscheen, lopend tot 1522. Met talrijke gravures van martelaren en hun marteldood. In originele perkamenten band met op de rug in oud handschrift “Martela. Bouck”. Titelbplad met randgravure. Hele werk met vochtringen.)
[CAROLUS RIJCKEWAERT], Brief aen de verdruckte ghemeynte Jesu Christi binnen der stadt Utrecht [Orn.] Ghedruckt int jaer sestienhondert ende neghenthien [1619], 4o, 38p.
(Knuttel 2961. Geschreven vanuit Waalwijk op 26 september 1619. De auteur was predikant in Utrecht en een van de ondertekenaars van de remonstrantie. Hij woonde de ‘anti-synode van 5 november 1619 bij. Met kartonnen omslag en potloodaantekeningen op binnenzijde voorplat. Op titelblad in oud handschrift “M 1660”).
OORDEEL des Nationalen Synodi van Dordrecht, over de theologie ofte leere Conradi Vorstij, doctor inde H. Theologie. Mitsgaders de resolutie vande Heeren Staten van Hollandt ende West-Vrieslandt daer op ghevolght [Orn.] In s’Graven-Hage by Hillebrant Iacobssz, ordinaris ende ghesworen drucker vande Hog.MogHeeren Staten Generael anno 1619, 4o, [v] p.
(Knuttel 2845. Het synodale oordeel is van 4 mei; de Statenresolutie van 27 juni 1619. Met deze veroordeling kwam een einde aan het zevenjarige verblijf van Vorstius in Gouda. Deze stad kon en wilde hem na de wetsverzetting door prins Maurits niet langer beschermen. Hij trok samen met veel remonstranten naar Sleewijk-Holstein. In harde kartonnen omslag, met titel op sticker op de omslag. Op de keerzijde van het titelblad stempel van de “Bibliotheca Thysiana” en “Duplicaat”).
[EDUARDUS POPPIUS], Antwoordt op de malitieuse calumnie der Contra-Remonstranten in de Vereenighde Nederlanden. Daermede sy oorsake nemende soo uyt verscheyden andere ongefundeerde redenen die sy voorwenden, als oock uyt de schandelijcke afval Petri Bertii, de remonstrantsche predikanten om voorstandt vande Evangelische waerheyt ende vryheydt der conscientie ghebannen zijnde, valschelijck beschuldighen dat sy papisten zijn, ofte na ’t Pausdom hellen ende ’tselve in de Ghemeynten hares vaderlandts soecken in te voeren [Orn] Anno 1620, 52p.
(Knuttel 3081; druk door Paul Deystelberge toegeschreven aan de Goudse boekdrukker Jasper Tournay in De beer is los, 1620-P1. Op titelblad van dit exemplaar is in oud handschrift geschreven: “Tot desen Antwoort refereert Eduardus Poppius in sijn Nieuwjaar 1621, p. 374”. In versleten kartonnen bandje. Ook in convoluut hierboven).
D[IRCK] V[OLCKERTSZOON] COORNHERT, Recht ghebruyck ende misbruyck van tydlicke have. Welckers sin-rijcke af-beeldingen van D.V. Coornhert zyn bedacht, oock met zyn eygen hand in’t koper gesneden. [portret Coornhert], T’Amsterdam, voor Dick Pietersz. boeckverkooper, wonende op ’t Water inde witte Persse, recht tegen over de Koren-Merckt, [Amsterdam 1620], 4o
PANDULPHUS COLLENUCIUS, ’t Bedroch des Werelts, alwaer als in enen spiegel de bedrieglyckheyt desselven levendigh wort vertoont, onder den name van’t Loeye en Leckere Leven, ‘twelck eertyts seer konstigh in Latynschen dicht beschreven van Pandulphes Collenucius Pisaurensis, rechts-geleerde. En tot oeffeningh des verstands van D.V.C., beneffens den Lofzangh van ’t Goudt, in Duytschen dicht gestelt; maer nu tot openinge en verklaringe veler duysterheden met aenwysingen verryckt ende verlicht [DM] T’Amsteldam, voor Dick Pietersz boekverkooper, wonende op ’t Water in de witte Persse, recht tegen over de Koren-Merckt. [achterin: [DM] t’Amsterdam ghedruckt by Paulus van Ravesteyn, anno 1620], 4o, [ii]+25+67+[i] p.
(Derde en meest uitgebreide druk van een raadselachtige emblematabundel. De eerste, Latijnse editie stond op naam van de Friese geleerde Bernardus Furmerius en werd in 1585 door Christoffer Plantijn in Leiden uitgegeven. De tweede ook bij deze Dirck Pietersz in Amsterdam in 1610. De tekst zou volgens sommige Coornhertkenners toch van de hand van Coornhert zijn; de naam van Furmerius zou gebruikt zijn om problemen met justitie te vermijden aangezien de auteur in ballingschap verbleef. De gravures worden op de titelpagina van deze editie daarentegen ten onrechte aan hem toegeschreven. Deze zijn vervaardigd door Joannes Wierckx. Recht ghebruyck wordt voorafgegaan door enkele naamdichten op Coornhert en een sonnet. Aan het einde is een ode aan Horatius toegevoegd, alsmede Coornherts Protest Teghen den Slaap. Aan het eind van Collenucius’ werk is Coornherts Lof van de Gevangenisse toegevoegd. Uitgever Dirck Pietersz was gevestigd ‘Op het Water’ tegenover de Korenmarkt. Dat was het Damrak, tegenover de plaats waar later de Beurs van Berlage werd gebouwd. Originele perkamenten band; binding niet al te stevig. Op eerste titelblad aan weerszijden van het portret van Coornhert een eigendomsinschrijving in 17de-eeuws handschrift van Elisabeth Steuvel).
FRANCISCUS SWEERTIUS, Rerum Belgicarum. Annales chronici et historici. De bellis, urbibus, situ & moribus gentis antiqui recentioresque scriptores: quorum pas magna hactenus. Tumus primus,
- Iohannes Gerbrandus a Leydis, [carmelitani, Chronicon Hollandiae Comitum et
episcoporum ultra-iectensium. Ac de rebus domiforisq in Belgio praeclare gestis, A christo nato ad annum usque quo vixit, 1417].
- Reynerus Snoyus, Goudanus [Reneri Snoi, Archiatri de rebus Batavicis libri XIII, nunquam ante hac luce donati, emandati nunc demum & recogniti opera ac studio Iacobi Brassicae Roterodami [DM]
- Aegidius a Roya, abbas cisterciensis et [Annales Belgici Aegidii de Roya abbatis Montis-regalis ordinis Cisterciensis, dunis olim in Flandiae limite conscripti ab anno Christi 792 usque ad 1478 perducti]
- Anonymus, De Belgicis rebus
[DM] Francofurti, in officina Danieis ac Davidis Aubriorum & Clementis Schleichij, An. 1620, fol., [xxii]+373+[xi]+206+107
(In gave perkamenten band met in oud handschrift op de rug: “Sweertii, Annales Chron. & Historici Rerum Belgicarum – Ioan A Leidis, Ren. Snoi, Aegid. de Roya”.Het onder 4 op de titelpagina genoemde werk is niet in deze band meegenomen. Papier sterk gebruind. Sweertius was historicus en epigrafist. Hij werd geboren in 1567 in Antwerpen en overleed daar in 1629. Hij onderhield contacten met veel geleerden, onder wie Lipsius, Andre en Gaspar Schott, Van der Putte, Daniel Heinsius, Joseph Justus Scaliger, Casaubon etc. Het tweede gedeelte betreft een handschrift van de Goudse arts Reinier Snoy over de vroegste geschiedenis van het graafschap Holland hiermee voor het eerst in druk verschenen, voorafgegaan door een korte biografie. Zie over hemPaul H.A.M. Abels, ‘Reynier Snoy uit de slagschaduw van Erasmus’, in: Tidinge van Die Goude. Tijdschrift Historische Vereniging Die Goude 34 (2016) 171-176).
SIXTINUS AMAMA, Censura vulgatae atque a Tridentinis canonizatae versionis quinque librorum Mosis [Orn.] Franekerae Frisiorum, postestant apud Danielem Iohannidem bibliopolam, typis Frederici Heynsii typograph in Acad. Franekeranâ, 1620, 4o, [xxxv]+309+[iii] p.
(Amama (1593-1629), was hoogleraar Oosterse talen (Hebreeuws, Arabisch) aan de Universiteit van Franker. Hij droeg dit eerste werk van zijn hand op aan de Friese stadhouder Willem Lodewijk. Het boek is een kritiek op de versie van dePentateuch, bekend als deVulgaat, die als authentiek was verklaard door het Concilie van Trente. In Franeker streed hij fel tegen de losbandigheid van de studenten. In versleten kartonnen band; rug verdwenen en voorplat los).
GUILIELMUS BAUDARTIUS, Memorien ofte kort verhael der ghedenckweerdighste geschiedenissen van Nederlandt ende Vranckryck principalijck: als oock van Hooghduijtschland, Groot-Britanië, Hispanien, Italien, Hungarien, Bohemen, Savoijen, Sevenborgen und Turkijen. Van den iaere 1612 (daer het de vermaerde historieschrijver Emanuel van Meteren ghelaten heeft) tot het begin des jaere 1620. Tot Arnhem gedruckt by Ian Iansz. boeckverkooper, 1620, 4o, [vi] + 478 + [xv] p.
(Eerste druk van Baudartius’ geschiedwerk. Met gegraveerde titelpagina. Compleet. Gerestaureerd met nieuwe perkamenten band. Rug met ribben en titelschildje).
WARACHTIGE HISTORIE van de ghevanckenisse, bekentenisse, leste woorden ende droevighe doot van wylen heer Iohan van Olden-barnevelt, ridder, Heere tot Berckel Roderijs etc. Advocaet van den Lande, bewaerder van den Grooten Zegel ende Chartres van Hollandt ende West-Vrieslandt, Ghedruckt [te Amsterdam] in’t iaer ons Heeren, 1620 [door Joris Veselaer van Antwerpen], 4o, 80 p.
(Knuttel 3069)
TRUER-DICHTEN over het iammerlijck om-brenghen des Edelen ende wijdt-beroemden helds Iohan van Oldenbarnevelt, Heer van Berckel, Roderijs etc., Gedruckt int jaer 1620 [z.pl.], 8 p.
(Knuttel 3109)
SIMON EPISCOPIUS, Brief in de welcke de gront van de Remonstranten, aengaende hare belijdenis ende eenstemminge in het geloovige, naecktelick ontdeckt wort. Met voor-reden aende Hoog-mog: Heeren Staten Generael der Vereenighde Nederlanden [Orn.], In s’Graven-haghe, by Hillebrant Iacobssz, ordinaris ende ghesworen drucker vande Hoog. Mog. Heeren Staten Generael, Anno 1620, 4o, 26 p.
(Knuttel 3076. Oude blauwe papieren strip over de rug. Lichte vlekjes op voorpagina. Enkele oude onderstrepingen. Een wormgaatje door de pagina’s. Goede staat).
VERKLARINGHEvande sententien gepronuncieert jeghens Johan van Oldenbarnevelt ende sijn complicen, by de Heeren Ghedelegeerde Rechteren, vande Hog.Mog. Heeren Staten Generael inden Hage beschreven. Gedaen op den sesten iunij 1602 [doorgehaald 1620], [orn.], In s’Graven-Haghe. By Aert Meuris, boeck-vercooper inde Papestraet, in den Bybel, anno1620, 4o, 3p.
(Knuttel 3068. Met geplakte blauwe rug).
PLACCAET, van de Hooge ende Mog. Heeren Staten Generael der Vereenighde Nederlanden daer by ’t Plaeccaet van den derden julij sesthienhondert ende negenthien gheconfirmeert ende ordre ghestelt werdt teghen de uytghewesen ende afghesette predicanten, mitsgaders proponenten ende andere persoonen, soo wel mannen als vrouwen, die ongerusticheyt in steden ende plaetsen onder dexel van religie soucken aen te richten [wapen van Holland], in ’s-Graven-haghe, by Hillebrant Iacobsz, ordinaris ende gheswooren drucker van de Hog.Mog.Heeren Staten Generael , anno1620, 4o, 10p.
(Knuttel 3061. Rug met blauw linnen beplakt; royale marge, papier aan uiteinden rafelig).
VERKLARINGEvan de sententien ghepronuncieert jeghen Johan van Oldenbarnevelt ende sijn complicen, by de Heeren ghedelegeerde rechteren, van de Hog. Mog. Heeren Staten Generael in Den Hage beschreven. Gedaen op den sesten iunij 1620 [wapen van Holland], In ’s-Graven-haghe, by Hillebrant Iacobssz, ordinaris ende ghesworen drucker van de Hog.Mog.Heeren Staten Generael , anno1620, 4o, 4p.
(Knuttel 3067).
SENTENTIEIohannis Gervii, ghewesen predicant tot Heusden [wapen Holland], In ’s-Graven-haghe, by Hillebrant Iacobssz, ordinaris ende gheswooren drucker van de Hog.Mog.Heeren Staten Generael , anno1620, 4o, 4p.
(Knuttel 3062).
[PETRUS ENGELRAEVE], Basvyne. Dienende om allerley traghe slapende Zielen yverich ende wacker te maken, mitsgaders verflaude ende vertsaechde herten moedt te gheven tot continuatie hares christelijcken beroeps: niet teghenstaende hen dieshalven veel swaricheden ontmoeten. Alles cortelijck vervatet in drie brieven, inghestelt ende gheschreven na gheleghentheyt des tijdts van eenen remonstrantschen predicant, doe hy sich bereyde om in Hollandt onder ’t cruys Godts woordt te gaen leeren: de eene aen sijn ghemeynte, de ander aen sijn huysvrouw ende de derde aen sijn vrienden [orn.] z.pl. [Gouda, door Jasper Tournay] anno1620, 4o, 64 pp.
(Knuttel 3090. Pamflet van de als predikant van Boskoop bij Gouda afgezette remonstrantse predikant Peterus Engelraeve. Hij werd in 1619 verbannen en sloot zich in Antwerpen aan bij de Remonstrantsche Broederschap. Auteursnaam in oud handschrift op titelpagina. Eigenaarsnaam uit rechterbovenhoek titelblad geknipt, zonder tekstverlies. Met eenvoudige papieren omslag. Enkele pagina’s los. Met ex-libris P.A. Pijnappel. Toeschrijving drukker door P. Dystelberge).
[JOHANNES WTENBOGAERT], Vrijmoedigh ondersoeck van verscheyden placcaten in de Gheunieerde Provincien binnen twee iaeren herwaerts gepubliceert teghen de christenen ingheborenen ende inbwoonders derselver landen die men Remonstranten noemt. Dienende meder tot justificatie van deselve Remonstranten ende in eenighe poincten van wijlen den Heer Advocaet Iohan van Oldenbarnevelt Zal. Ende de ghevanghenen Heeren Rombout Hogherbeetz ende Hugo de Groot [Orn.] Tot Vryburch by Ademaert Waermont 1620, 8o, [xi]+188+[xx] p.
(Knuttel 3100. Volgens Knuttel gedrukt in Antwerpen. In een bericht van de drukker aan de lezer geeft deze aan dat de schout van Leiden een groot deel van het zetsel in handen kreeg en dat hij daarom twijfelde of hij het werk wilde voortzetten. Omdat de belangstelling voor het werk groot bleek, heeft hij het drukken hervat. Opnieuw ingebonden met perkamenten rug en kartonnen platten. Fris exemplaar. Op keerzijde van titelblad stempel “Sem. Rem. Bibl” aan aantekening “Verwijderd dubbel”).
Convoluut
EDUARDUS POPPIUS, Verklaringhe over de woorden des H. Evangelist Matthei XVIII. Ghestelt by forme van predicatie door Eduardum Poppium, in syn leven Dienaer des Heeren Jesu Christi binnen der Goude, z.pl., z.j. 4o, [xv] p.
(Zonder titelblad; was onderdeel van ander werk, want paginering begint bij p. 85 en eindigt bij p. 100. Is verschenen na het overlijden van Poppius in 1624. De als pamflet verschenen editie verscheen in 1626; niet afzonderlijk in Knuttel)
[EDUARDUS POPPIUS], Troosteliick nieuwe-jaer, den Christelijcken Gemeynten der Remonstranten die inde Vereenichde Neder-Landen vervolghinghe lijden, toeghesonden vanweghen hare Herders ende Leeraers om voorstant van waerheyt ende van vryheyt der conscientie in ballinghschap verdreven zijnde [Orn.] Ghedruckt in ‘t jaer 1620, 32p.
(Knuttel 3073)
[DIRCK RAFAELSZ CAMPHUYSEN], Het schilt der verdructer ghemoederen. Dat is een voorschrift hoe sich een yder mensche in teghenspoet draghen sal. Den tweeden druck, Ghedruckt in’t jaer ons Heeren 1620, 4o, 8p.
(Knuttel 2982a. Gedicht, voorafgegaan door een bericht van de drukker aan de lezen. De eerste druk verscheen in 1619)
IAMMER-LIEDEKENS ENDE RIIMEN voor desen in Hollant gestroyt ende gesongen: doch nu voor de lief-hebbers by een ghestelt ende door den druck uytghegheven [Orn.] Gedruckt int jaer 1620, 4o, [vii] p.
(Knuttel 3110)
[EDUARDUS POPPIUS], Nieuwe-iaer, vervatende stoffe tot goede ende vreedsame bedenckinghen ende raetpleginghen over religions saken in dese bedroefde tijden: voor Magistraten, Leeraers ende gemeene Ingesetene vande Vereeninghde Nederlanden [DM] Anno 1621, 80p.
(Knuttel 3252; op titelblad in handschrift verwijzing naar “Brand, HdR, IV bl. 425”)
RODOLPHUS WINDWOOD, De tweede oratie ghedaen door den doorluchtighen, eerentvesten, wel gheborenen Heere Rodolphus Windwood Ridder, Ambassadeur van wegen syne Majesteyt van groot Britannien etc. aen de grootmogende Heeren Staten generael van de vereenichde Nederlanden, aengaende de beroepinghe Conradi Vorstij, tot de professie der H. Theologie in de Universiteyt tot Leyden. Item van de leere ende discipulen Arminij, ende anders [Orn.] Anno 1611, 4o, [v] p.
(Knuttel 1873. Op lege laataste bladzijde in oud handschrift verwijzing naar Baudartius, fol. 60)
[RODOLPHUS WINDWOOD] De derde oratie of diepe protestatie van den Coning van Enghelandt, ghelevert in de vergaderinge van myne Heeren de Staten Generael der Gheunieerde Provincien van Nederlandt, den 19 Decemb. 1611, 4o, [z.pl., z.j. [1611], [iv] p.
(Knuttel 1882)
CONRADUS VORSTIUS, Brief aen de Grootmogende Heeren Staten Generael der Vereenichde Nederlanden, ghestelt voor desselven Vorstii Latijnsche antwoorde, op de articulen ghesonden uut Enghelandt. Wt het Latijn int Nederduytsch overgeset [Orn.], Tot Delft, by Harman Bruynssz Schinckel, woonende aen de Voorstraet, Anno 1612, 4o, [xiv] p.
(Knuttel 1951. Pagina’s rechtsboven gerestaureerd met Japans papier)
EEN KORT EN WAERACHTICH VERHAEL, wat voor een grouwelijck ghevoelen dat de Arminianen, Vorstianen, ofte nieuwe Arrianen, Pelagianen, Socinianen, Samosatinianen ghesocht hebben in de Ghereformeerde Kercke in te voeren en in kort hier teghen gestelt het ghevoelen der Ghereformeerde kercke, [Orn.]Gedruckt buyten Romen, z.pl., z.j. [1612], 8p.
(Knuttel 2009).
OORDEEL ENDE CENSURE der Hooch gheleerder ende wijt vermaerder mannen Francisci Iunij, Luce Trelcatij, ende Francisci Gomari professoren der H. theologie in de Universiteyt tot Leyden: midtsgaders D. Ieremie Bastingij, ende Iohannis Wtenbogaert. Door bevel der E.E.M. Heeren Staten van Hollant ende West-Vrieslant schriftelijck ghestelt, ende hare E.E. Mog. Overghegheven anno 1595, over de doolinghen van Cornelis Wiggersz, eertijdts Dienaer des Godlicken woorts in de Ghereformeerde kercke Christi tot Hoorn. Noodich ende dienstich voor alle yverighe Christenen in dese droevighe verschillen over de Leere der Ghereformeerde kercken [Orn.] Tot Delft. Ghedruckt by Ian Andriessz. Boeck-vercooper aen ’t Marckt-velt in’t Gulden A.B.C. anno 1612, 4o, 28p.
(Knuttel 1990. Voorblad en eerste pagina’s vuil en watervlekkerig)
[DIRCK RAFAELSZ CAMPHUIJSEN], Waerschouwinghe over ’t stellen van een confessie. Begrepen in zeeckere extracten uyt eenighe brieven aen een particulier vrundt. Wtghegheven door eenige om de waereheyt verdruckte liefhebbvers vasn Christelijcke ende rechte vryheyt der conscientien [Orn.] Gedruct in ’t iaer onses Heeren, 1620, 4o, 14p.
(Knuttel 3082)
[JOHANNES WTENBOGAERT], Brieff aen alle Remonstrants-ghesinde ghemeynten der Vereenichde Nederlanden. Ghesonden door de Ghecommitteerde van de Societeyt der Remonstranten; tot verclaringe van haer oprecht voornemen ende goede debvoir alreede gedaen, ende noch te doen int stellen ende bevorderen van een ghemeene confessie ende verclaringe vant ghevoelen der Remosntranten in saecken van religie: dienende tot noodige contra-waerschouwinge over seeckere extracten, onder den naem van Waerschouwinghe over het stellen van een confessie, onlangs uytghegheven, Ghedruckt int jaer ons Heeren anno 1620, 4o, 6p.
(Knuttel 3083. Reactie op nummer 3082 hierboven)
SIMON EPISCOPIUS, Noodige verantwoordinge der Remonstranten nopende soowel het stellen van een eyghene en bysondere confessie, verclaringe haers gevoelen, vereeninge met de Lutersche, alsmede over haere leere van den Doop, Avontmael ende rechtvaerdich-makinge uyt den gheloove etc. Mitsgaders van de vruchten der Contra-Remonstranten gheloove. Dienende tot claere aenwijsinge ende wederlegginge van de notoire valscheden, die van Daniel Heynsius, gewesene secretaris van de Heeren Politiquen op de Dortsche Synode, onlangs gepleecht heeft in sijne voor-rede over seeckeren brief Simon Episcopii, in druck uytgegeven ende de Ho: Mog: Heeren Staten Generael toegeeygent. Hieruyt kan oock werden ghespeurt de ydelheyt van de Amsterdamsche Aenteykeningen op denselffden brief Episcopii [Orn.] Ghedruckt int jaer 1620, 4o, [lvi] p.
(Knuttel 3078)
(Convoluut met 13 pamfletten die betrekking hebben op uiteenlopende kwesties. Enkele betreffen het handelen van Eduardus Poppius na zijn afzetting als predikant in Gouda in 1619, andere de kwestie Vorstius en de bemoeienis van de Engelse koning daarmee. Het kerkelijk oordeel in de kwestie Cornelis Wiggersz – die in dezelfde tijd als Herman Herbers in Gouda onder zware synodale druk stond wegens onrechtzinnigheid – is ook meegebonden en tot slot enkele pamfletten over het opstellen van een eigen Remosntrantse geloofsbelijdenis. Als een van de directeuren van de nieuw gestichte FRemosntrantse Broederschap, was ook Poppius hierbij betrokken. Door de weduwe van de vorige eigenaar na diens overlijden teruggehaald van boekbinder Van Gent, waardoor de pamfletten wel gebundeld zijn en voorzien van schutbladen, maar de pamfletten zijn nog niet gelijk afgesneden en de band ontbreekt nog)
VVARACHTIGHE BESCHRIJVINGHE ende levendighe afbeeldinghe vande meer dan onmenschelijcke ende barbarische Tyrannije bedreven by de Spaengiaerden inde Nederlanden onder de regieringen van den Keyser Carel V, Philips II en Philips III Coningen van Spaengien. Fyguerlijck verthoont ende beschreven, tot waerschouwinghe van alle ghetrouwe lief-hebbers des vaderlandts [orn.], Gedruckt int jaer ons Heeren ende Salichmakers 1621, 4o,Oblong, [viii]+278 p.
(Verschenen bij de hervatting van de oorlog tegen Spanje na het aflopen van het Twaalfjarig Bestand. Met deze beschrijving en verbeelding van de gruwelijkheden die door de Spanjaarden waren begaan in het eerste deel van de oorlog – de beschrijving eindigt dan ook bij 1609 – werd kennelijk beoogdde herinnering hieraan te verfrissen als motivatie voor de nieuwe strijd. De auteur is onbekend. Soms wordt het werk toegeschreven aan de Zutphense predikant Wilhelmus Baudartius, die in 1616 een in oblong uitgegevenwerk het licht liet zien, waarin de heldendaden van de Oranjes werden bewierookt(zie boven). Gelet op de inleiding op dit werk lijkt dat niet waarschijnlijk, aangezien de auteur sterk de nadruk legt op het belang van‘vrijheid van consciëntie’.Dit werk telt 3 gegraveerde portretten (Alva, Willem van Oranje, Requesens) en 36 paginagrote gravures, meest gegraveerd door Frans Hogenberg (1535-1590) in de periode 1570-1583. De prenten uit zijn Keulse studio worden beschouwd als redelijk objectief, waarbij hij in zijn pijlen in de onderschriften vooral op de Spaanse
soldaten richt en minder op de bevelhebbers. De volgende prenten zijn in het boek opgenomen: Smeekschrift der edelen, Hagenpreek te Antwerpen, Oranje verlaat Antwerpen, Alva’s Bloedraad, Arrestatie van Egmond en Horne, Egmond onthoofd, Horne onthoofd, Alva vertrapt de Nederlanden, Opstand neergeslagen in Brussel, Executie opstandelingen, Inname Slot Loevestein, De geuzen nemen Den Briel in, De inname van Rotterdam, Mechelen geplunderd, Inname van Zutphen, Naarden vermoord, Haarlem belegerd, Leids ontzet, Oudewater vermoord, Bommenede belegerd, Raad van staten te Brussel gevangen genomen, Inname van Maastricht, Spanjaarden uit Antwerps kasteel verdreven, Spaanse furie te Antwerpen, Pacificatie van Gent, Inname
van Sichem, Inname van Kampen, Inname van Deventer, Bestorming van Maastricht, Herovering van Mechelen, Hattum bevrijd, Inname Breda, Mislukte aanslag op Oranje, Moord op Willem van Oranje, Inname van Bonn, Slag bij Huys te Broeck. Alle gravures met onderschriften in het Latijn. De half-title (met de titel “De onmenschelicke, barbarische, en grouwelijcke tyrannije der Spangniaerden in Nederlandt” en op de versozijde een prent) ontbreekt helaas. Enkele mispagineringen (202-203, 207-208 en 222-223), maar compleet en in zeer frisse uitvoering. Slechts enkele kleine oneffenheden (vlekjes, scheurtjes). In gave perkamenten band. Titel in handschrift op de rug “Tyrannye der Spanjaarden 1621”. Beginnend met voor-reden aende vryheyts lievende Nederlanders).
UBBO EMMIUS, Gvilhelmvs Lvdovicvs comes Nassavivs, id est Λογος Ἐπιταφιος [logos epitafios], quo genus, vita res gestae & mors hujusce Comitis in Nassou, Catzenellenbogen, Vianden, Dietz, Domini in Bielstein, Frisiae, Groningae & Omlandiae, Drentiq; gubernatoris, supremiq; ibidem armorum prefecti, herois optimi & fortissimi succincte exposita sunt. Ab Vubone Emmio, historiarum ac Grece lingue in Academia Groningana professore. Accessit in calce illustrissimae & antiquis. domus Nassoviae schema genealogicum cum indice in totum librum [Orn.]
Groningae, excudebat Iohannes Sassius, ordinum & Acad. Typographus, anno 1621, 4o, [x]+247+[viii]+[ix]p.
(Zeldzame eerste en enige druk van de uitvoerige grafrede van de Groningse hoogleraar Ubbo Emmius op stadhouder Willem Lodewijk van Nassou; met portretgravure en (deel) van stamreeks van de Oranjes (uitvouwblad F-G ontbreekt). Feitelijk betreft het een combinatie van grafrede, eulogie en biografie over de een jaar eerder overleden stadhouder van Friesland en Groningen. Een vertaling van dit geschrift, van de hand van B. Schoonbeeg, verscheen in 1994 bij Verloren in Hilversum. In gave perkamenten spitzelband; eerste en laatste bladzijden (register) met vochtvlek aan de bovenzijde; enkele wormsleufjes op schutbladen. Rest van het boekblok gaaf. Titelschild op de rug vervaagd).
[ARNOLDUS NEOMAGUS], Openinghe der synodale canones, begrepen in het eerste hooftstuck. Waerin claerlijck bewesen wordt hoe onghefondeert deselve zijn ende strijdich met de Schrifture, nature Godts ende gesonde reden. Vraechswijse voorghestelt [orn.], Br. Typ.Haest. An.milles. sexcentes.viges.pr. [1621], 4o, 54p.
(Knuttel 3264. Met originele blauwe omslag. Vage bibliotheekstempel op titelblad. Met opdracht aan Prins Maurits. Auteur was tot zijn afzetting remonstrants predikant van Bergambacht en Ammerstol. Opmerkelijk is dat Arnoldus in 1615 nog een beloning van 50 pond ontvangt voor de uitgaven vanboek over de veldtocht van Prins Maurits naar Nieuwpoort – Expeditio Mauritiana Flandrica – ), gedrukt door Jasper Tournay inGouda)
FRANCISCUS COSTER, Enchiridion controversiarum præcipuarum nostri temporis de Religione [Vignet] Coloniae, in officina Birckmannica, sumptibus Hermanni Mylii, anno 1621, 8o, [xlii]+732p.
Bekendste werk van de jezuïet Costerus, met polemiek tegen reformatoren en uitleg katholieke leerstukken. Voorin onder meer een korte levensbeschrijving van Maarten Luther en een lijst van alle pausen. De eerste editie stamt uit 1585 en latere drukken eveneens in Keulen in 1587, 1589 en 1593. Het werk werd later uitgebreid door de auteur in edities van 1596, 1605 en 1608. Er verschenen ook vertalingen. Deze Latijnse druk verscheen drie jaar na zijn overlijden. Originele perkamenten band, met lichte beschadiging linksboven aan achterplatten. Boekblok iets los, een enkel wormgaatje. Franciscus Coster werd in 1532 te Mechelen geboren en overleed te Brussel in 1619. In 1552 trad hij toe tot de orde van de jezuïeten. Promoveerde tot doctor in de theologie en filosofie in Keulen. Hij was een geharnast bestrijder van het protestantisme en verdediger van de Rooms-Katholieke Kerk. Twee keer was hij provinciaal van zijn orde in Vlaanderen en een keer in Rijnland).
DANIEL HOCHEDE DE LA VIGNE, Le moine confus. C’est à dire refutation de F. Louis du chasteau moine Liegeois. Luy remonstrant les impietez, pareillement les estranges discords, les borribles scismes, & crüelles guerres de l’Eglise papale. Au contraire l’harmonie & bon accord de l’Eglise Reformée, qui non obstant les troubles survenües es Provences unies du Pays bas, est, & demeure la vraye Eglise de Dieu: ayant bien faict de remedier aux dictes troubles par le Synode National de Dordrecht. Le tout contre son escrit intitule. La Religion pretendüe des Provinces Belgiques, des-unie [Orn.] A Dordrecht, par Theodore de Vreeswijck, pour Zacharias Iochims & Françoys Boels, 1621, 8o, [xv]+627+[xxviii]p.
(Zeer zeldzaam werk van Daniel I.F. Hochedaeus de la Vigne (1586-1628). Niet in STCN. Hij was vanaf 1611 Waals predikant in Dordrecht. De titel luidt vertaald: ‘De verwarde monnik’ en het boek is bedoeld als antwoord op pater Louis du Chasteau, provincial van de minderbroeders en woonachtig op het ‘monnikenkasteel’ in Luik (het minderbroederklooster). Die schreef La Religion pretendue des Provinces Belgiques unies, desunie (Luik 1619). Vanaf p. 490 bv. de kwestie Vorstius, beoogd opvolger van Arminius in Leiden. Zijn benoeming ging na bemoeienis van de Engelse koning niet door wegens verdenking van socinianisme, waarop hij zich in Gouda vestigde om zich te verdedigen. In originele spitselband met omslaand perkament, dat aan de binnenzijde omgekruld is. Rood op snee. Binnenwerk tadeloos).
JOHANNES WTENBOGAERT, Brief aen de Ho.Mog. Heeren Staten Generael der Vereenighde Nederlanden ghesonden (…) nopende ‘tuytgheven van seecker libel gheintituleert Morghen-wecker, etc. [orn.], Ghedruckt in ’t iaer ons Heeren1621, 4o, 6 p.
(Knuttel 3247. Met exlibris P.A. Pijnappel).
[JOHANNES WTENBOGAERT]Achabs biddagh, dat is Schriftuerlijck ende politijck discours van den biddagh ghehouden in april anno 1619. Voor d’uutspraeck van de kerckelijcke ende politijcke oordelen ofte sententien over de remonstranten ende ghevanghene heeren. Mitsgaders van ’t Mizpa, de Hardt- ende Creupele Bode uytghegheven t’Amsterdam, anno 1620 ende 1621 [orn.] Ghedruckt int jaer ons Heeren1621, 4o, [x]+127 p.
(Knuttel 3248. Op titelpagina stikker van Museum Willem-Twee 1873, A.J. van Tetroode. Op laatste pagina eigenaarsinschrijving “Ruhardus”. Voorzijde omslag los. Laatste gedeelte, vanaf p. 89, watervlekkerig).
DOMINICUS SAPMA, Droeve ghevanckenisse ende blijde uytkomst van Dominucus Sapma, bedienaer des H. Euvangeliums in de remonstrantsche ghemeynten Iesu Christi onder ’t Cruys, vervaet in seeckere brieven, so uyt de ghevanckenisse, als oock daerna geschreven. Mitsgaders een remonstrantie ofte desselven gevanghen aen de H.H. burghemeesteren, schout ende schepenen der stadt Amsterdam [orn.], Ghedruckt in ’t iaer onses Heeren1621, 4o, 46p.
(Knuttel 3257. Zonder omslag. Rafelig).
OORDEELende uytsprake met den eedt van approbatie van het Synode Nationael der Gereformeerde Kercken van Vranckryck, gehouden tot Alez inde Cevennes, besloten ende gearresteert den 6. Octobris 1620 over het Synode Nationael der Gereformeerde Kercken van de Vereenighde Nederlanden, gehouden tot Dordrecht in de iaren 1618 ende 1619. Nopende de vyf artykulen in deselve kercken gedebateert [Wapen], Naer de copije ghedruckt tot Nismes door Iean Vaguenar ende tot Amsteldam, voor Iacob Pietersz Wachter, boeck-verkooper op den Dam,1621, 4o, 11p.
(Knuttel 3250. Op titelpagina wapen met Franse lelies. Klein eigendomskenmerk op titelblad met jaartal 1959; met naamlijst van Franse predikanten en enkele lege pagina’s extra).
HUGO GROTIUS, Verantwoordingh van de Wettelijcke Regieringh van Hollandt ende West-Vrieslant, midtsgaders eenigher nabuyrighe provincien, sulckx die was voor de veranderingh, gevallen inden jare 1618. Met wederleggingh van de proceduren ende sententien, jegens denselven De Groot ende anderen ghehouden ende ghewesen. Den tweeden druck, van nieus oversien ende verbetert 1622, [Orn.] Accordeert met het Latijnsch, ghedruckt tot Parys, met privilegie van den Coningh, 1622, 4o, [xv]+287p.
VERHAEL vande Heeren joncker Adrian van Mathenes [..], Hugo Muys van Holy [..],Gerrit Jansz vander Eyck [..],Hugo de Groot [..], ende Willem Pietersz. Hases [..], by de Moghende Edele Heeren mijn Heeren de Staten van Hollant ende West-Vrieslandt in hare Vergaderinge gehouden in April sestienhondert sesthien gedeputeert, om de E. Heeren Burgemeesteren ende Raden der stadt Amsterdam te onderrichten van de oprechte intentie van haer Mogh. Ed. tot conversatie [= conservatie] vande ware Christelijcke Gereformeerde Religie, ende van goede ende gewichtige redenen die haer Mog.Ed. hebben gehadt om te nemen de Resolutien in de kerckelijcke Saken aer inne verhaelt, eensamenlijck de dienstelijckheyt ende nootelijcheyt der selver, Gedruckt in’t Jaer onses Heeren Jesu Chriusti 1622, 4o, [ii]+44 pp.
(Apologie van Grotius betreffende de onrechtmatigheid van de Dordtse Nationale Synode en haar oordeel; de partijdigheid van de aangestelde rechters in het proces tegen De Groot, Oldenbarnevelt, Hogerbeets en hun medestanders; en de daaruit volgende onwetmatige veroordeling. Provenance: naam van Simon van Beaumont (18-8-1666) op schutblad; etiket van C.L. Langenhuysen, librairie ancienne; en initialen (deze laatste in roze inkt). Beaumont zou Mr. Simon van Beaumont (1641-1726) kunnen zijn. Van Beaumont was griffier, secretaris van staat, en in 1673 als buitengewoon gezant naar Kopenhagen gezonden. Perkamenten spitselband met omgezette randen; voorplat iets gapend. Op de rug in oud handschrift: H. de Groot, Verantwoording der wettelijke regering van Holland. Hoekje uit schutblad; met enkele (19de-eeuwse?) marginale aantekeningen: meest literatuurverwijzingen; paginering iets erratisch, dit exemplaar is compleet).
NOODIGHE INSTRUCTIEvoor Sijn Pr. Excellentie tot slissinghe der borgherlijcke twisten ende Hollandts welvaren [orn.], Ghedruckt tot Louesteyn, by Ian Pieterszoon Ionghelinck, inde ghevonden Vryheydt, anno1622, 4o, 11 p.
(Knuttel 3376).
PIER WINSEMIUS, Chronique ofte historische geschiedenisse van Vrieslant. Beginnende van den jaere nae des werelts scheppinghe 3635 ende loopende tot den jaere nae de gheboorte Christi 1622. Met schoone fuguyren ende een landts ende steed, caerten verciert. Beschreven door doct. Pierium Winsemium, historie-schrijver der E.M.H. Staten van Vrieslant. Met privilegie. Gedruckt tot Franeker by Ian Lamrinck, boeckdrucker ordinaris der E. mogende Heeren Staten van Vrieslant, 1622, sm. fol., [12]+913+[61] p.
(Geschiedenis van Friesland. Foliant in gerestaureerde perkamenten band met twee vernieuwde sluitlinten. Enkele vochtvlekken. Gegraveerde titelpagina. Uitvouwbare kaarten en plattegronden ontbreken, doch in fotocopie ingeplakt: kaart van Friesland, twee plattegronden van Leeuwarden in 1603 en 1622 en van Franeker. In de tekst 55 gravures, meest van Friese voorlieden, maar ook van kleding Friese adel, beleg van Franeker, beleg van Oldeklooster, de Academie van Franeker, van Willem van Oranje, Viglius, Ernst Casimir en Willem Lodewijk. Eigendomskenmerk op eerste schutblad “Jan Busch. Anno 1709”. Op tweede schutblad – en ook op enkele plaatsen in het boek en op de laatste pagina – eigendomskenmerk van “Jan Wibrans, glasemaker, Spes mea Christo. Godt is m’n licht, mijn salichheit, in hem te sterven bin ick bereet. Nesse te Issum”. Daaronder ex libris van Lammert Ysbrand Brouwers uit Haren (Gr.) met adresstempel en toevoeging 1993.
Op titelpagina eigendomskenmerken van vader en zoon, beiden predikant: “Hermannus Treccius, Rhen. pastor in Middelstum 1627” en “Arnoldus Treccius, ecctae. Uithwierdanae minister, jure haeredetario me poserder (?) 1645”. Vader Hermannus was ca. 1568 geboren in het Duitse Rheine en was achtereenvolgens predikant in Coevorden 1607 en vanaf 1610 in Middelstum. Daar overleed hij op 22/23 mei 1645. Zoon Arnoldus werd ca. 1597 ook te Rheine geboren. Hij assisteerde zijn vader vanaf 1621 in Middelstum en vertrok in 1623 naar Uitwierde. Daar overleed hij op 22 maart 1662. Op titelpagina van het boek is verder boven de mansfiguur het eigendomskenmerk zichtbaar van “Wibrant Jans mijn boeck 1676”).
[BERNARDUS DWINGELO], Grouwel der verwoestinghe staende in de heylighe plaetse: dat is claer ende warachtich verhael van de voornaemste mis-handelinghen, onbillijcke procedueren ende nulliteyten des nationalen synodi, ghehouden binnen Dordrecht in de jaren 1618 ende 1619. Eerste deel [Orn.] Ghedruckt t’Enghuysen, int iaer onses Heeren 1622, 4o, [xiv]+152p.
[BERNARDUS DWINGELO], Grouwel der verwoestinghe staende in de heylighe plaetse: dat is claer ende warachtich verhael van de voornaemste mis-handelinghen, onbillijcke procedueren ende nulliteyten des nationalen synodi, ghehouden binnen Dordrecht in de jaren 1618 ende 1619. Tweede deel [Orn.] Ghedruckt t’Enghuysen, int iaer onses Heeren 1622, 4o, [x]+191p.
(Remonstrants predikant haalt zijn gram over de behandeling die hem en zijn medebroeders ten deel is gevallen op de Synode van Dordrecht. Het ornament is gelijk aan een ornament dat de Goudse drukker Pieter Rammazeyn in die tijd gebruikte. Gave originele perkamenten band, met resten van bindlinten. Eigendomskenmerk op schutblad uitgeknipt. Gaatje in laatste (blanco) schutblad).
AUBERTUS MIRAEUS, Serenissimi Alberti Belgarum principis elogium et funus. Isabellae Clarae Eugeniae Ser. Hisp. Infanti á Sacris Oratorij, &S, Th.L. publicabat [IHS-vignet] Bruxellius, apud Ioannem Pepermanum, bibliopolam iuratum, Typographumque ciuitatis, sub Biblijs Aureis, 1622, 8o, 102+[vii] p.
(Eulogie van Aubertus Miraeus (Aubert le Mire, 1573-1640) voor de Aartshertog Albertus van Oostenrijk, gouverneur van de Zuidelijke of Oostenrijkse Nederlanden. Deze lofrede was goedgekeurd door zijn weduwe Isabella. Hij was een Antwerps humanist, filoloog, historicus, hofbibliothecaris en liefhebber van antiquiteiten. Een sterleerling van Lipsius. Met jezuïetenvignet op de titelpagina. Diverse kanttekeningen in oud schrift in de marge. Op de keerzijde van de laatste bladzijde in oud handschrift: “Libellus hic ab auctore mihi donatus continet Idea ac exemplar principis quidem non mali sed extremè superstitiose”, waaruit blijkt dat de eerste eigenaar het boekje uit handen van de auteur ontving)
AUBERTUS MIRAEUS, Isabellae sanctae. Elisabetha Ioannis Bapt. mater, Elisabetha Andr. Regis Hung. filia, Isabella Regina Portugalliae, Isabella, S. Lud. Galliae Regis soror.Isabellae Clarae Eugeniae Ser. Hisp. Infanti á Sacris Oratorij, &S, Th.L. publicabat [IHS-vignet] Bruxellius, apud Ioannem Pepermanum, bibliopolam juratum, Typographumque ciuitatis, sub Biblijs Aureis, z.j. [1622], 8o, [xxvii] p.
(Miraeus over verschillende heiligen met de naam Isabella of Elizabeth. Op het laatste schutblad een autograaf van de bekende Utrechtse jurist Arnold Buchelius, die in 1603 een correspondentie startte met Miraeus. Zie over hem Judith Pollmann, Een andere weg naar God. De reformatie van Arnold Buchelius (1565-1641). “Obijt Myraeus vir doctus et curiosus antiquitatis investigator , mihique eo potissimum nostra amicus, circa pascha ao. 1635. Ex dono auctore, possidet Arnold Buchellius. Fesellit me confi-lappius, vidi ao 1636 literas ad eum scriptas ab et mihi salutem dicibat”. Met eronder enkele potloodaantekeningen over Buchelius en Miraeus. Eenvoudig kartonnen bandje, met bibliotheek signaturen. Op binnenzijde van voorplat wordt in 19de-eeuws handschrift verwezen naar autograaf Buchelius. Eerste pagina’s onderaan lichte vochtschade)
DIONYSIUS MUDZAERT, De kerckelycke historie van de gheboorte onses Heeren Iesu Christi tot het tegenwoordich iaer 1622. In houdende den oorspronck, het vervolgh ende den tegenwoordighen standt der H.R. Kercke: de successie der pausen, den opganck ende val der ketteren, d’outheyt des geloofs in onse Nederlanden; midsgaders de heylighen daer, Tot Antwerpen, by Hueronymus Verdussen, in de Kanerstrate in den Rooden Leeuw, 1622, gr. fol., [viii]+694+743+[xx] p.
(In twee delen. Tweede deel kent geen afzonderlijke titelpagina. De titelpagina vermeldt dat de in Tilburg geboren Mudzaert (1580-1635) “religieus-canonick van O.L.Vrouwe te Tongerloo der Ordre van de Premonstreyt” is. Eerder werkte hij lang als proost in Breda. Fraai gegraveerde titelpagina naar een ontwerp van Peter Paul Rubens, gestoken door Ioannes Collaert. In originele perkamenten band, met delen van sluitleertjes. Bovenste en onderste deel van de rug afgebrokkeld; boekblok gaaf, op enkele vlekken en rafeligheid aan het eind na).
CAESAR BARONIUS, HENRICUS DE SPONDE (SPONDANUS), HERIBERTUS ROSWEYDUS, Generale kerckeliicke historie van de gheboorte onses H. Iesu Christi tot het iaer M.DC.XXIV. Bewijsende den vasten standt der H. Roomsche Kercke, de onghebroken successie der Pausen, de synoden der Vaderen, victorie der Martelaren, opganck en onderganck derKetterye. Ghemaeckt door den doorluchtichsten cardinael Caesar Baronius ende den eerw. heer Henricus Spondanus. Oversien, verrijckt ende noch vermeerdert met eene besondere Kerckeliicke historie van Neder-landt. Vervattende d’outheyt des gheloofs inde XVII provincien, stiften der bisch-dommen, fondatien van cloosters, de synoden, heylighen ende ketters. Ghetrocken wt authentycke registers en chronycken, alles door Heribertus Ros-Weydus, Priester der Societeyt Iesu, T’Antwerpen by Jan Cnobbaert, anno 1623; fol., 643+212+[xii] p.
(Tweede deel van een algemene kerkgeschiedenis van Baronius, bewerkt door Spondanus; dit deel beslaat de periode 801 tot 1624. Toegevoegd is een kerkgeschiedenis van de Nederlanden, geschreven vanuit katholiek gezichtpunt door de jezuïet Rosweydius. In fraai lederen band met katoenen sluitlinten en goudstempeling op de rug en platten. Rug met vijf ribben licht beschadigd; sporen van bibliotheek stickers en tekst “Henricus Spondanus”, alsmede deelnummer 2. Unieke herkomst. Provenance Bibliotheca Doorniciana).
[ADRIAEN VAN DEN BORRE],Tweede Vertoogh vande wytgheseyde Remonstrantsche Predikanten aen de Hog. Mog. Heeren Staten Generael, den Doorluchtighen Prince van Orangien ende d’Ed. Mog. Heeren Staten van Hollandt ende West-Vrieslandt, vervatende een vernieuwinge van haer Vertoogh den 28. Martij overghegheven: mitsgaders Verantwoordiginge der Remonstranten teghen sulcke beschuldiginghen, als tegen haer ende tegen ’t Eerste Vertooch zijn voortghebracht: oock Redenen waerom sy haer by de Contra-Remonstrantsch-Ghereformeerde Kercke niet moghen voeghen, noch het ghebruyck van hare gaven ende de bedieninghe van hare Ghemeenten deur teeckeninghe van de acte van Stil-standt verloven [orn.], Ghedruckt int iaer onses Heeren1623, 4o, 26 p.
(Knuttel 3473. Stempel Bibliotheek ‘Amstelaed’ en stempel ‘doublet’. Gaaf exemplaar, met enkele 17de-eeuwse onderstrepingen).
[ADRIAEN VAN DEN BORRE], Brief van wegen de Remonstrantsche Predicanten, gheschreven aen hare vervolghde ende verdruckte Ghemeenten over de Gouwelijcke Conspiratie die gheseydt wordt voorghenomen te zijn teghen de welstandt van ’t Landt ende den Prince van Orangien, [orn.], Ghedruckt tot Harders-wijck by Adelaert Waermont, met Privilegie van den Autheur,1623, 4o, 22p.
(Knuttel 3465. Op titelblad in oud handschrift de naam van de auteur, “A. Borre”. Met enkele 17de-eeuwse aantekeningen in de marge. Bladen los. Titelblad vuil)
CLAES JANSZ VISSCHER, Hendrick Danielsz Slatius, gewesene predicant tot Bleijswyck, naer ‘tleven afgebeelt den 12 Maert1623, plano (24×24 cm)
(Geplakt op karton. Met klein scheurtje in de titel en lichte vochtvlekken aan de bovenzijde. Portret van Henricus Slatius, één van de samenzweerders die een moordplan tegen Maurits beraamden, met hand- en voetboeien, in de kleding waarin hij werd gevangengenomen. Rechts op de grond een reusachtige bierkan. Op zijn vlucht naar Duitsland raakte Slatius in een herberg in Rolde in paniek, toen er enkele soldaten binnenkwamen. Hij wekte argwaan toen hij overhaast afrekende en bij zijn vertrek een volle pul bier achterliet. Kort daarop werd hij aangehouden. Op de achtergrond van de prent zijn arrestatie in Rolde en aan de horizon Coevorden, waar hij werd opgesloten. Zeldzame, Franstalige editie. Er zijn ook versies in het Nederlands bekend, waarbij de tekst soms links en soms rechts van de prent is afgedrukt).
EDUARDUS POPPIUS, Christeliicke gebeden ten dienste van crancke persoonen, die boetvaerdigh zijn ende in Christum ghelooven, so om voor ende met hunlieden van andere; als oock om van haer selven gedaen te worden. By gheschrifte ghestelt door Eduardum Poppium, in sijn leven Dienaer des Heeren Jesu Christi, in de Ghemeente binnen der Goude [orn.] Ghedruckt in ’t Jaer ons Heeren 1624, 12o, 94 p.
(Gebedenboekje op zakformaat. Het boekje werd gedrukt kort na het overlijden van de auteur op 9 maart 1624. Die zat gevangen op Slot Loevestein op verdenking van betrokkenheid bij het beramen van een aanslag op stadhouder prins Maurits. Van 1609 tot zijn afzetting door de Synode van Dordrecht in 1619 was hij remonstrants predikant in Gouda. Boekje met sleets, overslaand perkamenten bandje. Op de binnenzijde eigendomsinschrijving van “Elisabeth de Puw. Mijn boek al in het jaer 1755”. Laatste pagina bovenaan iets afgescheurd, zonder tekstverlies. Boekje komt niet voor in de STCN en is ook onbekend in buitenlandse bibliotheken. Op basis van ornament lijkt drukkerschap Pieter Rammazeyn te Gouda meest waarschijnlijk. Een tweede druk verscheen in 1628 te Amsterdam. Gekocht op veiling in San Francisco)
PHILIPPUS ROVENIUS, Tractatus de missionibus ad Propagandam Fidem, et conversionem infidelium & haereticorum instituendis, in partes quinque distributus, omnibus qui animarum curam gerunt, perutilis [dm], Lovanii typis Henrici Hastenii M.DC.XXIV [1624], 8o, [xii]+120 p.
(Perkamenten bandje; eerste schutbladen gekreukt; eigendomsinschrijving A.J.A. van Rossum; op titelpagina vage bibliotheekstempel Bibliotheek seminarie Apeldoorn. In 2011 in andere – Twentse – handen overgegaan).
DANIEL MEISNER, Viva virtus est funeres expers [Levende deugd kent geen dood] Gezicht op Gouda, ca. 1625
(Prentje uit Daniem Meisner, Thesaurus philo-politicus, hoc est: embelemata sive moralia politica, figuris aeneis incisa (…) Politisches Schatzkästlein. Thesauri philo-politici pars prima [ad octava]. 8 Teile in 1 Band, uitgegeven door Eberhard Keisern in Frankfort 1624-1627. Moralistisch werk van de barokke dichter Meisner (1585-1625). Elke gravure is voorzien van een motto of zinspreuk in het Latijn en het Duits. Als basis voor de gravure is de prent van Braun & Hogenberg uit 1585 genomen. De twee staande figuren rechtsonder op de prent zijn vervangen door een schrijvende man die zit en een staand. skelet met zandloper achter hem).
CHRISTOPHORUS FABER (THEODORICUS DE WITTE), Clare wtlegginge van het H. Sacrificie der Missen met alle ceremonien van dien. Oock mede vant H. Sacrament des Autaers: met veel andere schone leeringen ende oeffeningen daer toe dienende. Gestelt by Vrage ende Antwoort in manire van Catechismus ende gedeelt in xxviii lessen, Opera et studio Christophori Fabri Lovaniensis S. Theologiae Licentiati, Tot Loven by Ian Maes int groene Cruys anno 1625, 8o, 398+[x] p.
(Veelgebruikt leerboekje, geschreven door de uit Utrecht afkomstige De Witte. Met titelgravure en eigendomsinschrijving op het eerste schutblad van Philips Edeler. Originele, gewreven lederen band, eerste pagina’s aan de marges gerestaureerd; vochtvlek in de rechtermarge van de eerste katernen. Met achterin ingelegd een Kort begryp der aflaeten welcke de Roomsche Pausen aen de soo genoemde Birgittynse Rosen Kransen verleenen (1745).
EDUARDUS POPPIUS, Siecken-troost. Dat is: Aensprake, onderwijsinge ende vermaninghe aen de krancke luyden van allerley soorten onder de Christenen, gherichtetnae den staet van de wandelinghe die se elck gheduyrende hare gesontheyt geleyt hebben. Met grooten vlyt, ghetrouwigheyt ende naerstigheyt te samen ghestelt door Eduardum Poppium, sal.r. gheda: In zijn leven Bedienaer des H. Evangelij binnen derGoude. Met een Voor ende Na-reden, waer inne de ghelegentheyt van ’t gheheele werck wort te verstaen gegeven: mitsgaders oock een sommier van ’t werck [Afb], Tot Amsteldam by Iacob Aertsz. Calom, boeck-verkooper, woonende op ’t Water in de vyerighe Calom1626, 4o, [xxxii]+126p.
(Eerste editie van een populair werk voor ziekentroosters, dat onvoltooid bleef door het overlijden van de Goudse predikant Poppius in 1624 tijdens gevangenschap op slot Loevenstein. Met fraaie titelgravure, waarop Poppius zittend aan een ziekbed te zien is. In originele perkamenten band, met zwakke rug. Eerste schutbladen rafelig. Op sommige bladen wormvraat aan de marge, zonder tekstverlies).
IAN VAN GORCUM, Troost der siecken, oft bereydinge tot een saligh sterven. Den derden druck , wederom op nieue oversien ende verbetert [afb.] t’sHertogenbossche, by Jan Scheffer woonende in de Kerckstraet in den goeden Herder, 1626, 8o, 367+[v]p.
(Op de titelpagina houtsnede van iemand op het sterfbed. De eerste druk van dit werk verscheen bij dezelfde drukker in 1614. De tweede in 1617. Priester uit Den Bosch, die opgroeide in protestants milieu. Hij schreef diverse godsdienstige, ascetische boeken. Hij overleed in 1628 en werd begraven in het clarissenklooster in Den Bosch. In origineel perkamenten bandje, met vervaagd in oud handschrift de titel op de rug. Rug wat vervuild en iets los van het boekblok)
ROBERTUS BELLARMINUS, De Ascensione mentis in deum per Scalas rerum creatarum, [DM] Coloniae Agrippinae apud Cornelis ab Egmond anno1626, 16o, [xiii]+265p.
ROBERTUS BELLARMINUS, De Aeterna felicitate sanctorum libri quinque, [DM], Coloniae apud Cornelis ab Egmond anno1626, 16o, [xiii]+263+[xxxv] p.
(Twee werkjes van kardinaal Bellarminus in een perkamenten bandje. Twee gegraveerde titelpagina’s en twee paginagrote gravures van de schepping van de aarde en van de hemel. Eigendomsinschrijvingen A.J. de Meulder, pastor in Bornhem en F.J. Wilson 1786; stempeltje L. de Brassander, pasteur; op schutbladen stempeltjes van Bibliotheca Congr. SS Redempt. Bruxellis).
PLACCART DU ROY nostre sire. Touchant la vente des Offices [koninklijk wapen] A Bruxelles, chez Hubert Antoine, imprimeur juré de la Cour, à l’Aigle d’or pres du Palais, 1626, 4o, 14p.
(Koninklijk pamflet, gedrukt in de Zuidelijke Nederlanden. Gebonden in harde kartonnen omslag).
EHREN GEDECHTNUSDess Durchleuchtigen Hochgebornen Fürsten unnd Herren Herrn Ludwigen Landgraven zu Hessen Graven zu Catzenelnbogen Dietz Zigenhain und Nidda, Marpurgi apud Nicolaum Hampelium et Casparum Chemlinium, [1626], fol., [xv]+302+187 p.
(Zeldzaam. Gepubliceerd ter gelegenheid van het overlijden en de begrafenis van landgraaf Ludwig V von Hessen-Darmstadt op 27 juli 1626. In vlekkerige perkamenten band; sporen van sluitlinten. Titelblad en eerste drie pagina’s met tekst en ornamenten ontbreken. Verschillende dubbelpagina gravures, met afbeeldingen van ondermeer de begrafenisstoet, de crypteen stambomen. Sommige platen met kleine scheurtjes; laatste blad met grotere scheur. Licht vlekkerig, tekst zwaar gebruind – zoals bij alle bekende exemplaren – en met kleine scheurtjes. Met onderstrepingen en opmerkingen in oud handschrift in de marge. Religieus gedicht in oud schrift op laatste blad (“1627. Jeszus mein Helfer ewig ist / im glaubem vest ich bin gewiss / Jeszus mein Helfer ewig / im glauben vest ich bin gewiss). Kleine bibliotheekstempel (“Bibliothek Schloss Miltenberg”).
[EMANUEL VAN METEREN], Der Niderlandischer Historien. Ander Thâil. Darinn auszfuhrlich angezeigt was sich vom Iahr 1605 bis Anno 1620 zugetragen. In welchem die ausgestelte Friedshandlung in Niderland und was sich sonderlings in Franckreich, Engeland, Teutschland und anderswo begeben ordentlich beschrieben und erzehlet wird, Ambsterdam Gedruckt bey Iohan Iansons Anno 1627, fol. [i]+860+[xxvi
[EMANUEL VAN METEREN], Der Niderlandischer Historien. Ander Thâil. Darinn auszfuhrlich angezeigt was sich vom Iahr 1620 bis Anno 1629 zugetragen., Ambsterdam Gedruckt bey Iohan Iansons Anno 1630], fol. [i]+686+[xxix] p.
(Deel 2 en 3 van Van Meterens geschiedschrijving van de Opstand in het Duits. Met fraaie, gerestaureerde, titelprent. Titelpagina derde deel ontbreekt. Met twee – Georgius Villiers Buckingam, II-535 en Henricus Cornelius Longkius, II-682 – van de Eigendomsinschrijving “Heinrich von Finster”. In stevige band met kartonnen platten en lederen rug, met titel in handschrift: “E. v. Meteren, Geschichte des Niederlandsichen Krieges 2/3”).
CHRISTIANUS NEUTER, Historie van Br. Cornelis Adriaensz. van Dordrecht, minrebroeder tot Brugge. Inde welke verhaalt wert de discipline en secrete penitentie oft geesselinge by hem gebruykt. Als ook mede sijne wonderlijke, vuyle, grouwelijke, ia bloetdorstige en lasterlijke sermoonen die hij binnen Brugge gepredikt heeft. Gedrukt ’t jaer 1628 [achterin:] Tot Deventer. By CoenraetThomassen, boeckdrucker 1639, 8o, 384+494+[ii] p.
(Ingeleid door Christianus Neuter, mogelijk een pseudoniem van Hubert Goltzius of van Jan vande Casteele, pastoor van de St.-Jacobskerk in Brugge; heruitgave (oorspr. 1569 Norwich) van een spraakmakende bundel anti-protestantse preken, waarbij feitelijk sprake is van een dubbele satire. Aan de ene kant is er Broer Cornelis, franciscaner monnik in Brugge, die preekt tegen de opkomende ketterijen. Tegelijk zet de auteur Broer Cornelis te kijk met zijn commentaar en opmerkingen in de marge.
De houtsnede op de titelpagina verwijst naar Boeder Cornelis’ geheime genootschap van vrouwen die maagdelijkheid als ideaal hadden en geselstraf van hem ontvingen. Eigentijdse Hollandse band : vol perkament, gladde rug met titelopschrift “Broer Conrelis sermonen” in pen, gespikkelde sneden; enkele kleine vlekken)
[JACOB VAN DER EYCK], Corte beschrijvinghe mitsgaders hantvesten, privilegien, costumen ende ordonnantien vanden Lande van Zuyt-Hollandt [DM], Tot Dordrecht, by Nicolaes Vincentsz. van Spierincxhouck, boeck-drucker, woonende by de Visch-marckt in de nieuwe Druckery 1628, 4o, [xxiv]+450+[vi] p.
(Eerste uitgave van dit handboek over het gewoonterecht van de dorpen en steden van Zuid-Holland, samengesteld door van der Eyck (1574-1634), rechtsgeleerde en secretaris van het Zuid-Hollands hof. Met gegraveerde frontispice van Sint-Elisabethsvloed uit 1421, gemaakt door Willem Hondius naar Adriaan van de Venne en enkele wapens in de tekst (sommige blanco), dat van Dordrecht op een volledige pagina. De ongenummerde bladen vooraan bevatten enkele gedichten van o.m. Jacob Cats (in het Nederlands) en Gaspard van Baerle (in het Latijn). In fraaie geblindstempelde band met gaatjes voor sluitlinten, die ontbreken. Binding zwak).
SAMUEL AMPZING, Beschryvinge ende lof der stad Haerlem in Holland. In rijm bearbeyd: ende met veele oude ende nieuwe stucken buyten dicht uyt verscheyde kronijken, handvesten, brieven, memorien ofte geheugeniszen ende diergelijke schriften verklaerd ende bevestigd [Orn.] Te Haerlem by Adriaen Rooman, ordinaris stads-boekdrucker 1628, 4o, [xxxii]+520+[vi] p.
PETRUS SCRIVERIUS, Laure-crans voor Laurens Coster van Haerlem, eerste vinder van de boeck-druckery [DM], Tot Haerlem, by Adriaen Rooman, ordinaris stads-boeckdrucker 1628, 4o, 128p.
(Eerste Haarlemse stadsgeschiedenis, geschreven door Samuel Ampzing (1590-1632). Hij was predikant, dichter en taalpurist en zoon van de uit Ootmarsum afkomstige Johannes Ampzing. Dit exemplaar is ontdaan van vrijwel alle platen, behalve het Beleg van Damiate en de plattegrond van de Grote Kerk. Beide platen op steviger papier geplakt. Ook de frontispice en de titelpagina van de bijgevoegde lofrede op de boekdrukkunst zijn verwijderd, alsmede het 54 pagina’s tellende ‘Nederlandsch tael-bericht’ van Ampzing in het voorwerk. Voorplat ook verdwenen; eerste katern los. Op de laatste pagina van de stadsgeschiedenis opnieuw impressum en drukkersmerk met drukpers; kleinere uitvoering van de afbeelding op het (ontbrekende) titelblad van de Laure-crans. Aan het gedeelte van Scriverius is een portret toegevoegd van Laurens Coster. Tekst van beide werken compleet).
PETRUS SCRIVERIUS, Laure-crans voor Laurens Coster van Haerlem, eerste vinder van de boeck-druckery [DM], Tot Haerlem, by Adriaen Rooman, ordinaris stads-boeckdrucker1628, 4o, 128p.
Uit de band genomen publicatie over de boekdrukkunst in Europa van de hand van de Haarlemse oudheidkundige en filoloog Petrus Scriverius (1576-1660), die doorgaans is ingebonden bij Samuel Ampzings, Beschryvinge ende lof der stad Haerlem. Eigendomsinschrijving F. Kloek in dun handschrift op de titelpagina. Zonder omslag, bijeengehouden door bindtouwen. Fraai drukkersmerk met scenes in boekdrukkerij en een schooltje (“gramatica”), wapen van Haarlem en spreuk “Labore et diligentia”, geflankeerd door man met schop en vrouw met vlag en boek. Drukkerijscene omrand door bijbelspreuk Gen. 3:19: “Int sweet uus aensichts sult ghy u broot eeten”. Gedrukt op fris papier; delen van de tekst in civilité).
[PETERUS VAN NIEUWENRODE], Korte aenmerckingen, tot bewijs dat de vijf artijckelen der Remonstranten, in haerzelven niet tolerabel en zijn, maer het fundament der Salicheydt ende Religie zoo verre raken, dat tot de ghemeenschap der kercken niet moghen aenghenomen worden die met verstant en kennisse in ‘t ghevoelen der zelvighe staen, zonder dat se al-voren tot beter verstant ghebracht zijn. Ghemeen ghemaeckt door lief-hebbers der waerheyt, ende der rechtghematichde christelicke vrede, breeder blijckende in de Voor-reden [orn.], Tot Rotterdam, by Cornelis van Damme, boeck-verkooper, woonende aende groote kercke, anno1628, 4o, 19p.
(Knuttel 3830a. Wordt toegeschreven aan de Rotterdamse predikant Van Nieuwenrode. Met eenvoudige papieren omslag en blauwe tekststrook met titel op de voorkant. Achterzijde omslag voorkant eigendomsstempel “Museum Willem-Twee, 1873”).
IOANNIS OWEN, Epigrammatum Ioannis Owen Cambro-Brittanni, Oxoniensis. Editio Postrema [Orn.] Lugd. Bat. Ex officina Elzeviriana, anno 1628, 24o, p. 5-199.
(John Owen (ca.1564-1622) was in heel Europa bekend om zijn puntdichten (epigrammen). Titelpagina en voorwerk ontbreekt. In origineel perkamenten spitselbandje met één (van twee) koperen boekklampen. Boekje wat kromgetrokken).
[LUIS DE LA PUENTE], De Passie onses Heeren Iesu Christi. Ten tweeden, De Wercken der Apostelen. Ende ten derden, De Openbaringhe van Sint Ian. Met corte verclaringhen uyt de H. Oudt-Vaders ende treffelijcke Catholijcke Leeraeren by een
ghestelt. Alles in figuyren seer constigh af-gebeelt, gesneden door C.V. Sich. [Afb.] Tot Loven, by Isbrandt Jacobsz, voor P.I. Paets1629, In-8°, [na gegraveerde titel/frontispice met op de keerzijde het Laatste Avondmaal ontbreken fol. 1 – 135],
560 p.
(Eerste katernen ontbreken. Schutbladen en perkamenten band sleets en slordig. Titel op gegraveerde titel wijkt af van titel boven de bladzijden, die luidt:Der zielen lust-hof, tracterende van’t leven ende lijdens ons Heeren; de Wercken der Apostelen; S. Ians Apocalyps.Circa 250 houtsneden (meestal op volle pagina), beginletters en vignetten van C. Van Sichem naar Martin van Veen, Dürer, Johannes Stradanus, Martin van Heemskerk enz. Mispaginering. Eerste ditie. Een deel van de houtsneden verscheen in het werk ‘Die Alleenspraecke der Zielen met Godt’ (1628) van Thomas à Kempis; provenance voorin: “Johanna Catt.a Jacobs. A.dij. 31 martij 1646”; achterin: “P.E. Harperink, Groenlo den 22. April 1829 en G.J. Harperink, Groenlo den 15. April 1861”).
SENTENTIEN, vanden Raedt van State der Vereenighde Nederlanden over die ghene die schuldigh geweest zijn aen het overgeven der Stadt Amersfoort ende het huys ter Eem [Wapen], In ’s Graven-haghe by de weduwe ende erfghenamen van wijlen Hillebrant Iacobssz. van Wouw, ordinaris druckers vande Hog: Mog: Heeren Staten Generael, Anno 1629, 4o, 27p.
(Knuttel 3871. Met kleine bibliotheekstempel HLR? En ‘doublet’ op titelpagina. Kleine watervlek op laatste pagina’s, zonder tekstverlies).
COPIE VAN DE REQUESTE, confessie ende sententie van Ian Willemsen Bogaert, oud-schepen der stad Amsterdam. Te Haerlem gedruckt by Adriaen Rooman, ordinaris boeckdrucker, woonende in de Jacobyne-straet, in de vergulde Parsze anno 1629, 4o, 8 p.
(Knuttel 3937)
THEODOOR GALLE, Portret van Justus Lipsius, afkomstig uit: IUSTUS LIPSIUS, Sapentiae et litterarum antistites fama postuma. Editio tertia [DM], Antverpiae, ex officina Plantiniana Balthasaris Moreti 1629.
(Portretgravure en titelpagina; beiden op karton geplakt. De eerste editie van dit werk, met deze gravure verscheen in 1607. De gravure is waarschijnlijk kort na de dood van Lipsius vervaardigd door Galle. Justus Lipsius (1547-1606) was hoogleraar klassieke talen in Jena (1572), Leiden (1578) en Leuven (1592). Aan zijn verblijf in Leiden kwam een eind na een aanvaring met Coornhert, die hem in 1590 vanuit Gouda bestookte met kritiek op diens boek Libris es Politicorum, waarin hij zich een voorstander toonde van het doden van ketters omwille van de rust in een land. Lipsius keerde terug naar de Zuidelijke Nederlanden, werd (weer) katholiek en ging doceren in Leuven. Hij was goed bevriend met de Antwerpse boekdrukker Christoffel Plantijn. Diens schoonzoon Moretus drukte het boek met dit portret, met op de titelpagina het beroemde drukkersmerk met de gulden passer. Het portret van Theodoor Galle (1571-1633) toont de buste van de naar rechts kijkende geleerde in een ovaal. Onder hem een afbeelding van Modestia (bescheidenheid) en het ovaal wordt omringd door de allegorische figuren Gloria (overwinning) Virtus (oprechtheid), Fama (beroemdheid) en Doctrina (leer). Onderaan de prent een gedicht van Heribert Rosweyde: Cum peteret VIRTVS, DOCTRINA, MODESTIA sculpi, / Mente, animo, vultu LIPSIVS instar erat: / LIPSI animum, mentem, vultum dum cælun se TRIAS ista dedit. / Quid faceret sculptor, quem ludit amabilis error? / Sedula, ne erraret, sculpsit vtrumque manus. / Plectite, securè nunc GLORIA FAMA coronas, Inuidiam pedibus VIRGO MODESTA premit. / H.R. Daaronder is de gravure gesigneerd: “Theodorus Galleus delineavit et sculpsit”).
ZACHARIAS URSINUS, HOMMIUS FESTUS, Het Schat-boeck der verclaringhen over de Catechismus der Christelycke Religie, die in de Ghereformeerde kercken ende scholen van Hoogh ende Neder-Duytsch-Landt gheleert wort. Uyt de Latijnsch verclaringen van den Hoochgeleerden D. Zacharias Ursinus, ende van anderen die over dese Catechsimus gheschreven hebben, overgheset ende tesamen ghestelt door Festus Hommius. Die daer by ghedaen heeft voor elcke sondagh corte verclaringhen bequamelick in tafelen afghedeelt [DM] , Tot Leyden by Andries Clouck, boeckvercooper inden Ghecroonden Engel, anno 1630, 4o, [vii]+303fol. [=605p.]+272 fol. [=543p.]+[xv]p.
(Vijfde druk van het bekende Schatboek van Zacharias Ursinus (1534-1583) over de Heidelbergse Catechismus, bewerkt door de Leidse predikant Festus Hommius. De vierde druk verscheen in 1622. Op titelblad groot drukkersmerk van Andries Clouck met een gekroonde Engel, omrand met de tekst “Beati Pedes EvANGELizantium pacem”. Op keerzijde van titelpagina het levenslange privilege voor het drukken van dit boek door Clouck, gedateerd 21-2-1631. In het voorwerk een korte levensschets van Usrinus, afgsloten met het bijna paginagrote – scheefgedrukte – portret van deze theoloog. Eigendomsinschrijving op voorste schutblad van “C.H. de Kievit, Willem Barendstr. 103”. In originele perkamenten band, met op de rug in oud handschrift “Ursinus over de Catechismus”. Binding was zwak, het en der wat wormgaatjes en vlekjes).
..
DIRCK VOLCKERTSZ. COORNHERT, Iustificatie des Magistraets tot Leyden in Hollandt. Teghens de Calumnien ter saecken vande differenten tusschen henluyden ende eenige vande Ghemeente aldaer bij den selven den Magistraet wat min dan Christelijcke nagheseydt. [met portret Coornhert op titelpagina van de hand van C. van Sichem]. By Iacob Aertsz. Colom, Boeck-vercooper op’t water inde vyerighe Colom 1630, fol., 40p.
(Gedeelte uit Werken van Coornhert fol. 185-204, die in 1630 in drie delen bij Colom verschenen; apart gebonden met kartonnen omslag; Op titelpagina stempels ACAD LUGD en “Ex auct. Curatt. Venditi W.N. du Rieu”. In andere handen overgegaan in 2013).
DIERYCK VOLCKERTSZ. COORNHERT, Wercken, waer van eenige noyt voor desen gedruct zyn, T’Amsterdam, by Iacob Aertsz. Colom, op’t water inde vierige Colom1630[1629-1633], fol., 3 dln., 102+1108 p. [10+46+554 fol] + 1196 p. [ix+iii+586 fol] + 1268 p. [xii+vii+iii+ii+xlii+572 fol]
Eerste deel:
– Het leven van D.V. Coornhert [zonder titelblad], fol. 1 – 7v.
– Voor-reden aen den bescheyden leser, fol. 8 – 9v.
– Register der tractaten van ’t eerste deel, fol. 10 – 10v.
– Van Godt [zonder titelblad], fol. 1 – fol 12v.
Bindfout katern na fol 8v. per abuis ingebonden (fol. 186 – 194 deel Remonstrance en deel Iustificatie des Magistraets tot Leyden in Hollandt [portret] 1630; hoort in tweede deel]
– Van Christo [zonder titelblad], fol. 13 – 32v.
– Van den Heylighen Gheest [zonder titelblad], fol. 33 – 34r.
– Van t’Gheloove [zonder titelblad], fol. 35 – 38v.
– Vande ongheloovigheyt ende den ongheloovighen [zonder titelblad], fol. 38v. -39r.
– Van de Waerheyt [zonder titelblad], fol. 39 – 40r.
– Van de hope [zonder titelblad], fol. 40v.
– Van de ware penitentie, bekeeringhe, boete of wedergheboorte [zonder titelblad], fol. 41 – 43v.
– Ontledinge van de liefde [zonder titelblad], fol. 44 – 46v.
– Hert-spiegel Godlijcker Schrifturen [DM gr.],1632, fol. 1- 28r.
– Vereeninghe van sommighe strijdich-schijnende sproken der H. Schrifturen [DM gr.],1631, fol. 29 – 44r.
– Toetzsteen der Ware Leeraren [DM kl.],1631, fol. 45 – 69v.
– Van den onderscheyt tusschen die ware ende valsche Leere, [DM g.],1631, fol. 70 – 80r.
– Twee-spraeck, of waerheydt vrymaeckt? [DM gr.],1631, fol. 81- 82v.
– Oorsaken ende middelen vander menschen saligheyt ende verdoemenisse [DM gr.],1631, fol. 83 – 119v.
– Van de onwetenheyt der menschen, die daer is onschuldigh of schuldigh [DM kl.],1631, fol. 120 – 128v.
– Dat onverstandigh blijven des menschen eenighe zonde ende oorsake van alle doolinghen zy [portret],1631, fol. 129 – 138v.
– Van des menschen natuerlijcke vleesch wondersproock (…) [DM kl.],1631, fol. 139 – 164v,
– Ladder Iacobs, of trappe der deughden (…) [Orn.],1632, fol. 165 – 176v.
– Vande wedergheboorte (…) [Orn.],1632, fol. 177 – 190v.
– Tafel vander gheloovighen iustificatie ofte rechtvaardighwordinghe in Christo Jesu [portret],1631, fol. 191 – 195v.
– Van wel bidden onderwijs uyt die Goddelijcke Schrifture (…) [portret],1631, fol. 196 – 210v.
– Van de ware onderdanigheydt der Christenen (…) [portret],1631, fol. 211 – 213v.
– Dat Godts gheboden licht zijn ende leerlijck [portret],1631, fol. 214 – 230v.
– Dat des duyvels wet swaar is ende lastigh [portret],1631, fol. 231 – 248v.]
– Waarachtighe aflaat van zonden [portret],1631, fol. 249 – 267v.
– Zedekvnst dat is wellevens kunste (…) [portret],1632, fol. 268 – 336v.
– Opperste goedts nasporinghe [portret],1632, fol. 337 – 352v.
– Consistorie, handelende van ’t niet hanteren des Nachtmaels (…) [Vignet],1631, fol. 353 – 364v.
– Gesprake met de Waterlantsche Ghemeente (…) [zonder titelblad], fol. 365 – fol. 370v.
– Een corte beschrijvinghe van pijne ende droefheydt [zonder titelblad], fol. 371 – 373r.]
– Proeve van goede ruste des gemoedts [zonder titelblad], fol. 373 – 376v.
– Vande sendinghe, ghesprake tusschen vrunt ende Coornhert [zonder titelblad], fol. 377 – 383v.
– Van ’t overheydts ampt [zonder titelblad], fol. 383v. – 387r.
– Der maeghdekens schole. Comedia [zonder titelblad], fol. 387v. – 399r.
– Van den boom des levens [zonder titelblad], fol. 399v. – 410r.
– Ware aflaet van zonden of twee-spraeck tussen Iesus Samaritana [zonder titelblad], fol. 410v. -415v.
– T’samensprake van de volmaeckte onvolmaecktheyt, tusschen opinie ende experientie [zonder titelblad], fol. 415v. – 411r.
– Vierschare [zonder titelblad], fol. 411v. – 433r.
– Vanden grondt der openinghe van den grondt der Waterlandtsche kercken (…) [zonder titelpagina], fol. 433v. – 438v.
– Verscheyden t’samen-spraken [zonder titelpagina], fol. 439 – 461r.
– Oordeelen van een ghemeen landts leere [zonder titelpagina] fol. 461 – 466r.
– Edelman, graeu monick, luteraen [zonder titelpagina], fol. 474v. – 468v.
– Vanden aengheheven dwangh inder concientien binnen Hollandt [zonder titelblad], fol. 469 – 472r.
– Van yemandt te stryden mach hebben teghen zijnen zonderlijcken lusten ende des niet te min een warachtich Christen mach zijn [zonder titelblad], fol. 472v – 473v.
– Vanden thien maeghden [zonder titelblad], fol. 466 – 471v.
– Aertzenij der zielen [zonder titelblad], fol. 472 – 484v.
– Bedacht schynende met te brenghen dat die Roomsche Kercke beter zy van der ghereformeerden [zonder titelblad], fol. 484v. – 486v.
– Lied-Boeck [zonder titelblad], fol. 487 – 513v.
– Wat hanteringh nutste is om den kinderen te leeren [zonder titelblad], fol. 514 – 517v.]
– Bedencke vander Nederlanden noodt ende hulpe [zomder titelblad], fol. 518 – 520r.
– Boëtius, Vande vertroostingh der wysheyd, wt ’t Latyn op nieus vertaalt [zonder titelblad], fol. 520 – 537r.
– Requeste der catholijcken tot Haerlem (…) aen Myn Heere den prince van Orangien (…) [zonder titelblad], fol. 537r. – 547v.
– Advertissement inhoudende redenen van ’t bewerp van den requeste ghetekent by eenige catholijcken tot Harlem [zonder titelblad], fol. 548 – 549r.
– Minute aen Niclaes Verlaen [zonder titelblad], fol. 549r. – 550v.]
– Overweghinghe van de teghenwoordighe gelegentheyt der Nederlantsche saken [zonder titelblad], fol. 550v. – 554v.
Tweede deel:
– Voor-reden aen alle onsydighe oprechte liefhebbers der waerheydt [zonder titelblad], ongepagineerd
– Synodus van der conscientien vryheydt (…) [portret],1630, fol. [iii]+ 1 – 42v.
– Proces van ’t Ketter-dooden ende dwangh der conscientien (…) [DM kl.],1630, fol.43 – 109v.
– Proces van ’t ketter-dooden ende dwangh der conscientien tussen Wolfaert Bisschop (…) ende Dirck V. Coornhert, [portret],1630, fol. 114 – 172v.
– Wortel der Nederlantsche oorloghen met aenwijsinghe tot inlantsche eendracht [portret],1629, fol. 173 – 183v.
– Remonstance of vertooch by die van Leyden (…) [portret],1629, 184 – 187r.
– Iustificatie des Magistraets tot Leyden in Hollandt (…) [portret],1630, fol. 189 – 204v.
– Ware beschrijvinghe der conscientien (…) [portret],1630, fol. 205 – 222v.
– Proeve van de Heydelberghsche Catechismo (…) [portret],1630, fol. 223 – 236v.
– Theriakel teghen het venijnighe wroeghschrift by Arent Cornelisz ende Reynier Donteclock (…) [DM gr.],1630, fol. 237 – 267r.
– Dolingen des Catechismi (…) [DM gr.],1630, fol. 268 – 340v.
– Hemel-werck ofte qvay-toe-verlaet (…) [DM, kl.],1630, fol. 341 – 377r.
– De koopman [zonder titelblad], fol. 377v. – 392v.
– Bootgen wt het schip (…) opte replijcke der predicanten disputatie van Erf-zonde [DM gr.],1630, fol. 393 – 406v.
– Van de Erf-zonde, schulde, ende straffe (…) opte replijck vande predicanten (…) [DM gr.],1630, fol. 407 – 450v.
– Replyck opte beantwoordinghe der minsiteren tot Delft ghedaen [zonder titelblad], fol. 451 – 479v.
– Van de sonde, vreemde schulde nasporinghe. Straffe (…) [Orn.],1630, fol. 481 – 523v.
– Van de toelatinge ende decrete Godts (…) [Orn.],1630, fol. 524 -590r.
– Vermaninghe aen Reynier Donteclock (…) [zonder titelblad], fol. 590v. – 550r.
– Vande Erf-sonde (…) [zonder titelblad], fol. 550v. – 558r.
– Oogh-water opten etter des voor-oordeels in den oogen van de ondersoecker der Delffscher predicanten [zonder titelblad], fol. 558v. – 575r.
– Wagen-spraeck van Coornherts kerck-berispen ende hart spreken tusschen Wolfaert Schoonpraet ende Lieven Ernst [zonder titelblad], 576 – 580v.
– Nadencken opt sevende capittel totten Romeynen [zonder titelblad], fol. 583 -586v.
Derde deel:
– Voor-reden aen de scheursuchtige Christenheyt [zonder titelblad], ongepagineerd.
– Ruygh bewerp eender onpartydiger kercken onder verbeteringhe [zonder titelblad], fol. 1 – 3v.
– Van ’t kerck-bouwen der Dooperen oten waenscherm [zonder titelblad], fol. 4 – 17v.
– Verschooninghe van de Roomsche afgoderye (…) [zonder titelblad], fol. 18 – 24r.
– Kleyn-Munstr, des groot-roemigen David Jorissens roemrijcke ende wonderbare schriften (…) [DM kl.],1630, fol. 25 – 44v.
– Klocke-gheslagh teghen den smoockenden brandt eender (nieuwer) gemackelijcker secte ontsteecken (…) [zonder titelblad], fol. 45 – 49v.
– Zeepe, opte vlecken by Lambert Daneus (…) gestroyt (…) [zonder titelblad], fol. 50 – 57v.
– Spiegelken, vande ongerechtigheyt des vergodeden N.N. Vader vanden Huyse der Liefden [zonder titelblad], fol. 58 -72v.
– Het kruyt-hofken (…) [zonder titelblad], fol. 73 – 90r.
– Van hooft ende hert-sorghe (…) [zonder titelblad], ongepagineerd [vii fol.]
– Brieven-boeck, inhoudende honderdt brieven (…) Eerste deel [DM kl.],1630, fol. 90 – 155r.
– Van de Leytsche disputatie. Warachtigh verhael [DM gr.],1630, fol. 155 – 170v.
– Vande predestinatie, verkiesinge ende verwerpinghe Godes (…) [DM kl.], 1630, fol. 171 – 291v.
– Van den aflaet Christi (…) [DM gr.], 1631, fol. 288 – 293v.
– Naem-scherm (…) tegen de ondaedt tot Delft aen hem betoont [zonder titelblad], fol. 294 – 295v.
– Oft gheloove saligh maeckt sonder wercken [zonder titelblad], fol. 296 – 301v.
– Van de bejaerden Doope (…) [zonder titelblad], fol. 302 – 303v.
– Wt-roedinge van des verderfs plantinghe (…) [portret],1630, fol. 304 – 322r.
– Suyveringe opten titule ende voorreden vander predicanten boeck genaemt Teghen-bericht [zonder titelblad], fol. 322v. – 326v.
– Tweede verantwoordinge eens eenigen sendbriefs (…) Lambertus Daneus [zonder titelblad], fol. 327 – 340v.
– Schyn-deught der secten (…) [DM gr.],1630, fol. 341 – 355v.
– Levende-kalck (…) geschreven door Lambert Daneus (…) vertaelt (…)[zonder titelblad], fol. 356 – 362r.
– Corte berispinge vande leere Calvini vande voorsienigheyt Godes [zonder titelblad], fol. 362v. – 366v.
– Lijdens troost (…) [DM gr.],1630, fol. 367 – 378v.
– Een lieffelijcke tsamenspreeckinge van de droefheydt (…) [zonder titelblad], fol. 379 – 384v.
– Boeven-tucht ofte middelen tot minderingh der schadelijcke ledigh-ganger [zonder titelblad], fol. 384v. – 388v.
– Vande zendinghe der lutheranen, swinglianen ende mennonisten (…) [zonder titelblad], fol. 389 – 394v.
– Middel, tot minderinge der secten ende partyschappen (…) [zonder titelblad], fol. 394v. – 397r. [+ ii]
– Tweede deel van hooft ende hert-sorghe [zonder titelblad], fol. 397v. – 414v.
– Vre-reden of onderwijs tot eendracht, vrede ende liefde (…) [zonder titelblad], fol. 415 – 477v.
– Disputatie over den Catechismus van Heydelbergh (…) [DM kl.],1631, fol. 478 – 484v.
– Haeghsche disputatie [zonder titelblad], fol. 435v. [sic] – 464v.
– Proeve vande Heydelbergsche Catechismo [zonder titelblad], fol. 465 – 478v.
– Verantwoordinghe van ’t proces van den ketteren niet te dooden (…) [DM kl.],1631, fol. 479 – 489r.
– Gesprake van liefhebbers des ghemeynen nuts [zonder titelblad], fol. 489v. – 497v.
– Recht ghebruyck en misbruyck van tydtlijcke have [portret],1631, fol. 498 – 507r.
– ’t Bedrogh des werelds of luy en lecker leven [zonder titelblad], fol. 507v. – 517v.
– Lof van de ghevanghenisse [zonder titelblad], fol. 517v. – 520v.
– Abrahams uytganck [zonder titelblad], fol. 521 – 532r.
– Comedie van de blinde voor Iericho [zonder titelblad], fol. 532 –-541v.
– Comedie van Israel [zonder titelblad], fol. 542 – 562r.
– Medecijn der zielen [zonder titelblad], fol. 562v – 572r.
(Verzameld werk van Coornhert in drie kloeke banden. In 1612 verscheen bij JasperTournay inGoudaeen eerste deel van het verzamelde werk van deze humanist en vrijdenker. Om onbekende redenen staakte de Goudse drukker hierna het project. De Amsterdamse drukker Jacob Colom durfde het rond 1630 wel aan dit omvangrijke werk op de markt te brengen. Hij nam hierin ook de geschriften van Coornhert opnieuw op die al door Tournay waren gedrukt. Ook de levensbeschrijving uit de Goudse editie, van de hand van Coornherts vriend Adriaen Boomgaert,nam hij over en vulde deze aan met enkele briefteksten van en over Coornhert. In drie oorspronkelijke perkamenten banden met ribben en blindstempeling op voorzijde; gaatjes voor sluitlinten. Rug deel II bovenaan en deel III onderaan in- resp. afgescheurd. Titelblad deel I aan bovenzijde klein stukje afgescheurd; titelpagina deel II ontbreekt, titelpagina deel III gaaf; beide titelbladen met kleine stempel Universiteitsbibliotheek Utrecht en in potlood ‘dubbel’. In deel I eigendomsinschrijving “M.R. van Loon”. Paginering afwisselend in Latijn en Arabisch, met slordigheden; in deel I is een katern dubbel ingebonden)
[MATTHIAS DAMIUS], Harminiaensche leugentael ofte verhael ende bewijs van verscheyden leugenen, daermede het ernstigh schrijven aen de gedeputeerden der synoden verciert is, gedruckt in’t iaer 1630, 4o, 30p.
(Knuttel 4088, tegenschrift van 3966 – een schrijven van Wtenbogaert aan de gedeputeerden Hollandse synode. Eigendomsinschrijving “ Sum Nicolai Amelis Rotterdamensis” en “ A Duyel 1652”)
CONRADUS VORSTIUS, Commentarius in omnes epistolas apostolicas, exceptis secunda ad Timotheum, ad Titum, ad Philemonem, & ad Hebraeos. Olim in Gymnasio Steinfurtensi publicis praelectionibus ab eodem propositus; nunc vero in gratiam Verbi divini Studiosorum, in lucem editus [DM] Amsterdami. Apud Guilielmum Blaeu 1631, 4°, [vi]+667p.
(De theoloog Conradus Vorstius (1569-1622), hoogleraar theologie in Steinfurt, was de beoogd opvolger van Arminius in Leiden. Verdenkingen van socinianisme maakten dat de benoeming niet doorging. Hij vond een gastvrij onthaal in Gouda, waar hij zeven jaar lang trachtte zich in geschriften te verdedigen tegen alle beschuldigingen. Na de Synode van Dordrecht werd ook hij uit de Republiek verbannen. Hij trok naar Friedrichstadt in Sleeswijk-Holstein waar hij in 1622 overleed. De Commentarius verscheen postuum en bevat de colleges die hij verzorgde in het Gymnasium Arnoldinum in Steinfurt tussen 1600 and 1611. Deze uitgave is gebaseerd op een collegedictaat met opmerkingen van de auteur in de marge. Deze uitgave verscheen in hetzelfde jaar ook bij Theodorus Danielis in Harderwijk. Gedrukt door de bekende Amsterdamse boek- en atlasdrukker Willem Blaeu. Op de titelpagina zijn drukkersmerk “de Vergulde Sonnewijser”, met aan weerszijden figuren uit de
Griekse mythologie: Chronos en Heracles. Daaronder de spreuk: Indefessus Agendo (Onvermoeibaar Bezig). Met vochtringen en wormgaatjes. Ingebonden met perkamenten bladen uit middeleeuws manuscript; voorzijde een lithurgische tekst uit de Paasnacht in zwart en rood, met enkele rode en groene rubriceringen. Het betreft het Gregoriaans Antifonarium van Sankt Gallen, oorspronkelijk geschreven in de jaren 993-997 door de monnik Hartker. Op de achterzijde een muziekblad in zwarte tekst en muzieknoten en rode initialen. Op de rug in – vervaagd – oud handschrift “Conradus Vorstij Commentarius epistolas”. Boek uit de bibliotheek van prof.dr. Klaus Berger (1940-2020), nieuwtestamenticus, die van 1970-1974 doceerde aan de Universiteit Leiden en van 1974 tot zijn emeritaat in 2006 hoogleraar was aan de Lutherse theologische faculteit van de Ruprecht-Karls-Universitet in Heidelberg. Kort voor zijn emeritaat zorgde Berger voor ophef door te stellen dat hij altijd katholiek was gebleven).
ANDREAS DE BOEYE, Levens der gehouder persoonen die heylighlyck geleeft hebben, al-hoe-wel sy noch niet al in ’t ghetal der Heylighen gestelt en zyn, t’Antwerpen by Ion Cnobbaert in S. Peeter 1631, 4o, [xii]+696+[xliii] p.
(Zeldzame verzameling (bijna)heiligenlevens, alfabetisch gerangschikt door de auteur, die jezuïet was. In Nederlandse bibliotheken alleen een exemplaar in de UB Groningen. Titelblad ontbreekt; ik fotokopie bijgevoegd. Tekst compleet, hoewel slordig is genummerd met verspringing van paginanummer. laatste bladzijde, met approbatie, los. In originele halflederen band met titelschildje “Levens der Heiligen”. Diverse schutbladen, waarop in oud handschrift over drie pagina’s een “geboortensgeheugenis” is geschreven voor Geertje Pieters, huisvrouw van Gerrit Jacobse Stip, die is ondertekend door pastoor H.J. Grasper. Beide echtelieden woonden, zo blijkt uit notariële archieven in de eerste helft van de achttiende eeuw in Amsterdam. In 1742 werd een testament opgemaakt, na het overlijden van Gerrit Jacobse Stip. Van Grasper is bekend dat hij in 1679 in Amsterdam werd geboren, in Leuven studeerde en was pastoor in Ouderkerk a/d Amstel (1722-1728) en in Statie ‘de Lely’ in Amsterdam van 1728 tot zijn dood in 1734).
[JOHANNES WTENBOGAERT], Antwoord op ’t blaeuw libel of boecxken onlangs uytgegeven met den titel Naerder Unie der Remonstranten Anno 1617 etc. Mitsgaders het versiert verhael by forme van Voor-reden voor, midsgaders de vinnighe Annotatien ende extracten, achter (…), [Orn.] Ghedruckt [z.pl. [Gouda?] in ‘t iaer ons Heeren1631, 4o, 60p
(Eenvoudige papieren omslag. Enkele oude aantekeningen in handschrift. Toewijzing autersnaam Cattenburgh p. 158).
[SIMON EPISCOPUS], De crachteloosheyt der godsalicheyt, van de leere Iacobi Triglandii, in syn boeck teghen de Enghe poorte D. Edvardi Poppii en specialijck in zijn dedicatie brief sommierlijck vervatet. Uyt syne eyghene fondamenten, naeckt en klaer aenghewesen [DM] Ghedruckt voor de Societeyt der Remonstranten anno1632.
(Knuttel 4281. De remonstrantse voorman Episcopus neemt het op voor zijn geestverwacht Eduard Poppius, voormalig predikant teGoudaen auteur van de Enge poorte, die acht jaar eerder was overleden in Slot Loevestijn).
ADRIANUS VLACQ, Trigonometria artificialis: sive magnus canon triangulorum logarithmicus, ad radium 100000,00000, & ad dena scrupula secunda, ab Adriano Vlacco Goudano constructus. Cui accedunt Henrici Briggii, geometriae professoris in academiâ Oxioniensi P.M. Chiliades logarithmorum viginti pro numeris naturali serie crescentibus ab unitate ad 20000. Quorum ope triangula plana & sphærica, inter alia nova eximiaque compendia è geometricis fundamentis petita, folâ additione, subtractione, & bipartitione, exquisitissimè dimetiuntur, Goudae, excudebat Petrus Rammasenius, anno 1633, fol., [iv]+52+[cccxcvi] p.
(Wiskundig werk over de trigonometrie – over de relatie tussen zijden en hoeken
van drie hoeken – van de hand van de Goudse wiskundige regentenzoon Adriaen Vlacq (1600-1667). Samen met de eveneens in Gouda woonachtige en als landmeter werkzame Ezechiel de Decker (ca. 1600-ca. 1646) geldt Vlacq wereldwijd als de bedenker van de eerste volledige logaritmetafel. Het onderhavige werk is het laatste van de wiskundige werken over de “telkonst” dat Vlacq in Gouda liet drukken in de drukkerij van Pieter Rammazeyn aan de Korte Groenendaal. Op moment van verschijning van dit boek was Vlacq al verhuisd naar Londen. In 1642 vertrok hij naar Parijs om zich ten slotte in Den Haag te vestigen, waar hij boekverkoper en uitgever was. Dit boek droeg Vlacq op aan graaf Karel I Lodewijk van de Palz, omdat deze edelman zich sterk maakte voor de wiskunde. Originele perkamenten band, met beschadigde rug. Deze is provisorisch gerestaureerd met een stuk perkament. Op de rug is in handschrift nog te lezen: “Vlacc. Trigon. Artific.”. Eerste 22 bladen aan de onderzijde licht beschadigd, zonder tekstverlies. Sommige bladen gebruind. Op titelpagina in handschrift eigendomsaanduiding van “Dr. Paolo Antonio Pavensi Romana in Citto Sem.no 9 Augusto 1709 Fl. 2.—“. Dezelfde inscriptie staat ook op de binnenzijde van de voorplatten. Op het schutblad het exlibris van apotheker E. Grendel uit Gouda, met afbeelding van de Goudse St.-Janskerk en apothekersinstrumenten).
MATHIAS NAVEUS, Catechesis de sacramentorum institutione, confessione sacramentali, extrema-unctione et matrimonio, […] Accedunt annotations aliquæ theologicæ [DM] Duaci, ex typographia Baltazaris Belleri, sub Circino aureo, anno 1633, 8o, [xiii]+300+[xxvii]p.
(Catechismus, gedrukt in Douai, waar de auteur pastoor en kanunnik was. De drukker gebruikt hetzelfde drukkersmerk als Plantijn in Antwerpen en noemde zijn drukkerij “in de gulden passer”. In originele perkamenten band, met auteursnaam vervaagd in oud handschrift op de rug.)
NICOLAI BURGUNDI, I.C. et Professoris Ordinari Codicis in Academia Ingolstadiensi, Historia Belgica, ab anno M.D.LVIII [orn.], Ingolstadii, ex officinâ Wilhelmi Ederi, apud Ioannem Bayr, anno domini1633, 8o, [viii]+355+[i] p.
(Geschiedenis van de eerste negen jaar van de Nederlandse Opstand vanuit een pro-Spaanse, katholieke invalshoek. Opnieuw gebonden in oud perkament, met titel in inkt op de rug. Biografische aantekeningen over de auteur in oud handschrift op schutblad. Tussen p. 224 en 225 velletje met commentaar in oud handschrift ingeboden. Uit aantekening op laatste bladzijde blijkt dat deze aantekeningen dateren van oktober 1822. Nicolai Burgundi (Nicolas de Bourgogne) werd 1586 in Henegouwen geboren, studeerde in Leuven (onder anderen bij Puteanus), was advocaat in Gent en werd in 1627 benoemd tot hoogleraar in Ingolstadt. In 1639 keerde hij terug naar de Nederlanden waar hij benoemd werd tot raadsheer bij de Grote Raad van Brabant, wat hij tot zijn overlijden in 1649 bleef. Hij publiceerde zowel historische als rechtskundige werken, maar was ook actief als dichter. Zijn meest bekende werk is deHistoria Belgica ab Anno 1558, waaraan hij in 1621 begon en waarvan de eerste druk in 1629 werd uitgegeven. Hij beweerde voor deze studie gebruik te hebben gemaakt van de papieren van Viglius en Tisnacq en van de briefwisseling tussen koning Filips II en Margaretha van Parma. Dit werk omvat echter slechts de eerste negen jaar van de Opstand; drukke werkzaamheden weerhielden hem ervan een grotere synthese te schrijven. Als rooms-katholiek kiest hij in dit werk duidelijk de zijde van de Spaanse koning en wijst hij Willem van Oranje aan als schuldige voor alle leed. Toch toont hij zich ook een verdediger van de vrijheid in gevallen van Spaanse willekeur. Deze uitgave van 1633 is de tweede uitgave bij Eder).
EVERHART VAN REYD, Oorspronck ende voortganck vande Nederlantsche oorloghen. Ofte waerachtighe historie vande voornaemste geschiedenissen inde Nederlanden ende elders voorgevallen zedert den jare 1566 tot het jaer 1601, verdeylt in achthien boecken. Beschreven door wijlen Everart van Reyd, Nassouschen raedt, gewesene burgemeester der stadt Arnhem ende Gecommitteerde ter vergaderinge der Generaliteyt. Tweede editie, naer des autheurs originael oversien, en met t’gene, twelck inde eerste druck uytgelaten was, vermeerdert; oock van alle druck-fauten ghesuyvert, ende verciert met nieuwe figuren [DM] Tot Arnhem, by Iacob van Biesen, ordinaris drucker vanden E. Hove van Gelderlant,1633, fol. [xxxvi] + 791 + [iv] + [ii] p.
(Standaardwerk over de eerste fase van de Nederlandse Opstand. Met titelpagina en fraaie frontispice. Met originele perkamenten band met sporen van sluitlinten. Doorleefd exemplaar met slijtage aan de onder- en bovenkant van de rug en onderaan de voorplatten. Eigenaarskenmerk op titelpagina in oud schrift van J.H. Verstegen. Het blad met de eerste twee bladzijden ontbreekt en is achterin in oud negentiende-eeuws handschrift op een schutblad toegevoegd.)
[ADRIAEN VAN HAEMSTEDE], Historien der vromer martelaren, die om het getuychenis des heyligen Evangeliums haer bloet ghestort hebben, van de tijden Christi af, tot desen teghenwoordighen tijt ende jare 1633 toe. Ende dat niet alleen in dese Nederlanden, maer oock in Vranckrijck, Engelandt, Schotlandt, Spaengien, Italien, Duytschlandt, America ende ander landen: met vele van hare brieven ende belijdenissen. Mitsgaders oock de moort van Parijs, de moort in de Voltoline ende andere strenghe vervolginghen der gheloovighen. In desen laetsten druck van nieuws oversien, verbetertende merckelijck vermeerdert […] door I.S. [orn.], Tot Dordrecht, by Fransoys Boels, boeckverkooper by ’t stadthuys in de Witte Ghecroonde Duyff,1633[achterin: Ghedrucktter Goude, by Iaspar Tournay.1633], fol., 471 [=942]+[x] p.
(Goudsedruk voor Dordtse boekverkoper van het bekende martelarenboeken van Van Haemstede. Met prachtband van Van Gendt met blindstempeling op voorzijde, ribbenen titelschildje op de rug. Met lichte beschadiging op voorzijde. Boekblok stevig. Titelpagina gerestaureerd; vochtvlekken in eerste gedeelte. Tekst op schutblad: “Ter gedachtenis van mijn vriendin Magdalena Weslink, overleden 4 juni 1900 te Delft. G. Verschoor geb. Dekker”. Andere eigendomsinschrijving uitgesneden).
[FRAGMENTEN] GERARDUS MERCATOR, JODOCUS HONDIUS, Atlas. Das ist Abbildung der gantzen Welt, mit allen darin begriffenen Ländern und Provintzen : Sonderlich von Teutschland, Franckreich, Niderland, Ost und West Indien : Mit Beschreibung der selben, Amsterdam : bey Johan Jansson und Henricus Hondius, 1633, groot fol.
(Fragmenten uit een Duitstalige Amsterdamse editie van de bekende atlas van Mercator en Hondius, niet in STCN. Blad met opdracht aan markgraaf Georg Wilhelm van Brandenburg, met dagtekening Amsterdam, 6 september 1633; katern van vier pagina’s met “Das Leben Gerardi Mercatoris, desz trefflichen und Weltberühmten Cosmographi” – met aan het eind in 17de-eeuws handschrift: “Obijt an. 1594, 11 Decemb vz.m.8.9.5. Duisburg Clivorum” – en “Das Leben Jodoci Hondii, desz Fürnemen und Weltberühmten Cosmographi oder Weltbeschreibers” en Latijnse epitaaf-tekst voor Hondius van Johannes Montanus; katern van zes pagina’s met “Eine kurtze und nutzliche unterichtung, wie so wol die Alte als Neue Universal Geographia oder Erdbeschreibung zu verstehen ist”, ix hoofdstukken, tekst compleet, met 2 figuren, tabel en 2 windrozen in kleur; drie pagina’s met het volledige register; vier pagina’s (65-68) met de beschrijving “Von dem Königreich Dennmarck und erstlich von desselbigen Policen”; vier pagina’s (109-112) “Einleytung über Teutschland”, met opgave van alle rijksdelen, met diverse correcties en aanvullingen in oud handschrift; vier pagina’s (117-120) met laatste deel van de tekst van beschrijving “Von Teutschland” ; twaalf pagina’s (341-348 en 353-356) met complete “Vorrede. Von dem Koningreich Franckreich” en laatste deel “Von Franckreich”; acht pagina’s (465-468 en 473-476) met inleiding op “Beschreibung von Niederland” en laatste deel “Von Niederlant”; vier pagina’s (525-528) met begin van “Von Hispania und desselbigen Beschreibung”; vier pagina’s (565-568) met laatste gedeelte van “Von Italia”; twee Latijnstalige pagina’s “Index stemmatum quae in hoc opere continentur” en een bericht aan de lezers “Lectoricandido’s” van januari 1610. In totaal 56 pagina’s; sommige van deze 28 bladen zijn versterkt met opgeplakte perkamenten stroken, anderen wat viel of hebben vouwen. Niettemin en fraaie impressie van de teksten bij een imposante atlas die in oorsprong [xx]+684+[ii] p. telde).
JACOB CATS, Spiegel van den ouden ende nieuwen tijdt, bestaende uyt spreeck-woorden ende sinne-spreucken, ontleent van de voorige ende jgenwoordige eeuwe, verlustiget door mnigte van sinne-beelden, met gedichten en prenten daer op passende; tweeden druck. Vermeerdert met groote menigte van spreeck-woorden, door geheel het werck, met byvoeginge van nieuwe platen en gedichten; alles in de Nederlantsche Tale ten gerieve van de liefhebbers derselver [Elck spiegele hem selven], Tot Dordrecht ghedruckt in de Druckerije van de Maeght van Dordrecht, by Hendrick van Esch, boeck-drucker in’t Hof, anno 1633, 8o, [3 pagina’s ontbreken: titelblad, drukkersprent en ‘Aen de leser’] [xiv]+titelgravure+[xlvi]+168+30+96+144 [p.129-132 en p.139-144 ontbreken, inclusief De Doot]
(Bijna complete, maar stukgelezen tweede druk – de eerste verscheen een jaar eerder in 1632 – van een zeer populaire emblematabundel van Jacob Cats, die vele herdrukken zou beleven. Titelpagina ontbreekt, maar de titelgravure is nog aanwezig. Het boek is opgebouwd in vier blokken: 1. Op-voedinghe van kinderen; 2. Liefdes kort-sprake; 3. Spiegel van den voorleden, en jegenwoordigen tijdt. Tweede deel; 4. Spiegel van den voorleden, en jegenwoordigen tijdt. Derde deel. Van het laatste stuk ontbreken de slotpagina’s over de dood. In originele bruin gekleurde perkamenten band, met slordig binnenwerk door afgesleten en losgeraakte pagina’s. De talrijke gravures zijn nog in goede conditie).
MARCUS ZUERIUS BOXHORNIUS, Toneel ofte beschryvinge der steden van Hollandt. Waer in haer beginselen, voortganck, privilegien, historie ende gelegentheyt vervat worden, int Latyn beschreven. In Nederlandts overgeset uyt de copye, by den autheur verbetert ende merckelyck vermeerdert door Geraerdt Baerdeloos, tot Amstelredam voor Iacob Keyns // [dit exemplaar is echter voorzien van de oorspronkelijke Latijnse titelpagina:]
MARCI ZUERII BOXHORNII, Theatrum sive Hollandiae comitatus et urbium nova descriptio. Qua omnium civitatum, praecipiorumq, locorum icones, origines, privilegia, immunitates ipsis principium tabulis expressa et viri illustres exhibentur, Amstelodami, sumptibus Nenrici Hondii [met op Franse titelpagina:] Tonneel ofte beschrijvinghe des landts, ende steden van Hollandt ende West-Vrieslandt [achterin:] Tot Leyden gedruckt by Willem Christiaens anno 1634, oblong, [x]+374+[viii] p.
(Nederlandstalige editie van het in 1632 verschenen werk van Boxhorn, waarbij wel de Latijnstalige titelgravure en niet de Nederlandstalige aanwezig is. Met originele bruinlederen rug met goudornamenten en rood titelschildje met de tekst “Theatrum sive Hollandiae discriptio”. Platten van gemarmerd karton. Op voorste binnenplat exlibris van De Lint. De meeste stadsplattegronden – van de hand van Henricus Hondius – zijn verdwenen, op vijf na: Dordrecht, Geertruidenberg,
Workum, Heukelum en Asperen. De tekst is grotendeels compleet, op
korte passages na die op de achterzijde staan van verwijderde kaarten. De beschrijving van Gouda is te vinden op p. 255-266. Het laatste stukje van de tekst ontbreekt, omdat het staat op de achterzijde van de verwijderde kaart van Rotterdam. Papier is gebruind, naar het eind toe steeds minder. Daardoor is met nam de kaart van Dordrecht vlekkerig.
.
APPROBATIE van den Hove van Hollant nopende het prefereren van renten ende custing-paeyen [wapen van Holland; leeuw in tuin], Ter Goude, ghedruckt by Pieter Rammazeyn, boeckverkooper in de Corte Groenendael, in ’t vergult A/B/C, anno 1634, 4o, 4p.
(Officieel drukwerk voor de stad Gouda; custing-paeyen is het betalen van rente op onroerend goed).
HERBOLDUS THOMBERGIUS, De kleyne sand-bergh van parabolen ende gelijckenissen, uyt de groote Bybel der edeler nature, uyt de Heylighe Schrift, uyt den historien ende uyt de bevindelyckheyt, allen wtlanders ende vreemdelingen deser werelt tot opweckinghe ende naedencken byeen vergaedert ende in ‘t licht gegeven, [DM] Gedruct tot Haerlem, by Hans Passchiers van Wesbusch, boeckdrucker op de Marckt, in den beslaghen Bybel anno 1634, 12o,[xi]+395+[i] p.
(Tweede druk van werkje van de uit Duitsland afkomstige Goudse remonstrantse predikant Harbuldus Thombergius, afgezet in 1619 en naar Sleeswijk-Holstein, waar hij in 1625 overleed. De eerste druk verscheen in 1612 in Gouda bij Jaspar Tournay. Het levensverhaal van de auteur, dat wil in die uitgave was opgenomen, werd in de herdruk weggelaten. Derde druk verscheen in 1649 in Franeker. Drukkersmerk op titelblad met fraaie beslagen bijbel. In originele, maar sleetse perkamenten spitselband, aan voorzijde gekruld, aan achterzijde ontbreekt stuk perkament. Op titelblad eigendomsinscriptie “Grabues”? en “C.H.B.” en achterin “C. Basballe H.F. 1705”.
FRANCISCUS HEERMAN, De guldene annotatiën van Franciscus Heermans, vertonende de treffelyckste daden, deuchden ende sententiën der voornaemste coningen, princen, philosoophen, poëten, orateuren ende andere magnefijque en heroique persoonen. t’Amsteldam by Hendrick Laurents, boeckverkooper op ‘t water int’ schriefboeck, 1634 [achterin: Ter Goude, ghedruckt by Iacob vander Vliet, anno 1636], 8o, [xi] + 379 + [xviii] p.
(Zeldzaam Goudse drukje. Met gegraveerde titelpagina. Vuil perkamenten omslag, Poezelig door veelvuldig gebruik. Enkele wormgaatjes, laatste pagina’s van register compleet maar gehavend).
CORNELIS ADRIAENSZ BOOGAERT, Merck-teycken, om te komen tot kennisse van de ware ende valsche religie, kerck ende leeraren, uyt hare woorden ende wercken. In cruys, conscienti-dwangh, ende vervolgingh, om saecken des geloofs. Tot vertroostinghe van die om de religie vervolginghe lyden. Eerste deel. Tweeden druck. Wt historis-verhael van ‘t ghene ghedenckwaerdigh in christenrijck desen aengaende is gheschiet [DM], Tot Amsterdam, gedruckt by Michiel Colijn, boeck-verkooper op ‘t Water, aen de Koorn-Marckt 1635, 4o.
CORNELIS ADRIAENSZ BOOGAERT, Merck-teycken, om te komen tot kennisse van de ware ende valsche religie, kerck ende leeraren [DM], Ghedruckt int jaer ons Heeren 1633, 4o. [vii]+388+[ii] p
(Twee werken originele perkamenten band. Betreft een herdruk van een eerste druk uit 1633 nog gedrukt op kosten van de auteur, waarbij zijn naam nog verborgen ging achter de initialen C.A.B. De auteur is een Delftse regent en pleitbezorger van de ideeën van Dick Volckertsz Coornhert. Hij bezorgde de edities van Coornherts Verzamelde Wercken (Een eerste deel in 1610-1612 bij Jasper Tournay in Gouda en drie delen bij Colijn in Amsterdam 1630-1632) en schreef een eerste korte biografie, die in beide edities werd opgenomen en in het laatste geval verder uitgebreid. In dit werk zet hij zijn eigen opvattingen op papier, die sterk geïnspireerd zijn door Coornhert, met nadruk op vrijheid van consciëntie en afkeer van geloofsdwang. Hij haalt veelvuldig Erasmus aan, ook Castellio, Franck en Coornhert zelf (zie tweede werk; p. 290-293; met opsomming van alle scheldnamen en beschuldigingen die Coornhert ten deel vielen). Eigendomsinschrijving : “Behoort aan Roggeveen, hoogleraar in 1847”.
A[UGERIUS] GISLENIUS BUSBEQUIUS, Omnia quaeextant, Lugd[uno] Batavorum ex Officina Elzeviriana, anno 1633, 24o, 575+[xxiii]p.
(Ogier Ghislain de Busbecq (1522-1592), gezant van keizer Ferdinand I aan het Turkse hof van sultan Süleyman de Grote. In dit boekje de vier lange Latijnse brieven over dit gezantschap. Spitselbandje met overslaand perkament. Auteursnaam in oud vervaagd handschrift op de rug. Rood op snee).
[STATENBIJBEL] BIBLIA, dat is de gantsche H. Schrifture. II. Deel, De prophetien der propheten, Tot Leyden, gedruckt by Paulus Aertsz van Ravensteyn, ’t jaer1636, fol. [ii] + 138 fol.
HET NIEUWE TESTAMENT, ofte alle boecken des Nieuwen Verbondts onses Heeren Jesu Christi. Nu eerst, door last van de Hoog: Mog: Heeren Staten Generael der Vereenighde Nederlanden, ende volgens ’t besluyt van de Synode Nationael, gehouden tot Dordrecht, in de jaeren 1618 ende 1619, uyt de oorspronckelijcke Griecxsche tale in onse Nederlandsche getrouwelijck overgheset: met nieuwe by-gevoeghde verklaringen op de duystere plaetsen, aenteeckeningen van de gelijck-luydende texten, ende oock een nieuw register [orn.] Tot Leyden gedruckt by Paulus Aertsz van Ravesteyn. Voor de Weduwe ende Erfgenamen van wijlen Hillebrant Jacobsz van Wouw, ordinaris druckers van de Hoog: Mog: Heeren Staten Generael. Met privilegie voor XV volgende jaren, [achterin:1636], fol. [ii] + [xxii]+166 fol.
(Keerzijde titelblad met Privilegie en Acte van Authorisatie, met de hand ondertekend door Barent Langenes,1637)
DE BOECKEN GENAEMT APOCRYPHE, [zonder drukker en jaartal], fol. [iv] + 68 fol.
(Eerste druk van de fameuze Statenbijbel, alleen het tweede deel. Volgens het impressum gedrukt in 1636, maar officieel gepresenteerd in 1637. Met twee uitklapbare kaarten van Claes Jansz Visscher uit 1642, nummer 4 – Geographische beschryvinge van ’t Beloofde-Landt – en nummer 5 – Geographische beschryvinge van de wandeling der apostelen ende de reysen Pauli. Mitsgaders de landen ende rycken daer sy het Evangelium eerst hebben vercondicht – van uitzonderlijk frisse kwaliteit. Ook de bladen zijn zeer fris. Stevige leren band, met achttiende-eeuwse rugversiering tussen de zes ribben. Bovenzijde stuk afgebroken. Tekstschildjes met “Biblia” en II. Deel”.)
MATTHIAS PAULII, Vyf vriendelycke t’samensprekinghen tusschen eenen Hollandschen minister ende eenen Roomschen catholycken. D’eerste Van de begravinghe der overledene. De 2. ende 3. Van ’t vagevier. De 4. Van de Misse. De 5. Van de ceremonien der Misse. Tot Luyk by Leonaerdt Streel, boeckdrucker 1637, 12mo, [xlvii] + 474 p.
(Fraai perkamenten bandje, met delen van leren sluitlinten; voorwoord aan burgemeesters van Hasselt)
PHILIPS MARNIX HEER VAN ST. ALDEGOND, De byen-corf der H. Roomscher Kercke. By den auteur vergroot ende vermeerdert. Tot Amsterdam by Evert Cloppenburg 1638, 8o, [xxi] + 235 + [xi] p.
(Beruchte spot op de rooms-katholieke kerk van de dichter van het Wilhelmus)
PHILIPS MARNIX HEER VAN ST. ALDEGOND, De byen-corf der H. Roomscher Kercke. By den auteur vergroot ende vermeerdert. Tot Amsterdam by Evert Cloppenburg 1638, 8o, [xxi] + 235 + [xi] p.
(Zelfde werk als hierboven; mist alleen de titelpagina. Schone bladzijden. In nieuw perkamenten band. Op schutblad: “Dit boek hoor Janetie Bonte” met doorgehaalde naam; eronder: B. Tedinge van Berkhout).
WILLEM GERMAIN LAMORMAINI, Ferdinand II Romanorum imperatoris virtutes [DM] Antverpiæ, apud Ioannem Meursium, anno 1638, 8o, 196+[iv] p.
Larmormaini (1570-1648) was een Luxemburgse jezuïet, onder Ferdinand II betrokken bij de contra-reformatie. Hij was van 1624 tot 1637 ook biechtvader van de keizer. Dit werkje is een lofzang op de deugden van de keizer. In omslaand perkamenten bandje met enkele kleine vlekken; op de rug twee openingen, waar de bindtouwtjes te zien zijn.).
EVERHARDUS SCHUTTENIUS, Den Christelicken ridder. Seer nutte ende profytelijck voor allen Staten ende Standen der menschen. Het tweede deel [orn.] t’Amsterdam ghedruckt voor Hendrick Laurensz, boeck-verkooper op ’t Water in ’t Schrijf-boeck 1638 [achterin: t’Zwolle, ghedruckt by Jan Gerritz ende Frans Jorijaensz boeck-druckers, anno 1638], 8o, [xiv]+1022+[v]p.
(Op zichzelf staand werk van de piëtistische Zwolse predikant Schuttenius. Het verscheen tien jaar nadat het eerste deel onder deze titel in Zwolle verscheen. Het eerste deel droeg de schrijver op aan stadhouder Frederik Hendrik. Hij was toen van plan het tweede deel op te dragen aan Ernst Casimir, doch die overleed in de tussentijd. Daarom begint dit deel met een opdracht aan diens zoon Hendrik Casimir. In dit deel geeft Schuttenius handreikingen voor christelijk gedrag aan legerleiders, officieren en soldaten. In originele omslaande perkamenten band. Rug laat iets los. Met gave titelgravure. Titelpagina en deel opdracht met vochtring. Register achterin wat rafelig).
JEREMIAS DREXELIUS, Avrifodina artium et scientiarum omnium; excerpendi sollertia, omnibus litterarum amantibus monstrata, Antverpiæ apud viduam Ioannis Cnobbaert, anno 1638, 16o, [xviii]+294+[ii] p.
(De Duitse jezuïet Jeremias Drexelius (1581-1638) over keuzes op het vlak van kunst, literatuur en wetenschap. In origineel perkamenten spitselbandje. Op de rug titel en naam auteur: “Drexely, Afrivod”. Rood op snee)
DESIDERIUS ERASMUS VAN ROTTERDAM, Het eerste deel der paraphrasis. Dat is: Verklaringhe op het Nieuwe Testament onses Heeren Jesu Christi. Desen vierden druck, verbetert ende vermeerdert met vier dedicatien, op de vier Euangelisten [portret Erasmus], tot Hoorn, voor Zacharias Cornelisz. boeckverkooper op de Nieuwe-straet in den Liesveldtschen Bybel anno1639[achterin: Tot Haerlem gedruckt by Thomas Fonteyn, boeckdrucker in de Bartel-Iorisstraet, inde ghekroonde boeck-druckery1639], fol., [iv]+304 fol [=628p.]
(Met geblindstempelde lederen band. Met gerestaureerde rug. Sporen van boekklampen. Met boekketting, aangebracht ter gelegenheid van de expositie Uitgelezen in Museum Gouda bij een reconstructie van de Goudse Librije. Schutbladen en eerste pagina’s voor- en achterin met vochtvlekken; gerestaureerd met Japans papier. Op voorste schutbladen eigentijdse aantekeningen van Jan Keijser uit Alkmaar. Voorin: “Int jaer 1642 den 1 januwari is Johannes Keijser 14 jaren oud geworden ende heeft dit boeck, genaemt het boeck Verklaringe van het Nieuwe Testament onses Heren lieve Jesu Christi, hetwelcke in druck heeft laten gaen de vermaerde Erasmus Rotterdami, van sijn lieve bestemoeder Niesken Claes tot een nieu jaer gift uijt liefden ontfangen. Geschreven den thiende februwari 1642 van Joannes Keijser. Qui recte incipiet debet cum numine ovim (?)”. Eronder: “In jaer sestienhondertveertich tweenveertich den 9 mert heeft het gebinnen te vriesen dat men den 13 mert 1642 heb over het ijs konnen loopen”. Achterin op laatste schutblad, op de kop: “1649 den 20 augusti den so smaendach was het seste quartier [beschadigd] heb ic IJslantie Pieters mijn lief tot mijn echte huysvrouw tot Alckmaer getrout. De Heer laet ons tsamen so lang als hem in eendrachde en vreede leven, belieft: en dat dees trou mach geschieden tot sijner Eere en onser beyde sielen salicheijt. Dit wensch ick met ganscher herte”. De echtgenote van Jan is afkomstig uit Harencarspel. Eronder in vager handschrift: “1650, den 9 augusti is mijn een jonge soon geboren, geheeten Pieter Keijser, smorgens tusschen tien uren ende ii was het volle maen. Den Heere laet hem in vreuchde opwassen ende maeckte een deugdelyck man van so lang hij leven sal”. Volgens het doopboek van de gereformeerde gemeente werd Pieter op 10-8-1650 gedoopt. Eronder: “1650 den 19 september is mijn soontje Pieter Keijser in den Heere gerust”. Volgende schutblad, eveneens op de kop: 1654, den 9 mert smaendachs smorgens de blo[beschadigd] tusschen sessen en half sessen is mij een soon geboren, geheten Symon Keijser, de Heere laete hem in vreuchde opwassen tot onse vreuchde ende sijne salicheijt amen”. Volgens doopboek gereformeerde gemeente Alkmaar werd Pieter op 11-3-1654 gedoopt. Het schutblad tegenover de titelpagina en de achterzijde van het titelblad bevat negentiende-eeuwse aantekeningen met pen en potlood met literatuurverwijzingen over het boek).
[LEONARDUS MARIUS], Amstelredams eer ende opcomen door de denckwaerdighe miraklen aldaer geschied, aen ende door het H. Sacrement des Altaers. Anno 1345, T’Antwerpen by Hendrick Aertssens 1639 door Boetius a Bolswert, 8o, [xx]+304p.
(Vroege druk van zeer populair boekje over het mirakel van Amsterdam, geschreven door de Amsterdamse pastoor Leonardus Marius ‘Goesanus’ (1588-1652) met een ingewikkelde drukgeschiedenis en zeker acht varianten van de eerste editie. Deze editie met opdracht aan Pieter Paul Rubens. Compleet met zestien zeer fraaie prentjes (en één titelgravure, met onderschriften in Latijn en Nederlands. Volgens de Amsterdamse geschiedschrijver Le Long waren de gravures een belangrijke reden van de populariteit van het werkje: “Waardoor dit boek eertyds soo greetig om de fraaije printjes verkocht wierdt, dat het niet als selden en tot een hoogen prys te koop was; waarop een baatsuchtig boekverkooper, (men segt tot Amsterdam;) aangeset wierdt, om het selve netjes te laaten nadrukken; doch de printjes, offschoon reedelyk wel gemaakt, zyn niet ten naauwsten gevolgt, en dese nadruk is onder anderen daar aan te onderscheyden, dat het Nederduytsche schrift onder de plaatjes meede in ’t kooper is gesneeden; ’t welke in d’origineele daar onder gedrukt is”. De Nederlandse bijschriften zijn in deze editie onder de gravureplaat gedrukt, dus gaat het om de originele druk. Die afbeeldingen zijn slechts voor een deel van Boetius a Bolswert (ca. 1580-1633). Zij gaan overigens terug op oude voorstellingen van de mirakelgeschiedenis geschilderdvóór 1521 door Jacob Cornelisz van Oostzanen (ca. 1475-1533). Zie over deze uitgave http://perkamentus.blogspot.com/2019/07/de-presentexemplaren-van-het.html en https://www.delpher.nl/nl/tijdschriften/view?identifier=MMUTRA01:001628001:00165&query=j.f.m.+sterck+marius+Amstelredams&coll=dts&rowid=2
JEREMIAS DREXELIUS, Deliciarum gentis humanæ, pars III. Christus Iesus resurgens, Antverpiæ, typis vidua Iohannis Cnobbaert, 1639, 16o, [x]+411p.
(Jeremias Drexelius (1581-1638) was een in Augsburg geboren jezuïet, hoogleraar geesteswetenschappen en retorica en schrijver van devote geschriften. Hij diende in München 23 jaar als hofprediker bij Maximiliaan I, keurvorst van Beieren en zijn vrouw Elisabeth van Lotharingen. Dit boekje, dat een jaar na zijn overlijden verscheen, wordt op de titelpagina ook aan hen opgedragen. Perkamenten spitselbandje. Titel in vervaagd oud handschrift op de rug).
JACOBUS TRIGLANDIUS, Opuscula. Dat is, verscheyden boecken en tractaten. Tot verklaringe, bevestiginge ende verantwoordinge der H. Waerheydt ende der Christelijcke Godsaligheyt op verscheyden tyden gemaeckt ende uyt-gegeven. Ende nu, ten dienste des christelijcken lesers, by een versamelt, ende in drie stucken ordentlijck verdeelt [DM] t’Amstelredam, gedruckt voor Marten Jansz. Brandt, boeck-verkooper, woonende by de Jan-Roon-Poorts-Toorn, in de Gereformeerde Catechismus, 1640: Het eerste deel, vervatende die boecken ende schriften Jacobi Triglandii, dewelcke handelen vande vijf artyckelen ende van de moderatie, die men daer over ghesocht heeft te maecken [DM] t’Amstelredam, gedruckt voor Marten Jansz Brandt, boeck-verkooper, woonende by de Jan-Roon-Poorts-Toorn, in de Gereformeerde Catechismus, 1639 [achterin: t’Amstelredam. Ghedruckt by Nicolaes van Ravesteyn, anno 1639], fol., [xxx]+860+[xiv] p.
(Eerste van drie delen van het verzamelde werk van Jacubus Trigland (1583-1654), die in Gouda opgroeide in een rooms-katholiek gezin. Na overgang tot de gereformeerde leer studeerde hij theologie in Leiden en werd hij in 1607 de eerste predikant van Stolwijk, nabij Gouda. In 1610 werd hij beroepen naar Amsterdam. Namens de synode van Noord-Holland nam hij deel aan de Synode van Dordrecht (1618-1619). Vanaf 1634 was hij ook hoogleraar theologie in Leiden. Trigland was een van de prominentste vertegenwoordigers in het contra-remonstrantse kamp. In dit eerste deel zijn alle werken van hem bijeengebracht die betrekken hadden op deze strijd. De Goudse predikant Eduardus Poppius was een van zijn belangrijkste opponenten. Het tweede en derde deel van de Opuscula hebben respectievelijk betrekking op de gereformeerde leerstukken en zijn strijd tegen de rooms-katholieken. Gerestaureerd exemplaar. In nieuwe, geblindstempelde bruinleren band, met op de rug “Jacobi Triglandium, Opuscula, 1640”. Boekblok gaaf, maar wat kort afgesneden. Met portret van Trigland. Algemeen titelblad vlekkerig en met Japans papier gerestaureerd. Eerste blad, met toe-eygeningsbrief aan de gemeente Amsterdam in losse kopie toegevoegd. Verder compleet. Enkele wormgaatjes; vochtlucht).
HUGO GROTIUS, De veritate religionis christianæ. Editio nova, additis annotationibus, in quibus testimonia, [DM] Lugduni Batavorum, ex officina Iohannis Maire, 1640, 8o, [viii]+327p.
HUGO GROTIUS, Annotationis ad libros De veritate religionis christianæ, [DM] Lugduni Batavorum, ex officina Iohannis Maire, 1640, 8o, [vii]+372p.
(Geannoteerde heruitgave van het bekende werk van Hugo de Groot over de ware godsdienst. In origineel perkamenten spitselbandje. Titel en jaartal 1640 in oud handschrift op de rug. Het gedeelte met de annotaties heeft een eigen titelpagina en nummering. Gaaf exemplaar)
PLACAET vande Hooge ende Mogende Heeren Staten Generael der Vereenighde Nederlanden, inhoudende verboth dat geene jesuijten, priesters, papen, monicken of andere geordende persoonen vande roomsche gesinden in dese landen en sullen mogen komen ofte verblijven etc. [DM] In ’s Graven-hage, byde weduwe ende erfgenamen van wijlen Hillebrandt Iacobssz van Wouw, ordinaris druckers vande Ho: Mo: Heeren Staten Generael, anno 1641, 11p.
I.I. ORLERS, Beschrijvinge der stadt Leyden. Inhoudende ’t begin, den voortgang ende den wasdom der selver: de stichtinge van de kerkcken, cloosteren, gasthuysen, ende andere publijcque gestichten etc., desgelijcx de oprechtinge van de Academie, ende de Collegiën Theologie. Mitsgaders van alle de belegeringen, ende aenslagen, die deselve stadt zedert den jare 1203 geleden heeft totte laetste strenge belegeringe ende verlossinghe ghevallen in den jaere 1574. In desen tweeden druck, boven vele vermeerderingen, vergroot met een derde deel, inhoudende den staet ende regeringe der stadt Leyden. [orn.] Tot Leyden voor Andries Jansz. Cloeting tot Delf ende Abraham Commelijn tot Leyden, Anno 1641 [achter het register staat:] Tot Leyden, Gedruckt by Ian Iansz. van Dorp, woonende op Marendorp, in de Vergulde Son, Anno 1641, 4o, [xxviii]+738+[xiii] p.
(Stadsgeschiedenis van Leiden. Titelpagina met Leids stadswapen “Haec libertatis ergo”. Met vroegste vermelding van geboortejaar en werk van Rembrandt. Incompleet exemplaar omdat vrijwel alle prenten zijn uitgesneden. De bladzijden 81-82, 157-158, 169-172, 177-180, 203-204, 207-208 en 211-212 ontbreken, evenals de drie kaarten. Kartonnen omslag met loszittende gebroken rug. Vochtvlekken).
GAUGERICO LESPAGNOL, Medicus animæ, sive de cura spirituali infirmorum [orn.] Duaci, typis viduæ Marci Wyon, sub signo Phœnicis, 1641, 8o, [xii]+200+290p.
(De auteur was presbyter van de oratorianen in Douai.In originele perkamenten band, met leren sluitlintjes. In de binding is strook middeleeuws manuscript zichtbaar. Titel in oud handschrift op de rug. Op schutblad opdracht in handschrift van Do Nicolao Dircken aan Nicolaus Amand, 1649).
FRANCISCUS ZYPÆUS, Notitia iuris Belgici. Editio tertia priori emendatior & correctior [DM] Arnhemiæ, typis Johannis Iacobi, bibliopolæ, 1642, 8o, [xiv]+336+[ilvii]p.
(Frans van den Zype (1580-1650) was theoloog en jurist, gespecialiseerd in canoniek recht. Eerste druk van dit werk verscheen in 1635. Hij steunde het ultramontanisme tegen met name de Noord-Nederlandse juristen. In originele perkamenten band. Auteursnaam “Zypeus” in oud handschrift op de rug. Met twee stroken middeleeuws manuscript als bindstroken)
TURANO VEKITI [ARNOUT KIEVIT], Het Catholyck Memory-Boeck: in welck veel plaetsen soo uyt de H. Schrifture, als uyt de Oudt-Vaders, die geleeft hebben in de eerste vierhondert jaren nae de geboorte Christi worden verhaelt, met verscheyden redenen tot bevestinge van het Catholijck Apostolijck Roomsch Geloof, Den derden druck seer verbetert ende vermeerdert [IHS-teken] Tot Loven, [by] Bernardyn Maes, in’t Groene Cruys, anno 1643, 8o, [xiii]+1057+[v]p.
(Derde druk van een veelgelezen werk, waarvoor in 1624 licentie verleend werd. In 1679 verscheen nog een zesde editie. De naam is een anagram voor Arnout Kievit, een jezuïet uit Rotterdam die in 1648 overleed. Zijn werk riep een gereformeerde reactie op van Pieter Cabeljauw, regent van het Statencollege in Leiden, die in 1661 met een uitvoerige – tweedelige – reactie kwam. Opnieuw gebonden met gemarmerde kartonnen platten en papieren rug. Klein linkerhoekje onderaan titelpagina gerestaureerd).
JOOST VAN DEN VONDEL, Maeghden. Treurspel. [vignet] T’Amsterdam, voor Abraham de Wees, op den Middeldam, in ’t nieuwe Testament 1643, 4o, 69+[iii] p.
(Vroege druk van toneelstuk van Vondel. Vignet met waterput en tekst “Elck zyn beurt”. Met eenvoudige kartonnen omslag).
DESIDERIUS ERASMUS ROTTERODAMUS, Dialogus de recta Latini Græcique sermonis pronuntiatione [DM] Lugduni Batavorum ex officina Ioannis Maire 1643, 12o,
(Ingeleid door Gerardus Johannes Vossius, in licht vervuild verwrongen origineel perkamenten bandje, lichte watervlekken, enkele kleine brandgaatjes en onderstrepingen; voorste schutblad los).
VERHANDELINGHE vande Vnie, Eeuwigh Verbondt ende Eendracht: tusschen die Landen, Provincien, Steden ende Leden van dien hierna benoemt, binnen die Stadt Utrecht ghesloten ende ghepubliceert vanden stadt-huyse den 29. Januarij, Anno MD.LXXIX [DM] Na de copye ghedruckt t’Vtrecht by Coenraedt Henricksz., In ’s Graven-Haghe, by de Weduwe, ende Erfgenamen van wijlen Hillebrant Iacobssz van Wouw, ordinaris druckers vande Hog.Mog. Heeren Staten Generael. Ann 1643, 4o, [xxii] p.
(Knuttel 6747. Gaaf exemplaar. Drukkersmerk met slak en randschrift Palatim avec le temps)
PHILIPPE ALEGAMBE, Bibliotheca scriptoruum Societatis Iesu. Post excusum anno M.DC.VIII Catalogum R.P. Petri Ribadenairæ societatis eiusdem theology. Nunc hoc novo apparatu librorum ad annum reparatæ salutis M.DC.XLII editorum concinnata, &illustrium virum elogiis adornata [DM] Antwerpæ apud Ioannem Meursium, anno 1643, fol., [xxii]+587p.
(Catalogus van alle werken, die geschreven zijn door paters jezuïeten, over de jaren 1609-1642. Met voor elke schrijver een korte biografie. Zo is op p.6 informatie over Adrianus Mangotius uit Gouda te vinden. Alegambe (1592-1652) was een uit Brussel afkomstige Belgische jezuïet en bibliograaf. Hij dankt zijn bekendheid vooral aan deze voortzetting van de catalogus van Pedro de Ribadenaira uit 1608. In originele perkamenten band en ribben en titel in handschrift op de rug. Leren sluitlintjes half aanwezig. Versiering op de platten. Fraai drukkersmerk van Meursius).
SAMUEL VELTIUS, Waerheyts-licht, waerdoor aengewesen ende wederleydt werden een-en-tachtentich paepsche articulen van pater Ioseph Malevaleta, jesuwyt gestelt tot hanthavinghe van de hedendaeghsche Roomsche leere in sijn (by hem ghenaemt) Handt-boecxken der catholijcker waerheydt. Mitsgaders een verantwoordinghe der gereformeerden teghenwerpinghen over de paepsche leere, alsmede een corte antwoort op twintigh vragen, om te beantwoorden van hem Malevaleta voorghestelt. t’Amsterdam voor Johannes Troost, boek-verkooper in de Warmmoes-straat op de haek van de Visch-steeg, in ‘t gekroonde Schrijf-boek 1644, 8o, [xii] + 435 + [v] p.
(Zeldzaam werk van een predikant die in 1619 wegens remonstrantse gevoelens werd afgezet en deze in 1621 herriep, waarna hij weer predikant werd. Vlekkerige perkamenten band. Grote oude inktvlek aan de onderkant, vrijwel zonder tekstverlies. Katernen met voorwoord en aan het eind, vanaf p. 403, in facsimile. In andere handen overgegaan in 2011).
CONVOLUUT
PETRUS DE LA FAILLE, Bekeeringhe Petri de la Faille, predikant te Caudekerck uyt de calvinissche ketterije tot het H. Catholijck geloove der H. Catholijcker Roomscher Kercke door het lesen der Oudt-vaderen. Mitsgaders de maniere hoe dat hy solemnelijck synen Woorden-dienst, des predikanschaps heeft nedergeleyt (…) Verdeylt in twee tractaten. Tweede editie, verbetert [Orn.], Tot Leuven, by Bernardijn Maes, anno 1644, 12o, [iv]+300+[ii] p.
PETRUS DE LA FAILLE, Oogen salve Petri de la Failie, eertijts predicant van Caudekerc, uyt calvinische ouders gebooren, van calvinische predikanten gedoopt ende van joncx af in de calvinisterye opgevoet; tot verlichtinge dergener die sitten in de duysternisse der dolingen en dwalinghen des ongeloofs en der ketteryen ofte twijfelmoedigheyt der oprechte Goddelijcke Religie ende in die donckere schaduwe des doots. Verdeylt in drie tractaten [afb.], Tot Leuven, by Bernardijn Maes, anno 1645, 12o, [xv]+212+[viii] p.
PETRUS DE LA FAILLE, Oogen salve, het tweede tractaetjen, verhandelt van de twelf merckteeckenen der ware kercke Godts, waeruyt dat se lichtelijck van eenyeghelijck kan worden bekent ende onderscheyden van alle andere vergaderingen der ongeloovigen, ‘tzy joden, heydenen, Turcken ofte ketters [afb.], Tot Leuven, by Bernardijn Maes, anno 1647, 12o, [ix]+267+[v]p.
[PETRUS DE LA FAILLE], Oogen salve. Het derde tractaetjen verhandelt en beschrijft de geboorte, het leven en doodt der dry principaelste artsch-ketteren van onsen tijden, te weten van Luther, het hooft der Lutheranen en Jan Calvijn, het hooft der Sacramentarisen ende van Menno Simons, met zijnen aenhanck de eerste hoofden der ministen ofte Herdooperen [afb.], Tot Leuven, by Bernardijn Maes, anno 1645, 12o, 150+[xii] p.
(Convoluut. Titelblad eerste werk ontbreekt. Afbeelding op titelblad tweede werk zou een kopie zijn van een houtsnede van Albrecht Dürer, van de hand van Cornelis van Sichem. In dit werk diverse paginagrote houtsneden van Van Sichem; Het derde werk heeft op de titelpagina een houtsnede van Christus in de wijnpers. In het derde werk verschillende houtsneden van Bijbelse verhalen en Maria. Op de titelpagina van het vierde en laatste werk een houtsnede met twee afschrikwekkend skeletten naast een crucifix. Dit werk wordt gevolgd door een “Byvoeghsel”, met een bewijs dat de paus de antichrist niet was, noch wezen kon. Laatste stuk ontbreekt. In originele, beschadigd perkamenten band: op voor- en achterzijde en rug stukje perkament verdwenen. In oud handschrift op de rug: “P. de la Faille, bekeeringhen en oogensalve IV delen”).
STUCKENaengaende de catholycken onderdanen van de Staten der Vereenighde Provincien van Nederlandt. [gestileerd kruis] Overgeset uyt de Fransche copye van
Munster ende nu gedruckt anno1644, 4o, 92p.
(Knuttel 5135. Verzameling overheidsmaatregelen tegen katholieken in de Republiek vanaf 1572, zowel van de Staten-Generaal, diverse Staten als van steden, zoals Haarlem, Roermond, Schoonhoven en Leiden. Uit laatstgenoemde stad onder meer de vonnissen tegen de uit de stad verbannen klopjes in 1641 en hun verweren. Oorspronkelijk in het Frans uitgegeven in Munster, onder de titelPieces touchantes les Catholiques sujets des Etats de Provinces Unies du Pays-Bas. Sleetse omslag van gemarmerd papier; bladzijden aan de hoeken gevouwen met klein stukje bovenin uit titelblad; vochtspikkels in de marge en op schutbladen; tekstblok gaaf).
Convoluut
J[OOST] V[ANDEN] V[ONDEL], Altaer-geheimenissen. Ontvouwen in drie Boecken [DM], Te Keulen. In de Nieuwe Druckerye 1645, 4o, 168p.
J[OOST] V[ANDEN] V[ONDEL], De heerlyckheit der kercke. Haer ingang, opgang, en voortgang, begrepen in dry boecken [Orn.], In Kolen, ter oude Druckerye, 1663, 4o, 100+[ii] p.
J[OOST] V[ANDEN] VONDEL, Brieven der Heilige Maeghden, martelaressen. Vicit Iter Durum Pietas [Afb.], t’Amsterdam, voor Jacobus van der Deister, boeckverkooper op de Princegraft, tegen over de Wester Kerk, Anno 1687, 4o, [vi]+76p.
(Convoluut met werken van de in 1641 rooms-katholiek geworden Vondel, in fraaie perkamenten spitselband. Op de rug zijn de titels in oud handschrift aangebracht, maar geheel vervaagd; en een signatuur: 3.5.3. Deze eerste druk van Altaer-geheimenissen gaat vooraf door titelprent. Deze gravure is van de hand van Theodorus (Dirck) Matham, naar een kopie van Cornelis Galle uit Antwerpen, 1638. Drukkersmerk met man met een harp en de tekst Iustus-Fide-Vivit. Dat motto is ontleend aan Aeneas, VI en betekent “Met Godsvrucht kwam zij de zware
weg te boven”. Op de titelpagina verder vage bibliotheekstempel “Bibliotheek Delft …onleesbaar” en signatuur in pen: F.148.I. Op laatste pagina een ornament met bloemvaas, gevolgd door een gedicht op het “Eeuwgety der Heilige Stede, t’Amsterdam” en “Kenteken des afvals”, afgesloten met een ornament met nog grotere bloemvaas. Keuls
drukkersadres is een pseudoniem. Ook het tweede werk over de heerlijkheid van de kerk is een eerste druk en ook de oude Druckery is een gefingeerd adres. Voor beide werken wordt aangenomen dat Abrham de Wees in Amsterdam de drukker was. In derde werk – waarvan de eerste editie in 1642 verscheen – op de titelpagina een gravure van twee engelen die doek met twee gekruiste palmtaken en cirkel van rozen vasthouden en elk met een palmtak in de hand. Twaalf ovaalvormige gravures van vrouwelijke heiligen met hun vaste attributen: S. Agatha, S. Barbara, S. Agneta, S. Cecilia, S. Eulalia, S. Apollonia, S. Lucia, S. Catharina, S. Theodora, S. Maria Magdalena, S. Tekla en S. Pelagia. De namen bij de gravures wijken qua spelling af van die Vondel gebruikt. De prenten zijn dan ook wellicht van Franse of Italiaanse makelij
FAMIANO STRADA, De Bello Belgico, decas prima. Ab excessu Caroli V. Imp. Usque ad initia prefectura Alexandri Farnesii Parmae, ac placentiae ducis III, Lugd. Bat. Ex officina Jacobi Marci 1645, 12o, [iv]+520+[cviii] p.
(Eerste deel van de Latijnse editie van het werk van de Romeinse jezuïet Strada over de Nederlandse Opstand. In hetzelfde jaar verschenen ook een Nederlandse en Franse vertaling. Met frontispice en dertien portretjes: Philips II (p.19), Margaretha van Parma (p. 37), Karel V (p. 59), Granvelle (p. 67), Willem van Oranje (p. 74), Farnese (p. 155), Alva (p. 296), Aremberg (p. 320), Mansfeld (p. 348), Sancius Avila Argis (p. 383), Chiappiniu Vitellius Cetonae (p. 401) Requesens (p. 403) en Ioannes van Oostenrijk (p. 506). In originele lederen band. Rug bovenaan licht ingescheurd; met ribben en gouden ornamenten; titelschildje weggesleten).
[STATENBIJBEL] BIBLIA, dat is de gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments, Tot Leyden gedruckt by Paulus Aertsz. van Ravesteyn, in ‘t iaer 1645, kl. fol. [ix] + 428 + 24+ [ii] + 126 fol.
HET NIEUWE TESTAMENT, ofte alle boecken des Nieuwen Verbondts onses Heeren Jesu Christi. [dm] Tot Leyden gedruckt by Paulus Aertsz. van Ravesteyn, in ‘t iaer 1645, kl. fol., [iii] + 150 + [x] fol.
DE BOECKEN GENAEMTAPOCRYPHE, [1645] kl. fol. [ii] + 70 fol.
(Statenbijbel in tamelijk zeldzaam klein folioformaat. Met Silhouet van de stad Leiden op de titelpagina; met op voorste schutblad geslachtsregister Willem van der Velde, beginnend in 1725; achterin ook enkele genealogische aantekeningen uit voornamelijk de negentiende eeuw. Acte van Autorisatiemet handtekening B. Langenesch. Bijbel in 1975 door toenmalige eigenaar Van den Ende bij boekbinderij Horsten in Gorinchem gerestaureerd met nieuw leer om oorspronkelijke platten en hergebruik beslag; marges vuil en kleine watervlekken; bladspiegel gaaf).
CORNELIUS SCHONAEUS, Terentius Christianus seu Comœdiae Sacræ tribus partibus distinctæ, Terentiono stylo a Corn. Schonæo Goudano conscriptæ: editio nova et a multis merdis purgata, Amstelodami, sumptibus Henr. Laurentii. Anno 1646, 8o [xvi]+360p.
CORNELIUS SCHONAEUS, Terentij Christiani. Pars Secunda: qua continentur sacrae Comediae Sex. Susanna, Daniel, Triumphus Christi, Typlus , Pentecoste, Ananias. Auctore Cornelio Schonaeo Goudano, Gymnasiarcha Harlemensi, omnia ab auctore diligenter emendata atque recognita [Orn.] Amstelredami, impensis Henrici Laurentij, bibliopolae , 8o, [xvi]+240p.
CORNELII SCHONAEI Goudani, Gymnasiarchæ Harlemensis , lucubrationum, Pars Tertia; qua continentur Baptistes, Dyscoli, Pseudostrationae, Cunae, Vitulus. Quibus adjecti sunt Liber Elegiarum, et alter Epigrammatum [Orn.] Amstelredami, impensis Henrici Laurentij, bibliopolae [achterin: Goudae, Apud Guilielmum vander Hoeve, 1646], 8o,
(Verzameld werk van Cornelius Schonaeus. Band van overlappend perkament met auteur, titel en jaartal geschreven op de rug. Band los van boekblok. Schutbladen en eerste bladzijden iets gekreukt, inhoud iets verkleurd. Overwegend in uitstekende staat. Betreft drie delen in een band. Het boek is gedrukt bij Willem van der Hoeve in Gouda. Cornelius Schonaeus werd in 1540 in Gouda geboren en woonde aan de Turfmarkt (nu nummer 17). Hij overleed in Haarlem op 23 november 1611. Hij werd geboren als Cornelis Schoon, was een Noord-Nederlandse classicus, dichter, toneelschrijver, (gymnasiaal) rector van de Latijnse School in Haarlem en onderwijsbestuurder. Tot zijn toneelstukken behoren dertien bijbelse toneelstukken (‘comoediae sacrae’). Hij koos Bijbelse thema’s voor zijn toneelstukken, omdat die hem als pedagoog een meerwaarde boden, en niet zozeer omdat hij de klassieke Romeinse dichters niet geschikt achtte voor de jeugd. In dit boek zijn de comediae sacrae gebundeld. In het eerste deel: Naaman, Tobaeus, Nehemias, Saulus, Josephus en Juditha. In het tweede deel Suzanna, Daniel, Triumphus Christ, Typhlus, Pentacoste en Ananias en in het derde deel Baptiste, aangevuld met enkele kluchten, een blijspel en zijn lyrische poëzie. De eerste delen worden voorafgegaan door opdrachten en lofprijzingen van zijn vriendenkring, onder meer zijn opvolger als rector en geschiedschrijver van Haarlem, Petrus Scriverius. Schonaeus debuteerde in 1569 met het bijbelse drama Tobaeus en
een bundel verzen (Carminum libellus). In 1570 volgden twee nieuwe ‘comoediae sacrae’: Nehemias. De instauratione Hierosolymae comoedia sacra en Saulus Conversus. In 1572 gaf hij zijn vierde ‘gewijde komedie’ uit: Naaman. Nadat in 1580 en 1581 door Christoffel Plantijn een nieuwe uitgave van zijn herziene Tobaeus, Saulus Converus en Naaman – Nehemias was reeds in 1570 door Plantijn gedrukt – was verzorgd, verschenen de vier stukken in 1591, gebundeld onder de titel Terentius Christianus, in Keulen. Deze editie kwam niet op initiatief van Schonaeus zelf tot stand, maar werd buiten zijn medeweten bezorgd door zijn Goudse oud-studiegenoot en vriend Cornelis Loos. De uitgave zette in eerste instantie kwaad bloed bij de auteur, omdat hij de titel Terentius Christianus te pretentieus vond en vreesde dat deze de afgunst zou wekken van mensen die niet wisten dat hij niet betrokken was geweest bij de uitgave. In 1596 en 1598 liet hij in Keulen en Antwerpen niettemin een nieuwe editie van de Terentius Christianus drukken. Deze was inmiddels door het ontstaan van twee nieuwe bijbelse drama’s, Iosephus (1590) en Iuditha (1592), die met de vier oudere stukken waren gebundeld in de Sacrae comoediae sex-editie van Haarlem 1592 en de Terentius Christianus-editie van Keulen 1595, van vier tot zes toneelstukken uitgegroeid. Schonaeus’ zevende bijbelse spel, Daniel, verscheen in 1596, gevolgd door zijn Susanna in 1599. In dat jaar verscheen ook Triumphus Christi, het eerste bijbelse drama waarvan de stof geput was uit het Nieuwe Testament. Eveneens ontleend aan het Nieuwe Testament waren de thema’s van Typhlus, Pentecoste en Ananias die alledrie tezamen in 1602 uitkwamen. Schonaeus’ laatste bijbelse drama was Baptistes, een ‘tragicomoedia’ die in 1603 het licht zag. De Goudse editie uit 1646 bundelt het grootste deel van zijn werk).
TURANO VEKITI [ARNOUT KIEVIT], Het Catholyck Memory-Boeck. In welck veel plaetsen soo uyt de H. Schrifture, als uyt de Oudt-Vaders, die gheleeft hebben in de eerste vierhondert jaren nae de gheboorte Christi worden verhaelt, met verscheyden redenen tot bevestinghe van het Catholijck Apostolijck Roomsch Geloof, Den vierden druck vermeerdert [IHS-teken] Tot Antwerpen, by Hendrick Aertssen, in de witte Lely, anno 1646, 8o, [xv]+1057+[xiv]p.
(Vierde druk van een veelgelezen werk, waarvoor in 1624 licentie verleend werd. In 1679 verscheen nog een zesde editie. De naam is een anagram voor Arnout Kievit, een jezuïet uit Rotterdam die in 1648 overleed. Zijn werk riep een gereformeerde reactie op van Pieter Cabeljauw, regent van het Statencollege in Leiden, die in 1661 met een uitvoerige – tweedelige – reactie kwam. Op schutblad aantekening uit 1652 van Pieter Pietersz. In originele geblindstempelde bruinleren band, met houten platten. Leer gesleten en loslatend aan bovenzijde en op achterzijde. Sporen van koperen boekklampen).
JAN SAS VANDER GOUDE, Historisch verhael van de voyagie der Hollanderen met dry schepen gedaen naer de Oost-Indien, onder het beleydt van den Admiraal Steven vander Hagen. In den Iare 1599 ende volghende. Daer by ghevoecht is de voyagie van twee Achins-vaerders, onder het beleyt van Cornelis Pietersz ende Guiljam Senecal. Gedaen in den iaere 1600 ende 1601. Item: Extract uyt het iournael van den admirael Iacob Heemskerckx voyagie, ghedaen in den Iaere 1601 &c., ghehouden by Reyer Cornelisz, stierman op den Vive-Admirael, [Amsterdam, Johannes Janssonius1646], oblong sm. 4o, 31p.
WOLFHART HARMANSEN, Journael, ofte dach-register van de voyagie ghedaen onder het beleydt van den admirael Wolfhart Harmansen. Naer de Oost-Indien, in den iaren 1601. 1602. ende 1603. Vervatende de vermaerde Zee-slagh, met zijn 5. schepen gedaen voor Bantam. Teghens de Portugese admirael Don Andrea Fortado Mendas, met sijn vlote bestaende uyt acht groote galioenen, ende 22 soo groote, als kleyne galeynen. Alsmede kort verhael van de twee iaerighe voyagie ghedaen naer de Oost-Indien door Cornelis van Veen, [Amsterdam, Johannes Janssonius1646], oblong sm. 4o, 27p.
(Deel van Isaac Commelins Verzameling Begin Ende Voortgangh Van De Vereenighde Nederlantsche Geoctroyeerde Oost-indische Compagnie. Gebonden in moderne hardkartonnen kaft. Tiele, Mémoire p.232 en 203; Tiele 81 (8 en 9); Landwehr, VOC 250 (8 en 9). Jan Sas vander Goude, waarschijnlijk afkomstig uitGouda, voer in 1599 als ‘opper-koopman’ mee aan boord van een van de drie schepen, te weten De Sonne, waarop ook Steven vander Hagen als admiraal de vloot aanvoerde en Cornelis Jansz Schouten de schipper was. De andere twee schepen waren De Maene en De Morgen sterre.)
FAMIANUS STRADA, De thien eerste boecken der Neder-lantsche Oorloghe. In’t Latijn beschreven door den Eerweerd. P. Famianus Strada, Priester der Societeyt Iesu. Ende verduytscht door Guiliam van Aelst, Ghebortigh van Antwerpen. Den eersten druck [orn.], T’ Antwerpen, by de weduwe, ende Eerf-ghenamen van Ian Cnobbaert, 1646, kl. fol. [x]+414+[lv]p.
(Eerste Nederlandse vertaling in folio-uitgave van het beroemde boek van Famiano Strada over de Nederlandse Opstand over de jaren 1555-1578, gezien vanuit Spaanse ogen. Strada, in zijn tijd zeer vermaard jezuïet, wetenschapper en filosoof. Hij schreef zijn epos over de opstand van de Nederlanden tegen Spanje, met als originele titel De Bello Belgico decades dua, 1555-1590, met hulp van Alexander Farnese en voltooide het werk rond 1602. Het werk werd pas in 1632 uitgegeven, en een Nederlandse vertaling (‘nederduytsch’) voor het eerst in 1646. Er verscheen in grote oplage een editie in octavo en deze bijzondere uitgave in klein folioformaat. De vertaling is van Guilliam van Aelst bij leven schoolmeester in Vlaanderen. Bevat de complete tien eerste boeken en een uitgebreid en compleet register. Aan het eind een kerkelijke approbatie van het werk van Strada van 12 oktober 1643 met de mededeling dat het boek is “profijtelijck om [te] lesen voor alle Katholijcke persoonen”. Tekst compleet; gravures incompleet: naast titelgravure van A. Oemans (met Mars, omlijst met wapens en trommels) bevat dit exemplaar 11 (van 13) portretten over volledige pagina, ook van de hand van Oemans en met gelijksoortige omlijsting. Aanwezig zijn Farnese, Karel V, [Philips II ontbreekt], Margarethe van Parma, Aremberg, [Mansfelt ontbreekt], Antonius Perenottus, Willem van Oranje, Alva, Sancius Avila,
Vitellius, Ioannes Austriacus en Requesens). Verder 4 (van 11) prenten over dubbele pagina’s van de beschreven veldslagen, waarvan er een los in zit (De belegering van Valencijn, De heyrtocht naer Duyve-land, De slag bij Jemmingen; de veldslag van Glemboers; de titels van enkele van deze prenten in het midden wat vervaagd) . De bekende Leo Belgicus ontbreekt. De graveur van deze grotere prenten is Frans van den Wyngaerde (1614-1679), een van de belangrijkste prentenmakers van Antwerpen in de zeventiende eeuw. De gravures zijn over het algemeen (de portretten stuk voor stuk) in goede staat, afgezien van enkele watervlekje, vouwen en scheurtjes. Gerestaureerd en voorzien van halflederen rug, gemarmerde platten en nieuwe schutbladen. Rug met titel, auteursnaam en jaar 1646 in gouden letters en met goudversiering. Het boekblok is over het algemeen schoon en fris, beschadigingen aangevezeld, kort afgesneden en soms wat te kort, bovendien aan het einde en begin van het boek wat lichte (water)schade. Her en der kleine aantekeningen in oud handschrift).
UBBO EMMIUS, De Agro Frisiae inter amasum et lavicam fl. deque urbe Groninga in eodem agro, & de jure utriusque syntagma, cum serie magistratuum praecipuorunt [Orn.], Groningae, typis Joannis Nicolai, anno 1646, 8o, [xiv]+328+20p.
(Stadsgeschiedenis van Groningen, met lijsten van magistraten en rectores magnifici van de Universiteit Groningen. In oorspronkelijke, omslaande perkamenten band. Op de rug in slordig oud handschrift “Emmius, De Agro Frisiae”. Zonder kaartje van de stad).
JACOBUS REVIUS, Libertas Christiana circa usum capillitia defense, qua ejusdem disputations de comâ ab exceptionibus viti cujusdam docti vindicantur [afb.] Lugdumi Batavorum, ex officina Adriani Wyngaerden, 1647, 8o, [vi]+256p.
(Met opdracht van de Deventer predikant en dichter Revius aan Salomon à Schoonhoven. Gravure “Ardua quæ Pulchra” op titelblad. In origineel perkamenten bandje; licht kromgetrokken. Lichte vochtvlek op titelpagina en midden-onderaan).
DISCOERS na den tijdt die loopt [Orn.] Ter Goude, by Pieter Vermeyden anno 1647, 4o, [xvii]p.
(Knuttel 5587. Zonder omslag. Rafelig aan de randen. Pieter Vermeyden is waarschijnlijk een pseudoniem voor de Goudse drukker Pieter Rammazeyn, die hetzelfde ornament veelvuldig gebruikte).
ABEL SERVIENT, Geschrift aen de Heeren Staten Generael der Vereenighde Nederlantsche Provintien. In-ghegeven door den Heer Ambassadeur van Vranckrijck, den 4 Marty 1647, Tot Zutphen, voor Pieter Franssen 1647, 4o, [xxii] p.
(Knuttel 5457. Brief van de Franse ambassadeur Abel Servient, marquis de Sable et de Boisdauphin (1593-1659), ‘ghetrouwelijck uyt de Fransche in de Nederlantse tale overgeset’, Knuttel 5455. Geschreven tegen de brief van de Spaanse ambassadeur A. de Brun – Knuttel 5448. Van Franse zijde wordt gepleit voor de vredesonderhandelingen in Munster).
JOANNES UYTENBOGAERT, Kerckeliicke historie, vervatende verscheyden gedenckwaerdige saecken, in de Christenheyt voorgevallen, van het jaer vierhondert af, tot in het jaer sestienhondert ende negentien. Voornamelijck in dese Geunieerde Provincien. Nu vermeerdert met een volkomen register. [onr.] Tot Rotterdam, gedruckt by Joannes Naeranus, boeck-verkooper, woonende op ‘t Steyger, anno 1647, fol. [v] + 1214 + [xxviii] p.
EDUARDUS POPPIUS, Aanteykeningen, ofte historisch verhaal van ‘t gene tusschen den Synodo Nationaal ende de geciteerde remonstranten in ende buyten de synodale vergaderinge is ghepasseert: mitsgaders ‘t gene daar op gevolght is. [orn. ] t’Amstelredam, voor Cornelis de Leeuw, boeck-verkooper op ‘t Water, over de Kooren-Beurs in de Stuur-man, 1649, fol., [vi] + 31 p.
(Remonstrantse geschiedschrijving door hun voorman Uyttenbogaert. Boardkartonen kaft. Gerestaureerde leren rug met vijf ribben en titelopdruk. In het boek ligt een los zeventiende-eeuws briefje met een opgave van linnengoed. Titelblad ligt grotendeels los, is licht beschadigd en vlekkig. Conditie overige binnenwerk uitstekend. Samengebonden met herinneringen Goudse predikant Poppius aan Dordtse synode. Titelpagina van dit werk uit 1649 vlekkig).
JOANNES UYTENBOGAERT, Kerckelicke historie, vervatende verscheyden gedenckwaerdige sacken, in de Christenheyt voor-gevallen. Van het iaer vier hondert af, tot in het iaer sesthien-hondert ende negenthien. Voornamentlijck in dese Geunieerde Provintien.
Noch is hier by-gevoeght het Leven van den selven Autheur. [portret] Tot Rotterdam, gedruckt by Bastiaen Wagens, boeck-verkooper op ‘t Steyger, 1647, fol. [v] + 220 +362 +79 + [vi] p.
IOHANNIS WTENBOGAERTs Leven, kerckelycke bedieninge ende zedige Verantwoordingh. Dat is: Naeckt ende eenvoudigh Historisch verhael, van ’t ghene Iohanni Wtenbogaert, over sijne Bedieninge t’Wtrecht, ende in ’s Gaven-hage, wedervaren is, tot op sijn vertreck uyt den Lande, af-stellinge van Dienst, Bannissement, wederkomste, ende daer nae incluys, alles by hem selven beschreven ende na-gelaten [portret] Ghedruckt in ’t iaer ons Heeren, 1647, fol. [x] +189 + [iii]p.
(Kerkelijke geschiedenis van de remonstranten. Samengebonden met Wtenbogaers autobiografie)
THEODOR MATHAM, Portret van Dirck Volckertsz Coornhert. Met privilege van Willem II, prins van Oranje,ca. 1647-1650, gravure,blad: h 400 mm × b 290 mm
(Portret van de in Gouda overleden Dirck Volckertsz Coornhert omgeven door wolken en door tien brandende harten die door handen worden vastgehouden, elk vergezeld door Bijbelverzen. Onder het portret een hart met het Alziend Oog waar korenaren uit steken, eveneens met Bijbelverzen. Koren met een hart verwijst tevens naar de naam van de afgebeelde vrijdenker. Boven het portret twee putti die een palmtak vasthouden. Onderaan het Amsterdamse stadswapen, een banderol en een balans met aan elke kanten drie gewichten. Daarboven links de zon en rechts de maan. Het randschrift luidt: DIE DEN HEERE VREEST DIE TREFT DE RECHTE LEERE, EN DOET DE GERECHTIGHEYDT BLINKEN GELYCK EEN LICHT. Syr, 33.3. Psal. 25.Boven de prent staat:DIE RYK VOL KAERSSEN licht, die t KOREN HERTich maelt / Die ’t elck gunt als sich selfs, die wijsgeer nedrigh straelt. // Die stadigh WEET OF RVST, die ’t quaet heeft leeren haten, / Die blijft van sonden vrij, die can de deught niet laten.Onder de prent valt te lezen: PRINS WILM D’ORANGIENS wit, stelt CORENHERT ten thoon, / Om ’t vrije Nederlandt te brengen even schoon, // Tot vrijheydt van ’t gemoedt, tot vrijheyd van ’s lands wetten / Die hij door Papen twist tweespaltigh sach verpletten. De graveur, Theodor Mathan, woonde en werkte in Haarlem. Voor de beeltenis van Coornhert heeft hij het schilderij van Cornelis Cornelisz van Haarlem uit het eind van de zestiende eeuw gebruikt.)
JODOCUS ANDRIES, Novus libellus supplex pro animabus purgatorii [beeldmerk jezuïeten] Antverpiæ, apud viduam Ioannis Cnobbari, 1647, 24o, 207+[vii]p.
(Jodocus Andries (1588-1658) schreef als jezuïet devotieliteratuur om de individuele geloofsbeleving te stimuleren. Naast dit werk over het vagevuur, schreef hij onder meer ook een werk over het lijden van Christus. In origineel perkamenten bandje, met titel in oud handschrift op de rug).
HUGO DE GROOT, Bewijs van de Ware Godts-Dienst, gestelt in ses boecken. Als mede: Een uytlegginge op ’t gebedt onses Heeren Jesu Christi (…). Noch is hier achter by gevoeght, een uyt-legginge des Algemeynen Send-briefs Iohannis. Met eenige geestelicke gedichten ende gesangen, welcke voor desen noyt in druck zijn geweest. Alles op rijm gebracht door den Hooghgeleerden Mr. Hugo de Groot, in sijn leven Ambassadeur van de Koninginne en de Kroon Sweden, van dn Allen-Christelicksten Koningh van Vranckrijck Louys XIII, [DM] t’Amsterdam, by de Weduwe van Rieuwert Dirksz van Baardt, anno 1648, 12o, [x]+143p.
HUGO DE GROOT, Uyt-legginge des Algemeynen Sendt-briefs van den Apostel Johannes. Mitsgaders eenige geestelijcke gedichten ende gesangen, noyt voor desen in druck geweest. Alles op rijm gestelt [DM], t’Amsterdam, by de Weduwe van Rieuwert Dirksz van Baardt, anno 1648, 12o[xvi] p.
(Flexibel perkament, met titel op voorplat in oud handschrift: “Hugo de Groot, Waerheyt des christelycke Godtsdienst in dichtmaat”. Met ingeplakte portretgravure van De Groot met Latijnse gedicht door Nicolaes Heinsius naar Houblin. Tezamen gekocht met Latijnse editie van de Ware Godsdienst uit 1709).
.
.
.
[RAMMAZEYNBIJBEL] BIBLIA, dat is de gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments. Tot Goude, by Pieter Rammazeyn, met consent van de E.A. Heeren burgemeesters en regeerders der stadt Gouda, fol. [xx] + 292 + [ii] + 128 fol.
HET NIEUWE TESTAMENT, ofte alle boecken des Nieuwen Verbondts onses Heeren Jesu Christi. [orn.] Ter Goudae, gedruckt by Iohan Rammazeyn, boeck-drucker woonende in de Cortegroenendal in de Nieuwe Druckerye. Anno 1647 [achterin: Ter Goude, gedruckt by Johan Rammaseyn, 1648, fol. [xi] + 146 fol.
DE BOECKEN GENAEMT APOCRYPHE. Ter Goude gedruct by Johan Rammazeyn, boeck-drucker woonende in de Cortegroenendal in de Nieuwe Druckerye. Anno 1647, fol. [iv] + 68 fol
(Goudse roofdruk van de Statenbijbel. Gerestaureerde band van leer op hout met compleet koperbeslag. Boekblok gerestaureerd. Gegraveerde titelpagina met gezicht op Gouda door Josua Offermans. Erboven drie medaillons, met het wapen van Gouda, de leeuw van de zeven gewesten en een scene uit Genesis 22: “Doe hief Abraham syne oogen op ende sach enen Ram”. Eerste drukgang, uitgevoerd door vader en zoon Rammazeyn.)
[STATENBIJBEL] BIBLIA, dat is de gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments.Ter Goude, by Pieter en Ian Rammazeyn, met consent van de E.A. Heeren burgemeesters en regeerders der stadt Gouda. In compagnie met Esdras Snellaert, fol. [xx] + 292 + [ii] + 128 fol.
HET NIEUWE TESTAMENT, ofte alle boecken des Nieuwen Verbondts onses Heeren Jesu Christi. [orn. stadswapen] Ter Goudae, gedruckt by Iohan Rammazeyn, boeck-drucker woonende in de Cortegroenendal in de Nieuwe Druckerye. Anno1647[achterin:Ter Goude, gedruckt by Johan Rammaseyn,1648, fol. [xi] + 146 fol.
DE BOECKEN GENAEMT APOCRYPHE. Ter Goudegedruct by Johan Rammazeyn, boeck-drucker woonende in de Cortegroenendal in de Nieuwe Druckerye. Anno1647, fol. [iv] + 68 fol.
(Goudse roofdruk van de Statenbijbel. Gerestaureerde band van leer op hout met bijzonder koperbeslag; bewerkte boekklampen, hoekstukken, middenruit met knop en bandstrip. Voor en achter. Nieuwe schutbladen. Enkele beginletters van de profeten groen ingekleurd. Met vijf van de zes kaarten van Nicolaes Visscher: de Orbis terrarium (wereldkaart), De gelegentheyt van ’t Paradijs ende ’t Landt Canaan, de Perigrinatie ofte veertich-jarige reyse, de Beschryvinge van Jerusalem en Het Beloofde Landt Canaan. Maar zonder de reizen van Paulus. Eerste en laatste pagina’s gerestaureerd. Titelpagina geplakt op ander blad. Met klein brandgaatje. Gegraveerde titelpagina met gezicht op Gouda. Titelpagina Nieuwe Testament vlekkerig; betreft een latere drukgang, vervaardigd in compagnie met Esdras Snellaert, in een – uiteindelijk mislukte – poging van Rammazeijn om een faillissement te voorkomen. Zie mijn artikel ).
[STATENBIJBEL] BIBLIA, dat is de gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijke boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments. Ter Goude, bij Pieter en Ian Rammazeijn, met consent van de E.A. Heeren burgemeesters en regeerders der stadt Gouda. In compagnie met Esdras Snellaert, fol. [xx] + 292 + [ii] + 128 fol.
HET NIEUWE TESTAMENT, ofte alle boecken des Nieuwen Verbondts onses Heeren Jesu Christi. [orn. stadswapen] Ter Goudae, gedruckt by Iohan Rammazeyn, boeck-drucker woonende in de Cortegroenendal in de Nieuwe Druckerye. Anno 1647 [achterin: Ter Goude, gedruckt by Johan Rammaseyn, 1648, fol. [xi] + 146 fol.
DE BOECKEN GENAEMT APOCRYPHE, Ter Goude gedruct by Johan Rammazeyn, boeck-drucker woonende in de Cortegroenendal in de Nieuwe Druckerye. Anno 1647, fol. [iv] + 68 fol.
(Goudse roofdruk van de Statenbijbel. Origine band van leer op hout met koperbeslag; boekklampen, hoekstukken, rugstrip en ruit met knop aan voor en achterzijde. Rug aan onderzijde deels verdwenen. Binnenwerk: titelpagina los en zwaar gehavend aan de randen en met grote bruine vochtvlek linksboven, die doorgaat op eerste pagina’s van het voorwerk. Ook in Nieuwe Testament fol. 48-73 langzaam minder wordende bruine vlek rechtsboven, alsmede de volledige Apocriefen, waar laatste fol. 68 ontbreekt).
Gravure met stadsgezicht van Gouda op titelpagina gedetailleerder en op kleine onderdelen afwijkend van de – volgens de KB nogal slordige – gravure van Josua Offermans van de eerste drukgang van deze nog zonder betrokkenheid van Snellaert vervaardigde Rammazeijnbijbel. Afwijkend zijn ook de medaillons: nu zit het wapen van Gouda rechts. Links het wapen van Holland en in het midden van de zeven gewesten, nu met het randschrift “Eendracht maeckt macht”. Met zeven meer en minder gehavende kaarten van D.R.M. Mathes uit ca. 1625, gedrukt door Jan Evertsz Cloppenborch uit Amsterdam, zijnde bewerkingen van kaarten van Baptista van Deutecom ca 1689 en Petrus Plancius ca. 1604: Orbis terrarum (wereldkaart, met kleinere en grotere vochtvlek aan rechter- en linkerbovenzijde), Geographische beschryvinge des Paradijs (grote vochtvlek rechtsboven, gekneuterd en inscheuring middenonder), Geographische beschryvinge Israels (donkere vochtvlek linksboven en middenonder ingescheurd), Geographische beschryvinge der heirtochten; zendingsreizen (lichte scheur middenonder), Jeruzalem (middenonder ingescheurd; enkele kleine bruine vlekjes), Geographische beschryvinge des Lands van Beloften (zwaar ingescheurd en beschadigd middenonder) en Handelingen der Apostelen (grote scheur linksboven, zware vlekken links en rechtsboven).
IOANNES DE WERDT, Den dach des gheestelycken levens. Dat is: Een onderwijsinghe in den wegh tot de Christelijcke volmaecktheyt. Bedeylt in vijf deelen, t’Antwerpen bij Iacob Mesens op de Lombaerde Veste, inden gulden Bijbel 1648, 8o, [xi]+790+[xviii] p.
(De auteur, ook wel Johanns de Weert (1605-1667) genoemd, was brigittijn in het klooster van Koudewater of Mariëinwater nabij Rosmalen in Noord-Brabant. Daar was hij tevens novicenmeester. In 1648 moest hij wegens de Vrede van Münster Koudewater verlaten en stichtte hij een klooster in zijn geboorteplaats Hoboken. Dit boek wordt door geen enkele biograaf van hem genoemd. Met fraai gegraveerde titelpagina met S. Augustinus en S. Brigitta ten voeten uit en drie medaillions met S. Reginalus en S. Brigritta Catharina Watstenensis. Midden onderin een met en non en haar engelbewaarder. Bevat in vijf dagdelen verdeeld richtlijnen hoe een geestelijk leven geleid kan worden. In één stevige originele lederen band – dit werk is sons ook inj twee banden gebonden – met vouwelijn over het midden van de rug. Rond stikkertje met getal 16 op voorplat. Op voorste schutblad eigendomsinschrijving: “Gegeven tot Antwerpen den 2 september 1750 in de cappello van Kroonenborg onder de bestieringe der Societeijt Jesu, suster Van Goubergen”).
TURANO VEKITI [ARNOUT KIEVIT], Het Catholyck Memory-Boeck. In welck veel plaetsen soo uyt de H. Schrifture, als uyt de Out-Vaders, die geleeft hebben in de eerste vierhondert jaren na de geboorte Christi worden verhaelt, met verscheyden redenen tot bevestinge van het Catholijkck Apostolijck Roomsch Geloof, Den vijfden druck seer verbetert ende vermeerdert [DM], tot Loven by Bernardyn Maes, in ‘t Groene Kruys, anno1648, 8o, 657+[xvi] p. (Tweede deel, p. 401 t/m 1057)
(Zonder titelpagina, dat waarschijnlijk nooit aanwezig is geweest in dit deel 2. redelijke conditie. Slijtage randen (zijrand voorplat gescheurd), hoeken en rug. Los beschreven schutblad met eigenaarsinschrijving “dese behort an Arent Veltman, wont tot Bolswart” en litanie van allerheiligen; Achterin idem “Dijt buck gehort den burger Ar. Veltman a Bolswart”. Andere schutbladen eveneens beschreven. Binnenwerk verkleurd, scheur (ca 6cm) onderaan pagina 933. Wormga(a)t(je) bovenaan binnenmarge pagina 750 t/m 850. Pagina 566 t/m 570 los en gerafeld aan randen, daarbij een scheur in pp 569/570. Bij het inbinden zijn
stukjes geschreven perkament gebruikt Titelschild vermeldt: “Echo van Arnout van Geluwe” – wat dus niet klopt-, daaronder “Memori deel II”. Maar er is wel een relatie tussen beide auteurs. Nadat Pieter Cabeljauw in zijn boek uit 1650De oude catholycke waerheyt der Ger. Kercke gestelt tegen het nieuw geloof des Pausdomsal enige aantekeningen gemaakt had op hetCatholyck memoryboeckvan de Rotterdamse jurist Arnout Kievit (pseudoniem Turano Vekiti) uit 1624, gaf Cabeljau in 1661 in twee dikke delen in 1661 zijnCatholyck memory-boeckuit, waarin hij de volledige tekst van Vekiti opgenomen heeft en van a tot z voorzien heeft van kritische aantekeningen.Van Geluwe reageerde hier weer op met zijnZeebrandt).
THEODORUS VELIUS, Chroniick van Hoorn, daer in verhaelt werden des selven stadts eerste begin, opcomen en gedenckweerdige geschiedenissen tot op den jare 1630. Mitsgaders vele merckelijcke dingen, die staende den trubbel, en soo voor, als na de selve, deur heel West-Vrieslandt verloopen, en by andere schrijvers overloopen, of immers naulijcx aengeroert zijn. Als mede een corte beschrijvinghe van den teghenwoordigen staet van de stadt, des selven ontwerp: en oock een kort verhael van de geleerde mannen, die sy uytgegeven heeft, midtsgaders de namen van de regenten. Oversien, verbetert, en eensdeels op ’t nieu beschreven deur D. Velius, dr. in de medecijnen tot Hoorn, Derde druck. Hier achter is oock by-gevoeght het Westfrisia A. Th. Velii, overgeset in Nederduytsche versen door I. De Groot I.C. [gravure] Tot Hoorn, gedruckt by Isaac Willemsz. Boeck-drucker op ’t Noordt in ’t Schrijf-boeck anno1648met privilegie voor vijfthien iaren, 4o, [xxvii]+399+[xvi] p.
THEODORUS VELIUS, Westfrisia [gravure], Tot Hoorn gedruckt by Isaac Willemsz. Boeck-drucker op ’t Noordt in ’t Schrijf-boeck anno1648, 4o, [i]+35p.
(Stadsgeschiedenis van Hoorn, waarvan eerste editie in 1604 verscheen. In gave overslaande perkamenten band. In handschrift op de rug: “Beschrijvinge van Hoorn 1648”. Twee van de zeven gravures nog aanwezig: stadsplattegrond en portret Bulius. Portretten Velius, Iunius, Petrus Hogerbetius en Rombout Hogerbetius en de zeeslag van Bossu ontbreken. Enkele kleine wormgaatjes in eerste deel).
TRACTAET VAN VREDE, beslooten den dertighsten januarij deses jegenwoordigen jaers 1648 binnen de stadt van Munster in Westphalen, tusschen den doorluchtighsten en grootmachtigen prince Philips de vierde van dien naem, koningh van Hispagnie etc. ter eenre ende de Hoogh Mogende Heeren Staten Generael van de Geunieerde Nederlanden ter andere zyde [orn.], In ’s Graven-hage by de weduwe, ende erfgenamen van wylen Hillebrant Jacobsz van Wouw, ordinaris druckers van de Ed. Groot Mog. Heeren Staten van Hollandt ende West-Vrieslandt, anno 1648. Met privilegie, 4o, 28p.
(Knuttel 5733. Met de Nederlandse leeuw op het titelblad. Verdrag dat een einde maakte aan de Nederlandse Opstand).
F[RANS] B[ALTENSZ.], Samaritane; ofte spieghel der Godtsvreesentheyt en eerbaerheyt [orn.], Tot Dordrecht, by Frans Baltensz. Boeck-vercooper, woonende by de Nieu-kerckstraet1648, 8o, 51p.
FRANS BALTENSZ., Woordelijcke verklaringhe van thien capittelen in Johanne [orn.], Tot Dordrecht, by Frans Baltensz. Boek-verkooper1648, 8o, 315p.
(Bibliografisch curiosum van een volgeling van David Joris die boekdrukker was. Hij was zoon van een gereformeerd ouderling en kwam in botsing met de kerkenraad van Dordrecht over het uitgeven van dit boekwerkje, dat vervolgens getroffen werd door een verbod van de overheid. De kerkenraad stelde dat hij niet goed bij zijn hoofd was. Over de uitgave van dit boekje doen vele verhalen de ronde. Zo zou het, mogelijk uit protest over het verbod, door de drukker/auteur willekeurig zijn samengesteld op basis van een in stukken gesneden en willekeurig aan elkaar geplakt handschrift. Hoewel verboden, hebben familieleden van de schrijver later een behoorlijke voorraad van het werkje in de erfenis aangetroffen en alsnog verspreid. Op veilingen werd altijd grif betaald voor het boekje, mogelijk vanwege de raadselachtige achtergrond. De warrigheid van de tekst maakt het werk echter volstrekt onleesbaar. Reden waarom er zelfs lange tijd de uitdrukking ‘spreken als Frans Baltensz’ in zwang was als synoniem voor wartaal. Het bandje heeft de originele bruinlederen rug met ribben en titelschildje met “Baltens / Samaritane”. Negentiende-eeuwse gemarmerde platten. Met ex libris van Jean Grand Jean Perrenod Comtesse. Op schutblad handgeschreven en ingeplakte bibliografische details, evenals de aantekening “van de auctie by Alter mey 1817, f. 2.4; kleine pentekening op p.54).
’t SCHAT DER ZIELEN, dat is: het geheele leven ons Heeren Iesu Christi naer de vyer Euangelisten. Naer vervolgh des tijdts by een ghevoeght, in seven stucken verdeelt. Met seer schoone figuren verciert, gesneden door C. van Sichem, voor P.I.P., t’Amsterdam by Pieter I[acobsz] P[aets] 1648, 8o, 788p.
(Met ex libris Cisterciensium in Echt; met eigendomsinschrijving op titelblad; zeer sleetse band, incompleet met veel losse pagina’s. Honderden prenten).
THEODOR CORENHERT. Gravure. Ca. 1649.
(Portret van Dirck Volckertszoon Coornhert, met zijn borst naar rechts gericht en zijn gezicht in de richting van de kijker. In het Franstalige onderschrift wordt vermeld dat Coornhert in 1522 geboren is in Amsterdam en in 1590 stierf in “Dergoude” (Gouda). Gravure van Frans van der Steen (1613-1670), naar een portret van Coornherts leerling Hendrik Goltzius. Afgedrukt door Jan Meyssens (1613-1670).
H[ERBOLDUS] THOMBERGIUS, De cleyne sandt-berch. Van parabolen ende gelijckenissen, uyt de groote Bybel der edelen nature, uyt de H. Schrifture, uyt den historien ende uyt de bevindelijckheyt allen wtlanders ende vreemdelinghen deser werelt, tot opweckinghe ende nadencken by een vergadert [Orn.], Tot Franeker voor Pieter Pieters, boeckvercoper in de vergulden halve Maen anno 1649, 8o, [xi]+452p.
(Tweede druk van een boekje van de remonstrantse predikant Harboldus Thombergius (Thombergen), die van 1599 tot zijn afzetting in 1619 werkzaam was in Gouda. Daar was hij de assistent van Herman Herbers, die grondlegger van de Goudse reformatie. De eerste druk van dit werk verscheen in 1612 teGouda bij Jasper Tournay, boekdrukker aan het pand op de hoek van de Lage Gouwe en Achter de Vismarkt (‘bij de Cralenbrugghe’). In de tweede druk is Thombergius’ opdracht aan de vroedschap van Gouda (met uitvoerig relaas van zijn komst vanuit Hessen naar Holland) niet afgedrukt; alleen zijn voorreden aan de lezer. Eigendomsinschrijving op het voorste schutblad: “G.N. Vissers”. Perkamenten kaft met zwartleren titelschild met titel in goudopdruk op de rug. Kaft en boekblok in goede staat, kaft op de vouw met de rug klein stukje ingescheurd. Lichte waterschade op de snede zichtbaar. Zie overde auteur: Paul H.A.M. Abels, Harboldus Thombergius, een Duitse grondlegger van het Goudse remonstrantisme, in: Tidinge van Die Goude. Tijdschrift Historische Vereniging Die Goude 35 (2017) 148-158).
[AUGUSTINUS VAN THEIJLINGHEN], Op-komste der Neder-landtsche beroerten, door eenen lief-hebber der waerheydt ende der zielen saligheydt, derden druck vermeerdert [orn.], tot Ceulen, na de Copije ghedruckt tot Munster, anno1649 [achterin: Gheprint by my Willem Jacobsz, woonende in S. Anna-straet in Enghelenburgh tot Amsterdam], 16o, 323p.
(Rooms-katholieke kijk op de Nederlandse Opstand. In origineel perkamenten bandje, met op de voorzijde bibliotheeksignatuur met inkt geschreven. Op voorste schutblad in oud handschrift “pater van Theijlinghen”, de auteur. Op achterste schutblad “Jacob Witscas (?) Backer hoort dees boeck toe, maer al die dat opent die convent dient (?)”).
Convoluut
ARNOUDT VAN GELUWE, Het derde deel van den Catholijcken echo, ofte waeren Gentschen weder-galm. Behelsende een korte beschrijvinghe teghen een ghepretendeert ghereformeert sermoon, ghepreekt tot Putte anno 1649 op den 18. Julius door Arnout Vinson, predicant tot Huybergen bij Berghen op den Zoom (…) [Orn.] T’Antwerpen by de weduwe van Jan Cnobbaert, 1649, 8o, [xxiii]+107+[v] p.
(Met achterin advertentie van de drukker met andere titels van Van Geluwe)
CHRISTIAEN VAN PIETERSKERCKE [=ARNOUT VAN GELUWE], Een commediants tonneel, eerst opgherecht door den konstighen bouw-meester Sigismundus Limmer, substituyt bailliu van Hulster-ambacht (…), T’Antwerpen, by de Weduwe van Jan Cnobbaert, 1652, 8o, 85p.
C.V.P.K. [=ARNOUT VAN GELUWE], Den klyf-hamer der Waerheydt, om te vermorselen het tweede leugenachtigh Comediants-thooneel, op een nieuw op=gherecht door Sigismundus Limmer, substituyt bailliu van Hulster-ambacht (…), T’Antwerpen, by de Weduwe van Ian Cnobbaert [z.j. 1653], 8o, 46p.
[ARNOUT VAN GELUWE], Davids slingher teghen Goliath ofte eerste, corte, ende bondighe catholijcke antwoorde op een seker, bedriegelijck, ghereformeert boecksken, uytgegeven binnen Hulst teghen Arnout van Geluwe, door eene predikant van Hulst met name C.G. Het was ghe-intituleert Wtheyscher ofte dwalen Goliath, in welck boecksken den predikant Arnout van Geluwe uytdaeght om in een open velt te komen disputeren. Daerom comt nu den vrymoedigen David met t’sijnen slingher teghen den waen-wijsen Goliath. Dat is den Vlaemschen Boer teghen Cornelius Gendtman, predikant van Hulst, Gedruckt t’Antwerpen by de Weduwe Cnobbaerts 1653, 8o, 75p.
ARNOUDT VAN GELUWE, Het verloren proces ofte reden-kampstrydt tusschen domine Gysbertus Voetius, professoor ende ghereformeert predikent van Vytrecht ende Arnoudt van Geluwe, Vlaemschen Boer. Tot verdedinghe van den Af-ghetrocken Masker over de nieuwe Oversettinghe des Bijbels, van Domine Voetius wederleyt op den gheleenden naem van Iansonium van Goutswaert, ende nu wederom door Van Geluwe verdedight; ghelijck den goedt-jonstighen leser haer naer sien kan, t’Antwerpen by de Weduwe ende Erf-ghenamen van Jan Cnobbart, 1658, 8o, [xvii]+132p.
(Convoluut met vijf werken van de Vlaamse lekenpolemist Arnout van Geluwe, alias de Vlaemsche Boer. Het eerste werk ook in ander convuluut hierna, dan samen met eerste en tweede deel van de Catholijke echo. Twee werkjes verschenen onder het pseudoniem Christiaen van Pieterskercke. In doorleefd origineel zeventiende-eeuws perkamenten bandje, met in oud handschrift op de rug “A. van Geluwe Catholycke Echo”).
[CORNELIS MELYN], Amsterdams tafel-praetje, van wat goets en wat quaets en wat noodichs, Tot Gouda, by Jasper Cornelisz, boeckverkooper woonende op de Cingel, anno 1649. Small 4to (20 x 14 cm). Modern half vellum. [xxi] p.
(Knuttel 6479. De identificatie van de auteur is van Van Doornink. Eerste en enige uitgave van een pamflet over de strijd in Brazilië tussen de West-Indische Compagnie (WIC) en Portugal, in de vorm van een dialoog tussen vier Nederlanders en een barman in een Amsterdamse taverne. Het is een van een reeks anonieme pamfletten die in dat jaar over het onderwerp zijn gepubliceerd. De mannen bespreken het laatste nieuws over Brazilië, onder meer over de Zeeuwse kapers, de suikerhandel, de oprichting van de Portugees-Braziliaanse Compagnie (Companhia Geral para o Estado do Brazil), en de oorzaken van het uitblijven van vrede met de Portugezen. Ze bespreken ook de slechte positie van de WIC en suggereren dat het beter zou zijn om het monopolie van de Compagnie op te heffen en handelaren vrije handel met Brazilië toe te staan. Onderwerp, naam van de drukker/boekverkoper en zijn adres doen vermoeden dat het om een gefingeerde uitgeversnaam gaat en dat het pamflet niet in Gouda, maar in Amsterdam is gedrukt. Van hem zijn ook geen andere werken bekend. In stevig halflinnen bandje. Titelpagina licht gebruind en met kleine vlek in de marge. Met de hand aangebrachte paginanummering, lopend van 75 tot en met 105).
[ANTONIUS ROBERTI], Clavis Homerica, sive Lexicon. Vocabulorum omnium, quae in Iliade Homeri, nec non potissima Odysseae parte continentur. Accedit brevis appendix
de dialectis. Opus primum in Anglia concinnatum, deinde auctum & saepius editum. Nunc tandem summo studio correctius recusum, [DM]Goudae, typis Gulielmi vander Hoevi,1649, 8o, [iv]+403+[lxxviii] p.
(Latijnstalig lexicon over Homerus. ZeldzameGoudsedruk uit de drukkerij van Willem van der Hoeve aan de Peperstraat.In originele perkamenten band, met titel in handschrift op de rug “Clavis Homeric”. Opvallend is dat Van der Hoeve in dit boek het drukkersmerk hergebruikt dat eerder tientallen jaren de titelpagina’s van de boeken van zijnGoudsevoorganger Jasper Tournay sierde. Met deels uitgewiste bibliotheekstempel op omslag).
LUCIUS APULEIUS, Madurensis, Metamorphoseos libri XI, cum notis & amplissimo indice Ioannis Pricaei. Accessit ejusdem index alphabeticus scriptorum qui in Hesychii Greco vocabulario laudantur [DM], Goudae, typis Guilielmi vander Hoeve 1650, 8o, 2 dln., 262+336+337-758+[xxxiii] p.
(Schelmenroman Metamorphose, ook bekend als De Gouden Ezel, van de Berberse schrijver Lucius Apuleius Madaurensis uit de tweede eeuw. Het betreft een fantasierijk, brutaal en humoristisch verhaal over de avonturen van een zekere Lucius, die met magie experimenteert en per ongeluk in een ezel verandert maar zijn menselijke verstand houdt. In deze ‘vermomming’ hoort en ziet hij vele ongewone zaken, tot hij gered wordt op een eerder onverwachte wijze. Het is een raamvertelling, met vele kortere
verhalen, waarvan de langste en bekendste gaat over Amor en Psyche. Dit is de vroegste editie is geannoteerd door Ioannes Pricaeus (John Price, 1600-1676). Deze Britse schrijver studeerde in Oxford, trok naar Europa (Parijs, Wenen, Florence) om uiteindelijk hoogleraar Grieks te worden in Pisa. Gedrukt bij Willem vander Hoeve aan de Peperstraat in Gouda. Met opgevouwen frontispice, gegraveerd door de Goudse graveur Reynier A. van Persyn. Daarop is ook de ezel te zien. Verder een gevouwen portret van
Ioannes Pricaeus (John Price,1600-1676, naar een schilderij van Ludolph de Jongh) van dezelfde hand. Drukkersmerk op titelpagina van Vrouwe Fortuna, eerder gebruikt door de Goudse drukker Jasper Tournay. Vervaagde eigenaarsinschrijving op titelblad. Negentiende-eeuwse harde linnen platten; voorplatten van deel 2 los. Lederen rug met naam auteur “Apuleius en annotist “Pricei”, alsmede “Goudae 1650”. Beide bandjes met exlibris op achterzijde voorplatten: “Olim hujus Collegii scholaris Carleton Green”.
DESID. ERASMI ROTERODAMI, Colloqvia nunc emendatior cum omnium notis, Amstelodami, typis Lodovici Elzevirii1650, 12o, [v]+589+[iii] p.
(Sleetse zakeditie van Erasmus’ populaire colloquia. Origineel lederen bandje. Voorplatten los, rugleer deels los, deels verdwenen; bindwerk stevig. Eigendomsinschrijving eerste schutblad: “Ex libris Philippi Kekerpeni Dokt Oxonibby (?)”. Tweede schutblad; onleesbaar 1791. Titelgravure: Erasmus met twee geleerden aan tafel).
PROTEST van den Brabander aen de lesers van ’t Hollands Praatje [DM] Tot Antwerpen by Hieronymus Verdussen, 1650, 4o, 8p.
(Met originele blauwe omslag. Met fraai vignet op de titelpagina en kleine calvariescène op laatste pagina. Op deze pagina bovenaan een grijze strook. Verdussen is telg uit een roemrucht Vlaams boekdrukkersgeslacht. Bladen wat vlekkerig. Over de aanslag op Amsterdam door Willem II).
STATUTEN, ordonnantien ende costumen van Frieslandt. Ten bevele van de Heeren Staten desselven landts , by een vergadert, gheaugmenteert ende verbetert. Voor de derde mael van nieuws ghedruckt [wapen Friesland] Tot Leeuwarden, bij Gijsbert Sijbes, boeckverkoper , wonende in de Clockstraet, anno1650[achterin: Ghedruckt tot Sneeck , by Gerrit Sweerssz, boeckdrucker wonende op Nyen-Oort, Anno 1650], 8o, [iv]+360+[xxiii]p
(Zonder titelgravure – in kopie toegevoegd – maar met titelpagina. Derde druk (1ste 1602, 2de 1628; met vernieuwd bandje: kartonnen platten en perkamenten rug. In handschrift “Statuten Friesland” en “1650” op de rug. Schoon exemplaar)
GEORGIUS SCHERER, De luytersche mantel: midtsgaders een wederlegh teghen twee luythersche predicanten, ghenaemt Iacob Gerbrandsz. en Alexander Utzinger. Waer in klaer en onwederleggelijck bewesen wert, dat de leere der luytersche, waer in sy met de catholijcke roomsche kerck verschilt, genomen is uyt de oude ketters, die van de ware oude kercke, in de concilien verbannen zijn [Orn.] Tot Brussel, by Ian Mommaert, in de Druckery, anno 1650, 8o, [vi]+578+[xx]p.
(Georg Scherer (1540-1605) was een Oostenrijkse jezuïet en werkte als hofpredikant voor Matthias van Oostenrijk. Dit werk van Scherer werd vertaald in het Nederlands door “een liefhebber van de Roomsche kercke”. In originele perkamenten band; binding los. Lichte vochtringen op titelblad en voorwerk).
JOHANNES BUXDORF, JAN ZOET, Schoole der Jooden. Begrijpende het geheele Joodze geloof en geloofs-oeffening, benevens deszelfs ceremonien, in-zettingen, zeden en gebruiken, even-eens als de zelve, by hen, in ’t openbaer en verborgen, worden gepleegt. Uit hun eige boeken en schriften, meeren-deels den christenen onbekend, grondig, met aanwijzing van ieder boekx plaats en blad, verklaard. Noch een bondig-bericht, van hun toekomende Messia. Mitsgaders een reede-strijd, tusschen een ioode en een christen; daar in het christen geloof verdedigt, het ioodze ongeloof weer-legt en gants vernietigt word [Orn.] t’Amsterdam, gedrukt by Timon Houthaak [achterin: t’Amsterdam, in de drukkery van Tymon Houthaak, op de hoek van de Bieuwe zijds Kolck], voor Nicolaas Fransz., boek-verkooper in de Heere-straat, in ’t acht-kant Ovaal, anno 1650, 12o, [vi]+578+42+[vii] p.
(Buxdorf (1564-1629), de auteur van dit werk, was afkomstig uit Kamen in Westfalen en hoogleraar Hebreeuws in Basel. Dit werk is een Nederlandse vertaling van diens De synagoga Judaica, dat in 1603 voor het eerst verscheen. Vertaler was Jan Zoet, die op het titelblad wordt aangeduid als ‘Amsterdammer’. Buxdorf onderhield goede banden met vooraanstaande joodse geleerden, die hem ook vaak consulteerden. Zij gaven hem de erenaam ‘meester der rabbijnen’. In puntgave originele perkamenten spitselband).
JOHAN VAN DEN SANDE, Kort begrijp der Nederlandtsche historien, waerin ’t begin, voortganck en eynde derselver beroerten en oneenigheden, klaerlijck aengewesen wort (…) tot den jare 1638 duydelijck beschreven. En voorts tot in ’t jaer 1648 met het sluyten en publiceren der vreede geeyndight, [gedruckt by Ioost Hartgers boekverkoper tot Amsterdam, tweede (?) druk],1650, 12o, 696+[xxxii] p.
(Zonder titelpagina, titelgravure en voorwerk; tekst compleet; in origineel perkamenten bandje, met op de rug “Sande, Nederl. Historien”. Met 24 portretgravures (Karel V, Philips II, Alva, Willem van Oranje, Franciscus de Valois, Leicester, Parma, Maurits, Willem Lodewijk, Albertus van Oostenrijk, Spinola, Ernst Casimir, Isabella Clara Eugenia, Philips IV, Frederik Hendrik, Piet Heyn, Hendrik van den Bergh, Henricus Ernestus van Nassau, Fernandus van Oostenrijk, Johan Wolferdt van Brederode, Tromp, Francisco de Melo, Stadhouder Willem II, Leopold, hertog van Oostenrijk) en zes uitvouwbare prenten met historische gebeurtenissen (smeekschrift edelen, aanslag op Naarden, moord op Willem van Oranje, slag bij Nieuwpoort, zeeslag met Tromp en Vrede van Munster) half afgescheurd. Potloodkrassen en tekeningetjes van een kind op achterzijde gravures. Geschiedenis van de Nederlandse Opstand door de raadsheer van het Hof van Friesland, bedoeld als vervolg op het werk van Everardus van Reydt. Eigendomskenmerken van Adriaen de Visse, “Dirck Silvius, gekocht te Rotterdam den 3den augustus 1883”, “Teuntje Visse, geboren den 23 januari 1875”, “Moerdijk den 22. September 1884”.
JACOB TRIGLAND, Kerckelycke geschiedenissen, begrypende de swaere en Bekommerlijcke Geschillen, in de Vereenigde Nederlanden voor-gevallen, met derselver Beslissinge, ende aenmerckingen op de Kerckelycke Historie van Johannes Wtenbogaert. Uyt Authentycke stucken getrouwelijck vergadert, ende op begeerte der Zuyd- en Noort-Hollantsche Synoden uytgegeven, tot nodige onderrichtinge. [gravure] Tot Leyden ghedruckt by Adriaen Wyngaerden, boeckverkooper van de Academie 1650, fol., [ix] +1161 + [xv] p.
(Reactie op Wtenbogaert door de uit Gouda afkomstige contraremonstrant Trigland. Omslag met platen van gemarmerd karton, leren rug met Goud gestempelde opdruk van auteur en titel en vijf ribben; rug aan onderkant afgebrokkeld; titelpagina met klein brandgaatje; eigendomsinschrijving G. Maliepaard. Voorwoord met lichte watervlekken).
CONVOLUUT
ARNOUDT VAN GELUWE, Het licht op den kandelaer ghestelt tot verlichtinghe der niew-ghesinden om lichtelijck te vinden de sichtbare kercke Godts, dewelcke de gheusen segghen vijfthienhondert jaren verborghen gheweest te hebben (…),T’Antwerpen, by de weduwe van J. Cnobbaert, 1650, 8o, [xiv]+80
HERMANNUS TEGULARIUS, Oprecht bericht op seecker boecxken tegen hem verdicht ende uyt-gegeven binnen Gendt, geintituleert Het licht op den kandelaer [Gedruckt naer de copye van Delft by Andries Cloeting], T’Antwerpen, by de weduwe van J. Cnobbaert, 1650, 8o, 14 p.
ARNOUDT VAN GELUWE, De tweede disputatie tusschen Hermannus Tegularius ghepretendeert ghereformeert predicant van Delft in Hollandt, en Arnould van Geluwe, Vlaemschen Boer, woonende tot Ghendt in de Servaen-straet, recht over het Clooster van S. Ioris-Franck. Ofte het Slot voor den onghetoomden mondt (…),T’Antwerpen, by de weduwe van J. Cnobbaert, 1650, 8o, 75 p.
ARNOUDT VAN GELUWE, Den gheestelijcken jaegher van Sampsons vossen, inhoudende hondert ende vijftigh catholijcke vraeghen in ’t licht ghegeven alle nieuw-ghesinde predicanten uyt liefden tot vriendelijcke beandtwoordinghe voorghestelt, T’Antwerpen, by de weduwe van J. Cnobbaert, 1650, 8o, 91
ARNOUDT VAN GELUWE, Kort verhael van een achthien-jarighe Hollandsche reyse, ghewandelt van eenen Vlaemschen Boer, vry laet ghebooren tot Hardoys in Vlaenderen (…) waer naer alle catholijcke jonckheyt sich sal moghen reguleren by alderleye secten, die om hun affairen ende andere nootsaeckelijckheden gaen reysen in nieuw-ghesinde landen. Seer stichtigh ende profijtelijck om [te] lesen voor alle waerheyt-lievende menschen. Door den boven-gheschreven autheur, woonende tot Gent, in d’oude Burgh, recht over het Klaver-bladt, T’Antwerpen, by de weduwe van J. Cnobbaert, 1650, 8o, [xxx]+106 p.
ARNOUDT VAN GELUWE, Belydenisse van Rebecca Broeckaers uyt ’s-Graven-haegh, huys-vrouwe van den eersamen Martinus de Baets (…), T’Antwerpen, by de weduwe van J. Cnobbaert, 1650, 8o, 68 p.
ARNOUDT VAN GELUWE, Kort bericht van ‘tgene ghepasseert is over ’t beroep tot een vriendelijcke conferentie tusschen Adamum vander Hulck ghepretendeert voor-vechter der ghereformeerder religie ende Arnoudt van Geluwe, Vlaemschen Boer, T’Antwerpen, by de weduwe van J. Cnobbaert, 1651, 8o, p.39 p.
ARNOUDT VAN GELUWE, Dobbel slot ofte klare ende waerachtighe ontdeckinghe van eenen verdrayden leughen-gheest, schuylende tot Delft, onder den name van eenen ghepretendeerden ghereformeerden, met name Abraham Willemsen Blijvenborgh, breuck-meester, woonende tot Delft aen den nieuwen langhen Dijck: teghen sijn valsche ontdeckinghe (…),T’Antwerpen, by de weduwe van J. Cnobbaert, 1650, 79 p.
(Convoluut in originele lederen band met zeven werken van de Gentse lekenpolemist Arnout van Geluwe, bijgenaamd de Vlaamsche Boer en een door dezelfde heruitgegeven werkje van zijn Delftse tegenstander Herman Tegularius; rugtekst (sleets) ‘wercken Arnoudt van Geluwe’; met portretten van beiden; de titelpagina van het werkje over zijn achttienjarige Hollandse reis ontbreekt. Van Geluwe woonde 18 jaar in Delft en voelde zich aanvankelijk aangetrokken tot de gereformeerde leer. Hij kreeg hier echter gaandeweg een grote afkeer van en keerde terug naar de Zuidelijke Nederlanden. Daar ontpopte hij zich als een fel bestrijder in woord en geschrift van de gereformeerden, waarbij hij de geuzennaam Vlaamse Boer hanteerde, om zo duidelijk te maken dat zelfs een ongeletterde de gereformeerden de mond kon stoppen. Ex libris Bibliotheek De Krijtberg, Amsterdam).
Convoluut
ARNOUDT VAN GELUWE, Catholijcken echo, ofte waeren Gentschen weder-galm, teghen de valsch-opwerpende stemme van onse daghelijcksche over-komende ghepretendeerde ghereformeerde. Door een kort verhael wat ghepasseert is, in een vlaemsche reyse van drie over-komende Hollandsche vrienden. Het eerste deel. II druck [Vignet] T’Antwerpen by de weduwe van Jan Cnobbaert, 1650, 8o, [xv]+222 p.
(Met op titelpagina in oud handschrift “Ad usum F.G. Gipsen Aug. acquisem Hasselesi” en “Fr. Guilielmus de Lonetun, prior”; jaar van uitgave met pen bewerkt tot 1656).
ARNOUDT VAN GELUWE, Het tweede deel van den Catholijcken echo, ofte waeren Gentschen weder-galm, teghen de daghelijcksche op-werpende stemmen der ghepretendeerde ghereformeerde, behelsende een disputatie teghen twee ghedeputeerde ghereformeerde van Hulst, ghenaemt Monsieur Vanus, ende Sigismundus, subsituyt-bailju van Hulster-ambacht, gheschiedt anno 1649, op den 14. Julij buyten de stadt Hulst op den Clinghe (…) [Orn.] T’Antwerpen by de weduwe van Jan Cnobbaert, 1649, 8o, [xv]+133+[i] p.
ARNOUDT VAN GELUWE, Het derde deel van den Catholijcken echo, ofte waeren Gentschen weder-galm. Behelsende een korte beschrijvinghe teghen een ghepretendeert ghereformeert sermoon, ghepreekt tot Putte anno 1649 op den 18. Julius door Arnout Vinson, predicant tot Huybergen bij Berghen op den Zoom (…) [Orn.] T’Antwerpen by de weduwe van Jan Cnobbaert, 1649, 8o, [xxiii]+107+[v] p.
(Met achterin advertentie van de drukker met andere titels van Van Geluwe)
ARNOUDT VAN GELUWE, Het licht op den kandelaer ghestelt tot verlichtinghe der niew-ghesinden. Om lichtelijck te vinden de sichtbare kercke Godts, dewelcke de Gheusen segghen vijfthien hondert jaren verborghen gheweest te hebben. oprecht bericht Hermanni Tegularii, teghen het licht op den kandelaer. Gedruckt naer de copye van Delft by Andries Cloeting. Oock Het slot op den mondt, voor den onghetoomden Hermannus Tegularius, predikant tot Delft. Alsmede Den gheestelycken iagher van Sampsons Vossen. [Orn.] T’Antwerpen, by de weduwe van J. Cnobbaert, 1650, 8o, [xiv]+80 p.
HERMAN TEGULARIUS, Oprecht bericht op seecker boecxken tegen hem verdicht end uyt-gegeven binnen Gendt: gheontituleert Het licht op den kandelaer [Orn.] t’Antwerpen, by de weduwe van J. Cnobbaert, 1650, 8o, p. 82-94.
(Op titelpagina voorgaande werk wordt vermeld: “Gedruckt naer de copye van Delft by Andries Cloeting”).
ARNOUDT VAN GELUWE, De tweede disputatie tusschen Hermannus Tegularius, ghepretendeert ghereformeert predicant van Delft in Hollandt, ende Arnould van Geluwe, Vlaemschen Boer, woonende tot Ghendt in d Servaen-straet, recht over het Clooster van S. Ioris-Franck. Ofte het slot voor den onghetoomden mondt Hermanni Tegularii, teghen seker infameus boecksken ofte pasquil (…) [Orn.] t’Antwerpen, by de weduwe van J. Cnobbaert, 1650, 8o, p. 98-172.
ARNOUDT VAN GELUWE, Den gheestelijcken jaegher van Sampsons Vossen, inhoudende hondert en vijftigh catholijcke vraeghen, in ’t licht ghegheven alle nieuw-ghesinde predicanten, uyt liefden tot vriendelijcke beantwoordinghe voorghestel, [Orn.] t’Antwerpen, by de weduwe van J. Cnobbaert, 1650, 8o, p. 175-264+[ii] p..
(Convoluut met zes scherp polemisch werken van de Zuid-Nederlandse lekenpolemist Van Geluwe, bijgenaamd de Vlaamsche Boer, onder meer tegen een predikant uit Delft, waar hij achttien jaar woonde. Van deze predikant is ook integraal diens verweerschrift opgenomen, dat in Delft werd gedrukt, maar alleen in deze herdruk bewaard is gebleven. Met op voorste schutbladen bibliotheekstempels en signaturen van de “Bibliothek Theol. Collge S.J. Maastricht” en stempel “Deleantur”. Band met kartonnen platten en linnen rug. Op de rug in gouden letters “Gentschen weder-galm” en met pen het jaartal 1656.)
ADAM OLEARIUS, Beschrijvingh van de nieuwe Parciaensche, ofte Orientaelsche reyse, welck door gelegentheyt van een Holsteynsche ambassade, aen den koningh in Persien geschiet is. Waerinne de gelegentheyt der
plaetsen en landen, door welcke de reyse gegaen is, als voornamelijck Ruslant, Tartarien en Persien. Mitsgaders derselver inwoonders, nature, leven, wesen en religie, vlytigh beschreven is. In ‘t Hoogh-duyts beschreven door mr. Adamus Olearius, van Ascherleven uyt Saxen, mathematicu van ‘t vorstelijk Schleswijk Holsteynsche Hof. Ende nu in onse tael overgeset door Dirck van Wageninge. Met register verbetert, en kopere platen verciert [orn.], t’Amsterdam, voor Jacob Benjamyn, boeck-verkooper op de hoeck vande Raem-steegh achter d’Appel-markt, anno 1651 [achterin: Gedruckt by Adriaen Roest op de Zee-dijck, by de Water-poorts-steegh, 1651], 8o, [xiv]+686p.
JOHAN ALBRECHT VAN MANDELSLOW, Hier volght het schrijven van den Wel-Ed. Getrouwen en Vesten Johan Albrecht van Mandelslow, welck hy uyt ‘t Eyland Madagascar aen mr. Adamus Olearius gedaen heeft, in welcken hy sijn reyse uyt Persien nae Oost-Indien, door den Oceanus, sumarischer wijse verhaelt [vignet] t’Amsterdam gedruckt voor Jacob Benjemin, 1651, 8o, 52p.
(Beschrijving van twee reizen van gezantschappen van de hertog van Sleeswijk-Holstein naar Rusland in 1633-1634 en Perzië in 1635-1637, geschreven door Adam Ölschlager (Olearius). Twee delen in één – origineel perkamenten – band met overslaand – wat sleets – vellum. Schutblad vernieuwd. Breukje in rug; daarop vervaagde titel in handschrift. Titelgravure met kaart en portretten. Lichte vochtvlek. Met 4 gravures, waarvan drie uitvouwbaar: audiëntie voor de Groot-Vorst tsaar Michael Faedorowits Romanov (Michael I), Audiëntie bij de koning van Perzië, sjah Safi, het Russische alfabet en het Arabisch, Perzisch en Turkse alfabet. Bovendien 5 (van 6) portretten: hertog Frederik III van Sleeswijk-Holstein, auteur Olearius, gezant Philippus Crusius, gezant Otto Brugman en tsaar Michael Faedorowits. Het portretje van sjah Safi ontbreekt. Tekst compleet. Bladzijden met kleine vochtvlekjes in de marge. Over het tweede werkje in deze band wordt op de titelpagina van het hoofdwerk ook nog vermeld dat het verslag van Van Mandeslow ook een kort bericht bevat “van de tegenwoordige gelegentheyt van ‘t uyterste Orientaelsche koningh-rijck China”. Met voorin register van onderwerpen en bezochte locaties).
BIBLIA SACRA, sive Testamentum Vetus. Ab Im. Tremmellio et Fr. Iunio ex Hebraeo Latine redditum. Et Testamentum Novum à Theod. Beza è Graeco in Latinum versum [DM] Amstelaedami, typis Ioanis Blaeu, sumptibus Societatis 1651, 12o, [ii]+895p.
(Met gegraveerde titelpagina en een voorwoord van Andres Rivet. In bruine lederen band; platten gewreven; met goudversiering op de platten en rood tekstschildje met “Biblia). Rood op snee).
EPISTELEN ENDE EVANGELIEN. Soo op de sondaghen als op de heyligh-daghen des gehelen iaers in den dienst der H. Misse gelesen worden [Afb.] T’Antwerpen, by Cornelis Woons, op de Melck-mert inde Sterre, anno 1651, 12o, 244+[vi] p.
EVANGELIEN die in de Vasten van veertigh daghen in de Heylighe Catholijcke Roomsche Kercke in den dienst der H. Misse ghelesen worden [Afb.], [zonder impressum, 1651],12o, [lxxii] p.
(Volksbijbeltje, uitgegeven met een consent van Petrus Coens, censor van het bisdom Antwerpen in 1626. Met twee houtsnedes op de titelbladen: Jezus tussen de discipelen en het kruis met alle martelwerktuigen. Op de laatste bladzijden een Calvari-houtsnede. Bandje met broderie-omslag. Pagina’s goud-op-snee).
CONRADUS VORSTIUS, Klaer ende onpartijdigh bericht, van de vijf strijdige poincten aengaende de Prædestinatie Godes, soo als die uyt de Heyl. Schrifture van de Remonstranten ende Contra-Remonstranten gemeynlijck bewesen worden, nevens volkomen antwoordt op de principale objectien der Contra-Remonstranten [verderop luidt de titel: Gewissen doodt-steeck der Calviniaenscher Prædestinatie, met haren ghevolghe] [orn.] Gedruckt [s.l., s.n.] in ’t iaer ons Heeren 1651, 8o, [xiv]+136+[vii]p.
GUERNERUS VORSTIUS, Nootsaeckelijcke censure ende wederlegginge van de nootsaeckelycke waerheydt, voorgesteld door Arnoldum Hachtinchium, predikant binnen de stadt Dokkum, [orn.], Silvae-Ducis, apud Joannem Schifferum 1652, 8o, 64p.
(Geschriften van Conradus Vorstius (1569-1622) en Guernerus Vorstius, (1612-1682), uitgegeven door laatstgenoemde. Het eerste werk verscheen oorspronkelijk in 1620, anoniem en ook zonder vermelding van drukker (Tournay?), onder de titel Ghewissen doodtsteeck der calviniaenscher predestinatie, met de ironische vermelding op het titelblad dat het werk was uitgegeven op gezag van de Kerk en de Synode van Dordrecht. De heruitgave uit 1651 bevat een “Certificatie van de veranderde of contra-remonstrantsche Magistraat der Stede van der Goude” van 20 juli 1619. Hier wordt aangegeven dat Vorstius – nadat zijn benoeming tot hoogleraar theologie in Leiden als opvolger van Arminius niet door was gegaan wegens verdenkingen van onrechtzinnigheid – vanaf mei 1612 met goedkeuring van de staten van Holland zich met zijn gezin in Gouda gevestigde. Gedurende zeven jaar en drie maanden gedroeg hij zich daar voorbeeldig. In het tweede werk reageert zijn zoon op het geschrift Verantwoordinge van de nootsaekelijke Waerheydt uit 1655, van de Friese predikant Arnoldus Hachtingium, die een fanatiek bestrijder van het remonstrantisme was. In originele perkamenten band. Voorste schutblad ontbreekt).
ARNOUDT VAN GELUWE (“Vlaemschen Boer”), Het afghetrocken masscher van het vermomde louter woord Gods, waarin hij de trouweloosheit van de Nieuwe Geuzen-Bijbel uijtlegghers aantoont. Te Gent 1651 [T’Antwerpen, by de weduwe van Jan Cnobbaert, 1652], 8o, [xxx]+707 + [xxi]
(Kritiek van lekenpolemist op Statenvertaling. Titelpagina ontbreekt, vervangen door negentiende-eeuwse titelpagina met aangepaste titel, onjuiste datering en plaats van uitgave. Ook opdracht ontbreekt. Vouwblad met portret van auteur (2x), Calvijn en een ‘nieu gereformeert predikant’ voorin. Zonder portret van auteur. Linnen band. Eigendomsstempels prof. Dr. K. Schilder uit Kampen. Enigszins los in de band. Enkele eigentijdse kanttekeningen).
ARNOUDT VAN GELUWE (“Vlaemschen Boer”), Den afghetrocken masscher van het vermomdt ghereformeerdt louter woordt Godes, waer onder dat ghevonden zijn 188, merckelijcke trouweloose mis-slaghen, die de Staeten Bijbel-Oversetters begaen hebben, bestaende in ’t af ende toe-doen, verkorten en verlanghen van Godes Woordt, ende hoe sy daer 9391 nieuwe menschelijcke verdichte woorden tusschen inghesaeyt hebben, klaer ten toon ghestelt op het tooneel des wereldts. T’Antwerpen, by de weduwe van Jan Cnobbaert, 1652, 8o, [xxxiv]+707 + [xxi]p.
(Kritiek van lekenpolemist op Statenvertaling. Met portret van auteur. Vouwblad met portret van o.a. Calvijn ontbreekt. Sterke kalfsleren band. Eigendomsstempels Theologisch College Jezuïeten Maastricht en Jezuïeten Nijmegen. Eerste pagina’s hersteld).
ARNOUDT VAN GELUWE (“Vlaemschen Boer”), Den afghetrocken masscher van het vermomdt ghereformeerdt louter woordt Godes, waer onder dat ghevonden zijn 188, merckelijcke trouweloose mis-slaghen, die de Staeten Bijbel-Oversetters begaen hebben, bestaende in ’t af ende toe-doen, verkorten en verlanghen van Godes Woordt, ende hoe sy daer 9391 nieuwe menschelijcke verdichte woorden tusschen inghesaeyt hebben, klaer ten toon ghestelt op het tooneel des wereldts. T’Antwerpen, by de weduwe van Jan Cnobbaert, 1652, 8o, [xxxiv]+707 + [xxi]p.
(Kritiek van lekenpolemist op Statenvertaling, in de vorm van een gesprek tussen een boer en vier Hollanders. Editie zonder het portret van de auteur (zat er nooit in). Vouwblad met portret van o.a. Calvijn ontbreekt. In parkamenten omslagband. Rug wat los).
ADRIANUS CROMMIUS, Centvm qvinqvaginta psalmi Davidici svccincta paraphrasi explicati, editio tertia [Drukkersmerk], Antverpiae, Apud Cornelium Woons, sub signo Stellae aurex, Anno 1652, 8o, [xii]+124+[i] p.
(In fraai perkamenten bandje. Titel in handschrift op de rug. Bibliotheekstempels op voorplatten en schutblad (jezuïetencollegeMaastricht). Adrianus Crommius of Crom werd te Oirschot geboren rond 1590. Hij studeerde aan het Jezuïetencollege te Antwerpen (humaniora) en vervolgens filosofie (= artes) in Douai, eveneens bij de Jezuïeten, waarna hij in 1609 in de orde intrad. Was wellicht werkzaam aan het Jezuïetencollege in Roermond, en kwam daarna naar Leuven. Hij doceerde achtereenvolgens filosofie, H. Schrift en Hebreeuws (1619 – 1630) en scholastieke theologie (1630-1632) aan het Jezuïetencollege te Leuven en werd toen prefect van de hogere studies aldaar. Hij overleed op 11 mei 1651. Hij vervaardigde theses over diverse bijbelboeken en, in het Nederlands, een tractaat over de paus (Van de opperhoofdigheyt petri) onder het anagram Casimirus Dousman (Antwerpen, 1634; later ook in Amsterdam gedrukt). Crommius werd om zijn stichtelijke levenswandel geroemd).
NAERDERE UNIE, in ’s Graven-hage op de Groote Zale van ’t Hoff van Hollant den 21. Aug. 1651 geslooten. Den tweeden druck. Grootelijcks vermeerdert en verbetert, als in het navolgenden register te sien is [orn.] Tot Arnhem by Jacob van Biesen, Ordinaris Drucker van den Ed. Hove van Gelderlandt, anno 1652, 12º, [xii] + 358 p.
(Verslag van het verhandelde tijdens de Grote Vergadering van de Staten-Generaal tussen 18 januari en 21 augustus 1651, onder voorzitterschap van Hollands raadspensionaris Jacob Cats. Doel van de bijeenkomst was tot een akkoord te komen over de Unie, de religie en het leger. Exemplaar uit bibliotheek prof. L.J. Rogier en daarna van prof.dr. M.G. Spiertz. Origineel perkamenten bandje met in handschrift op de rug “Nadere Unie van 1656 (sic!) etc.”.Op schutblad stempel “L.J. Rogier Kronenburgersingel 12 Nijmegen” en enkele aantekeningen in potlood).
A[RNOUDT] V[AN] G[ELUWE], Den rampsalighen val van den afgodt Dagon door de tegenwoordigheyt van d’Arcke des Heeren in ghelijckenisse ghestelt door dese korte wederlegginghe van den ghereformeerden Heidelberghschen Catechismus, waerin klaer bewesen wort, hoe tastelijck de gereformeerde predikanten d’eenvoudighe jonckheyt van den oprechten aerdt der liefde, die men Godt en sijnen naesten schuldigh is, soecken af te leyden door hun Godt-hatende leere van den Catechismus. T’Antwerpen ghedruckt by de weduwe van Ian Cnobbaert 1653, ende men vint se oock te koop te Gendt by den autheur in d’ Ouburch, [18], 351 [=361] [7] p.
… (Kritiek van lekenpolemist op de Heidelbergse Catechismus. Met portret van auteur en gravure van het vernielde beeld van Dagon. Originele, overslaande perkamenten band, met op de rug in handschrift “Dagons val” . Eigendomsstempels residentiae Culemburgensis S.J. en Ex libris Carmelis Noviomagensis).
[MARTINUS BINNART], Biglotton sive dictionarium Teutonico Latinum novum. Omnibus editionibus longè perfectius et emendatius, et incipientis progredient, tisq juventutis utilitati multo accommodates, Ultajecti, typis Theodori ab Ackersdyck et Gisberti à Zyll, 1654, fol. [iv]+ongepagineerd
(Latijns woordenboek, met gegraveerde titelpagina en voorwoord: “Dem autheur ende drucker aen alle verstandige meesters”. In originele spitselband met overslaand perkament. Op de rug in oud handschrift “Dictionarium”).
NOODIGE VERANTWOORDINGE voor den Vrolijcken Demokrijt. Over eenige beschuldingen tegen hem gedaan in een blad papier dat genaamt is Bondige verantwoordinge, van de Resolutue by de Broeders Diaconen genomen Met eenige aanmerkingen over een libel, genaamt Onpaertijdig bericht. Om te doen zien eenige vreemde en onchristelijke handelingen van eenige predicanten, ouderlingen en voornamelijk diaconen van de Remonstrantsche Gemeynte tot Rotterdam, Ter Goude voor Jan Waerts en zijn medestanders. 1655, 4o, 48 p.
(Knuttel 7697; Pamflet zou in Gouda gedrukt zijn, maar zonder vermelding van drukker. Inhoud betreft conflict binnen remonstrantse gemeente van Rotterdam. Grote vochtvlek op titelblad; omslag alleen aan achterzijde. KB bezit slechts exemplaar met eerste gedeelte).
PUBLICATIE, gedaen van den Stadt-huyse t’Utrecht, aen-gaende de Kloppen, Utrecht 1655, 4o, [ii]p.
(Bepaling tegen toenemend aantal vrouwen die men “Quesels, Jesuiterssen, Geestelijcke Dochters, Clop-susteren ofte Cloppen” noemt. Uitgevaardigd op 28 november 1655).
PLACAET, van de Heeren Staten van Hollandt ende West-Vrieslandt tegens het testeren ten behoeve van geestelijcke ofte andere paus-gesinde gheordende persoonen ofte gheseyde geestelijcke armengestichten ofte godts-huysen etc. [wapen van Holland] In ’s-Graven-hage by de weduwe, ende erfgenamen van wylen Hillebrandt Iacobsz van Wouw, ordinaris druckers vande Ed. Groot Mog. Heeren Staten van Hollandt ende West-Vrieslandt, anno 1655, 4o, 10 p.
(Verbod om geld of goederen na te laten aan de rooms-katholieke geestelijkheid).
JACOBUS RAPS, Het leven van den H. vader Franciscus ende der voornaemste heylighen, salighen, ende Godt-vruchtighen van sijnen derden Reghel [afb. -Franciscus] Tot Brussel, by François Vivien, ghesworen boeck-drucker, 1655, 8o, [xiii]+563+[iii]p.
(Heiligenlevens van Franciscus en diverse franciscanen, beschreven door pater Jacobus Raps, gardiaan (overste) van het minderbroeder- of franciscanenklooster te Brussel. Met fraaie frontispice van de aanbidding van Franciscus. Op het titelblad een kleine gravure van Franciscus als goede herder. In originele omslaande perkamenten band. Titel in handschrift vervaagd op de rug).
ARNOUDT VAN GELUWE, Eerste deel [van 3] over de ontledinghe van dry verscheyden nieuw-ghereformeerde martelaers boecken, ofte reden-kamp-strydt tusschen de Lutheriaenen, Calvinisten, ende Weder-doopers, T’Antwerpen by de weduwe ende erf-ghenamen van Jan Cnobbaert, 1656, 4o, [xxxviii]+426+[xi] p.
(3 delen in 1 band. Zeldzaam polemisch werk tegen protestantse martelaarsboeken door de lekenschrijver en polemist Aernout van Geluwe. In het werk bestrijd Van Geluwe het martelaarsboek van Mellinus en andere protestantse martelaarsboeken in de vorm van samenspraken, gedichten, stukken proza en dialogen. Hierbij bewijst hij dat de protestanten zich 67 pausen, 214 bisschoppen en 5626 kloosterlingen en monniken geheel ten onrechte toe-eigenenen dat deze martelaren rooms-katholiek en niet gereformeerd zijn gestorven. Geïllustreerd met een titelprent en 21 opmerkelijke gravures waarvan 2 uitvouwbaar. De gravures zijn voorzien van ironische bij- en onderschriften om de tegenstanders belachelijk te maken).
ARENOUT VAN GELUWE, Corte antwoorde op een onschriftmatige gereformeerde vrage raeckende het H. Sacrament des autaers, Gedruckt voor den autheur, vrij boeck verkooper tot Ghent in de Oubrucht [achterin: Gandavi, typis Maximiliani Graet], 1657, 8o, [xxiv] + 153 (=143) + [1] p.
[ARENOUT VAN GELUWE], Veerthien stercke beweegh-redenen vanden Godt-saligen uytganck, van ses-en-vijftich Gereformeerde, Godt-minnende herten, uyt het nieuwe Gereformeerde Babylon: die haer tot de Heylighe, Roomsche, Apostolijcke, Alghemeyne Kercke, nu cortelinghe begheven hebben. Tot waerschouwinghe van alle de ghene die noch doolende sijn, T’Antwerpen by Michiel Cnobbaert. Ende men vintse te coope te Ghendt by den autheur 1657, 8o, [xvi]+79+[1] p.
(Twee werkjes van de Vlaamse leken-polemist, bijgenaamd ‘De Vlaemsche Boer’, in één modern lederen bandje; schutblad van eerste werkje ontbreekt, papier bruinig en vlekkerig; gaaf exemplaar; Bibliotheekzegel en –stempel Bibliotheek Brakkenstein).
DE REGELS EN BESLUYTEN van het alderheylighste ende alghemeyn Concili van Trente. Gehouden onder de pausen, Paulus den III, Julius den III ende Pius den IV. Getrouwelijk van nieuws overgezet uyt den Latijnschen druck, voortgebracht uyt de Druckery van Plantijn t’Antwerpen 1615. Door N.S.P.A.. Tot Antwerpen by Balthasar Moretus, anno 1657. Men vindt se te koop by Ioachim van Metelen in de 4 Evangelisten tot Amsterdam.
(Besluiten van het Concilie van Trente. Met gegraveerde titelpagina. Gaaf perkamenten bandje, ingebonden met stroken van een Middeleeuws manuscript. Schutbladeren gehavend, met bibliotheekstempel Canisianum Maastricht. Enkele vochtvlekken. Eigendomskenmerk achterin van “J. Bolsius 1777”).
ZACHARIAS URSINUS, JOHANNES SPILJARDUS, Schat-boeck der verklaringen over den Nederlandschen Catechismus, uyt de Latijnsche lessen van dr. Zacharias Ursinus, op-gemaeckt van dr. David Pareus, vertaet, ende met tafelen, etc. verlicht, door dr. Festus Hommius. Nu van nieuws oversien ende nevens het stellen der Schriftuer-plaetsen na de publijcke oversettinge verrijckt met toe-eygeninge; item met Schriftmatighe harmonie der Nederlandsche Gheloofs-formuliere; als mede met noch twee registers, etc. door Johannes Spiljardus [DM] t’Amsteldam, by Joannes van Ravesteyn, boeck-verkooper op ’t Water in ’t Schrijf-boeck anno 1657[Achterin staat vermeld: TotGouda, gedruckt by Willem vander Hoeve, woonende in de Peper-straet inde vergulde Wereld, Anno 1657], 2 dln. in één band, gr 4o, [ilvi]+565+[xii]+466+[xxiv] p.
(Compleet, met titelprent en pagina met vier auteursgravures – Ursinus, Pareus, Festus Hommius en Spiljardus – opnieuw gebonden met kunstleren rug en kartonnen platten. Zeer goed boekblok, wat vlekkerig op eind. Vanaf fol 167 deel 2 tot eind een paar wormgaatjes buiten de tekst. Klein asgaatje in fol. 60 deel 2, mist 2 letters, maar niet zinstorend. Hapje uit folio 121 deel 1, zonder tekstverlies. Verder keurig, met watermerken in grote delen van het boekblok).
ZACHARIAS URSINUS, JOHANNES SPILJARDUS, Schat-boeck der verklaringen over den Nederlandschen Catechismus, uyt de Latijnsche lessen van dr. Zacharias Ursinus, op-gemaeckt van dr. David Pareus, vertaet, ende met tafelen, etc. verlicht, door dr. Festus Hommius. Nu van nieuws oversien ende nevens het stellen der Schriftuer-plaetsen na de publijcke oversettinge verrijckt met toe-eygeninge; item met Schriftmatighe harmonie der Nederlandsche Gheloofs-formuliere; als mede met noch twee registers, etc. door Johannes Spiljardus [DM] t’Amsteldam, by Joannes van Ravesteyn, boeck-verkooper op ’t Water in ’t Schrijf-boeck anno 1657 [Achterin staat vermeld: Tot Gouda, gedruckt by Willem vander Hoeve, woonende in de Peper-straet inde vergulde Wereld, Anno 1657], 2 dln. in één band, gr 4o, [ilvi]+565+[xii]+466+[xxiv] p.
(Compleet, met titelprent en pagina met vier auteursgravures – Ursinus, Pareus, Festus Hommius en Spiljardus – In originele perkamenten band, vergeeld en met gebruikssporen. Oorspronkelijk twee boekklemmen, vervangen door 1 koperen slot. Boekblok vochtvlekkerig, rug licht gebroken, gravures nog gaaf. Eigenaarsinschrijving van Gerrit Jan Oldewaterink uit Brucht, een buurtschap bij Hardenberg, gedateerd 19 december 1815).
[HENRICUS SLATIUS], De gepredestineerde dief, ofte een t’samensprekinge, gehouden tusschen een predikant der Calvinus-gesinde ende een dief, die verwesen was om te sterven, [afb.] Gedruckt nae de copye tot Frederick-stadt [1658], 8o, [iv]+37p.
[JOHANNES ARNOLDI CORVINUS], De bekeeringe van den gepredestineerden dief. Of tweede t’samensprekinge, ghehouden tusschen een remonstrants-ghesinde predicant in ’t habijt van een metzelaer ende een dief die verweesen was om te sterven [Orn.] Ghedruckt in ’t West-ende van ’s-Graven-haghe voor Jan Alleman in ’t negen-en-dertighste jaer der Dortscher Reformatie [=1658], 8o, [1]+82p.
(Late editie van een van de bekendste pamfletten uit de Bestandstwisten; oorspronkelijk uit 1619. De auteur, Henricus Slatius (1585-1623) was een van de felste remonstranten en is enkele jaren later ter dood veroordeeld wegens betrokkenheid bij een complot om prins Maurits te vermoorden. Tekstueel ongewijzigd, maar met fraaie illustratie op de titelpagina. Samengebonden met een vervolg op dit werk, geschreven door de remonstrantse predikant Hendrick Arentsz Corvinus (Ravens). Een eerdere editie van dit werk verscheen in 1622. In eenvoudige papieren omslag. Titelpagina van het eerste werk met enkele vochtvlekken bovenaan, net als eerste pagina’s; p.35-50 in tweede deel ook vochtvlekkerig; enkele van deze en laatste pagina’s van het dit werk rechts onderaan hoekje afgescheurd; zonder tekstverlies).
REYNERUS SNOYGOUDANUS, Davidis vatis regii Psalterium paraphrasticum post laborem Rayneri Snoygoudani ex recentioribus hujus aevi scriptoribus illustratum. Additum est opusculum S. Athanasii de Psalmorum intellectu. Praeterea accedunt Psalmis singulis Orationes & argumenta Psalmorum [afb.] Coloniae Agrippinae, Apud Petrum Henningium juniorem 1658, 16o, [xxii]+666 p. [foutief 669 genummerd]
(Zeldzame Keulse editie van een veelvuldig herdrukt psalmencommentaar van Reynier Snoy uit Gouda. Betreft letterlijke herdruk – inclusief de vele fouten in de paginering – van de editie die de vader van de drukker, Petrus Henning senior, in 1616 het licht liet zien. Niet vermeld in inventarisatie van de vele drukken van dit werk van B & M.E. de Graaf (1968). Fraai vignet op titelpagina met afbeelding van koning David. Halflederen band. Titelpagina bij restauratie strak op schutblad gebonden waardoor sommige letters links op de pagina niet te zien zijn. Binnenwerk zeer gaaf. Op de rug in gouden letters “Rayneri Snoygoudani Psalterium paraphrasicum”. Bibliotheekstempels op schutblad en keerzijde titelpagina van “Bibliotheca Congr.SS. Red. Bruxellis”).
[PRIJSBAND GOUDA] [CORNELIUS SCHREVELIUS, D. Junii Juvenalis et Auli Persii Flacci Satyriæ. Cum veteris scholiastae & variorum commentariis, Lugduno Batavorum Franciscum Hackium ao. 1658], 4o, [xiv]+604+[xlii]p.
(In parkamenten band, met op de rug in oud handschrift “Juvenalis variorum”. Op het voorplat is de naam G. AB HARTICVELT ingestempeld en op de achterzijde GOVDA 1669. Titelblad en titelgravure van Goudse graveur Reijnier Perseijn ontbreken. Andere edities uit 1658 hebben 638 pagina’s tekst. Op schutblad bibliotheekstempel “Bibliotheca Coll. S. Rumbold Mechl”, het Romboudcollege in Mechelen. Verder in oud handschrift “Consent van Meenen” en “P.J. Lauwers de Boon 1898”).
IACOBUS MARCHANTIUS, Hortus Pastorum in quo continetur omnis doctrina fidei et morum, Coloniae Agrippinae, sumptibus Petri Henningij 1658, 4o, [x]+1360+[xxxi]p.
(Theologisch werk van de katholieke theoloog Jacques Marchant uit Leuven, 1585-1648; Exemplaar uit Redemptoristenklooster Den Bosch; fraaie titelgravure met Petrus en Paulus geeft 1658 aan, het impressum van drukker Petrus Hennig meldt 1648 (achterin: Impressus Coloniae Agrippinae; Apud Petrum Hilden, typographum, sub signo S. Petri, in Parochia S. Pauli. Sumptibus Petri Henningii, bibliop. Sub signo Cuniculi in eadem Parochia S. Pauli juxta Ecclesiam Majorem S. Peter, Anno M.DC.IIL; Henning is dus de boekhandelaar en Petrus Hilden de drukker) gesleten, maar fraai geblindstempelde leren band; rug door het vele gebruik gebroken; gesleten schildje met titel; een pagina in register los).
PETRUS DE WITTE, Wederlegginge der sociniaensche dwalingen. Den tweede druck, verbetert en vermeerdert [DM] t’Amsteldam, by Johannes van Ravesteyn, boeck-verkooper op ’t Water, in ’t Schrijf-boeck 1658, 8o, [xxxvi]+491+[xvi] p.
(De socinianen, aanhangers van de Italiaan Faustus Socinus (1539-1604) loochenden de kruisdood van Christus en de goddelijke drie-eenheid. De auteur is predikant in Leiden. In vervuild perkamenten bandje; titel in handschrift op de rug, maar vervaagd. Rug los van boekblok).
Convoluut
ARNOUT VAN GELUWE, Het verloren proces, ofte reden-kamp-strydt tusschen domine Gysbertus Voetius, Professoor ende ghereformeert Predikant van Uytrecht ende Arnoudt van Geluwe, Vlaemschen Boer: tot verdedinghe vanden Af-ghetrocken Masker over de nieuwe Oversettinghe des Bijbels, van Domine Voetius wederleyt op den gheleenden naem van Iansonium van Goutswaert, ende nu wederom door Van Geluwe verdedight; ghelijck den goedt-jonstighen leser hier naer sien kan, t’Antwerpen by de Weduwe ende Erf-ghenaemen van Jan Cnobbaert 1658, 8°, [xvi]+132p
(Bibliotheekstempel kapucijnersop schutblad. De laatste bladen van dit werk zijn verkeerd gebonden na p. 130; op titelblad in oud handschrift enkele eigendomsinschrijvingen: doorgehaald is: “hic liber mihi interviens aequitetat hazebrouw 1658; Johannes Wouters credu [?]” en “Ex liberalis done [?] Matheus Wouters fratris mei” en onderaan “depost Phauzeins aen [?] P. Wets”).
A[RNOUT] V[AN] G[ELUWE], VLAEMSCHEN BOER, Den rampsalighen val vanden afgodt Dagon door de tegenwoordigheyt van d’Arcke des Heeren, in ghelijckenisse ghestelt door dese korte wederlegginghe van den Ghereformeerden Heydelberghschen Catechismus, t’Antwerpen ghedruckt by de Weduwe van Ian Cnobbaert 1653 [Ende men vintse te koop te Gendt by den Autheur ind’Ouburch, 8°, [xvi]+351+[vii]p.
ARNOUT VAN GELUWE, Den blyden waerhheydt-sprekenden Vlaemschen nachtegael, ghestelt teghen eenen droeven Godts-lasterlijcken Hollandtschen koeckoeck-sangh, onlanghs droef-gheestigh ghesonghen inde wijdt-vermaerde Stadt van Harlem, door een onbekenden vriendt, die sich schaemt om sijnen naem gheheel uyt te drucken, moghelijck om sijn grove leughens ende lasteringhe, dan hy spelt sijnen naem aldus: A.I.V.A., ende nu wederleyt, [DM], t’Antwerpen, by de Weduwe van Jan Cnobbaert, 1657, 8°, [xv]+76p. [onbreekt p.3-4]
A[RNOUT] V[AN] G[ELUWE], Het Goddelyck trompet over Hollant ofte den grouwelycken Hollantschen donder-slagh, dat is, een onverwachte, korte ende straffe Goddelijcke aensprake tot alle Ghereformeerde Predikanten van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslandt, door een schrickelijck oordeel Godts, ofte donderende stemme Godts ghedondert op den 12. October 1654 uyt het Magazijn ofte Secreet van Hollandt tot Delft. Eerst beschreven door Pieter de Wit, predikant tot Delft, end daer naer door A.V.G. eenighe blinde mis-slaghen aen-ghewesen met een kort verhael hoe drij Hollandtsche Gereformeerde vrouwen haeren predikant De Wit aenghesocht hebben om verklaeringhe op sijn boecksken, seer speculatief om te lesen, hoe verleghen den predikant staet om sijn Ghereformeerde susters tevreden te stellen, [Orn.] Tot Ruremonde, by Iaspar du Prez [Gaspar du Pree], anno 1655, 8°, [xvii]+101+[i]p.
ARNOUT VAN GELUWE, Een onverwinnelycke Schrift-matighe Roomsche Catholycke belydenisse des gheloofs, van Godt den Vader, Godt den Soon,Godt en H. Gheest, den kinder-doop, ende van het wettelijck eedt-sweeren, ende van het ampt der Christelijcke Overivheydy, ofte een Schrift-matighe teghen-ghift, ghesteldt teghen de onschriftmatighe belijdenisse der Nieuwghesinde Weder-dooperen […], [Orn.], T’Antwerpen, by de Weduwe van Jan Cnobbaert, anno 1654, 8°, [xx]+144p.
(Convoluut met vijf werken van Arnout van Geluwe, samengebonden in vol perkament uit de tijd, vervuild, met omgekrulde omslagstroken. Op de rug “Aernoudt van Geluwe 1766”. Op het eerste schutblad eigendomsinschrijving “Ex libris J.G.Z. Platevoet” en “De Hulster, 1766”. Aan de binnenzijde van dit half vastgeplakte schutblad is nog een andere eigendomsinschrijving te lezen uit 1659 (uit eerder band?) van een Augustijner pater. Op de laatste pagina van het vijfde werk in oud handschrift eigendomsinschrijving: “behoort tot Phauzeins, alsnu aen J.Swets [?]. In deze bundel zijn fameuze reactie op de preek van ds. Petrus de Wit op de Delftse kruitontploffing van 1654, de zogeheten Delftse Donderslagh. Van deze zeer zeldzame Roermondse druk kent de STCN slechts één exemplaar, in de UB Utrecht. Deze lekenpolemist probeerde de gereformeerden terug tot het oude geloof te brengen. “Zijn roem was groot en zijn naam en faam waren wijd verspreid. Zijn pseudoniem ‘de Vlaemsche Boer’ was in zijn tijd en zijn milieu een begrip geworden. En zijn werk was hoog geprezen, door de Overheden met gratificatiën en aanmoedigingspremiën mild bedacht, en door hoog en laag in de samenleving gekend”. (L. Van Acker in: West-Vlaanderen, 1963, p. 240 e.v.) Ref. Bib. Belgica III, G 235, G 227, G 233, G 229, G 228.
[ADRIAEN VAN HAEMSTEDE], Historie der vromer martelaren. Die om het getuygenisse der Euangelischer waerheydt haer bloedt gestort hebben, van de tijden Christi onses Salighmaeckers af tot den jare sesthien hondert vijf-en-vijftigh toe (…) In desen laetsen druck op een nieuw neerstelick oversien, verbetert ende veelsins vermeerdert (…) door Ioannem Gysium, pred. tot Streefkerck. Zijnde met meer dan hondert kopere platen verciert (…). Tot Dordrecht bij Iacobus Savry, woonende in ‘t Kasteel van Gendt, 1659, fol. [vii]+1064+[iv] p.
(Belangrijkste gereformeerde martelarenboek. Boardkartonnen omslag met leren rug. Voorrede en register missen enkele bladzijden. Titelpagina rafelig en deels los. Eerste katern provisorisch gerestaureerd. Hoek van één pagina afgescheurd met tekstverlies. Rest van het boekblok in redelijke staat . Talrijke gravures).
M[ARTIN] Z[EILLER], Germaniae-Inferioris vel Circuli-Burgundici, das ist Beschreibung und Abbildung der fürnembsten örter in den Niederländischen XVII Provincien oder Bürgündischen Kraijsze, Frankfurt am Maijn beij Caspar Merian, [1659], fol., 283+[xx] p.
Beroemd werk van de bekende schrijver van topografische werken Martin Zeiller. In 1649 had deze in Ulm een ongeïllustreerd werkje gepubliceerd onder de titel Neue Beschreibung des Burgundischen und Niederländischen Creises’. Deze tekst werd in 1654 door Caspar Merian in Frankfurt am Main gebruikt voor zijn eerste, geïllustreerde, uitgave met de titel ‘Topographia Circuli Burgundici […]’ (deel 16 van Merians seriewerk ‘Topograhiae, Beschreibung und Abbildung der vornhemsten Oerter’, 1641-1672). Deze tweede geïllustreerde uitgave is in 1659, zoals blijkt uit de datering van opdracht (28 maart 1659). Met fraaie titelgravure, maar zonder de vele stadsplattegronden. Met op pagina 135 een beschrijving van Gouda. Perkementen rug, met titelschild “Merian, Topographia Germaniae-Inferioris”; kartonnen platen; tekst complete, bladzijden deels vlekkerig).
AURELIUS AUGUSTINUS, Van de stadt Gods, begrepen in 22. boecken verdeylt in vijf stucken, uijt den Latijne verduytscht door Iohannes Fenacolius, verciert met rijcke aenteickeninghen, t’Amsterdam bij Abraham d’Wees 1660 [achterin: Gedruckt by Gerrit van der Tollen, boeck-drucker, woonende voor-aen in de Broeder-straet in de Staten Bijbel, anno 1660], fol., [xiv]+139+129+ 96+114+141+[xviii] p.
(Met fraaie titelgravure en vijf afzonderlijke titelpagina’s, compleet met impressum en drukkersmerken. Op eerste titelpagina eigendomsinschrijvingen van Gerritjen Beintema en Gyske Folkerts Feenstra (doorgehaald). De eerste editie verscheen in 1621. Vertaler is Johannes Leonardi Fenacolius (Vennecool), predikant van Maassluis. In originele, stukgelezen perkamenten band; boekblok los. Enkele wormgaten, zonder tekstverlies. Pagina 38 van het derde deel gehavend, maar leesbaar).
JOANNE AB HEUMEN, Joseph somnians complectens falsas variorum imaginationes [IHS-gravure], Antwerpiae pro Gerardo Sickes anno 1660 [achterin: Prostant Goudae, apud Gerardum Sickes], 8o, [32] + 599 + [9] p.
(Puntgaaf exemplaar van een bijzondere Goudanum; deze verzameling van religieuze preken over verschillende soorten slaap en dromen van de hand van de theoloog en pastoor van Schoonhoven Jan van Heumen. Het boek was bestemd voor de Nederlandse markt en in Antwerpen gedrukt door de Goudse boekhandelaar en boekbinder Gerardus Sickes, woonachtig aan de Wijdstraat. Herdrukt in 1663. Gave overslaande perkamenten band; rugtitel “Ab Heumen Ioseph Somnians”. Kleine bibliotheekstempel op titelpagina; eigendomskenmerken Seminarii Culemborgensii s.j. en Bibliotheca Collegii Neomagensis s.j.)
DESIDERIUS ERASMUS, Het eerste deel der paraphrasis, dat is: verklaringhe op het Nieuwe Testament onses Heeren Jesu Christi door Des. Erasmus van Rotterdam. Uyt de Latijnsche tale overgheset in Nederduytsch. Desen vijfden druck, verbetert ende vermeerdert met vier dedicatien, op de vier Evangelisten van Erasmus in ’t Latijn
beschreven. Toe-geeygent aen Keyser Carolus de vijfde, Franciscus, de eerste Koning van Vranckrijck, Hendricus de achtste Koning van Engelant ende Ferdinandus, Opperste Veltheer van Oostenrijck, broeder van Keyser Carel [DM] Tot Rotterdam by Pieter en Abraham van Waesbergen, boeckverkoopers op ’t Steyger, in de gekroonde Leeuw. Anno1660, fol., [xviii]+446 p.
DESIDERIUS ERASMUS, Het tweede deel der paraphrasis, dat is: verklaringhe op het Nieuwe Testament onses Heeren Jesu Christi door Des. Erasmus van Rotterdam. Uyt denLatijnschen tale overgheset in Nederduytsch, door Ellert de Veer, notaris tot Amsterdam [DM]. Tot Rotterdam, by Pieter en Abraham van Waesberge, anno1660[achterin: TotGouda, gedruckt by Willem vander Hoeve, boeckdrucker inde Peperstraet, naest radt van Avontueren, Anno1660], fol., 320 p.
(Enige inGouda gedrukte boek van Erasmus in de zeventiende eeuw; in originele, maar gerestaureerde perkamenten band, met nieuwe schutbladen. Voorin korte levensbeschrijving Erasmus en gedicht op zijn standbeeld. Gebruikelijke gravure met het portret van Erasmus ontbreekt).
CORNELIUS HAZART,Beelden-dienst ende vasten met hare ceremonien, soo sy ghebruyckt worden van de H. Roomsche Kercke. Bevestight met de H. Schriftuer ende de HH. Out-vaders, namelyck van de eerste 400 jaeren, t’Antwerpen, by de weduwe ende erfgenaemen van Ian Cnobbaert, 1660, 8o, [iii]+283+[i] p.
CORNELIUS HAZART, Cerimonien van den heylighen dienst der Misse, bethoont uyt de H. Schrifture ende de HH.Out-vaders van de eerste 400 jaeren [Den tweeden druck vermeerdert] [DM] t’Antwerpen, by de weduwe ende erfghenamen van Jan Cnobbaert, 1659, 8o, 95+[i] p.
CORNELIUS HAZART, Cerimonien die de H. Roomsche Kercke ghebruyckt ontrent de reliquien der heylighen, over-een-komende met de H. Schrifture ende de HH.Out-vaders van de eerste 400 jaeren, [DM], t’Antwerpen, by de weduwe ende erfghenamen van Jan Cnobbaert, 1659, 8o, 54 p.
CORNELIUS HAZART, Cerimonien van de H. Roomsche Kercke raeckende de processien, de pelgrimagien, het wij-water ende begravenisse. Alles over-een-komende met de H. Schrifture ende met de HH.Out-vaders van de eerste 400 jaeren, t’Antwerpen, by de weduwe ende erfghenamen van Jan Cnobbaert, 1659, 8o, 102+[ii] p.
(Convoluut met vier werken van de jezuïeten-polemist Cornelius Hazart. In originele perkamenten band met wat licht geworden rug. Op schutblad bibliotheekstempel “Bibliotheca Warmondana” en stempel met de tekst “Voorgoed in bruikleen afgestaan door de parochie Uitgeest”).
CORNELIUS HAZART, Vriendelycke t’saemen-spraeck tusschen D. Ioannes Schuler, predicant tot Breda, ende P. Cornelius Hazart, priester der Societyt Jesu. Over een seker schrift, aengaende de reliquien, pelgrimagien etc. [dm] T’Antwerpen by de weduwe ende erf-ghenamen van Jan Cnobbaert 1661, 8o, 132p.
CHRISTIANUS PHILADELPHUS, Zedigh en grondigh bericht over het gebruyck der genaemde geestelijcke goederen, soo in ’t gemeen, als bysonderlijck in den Gestichte van Utrecht [Orn.], t’Amsterdam ter druckerye van Thomas Fonteyn, op de Voor-burg-wal, by de Deventer Hout-marckt, naest de Vogel Grijp, 1661, 4o, [iv]+ 103 p.
(Knuttel 8545. Christianus Philadelphus is pseudoniem voor Daniel van Henghel (1618-1689). Hij was een leerling van Voetius en predikant te Amerongen. Dit tractaat schreef hij naar aanleiding van een dispuut over de vraag of gereformeerden geestelijke goederen mochten bezitten. Henghel was – onder verwijzing naar de Synode van Middelburg in 1581 – voorstander van. Fris exemplaar. Gebonden in gemarmerd karton met linnen rug.)
IACOBUS SCEPERUS, Chrysopolerotus, dat is Goutsche vraegher. Over de vijff articulen der Remonstranten: beantwoort door Poimaenius op aenleydinge van Philatetus [afb.] Tot Gouda gedruckt by Frans Hoola, boeck-drucker en boeckverkooper Ao. 1661, 8o, [xxii]+326+[i] p.
(Polemisch, in Gouda gedrukt, werk van Gouda’s felste scherpslijper aan gereformeerde zijde uit de zeventiende eeuw, de predikant Jacobus Sceperus, die zichzelf hier opvoert als Poimaenius. De gravure op de titelpagina – waarschijnlijk van de Goudse graveur Hendrick Bary – toont hem zittend aan tafel, druk in debat met een remonstrantse burger en een twijfelaar. In oud handschrift staat op het tegenover gelegen schutblad: “De man met de kalot schijnt Sceperus zelf”. De Goudse remonstrantse predikant Philippus van Limborch zou nog hetzelfde jaar een Korte wederlegginge van dit werk in druk uitgeven, gevolgd door een in Amsterdam uitgegeven dupliek van Sceperus, Chrysopolipoimeen (1662), waar dezelfde drie mannen in een andere pose op de titelpagina zijn gegraveerd door Bary. In originele bruinlederen band met goudornamenten op rug met ribben. Gemarmerd op snee. Daarop ook een
rood titelschildje “Sceperus Gousche Vrager”. Gemarmerd op snee. Binnenwerk met lichte wormvraat. Op schutbladen twee ex libris: een ronde met boek en esculaap met de letters BL; de andere met de tekst: “ex libris d.r.g.j. jaspers en tekening van Thomas van Aquino (?) met leerling onder een (letter)boom. Met opdracht aan de Goudse burgemeesters en enkele andere regenten, beginnend met initiaal met het Goudse stadswapen, gevolgd door een “Aenspraeck” aan all remonstrantsgezinde inwoners van Gouda, een approbatie van de classis en gedichten ter ere van de auteur van
Charles Everwijn, geestverwant en luthers predikant in Gouda, en zijn gereformeerde ambtgenoot Bernhardinus de Moor. Op de laatste bladzijde nogmaals het impressum van de Goudse boekdrukker Frans Gerritsz. Hoola. Dit boek was zijn debuut als boekdrukker in Gouda. Hij zou actief blijven tot zijn overlijden in 1684 en hierna onder meer nóg drie werken van Sceperus drukken. Zijn drukkerij was gevestigd aan de Korte Groenendaal “aen de brugghe”. Het onderhavige werkje werd in 1874 ongewijzigd – maar met ‘gemoderniseerde’

Familiewapen van Sceperus uit het namenboek van de Goudse Librijemeesters
spelling en zonder afbeelding – herdrukt door de Goudse drukker B.H. Maaskant. Sceperus was een fel bestrijder van alle afwijkingen van de ware gereformeerde leer. Naast remonstranten waren vooral rooms-katholieken het mikpunt van zijn aanvallen. Daarbij ging hij zo ver dat hij het als librijemeester gedaan kreeg dat een groot aantal onrechtzinnige boeken uit de Goudse Librije verwijderd werd en op de veiling gebracht.
[ENGELBERTUS VAN ENGELEN], Brieven van verscheyde vermaerde en geleerde mannen deser eeuwe: voornamelijk van Jacobus Arminius, J. Uytenbogaert, Hugo de Groot, S. Episcopius, N. Grevinchovius, C. Niellius, etc. Waerin veelderhande hoochwichtige theologische materien en saecken, den standt der kercken betreffende, verhandelt werden. Noyt voor desen gedruckt [orn.] T’Amsterdam, by Jan Rieuwertsz, boeck-verkooper, in Dirck-van-Assen-steech, in ’t jaer 1662, 8o, [xvi]+96+484 p.
(Brievenverzameling van remonstrantse predikanten. Fraaie perkamenten band, met op de rug in handschrift: “Brieven van verm. geleerde mannen” . 17de-eeuwse eigendomsinschrijving op titelpagina: “Gerrit Arentsen” en “Van Dort”?. Op blancoblad enkele aantekeningen over de anonieme bezorger van deze brieven).
C. MOLINA, Den oprechten schriftuerlijcken Roomsch-Catholijcken mondt-stopper van alle tegenwoordige on-Catholijcke leeraers en nieuw-gesinde leerlingen. Bysonderlick van Andreas Essenius, Calvino-Gommarist predicant tot Utrecht. Desen sesten druck, door den autheur selfs merckelick vermeerdert ende bysonderlick verlicht [DM] Tot Antwerpen 1662, 12o, [v]+397+[iv] p.
(Heruitgave van polemisch werk van Christianus Vermeulen, 1611-1668. Molanus richt zich met name tegen de Utrechtse predikant en hoogleraar Andreas Essenius. Op titelpagina geen naam van een drukker, wel een drukkersmerk met randtekst “Gelyckheit bevredicht”. Omslag van gemarmerd papier. Van dit werk verschenen minstens zestien edities, de eerste in 1654, de laatste in 1764. Onderhavige editie is waarschijnlijk de zesde druk.
[ISAAC COMMELIN], Wilhelmus en Mauritius van Nassouw, prince van Oranjen. Haer leven en bedryf [orn.], t’Amsterdam , by Cornelis Jansz., boeckverkooper aen de Nieuwe Kerck anno 1662, 12o, [xi]+142+[ix]+612+[xix] p.
(Heruitgave van een editie uit 1651. In originele perkamenten band, met op de rug in oud handschrift “Leven en bedryf van Wilhem en Maurits, prince van Oranjen”. Met frontispiceen portretten van Willem van Oranje en prins Maurits. Schutbladen vernieuwd. Zonder de op de titelpagina aangekondigde ‘afbeeldsels der belegeringen’).
LOUIS GUICCIARDINI, Beschryvingh der Neder-landen; soo uyt Louis Guicciardyn als andere vermaerde schrijvers kortelijk voor-gestelt, en met nieuwe bysonderheden, t’zedert haren tijdt voorgevallen, doorgaens verrijckt. Hier benevens zijn d’aenmerckelijckste steden met hare aftekeningen verçiert. Eerste deel [Orn.] t’Amsterdam, by Jacob van Meurs, boeckhandelaer en plaet-snijder, woonende in de Nieuwe-straet, in de Stadt Meurs, anno 1662, 16o, [lxvii]+432+[xii] p.
LOUIS GUICCIARDINI, Beschryvingh der Neder-landen; soo uyt Louis Guicciardyn als andere vermaarde schrijvers kortelijk voorgestelt, en met nieuwe bysonderheden, t’zedert haren tijdt voorgevallen, doorgaens verrijckt. Hier benevens zijn d’aenmerkkelijkste steden met haere aftekeningen verçiert. Tweede deel [Orn.] t’Amsterdam, by Jacob van Meurs, boeckhandelaer en plaet-snijder, op de Cingel tegen-over d’Appelmarkt, in de Stadt Meurs, anno 1660, 16o, 578+[x] p.
(Populaire topografische beschrijving van de Nederlandse steden en dorpen op zakformaat, met het beroemde werk van de Italiaanse reiziger Guicciardini als basis (eerste druk uit 1567). Deze uitgave is de laatste in een reeks Guicciardini-uitgaven, maar wordt vaak op de naam gezet van de uitgever, Van Meurs. Tekst compleet, maar alle stadsplattegronden verdwenen. Enkele bladzijden losgeraakt bij verwijderen platen. Originele lederen bandjes met – inmiddels gesleten – goudopdruk op de rug. In beide deeltjes ex libris van Pavli de Gviddiardinis en bibliotheeksignatuur.)
LOUIS GUICCIARDINI, Beschryvingh der Neder-landen; soo uyt Louis Guicciardyn als andere vermaerde schrijvers kortelijk voor-gestelt, en met nieuwe bysonderheden, t’zedert haren tijdt voorgevallen, doorgaens verrijckt. Hier benevens zijn d’aenmerckelijckste steden met hare aftekeningen verçiert. Eerste deel [Orn.] t’Amsterdam, by Jacob van Meurs, boeckhandelaer en plaet-snijder, woonende in de Nieuwe-straet, in de Stadt Meurs, anno 1662, 16o, [lxvii]+432+[xii] p.
LOUIS GUICCIARDINI, Beschryvingh der Neder-landen; soo uyt Louis Guicciardyn als andere vermaarde schrijvers kortelijk voorgestelt, en met nieuwe bysonderheden, t’zedert haren tijdt voorgevallen, doorgaens verrijckt. Hier benevens zijn d’aenmerkkelijkste steden met haere aftekeningen verçiert. Tweede deel [Orn.] t’Amsterdam, by Jacob van Meurs, boeckhandelaer en plaet-snijder, op de Cingel tegen-over d’Appelmarkt, in de Stadt Meurs, anno 1660, 16o, 578+[x] p.
(Populaire topografische beschrijving van de Nederlandse steden en dorpen op zakformaat, met het beroemde werk van de Italiaanse reiziger Guicciardini als basis (eerste druk uit 1567). In het tweede deel een beschrijving van Gouda (p. 221-235) . Deze uitgave is de laatste in een reeks Guicciardini-uitgaven, maar wordt vaak op de naam gezet van de uitgever, Van Meurs. Tekst compleet, titelgravures (beide uit 1660) – ook vervaardigd door J. van Meurs – nog aanwezig. Op één na (de stad Limburg) zijn alle plattegronden – ook die van Gouda – verdwenen. Enkele bladzijden losgeraakt bij verwijderen platen. Originele perkamenten spitselbandjes, waarvan het eerste deel wat vuil en handgeschreven titel vervaagd. Bandje tweede deel gaaf, met op de rug in heldere letters “Guicciardini II”, met met later hand vaag “Beschrijving der Nederland”. In heerste deeltje eigendomsinschrijving: H. de Jong bij erffenis van vader B. de Jong. 1808”).
DIRCK DONCKER, Publius Virgilius Maroos. Twaalf boekken van Aeneas, vertaald, in Nederlands gedicht, met ’t zelfde getal der regelen, [orn.] TotGouda, gedrukt by Kornelis Dyvoort, stadts drukker, in ’t vergulde A, B, C. In ’t jaar1663, 4o, [xxii]+300+[iv] p.
(In fraaie perkamenten band, met ornament; titel in handschrift op de rug “Doncker, Virgilius, Maroos Aeneas”. In hetzelfde handschrift “56 G” . Op schutblad eigendomsinschrijving “Mr. Joosten. Werd op 7 november 1896 op een verkooping bij Boom gekocht door” [rest uitgegumd]. Opdracht in Latijn van de auteur aan mr. Jacob Bonser, lid van de Goudse vroedschap. Verder lofdichten van R.A. Persyn, H. Bruno, H. Nierop J.C., D. Traudenius, J. Heinsius, Christoffel Pierson, D. Verwey, P. Crabeth, Johannes Reyneri fil. Cools. Met portret van Virgilius van de hand van Chr. Pierson en H. Bary; Zie over dit en ander werk van Doncker:Paul H.A.M. Abels,‘Dirck Doncker in het licht gezet’, in: Tidinge van Die Goude. Tijdschrift Historische Vereniging Die Goude30 (2012)53-58)
DESIDERIUS ERASMUS VAN ROTTERDAM, Colloquia familiaria. Dat is, gemeensame t’samenspraken. Waerby op nieus gevoegt is Dulce bellum inexpertis, dat is: Den krijg is den onversochten soet: als ook Sileni alcibiadis, of Schijn bedriegt. Noch sijn hier achter by gedaen de verklaringen van tien spreekwoorden, nevens een Brief aen Christianus Lubescenses en een Oratie aen Adolph, prince van Verrona. In alle welke voortreffelijk, scherpsinniglijk, verstandelijk, vermakelijk, so wel in de theologie, philosophie, als poëtische en andere aerdige en genoegelijke redenen worden voorgestelt, op-gelost, en beantwoort [Orn.] Tot Utrecht, gedrukt ter druckerije van Gysbert van Zyll, boekverkoper op de Ganse-markt, in ‘sKonings-Bijbel, 1664, fol., [xix]+760p.
(Nederlandse vertaling van diverse teksten van Erasmus. Frontispice ontbreekt, evenals de schutbladen. Voor het overige complet, inclusief het portret van Erasmus. In originele, vervuilde perkamenten band. Boekblok deels los van de band).
JOHANNES BUCHLERI, Thesaurus elegantiarum Aldi Manutii prorsus novo, eoque aptissimo ordine, in usum omnium politæ &copiosæ orationis studiosorum distributes. Adiecta interpretation Germanica & Gallica correctiore. Cum duplici indice, Germanico & Latino [orn.] Coloniæ Agrippinæ sumptibus Iodoci Kalcovii, Anno 1664, 16o, [xxii]+347+[lix] p.
JOHANNES BUCHLERI, Elegantiarum centum et undesexaginta regulæ: lectissimis scriptorium Maxime Ciceronis exemplis illustratæ omnibus eloquentiæ candidatis apprimè oblervantu necessariæ [Orn.] Coloniæ Agrippinæ apud Iodocum Kalcovium, Anno 1657, 16o, 170p.
(Twee bibliografische werkjes; het eerste over de drukken van de Venitiaanse drukker Aldus Manutius en het tweede over werken van Cicero. Door veelvuldig gebruik sleets origineel bandje met omslaand perkament en sporen van sluitlintjes. Twee bibliotheekstickers op de rug (53 B 211). Veel peninschrijvingen van eigenaars op eerste schutbladen: “Johannes Carcelius de Dornick ex Lack Hasselt (?) secundary d’Embrick” en van Reinerus Joannes Theodorus de Dornick).
PETRUS SCRIVERIUS, Het oudeGoudtschekronycxken, of historie van Hollandt, Zeelandt, Vrieslandt en Utrecht. Op nieus oversien en verbetert. Alsmede met een byvoeghsel en toet-steen vermeerdert. Met der graven afbeeldinge in ’t kooper verçiert. [orn.], T’Amsterdam, by Ian Hendricksz Boom, Ioost Pluymer en Casparus Commelijn, anno1663, 4o, [i]+[v]+280 p.
(Het Gouds kroniekje, met levensschetsen van de achtereenvolgende graven en gravinnen van Holland, dankt zijn naam aan het feit dat het voor het eerst in druk werd uitgegeven inGouda in 1478. Met 36 portretgravures ten voeten uit, plus frontispice. Gaaf boekblok. Met versleten 18de-eeuwse zogeheten burgemeestersband. In deze uitgave loopt de reeks door tot koning Philips II, als graaf Philips III genoemd).
O[LFERT] D[APPER],Historische beschryving der Stadt Amsterdam: waerin de voornaemste geschiedenissen (na een kort verhael van gansch Hollant en d’omleggendedorpen, als ambachts-heerlijkheden, onder deze stadt gelegen) die ten tijde der Herdoopers, Nederlantsche beroerten, en onder Prins Willems, de tweede, stadt-houderlijke regeering, hier ter stede voor-gevallen zijn, verhandelt, en al de stads gemeene, zoo geestelijke als wereltlijke gebouwen, in meer als tzeventigh kopere platen, met haer nevenstaende beschrijving, vertoont worden, t’Amsterdam by Jacob van Meurs, boekverkooper en plaetsnijder in de Nieuwestraet, in de Stadt Meurs. Anno1663, sm. fol., [x] + 1-48, (8), 49-152, 145-152, 145-456, 449-456, 449-456, 449-552 (=600) + [lxxxiv] p.
(Zeventiende-eeuws geschiedwerk van de lutheraan Olfert Dapper (1635/6-1689) over Amsterdam, gebonden in fraaie blindgestempelde varkenslederen band uit de vroege zestiende eeuw, met restanten van koperen boekklampen; titelpagina en opdracht aan burgemeester Kornelis Witsen (gedateerd 30-9-1663) los, ingescheurd en rafelig; frontispice en alle gravures van J. Veenhuyzen ontbreken, met uitzondering van de gravure van het rasphuis in de tekst. Tekst compleet, inclusief korte beschrijving van de eilanden Urk en Emmeloord(p. 545-552). Achterin register en naamlijsten van stadsbestuurders door de eeuwen heen, met lege kolommen ter aanvulling na 1663)
ARNOUT VAN GELUWE, Zee-brandt om te verdrijven alle de archlistighe zeemonsters, die de onnoosel visschen uyt het Net Petri soecken te rooven, om in het Noorde-brack van de Helsche kolcken te sleypen: oft een schrift-matighe verdedinghe van het Catholyck Memorie-boeck. Teghen Pieter Cabeljaus Nieuw-ghereformeerde Memorie-boeck, waerin dat alle de Schriftuer-plaetsen met al Cabeljaus sterckste argumenten aerdigh teghen hem om-ghekeert worden, soodat hy door sijn eyghen wapens overwonnen is, T’Antwerpen by Michiel Cnobbaert, voor den autheur tot Gent, Anno 1663, 4o, [xviii]+479+[x]p.
(Aanval van lekenpolemist op het Memorieboek van een gereformeerde dominee. Perkamenten band, met rugtekst “Vlaamsen boer”. Eigendomsstempel op achterzijde titelblad Albertinum Nijmegen, schutbladeren ontbreken, achterin vochtvlekken, boekblok enigszins los in de band (“With printers mark of Maximiliaen Graet of Gent. Binding soiled & stained. Paper dampstained. Partly loose).
[ARNOUT VAN GELUWE], Catalogue ende vervolgh van alle de principaelste reformateurs ofte voor-loopers des groeten Antichrist, die van Christus tijden tot het iaer 1661 toe uyt den put des afgronts van tijdt tot tijdt opghekomen sijn, om de algemeyne Catholijcke Kercke (soo sy sottelijck meynden) te reformeren, doch al te vergheefs, waer in dat seer kort ende bondich aenghewesen wort, in welck iaer ende onder wat paus ende keyser dat elck monster van den natuere sijn nieuw-ghereformeerde kraem heeft beginnen voor te stellen, met een klaere onderscheydinghe wat dat elcken hooft-aerts-ketter in ’t bysonder gheleert heeft, seer curieus ende vermakelijck voor alle lief-hebbers [DM] Te Ghendt, ghedruckt voor den autheur by Maximiliaen Graet in den Enghel 1663, 4o, [xiv]+80 p.
(Aanval van lekenpolemist op alle ‘ketter’ die de rooms-katholieke kerk hadden ondermijnd tot 1661 Met opdracht aan de abt van Grimberghe van de auteur, die zich in de ondertekening “Aernaut van Geluwe” noemt, gedateerd op 20 april 1661. Titelblad met fraai drukkersmerk met een engel, die een tekstlint in de hand houdt met de tekst “Angelis suis mandavit de te Psalm 90”. Op keerzijde titelblad een eigendomsinschrijving in oud handschrift, waarvan de inkt door is gedrukt op de voorzijde. Die is van de hand van Ian Boors uit Ambij. Op binnenzijde voorplatten exlibris van Robert van Drooge. Sleets exemplaar, waarvan het kartonnen voorplat en het eerste blad los ligt; rest van de binding is erg zwak. Aan het eind van het voorwerk ontbreken twee bladen (4 pagina’s) van de lofdichten. Het eigenlijke werk is compleet. Alleen het laatste blad een klein gaatje met daardoor enig tekstverlies. Platten deels gemarmerd).
THOMAS VAN KEMPEN, De vier boeken der naarvolging Christi. In Duits gerymt door J. Bouckart. [dm] t’Amsterdam by Jacob Lescailje, boekverkooper op de Middeldam, naast de Vismarkt, 1663, 4o, 294 + [ix] p.
GEEXTRAHEERDE ARTICULEN uyt het Tractaet van vriendtschap, confoederatie, navigatie, commercie ende marine, geslooten tusschen den koningh van Vranckrijck ende de heeren Staten Generael der Vereenighde Nederlanden binnen Parijs den seven-en-twintighsten april 1662 [vignet], in ’s Graven-hage, by Hillebrandt van Wouw, ordinaris drucker van de Hoogh Mog. Heeren Staten Generael der Vereenighde Nederlanden, anno 1663. Met privilegie, 17 p.
(Knuttel 8740. In fraai kartonnen band).
G[UILLAUME] D[E] S[WAEN], Den singende swaen: dat is, den Lof-sangh der Heyligen, die als Singende Swaenen, de dood blygeestigh hebben ontfangen. Gemaeckt door G.D.S. [IHS-vignet], T’Antwerpen, by Arnout van Brakel, op de Wijngaert-Brugge, in de Wijngaert-Poorte, 1664, 8, [xiii]+602+]xiv] p.
(Antwerpse tweede druk van de liederenbundel van de Goudse pastoor Willem de Swaen. De eerste druk verscheen in 1655 eveneens anoniem, maar onder een andere titel. Ook in deze druk uit 1664 worden alleen de initialen van de auteur vermeld. Ook het IHS-vignet, met de randwoorden Primus- Principium – Novissus – Et Finis. Met frontispice, gegraveerde door de Goudse graveur Reijnier van Persijn (1614-1668), met een harp spelende zwaan die vanuit de hemel een lauwerkrans krijgt aangereikt. De tekst boven en onder de gravure is anders dan die in 1728. Op de keerzijde niet de oorspronkelijke approbatie uit 1654, zoals in de derde druk, maar een nieuwe uit 1663. Met liederen op vele heiligen, stichters van kloosterordes, pestliederen en verschillende liederen die verwijzen naar Gouda: Sint Jan Baptist. Den Voorloper Christi, Patroon van de Wydberoemde Kerk der Stad Gouda (24 juni); S. Jacob den Meerder, Apostel, 25 july De Goudse Jaarmarkt; Sint Jans Onthoofdinge. Van Ouds Goudsche Kerkmis (29 augustus) en een Eer-dicht, en lof-zang van de vermaerde stad Gouda. Verder liedjes voor de klopjes of
geestelijke dochters: Nieuwe-Jaars-Gift aan de Geestelyke Maagden, die de Blom en ’t Cieraad zyn, van de H. Kerk en Sinte Thecla, Maget en Martelaresse: ’t eerste Klopje van den Apostel Paulus. Verder liedjes voor Hollandse heiligen: voor Sinte Geertruyd van Oosten uit Delft, voor Sinte Sura, patrones van Dordrecht, voor Sint Lidewyn, Maget van Schiedam en S. Margareta, Maget en Martelaresse, Patrooners van Woerden. De liederen zijn op de melodie van destijds populaire volksliedjes geschreven, de eerste strofe voorzien van notenbalken. In originele – gewreven – geblindstempelde lederen band met IHS-opdruk, met restanten van twee boekklampen van koper en leer. Voorste schutblad los, met daarop eigendomsinschrijving: “Dit boek hoordt toe Agata van der Lelij” (waarschijnlijk de dochter van Willem van der Lelij uit Delft, geb. 1744). Schone druk, met alleen aan het eind miniem wormgaatje. Zie over de auteur en zijn boek: Paul H.A.M. Abels,Den Singende Swaenals kerkpolitiek instrument, in: Tijdschrift voor Nederlandse Kerkgeschiedenis17 (2014) 28-36).
PHILIPPUS VAN LIMBORCH, Lyk-predikatie over het salig afsterven van den Eerwaerdigen en seer Godtvruchtigen D. Joannes Ouwens, getrouw dienaert Jesu Christi in de Remonstrantsche Gemeente tot Gouda. Godtsaliglijk in den Heere ontslapen den 19en iunij 1664 [Orn.] Tot Gouda, gedrukt by Cornelis Dyvoort, boekverkooper, woonende in ’t vergulde ABC 1664, 4o, 36p.
(Van Limborch was zijn medebroeder in Gouda en zou later hoogleraar worden aan het Remonstrants Seminarie. Opnieuw gebonden met linnen rug en gemarmerde platten.)
KEUREN ENDE ORDONNANTIEN van het Hooge-Heemraetschap van Rhynlandt. Gemaeckt by Dijckgrave ende Hooge-Heemraden desselven landts [DM] Tot Leyden, gedruckt ten beveele van de voornoemde Dijckgrave, ende Hoog-heemraden, by de weduwe ende erfgenamen van Johannes Elsevier 1664, 4o, [ii]+454+[xxiii]+455-847 (keuren in oud handschrift toegevoegd; gevolgd door 74 lege pagina’s)+[xviii]p. (register in handschrift op handschriftdeel; gevolgd door 25 blanco pagina’s)
(Werkexemplaar van het Hoogheemraadschap Rijnland in originele perkamenten spitselband. Het Hoogheemraadschap Rijnland – dat al bestaan sinds de dertiende eeuw en in Leiden kantoor houdt – strekt zich vanaf Gouda (waar zich één van haar vier boezemgemalen bevindt) noordwaarts langs de Gouwe uit tot aan Aalsmeer, Amsterdam en de Haarlemmermeer. Diverse keuren hebben betrekking op Reeuwijk, Waddinxveen, Boskoop en Alphen. Op het voorplat klein rond stickertje met signatuur; op de rug in oud handschrift “Keuren van het Hooge Heemraetschap van Rynlant” en met latere hand “1664” en het getal
113. Na het gedrukte deel zijn de keuren vanaf 1664 tot 1767 in zeer regelmatig handschrift in het boek ingeschreven en op het eind is op deze keuren weer een register gemaakt. Zonder schutbladen. Titelgravure met het wapen van het hoogheemraadschap. Op titelpagina rechts bovenin stempeltje met de tekst :Hoogheemraadschap Delfland”. Eerste paar pagina’s aan de rand wat sleets door gebruik. Rug in midden gebroken, maar stevig in de band. Op laatste pagina eigendomsinschrijving van “Jelle en Alie Vinke Kaspersma 4 juli 2014 Amsterdam” en bedrag 950,-.)
[RAVESTEYNBIJBEL] BIBLIA, dat is de gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments, T’Amsteldam gedruckt by d’erfgenamen wijlen Paulus Aertsz. van Ravesteyn, Anno 1664, fol. [xx] + 302 + [ii] + 134 fol.
HET NIEUWE TESTAMENT,ofte alle boecken des Nieuwen Verbondts onses Heeren Jesu Christi. [dm] T’Amsteldam gedruckt by d’erfgenamen wijlen Paulus Aertsz. van Ravesteyn, Anno 1664, fol. [xi] + 164 fol.
DE BOECKEN GENAEMT APOCRYPHE. T’Amsteldam gedruckt by d’erfgenamen wijlen Paulus Aertsz. van Ravesteyn, Anno 1664, fol. [iv] + 66 fol.
(Statenbijbel; band gerestaureerd; met de zes kaarten van Nicolaes Visscher: Wereldkaart (‘Kort en klaer vertoogh der landtschappen des wereldts’), het paradijs (‘Verklaringe over de geographische beschrijvinge des Paradijs’), de uittocht (‘Perigrinatie ofte veertich-iarighe reise der kinderen Israëls’), Jeruzalem, het Joodsche Landt en de reizen van de Apostel Paulus. Bladen met vlekken in marge en benedenrand (bladspiegel grotendeels gaaf); enkele kaarten gerestaureerd met Japans papier). In andere handen overgegaan in 2016.
Deze oude wereldkaart was een onderdeel van het boek Genesis. De titel in de bovenrand verklaart trots dat de kaart “de wereld laat zien zoals hij is, geheel up-to-date gebracht en in het licht gegeven”. In de rand rond de wereldkaart vinden we exotische taferelen. Krokodillen, leeuwen, draken en olifanten. De vier bekende continenten worden verbeeld door dames die al of niet de scepter zwaaien. Later moest Visscher deze kaart herzien onder druk van de voorgangers van de Protestantse Kerk. Ze wilden afbeeldingen met minder bloot. Dat leidde immers teveel af bij het Bijbellezen.
Detail van de Paradijskaart van Visscher
BERNHARD VAN ZUTPHEN, Practycke der Nederlansche rechten van de daghelijcksche soo civile als criminele questien [afb. rechtszaal] Tot Leewarden, by Dominicus Lens, boeckvercooper woonende op de brede-sijde van de nieuwestadt, 1664, 4o, [vi]+640p.
(Juridisch handboek. De auteur was advocaat bij het Hof van Utrecht. In originele perkamenten spitselband. Titel in oud schrift op de rug is vervaagd, et als bibliotheeksticker. Rechterbendenhoek voorplat en onderkant rug licht beschadigd. Op schutblad eigendomsinschrijving van “Rutgerus”).
OPENHERTIGH DISCOURS, tusschen een regent, capiteyn, en koopman over de tegenwoordige gelegentheyt der saken des vaderlants [Afb.] Ter Gouda, by Cornelis Teunisz., boekverkooper aen de Marct, 1665, 4o, 10p.
(Knuttel 10003. Enige bekende werk van deze boekverkoper. Wellicht betreft het een gefingeerd adres en is het pamflet elders gedrukt; ook de aanduiding ‘Ter Gouda’ is immers ‘onGouds’. In eenvoudige papieren omslag ).
JACOB CATS, Alle de wercken, zoo oude als nieuwe, van de Heer Jacob Cats, Ridders, oudt Raedt-pensionaris van Hollandt, etc. vermeerdert met des autheurs tachtigjarigh leven en bedenckingen op Zorgvliet, t’Amsterdam, by I.I. Schipper, op de Keysers-gracht, 1665, 4o, [x]p.
JACOB CATS, Sinne en minne-beelden [zonder impressum], 4o, [vii]+120 p.
JACOB CATS, Self-stryt, dat is onderlinge worstelinge van goede en quade gedachten [zonder impressum], 4o, [xviii]+32p.
JACOB CATS, Toneel der mannelicke achtbaerheyt, aen-gewesen in de voor-sprake, tegen-sprake, en uyt-sprake, over de weygeringe van de Koninginne Vasthi, aen de gesanten des Konincks Assuerus. Tot verbeteringe van de huys-gebreken deser eeuwe [zonder impressum], 4o, [iii]+15+[vii] p.
JACOB CATS, Houwelick, dat is, Het gantsche beleyt des echten-staets. Afgedeylt in ses hooft-stucken, te weten Maeght, Vryster, Bruyt, Vrouwe, Moeder, Weduwe. Behelsende mede de mannelicke tegenplichten [Gravure], t’Amsterdam, by I.I. Schipper, op de Keysers-gracht, 1664, 4o, 45p.
(De delen over de Maeght en de Vryster)
JACOB CATS, Houwelycks derde deel. Zijnde ’t eerste deel van ’t christelyck huys-wyf [gravure], t’Amsterdam, by I.I. Schipper, op de Keysers-gracht, 1664, 4o, p.49-202 +[vii] p.
(met ook het tweede deel en de delen over de moeder en de weduwe, zonder afzonderlijk titelblad)
JACOB CATS, Galathea, of herders minneklacht: mitsgaders klagende maegden, en raet voor deselfde. Neffens andere stichtelijcke gesangen en geestelijcke gedichten [zonder impressum], 4o, 36p.
JACOB CATS, Spiegel van den ouden en nieuwen tijdt [zonder impressum], 4o, [vi]+175p.
JACOB CATS, ’s Werelts begin, midden, eynde, besloten in den trou-ringh, met den proef-steen van denselven [gravure], t’Amsterdam, by I.I. Schipper, op de Keisers-gracht, 1664, 4o,[xi]+278p.
JACOB CATS, Ouderdom, buyten-leven en hof-gedachten op Sorghvliet [zonder impressum; op frontispice: t’Amsterdam, by Ian Iacobsz. Schipper, anno 1665], 4o, [viii]+76+32p.
JACOB CATS, Invallende gedachten, op voorvallende gelegentheden [zonder impressum], 4o, [iv]+26p.
JACOB CATS, Koninglicke harderin, Aspasia, bly-eyndigh spel. Vertoont op d’Amsterdamse Schouburgh, 1656 [zonder impressum], 4o, [iv]+26p.
JACOB CATS, Afbeeldinge van ’t huwelick, en ‘tgeen daer ontrent is, onder de gedaente van een fuyck [zonder impressum], 40, 10p.
JACOB CATS, Doodt-kiste voor de levendige, of sinne-beelden uyt Godes Woordt; aenwijsende de kortwijligheydt, ydelheydt ende onseeckerheydt van ’t menselick bedrijf [zonder impressum], 4o, 81p.
(inclusief J. Cats, Tachtig-jarigh leven, huyshoudinge en bedenkingen op Sorgh-vliet)
(Dit is de derde druk van het verzameld werk van Cats, in kwarto uitgegeven. De band bevat twaalf afzonderlijk genummerde delen. De eerste druk verscheen in folio-formaat bij dezelfde Jan Jacobsz Schipper. Daarna volgde een eerdere kwarto-uitgave, in 1659 in Dordrecht en Utrecht bij Jacobus Savry en Herman Specht. In 1661 was verder al een ongewijzigde herdruk van deze editie bij Schipper verschenen. De vele tientallen platen uit de folio-uitgave zijn, enkele uitgezonderd, verkleind in deze editie opgenomen. In oorspronkelijke leren band. De rug met ribben is flink beschadigd. Bindwerk voorin los van de band. Boekblok hier en daar wat los. Boekenwormgaatjes. Voorin en achterin zijn pagina’s gehavend. Ook sommige bladzijden in het binnenwerk. Enkele gerestaureerde bladen. Titelpagina ontbreekt. Van het voorwerk ontbreken verder 6 (uiteindelijk 4) bladzijden, want een blaadje uit het voorwerk met een lofdicht in het Latijn van Barlaeus is achterin geplakt, tussen de twee laatste bladzijden van Ouderdom etc. Verder ontbreken p. 17-18 van Self-stryt. Eigendomsinschrijving “H. Steunenberg”).
TRACTAET VAN VREEDE, den achthienden aprilis 1666 binnen de Stadt van Cleve ghemaeckt ende gheslooten, tusschen de Hoogh Mogende Heeren Staten Generael ter Vereenighde Nederlanden ter eenre, ende den Heere Bisschop van Munster rwe andere zyde [DM] In ’s Graven-hage, by Hillebrandt van Wouw, ordinaris drucker van de Ho. Mogende Heeren Staten Generael der Vereenighde Nederlanden Anno 1666. Met privilegie, 4o, 16p.
(Verdragstekst die een eind maakte aan de eerste Munsterse inval in de oostelijke Nederlanden).
ADOLPHUS BRACHELIUS, Historia Nostri Temporis, dat is, Geschiedenis onses tijdts. Beginnende met het jaer 1618, en vervolght tot het jaer 1654. Uyt de Latijsche in de Nederduytsche Tael overgezet door L.v.B. [Orn.] t’Amsterdam, by Samuel Imbrecht, boeckverkooper in de Raemsteegh, anno 1666, 8o, [xvi]+648p.
(Geschiedschrijving vanuit katholiek perspectief. De auteur, Adolf Brahel, was jezuïet in Keulen en kapelaan van de Stiftskirche van Sint-Cunibert. Met fraaie titelgravure. De portretten zijn uit dit boek verwijderd, doch de tekst is compleet. Laatste pagina’s afgesleten. Enkele vochtringen. In originele perkamenten (omslag)band; rug losgekomen van de band. Op de rug in oud handschrift: “Geschiedenis van de jaren 1617-54 door Adolf Brachelius, Jezuïet te Keulen”. Op schutblad eigenaarsstempel van Bernard sJarts, postbeambte ‘s’Hertogenbosch).
JOANNE LINDEBORN, Scala Jacob. Virginibus Deo com proposito perpetuæ continentiæ in secolo famulantibus applicate [DM] Antverpiæ, prostant apud Joachimum à Metelen, anno 1666, 8o, [xxii]+352+[i] p.
(Lindeborn, die pastoor was in de Sint-Nicolaaskerk te Utrecht van 1656 tot zijn overlijden in 1697, richtte geeft in dit boek aanwijzingen voor een vroom leven aan zogeheten klopjes. Deze ongehuwde vrouwen leefden een geestelijk leven in de wereld en werden ook wel geestelijke dochters genoemd. Dit was een typisch Nederlands verschijnsel dat ontstond nadat alle kloosters bij de doorvoeringvan de Reformatie waren gesloten. In 1670 verscheen van dit werk een Nederlandse vertaling: “De Leeder Jacobs, der Maegden, die Godt van eeuwige reinigheit in de weereld dienen”. In originele, maar sleetse, perkamenten band, die aan de randen rafelig is en omgekruld. Boekblok is gaaf, met uitzondering van enkele wormgaatjes).
PERPETUEEL EDICT en eeuwigh durende Wet. Tot voorstant van de vryheyt, mitsgaders tot conservatie van de eenigheyt en van de gemeene ruste van den Lande van Holland en Westvrieslandt [wapen van Holland], In ’s Gravenhage. By de Erfgenamen van wylen Hillebrant Jacobsz van Wouw, ordinaris druckers van de Edele Groot Mog. Heeren Staaten van Holland en Westvriesland, anno 1667, 4o, 8 p.
(Niet in Knuttel. Wapen van Holland donker afgedrukt. Zeer stevig papier).
DIRCK VAN BLEYSWIJCK, EVERTSZOON, Beschryvinge der stadt Delft, betreffende desselfs situatie, oorsprong en ouderdom, opkomst en voortgangh, vermeerderinge van vryheydt en jurisdictie, domeynen en heerlijckheden, mitsgaders de stichtingen van alle hare publijcke gebouwen, ende wel insonderheyt de so menigvuldige kercken, kapellen, kloosteren, en andere kerckelijcke gestichten van outs aldaer geweest. Voor-af met een korte beschrijvinge van Delflandt, de steden, dorpen en heerlijcke huysen daer onder gelegen. Doorgaens bevestigt met veele oude privilegien, herkomen, handtvesten, brieven, keuren en ordonnantien. [orn.] Tot Delft, gedruct by Arnold Bon, boeckverkooper, op ‘t Marctvelt, 1667, 4o, [lx]+486p.
(Eerste en enige editie van de Delftse stadsgeschiedenis door een telg uit een vooraanstaand regentengeslacht. Platen en vervolg ontbreken. Gave originele perkamenten band. Eigendomsstempel Theologisch College Jezuïeten Maastricht. In 2013 andere handen overgegaan).
DIRCK VAN BLEYSWIJCK, EVERTSZOON, Beschryvinge der stadt Delft, betreffende desselfs situatie, oorsprong en ouderdom, opkomst en voortgangh, vermeerderinge van vryheydt en jurisdictie, domeynen en heerlijckheden, mitsgaders de stichtingen van alle hare publijcke gebouwen, ende wel insonderheyt de so menigvuldige kercken, kapellen, kloosteren, en andere kerckelijcke gestichten van outs aldaer geweest. Voor-af met een korte beschrijvinge van Delflandt, de steden, dorpen en heerlijcke huysen daer onder gelegen. Doorgaens bevestigt met veele oude privilegien, herkomen, handtvesten, brieven, keuren en ordonnantien. [orn.] Tot Delft, gedruct by Arnold Bon, boeckverkooper, op ‘t Marctvelt,1667, 4o, [xxiv]+891+[lxvii] p.
(Uitgebreide editie van de Delftse stadsgeschiedenis door een telg uit een vooraanstaand regentengeslacht. Gave originele perkamenten band met in handschrift rugtekst “D.V. Bleijswijk, Beschrijving van Delft”. Met frontispice van G. Wingendorp en 3 (van 34) platen van C. Decker. Nog aanwezig zijn uitvouwbare kaarten van Overschie, het graf van Willem van Oranje en het interieur van de Nieuwe Kerk Eigendomsstempel Archief Utrecht; afgeschreven).
JODOCUS VAN LODENSTEYN, Corte aanmerckingen op ‘tgeen hem raakt in seker Bouckje onlangs uit gecomen, onder de naam van Verdeding der Proceduren &c. [Orn] Tot Utrecht, by Henricus Versteegh, boeck-verkoper op de oude Gracht, 1667, 4o, [vi] p.
(De Delftse regentenzoon Jodocus van Lodenstein (1620-1677) werd na een studie theologie in Utrecht en Franeker dominee in Zoetermeer en Zegwaart. In 1650 werd hij beroepen naar Sluis in Zeeland. Drie jaar later kwam hij naar Utrecht. Hij staat bekend als vertegenwoordiger van de zogeheten Nadere Reformatie. Zijn preken waren laagdrempelig en gericht op levensheiliging van de toehoorders. Van Lodenstein staat ook bekend als dichter, vooral door zijn bundel Uyt-spanningen. Hij was bevriend met Anna Maria Schuurman, Jacobus Koeleman en zijn Utrechtse collega Andreas Essenius. Zonder omslag. Enigszins rafelig aan de randen).
ROBERTUS BELLARMINUS, De Vier Uytterste, ghepredickt binnen Loven in ‘t Latijn by den W. Heer D. Robert politiaen Bellarminus, priester ende namaels cardinael der H. R.K. van de Societeyt Jesu. Item een Sermoon van de katijvicheyt der menschelijcker nature. [IHS-vignet], tot Loven, by Ian Maes, voor Nicolaus van Bercule op de Reguliers Bree-straet t’Amsterdam, 1668, 8o, 113p.
(Van oorsprong Latijnstalig werk van de bekende contra-remonstrantse kardinaal Bellarminus, “overgheset in onse Brabantsche tale, tot troost van allen Kersten menschen”.
PETRUS NYLANDT, M. Doctor, De Nederlandtse Herbarius of Kruydt-Boeck, beschryvende de geslachten, gedaente, plaetse, tijt, peffeningh, aert, krachten en medicinael gebruyck van alderhande boomen, heesteren, boom-gewassen, kruyden en planten, die in de Nederlanden in ’t wilde gevonden ende in de hoven onderhouden worden. Alsmede de uytlandtsen of vreemde droogens, die gemeenlijck in de apothekers winckels gebruyckt worden. Uit verscheyde kruydt-beschrijvers tot nut van alle natuur-kunders, geneesmeesters, apothekers, chirurgijns en liefhebbers van kruyden en planten, [gravure] t’Amsterdam, voor Marcus Doornick, boeck-verkooper op de Vygen-dam, in ’t Comptoir Inct-vat 1670. [achterin:] t’Amsterdam, gedruckt by Daniel Bakkamude, boeckdrucker, woonende op ’t Rockin, naest de drie Papegaeyen, Anno 1670, 4o, [viii]+342 (-14)+xxiv p.
(Eerste druk van een zeer populair zeventiende-eeuws kruidenboek. Met fraaie gravure op de titelpagina en 146 [van 152] gravures van planten en kruiden. Gehavende parkamenten band, door droogte kromgetrokken en achterzijde los. Op de rug met inkt geschreven: “De Nederduitse Herbarius door P. Nylandt”. Een katern (p.129-142) ontbreekt).
WAARACHTIGE HISTORIEvan ’t geslachte, geboorte, leven, bedrijf, gevangenisse, examinatie, bekentenisse, rechters, proceduren, brieven, laetste woorden en doodt van wijlen den heer J. van Olden-Barnevelt, ridder , Geer van den Tempel, Berkel, Rodenrijs, advocaat en groot-zegelbewaarder van Hollant, etc. Neffens sijn remonstrantie aen haer Ed. Gr. Mog. Alsmede de sententien van J. van Olden-Barnevelt en meer andere gevangenen. De derden druk verbetert, van merckelijcke fouten gesuivert, en vermeerdert met eenige schriften van Jan Vranken, laatst wacht-meester tot Amersfoort en in sijn jonkheit dienaar van sijn Edelheit tot sijne dood, noit te voren gedrukt [orn.] Tot Rotterdam by Jan Heindrikze anno1670, 8o, [xvi]+654 p.
(In originele perkamenten band met titel in jaartal in handschrift op de rug. Ingebonden met stroken oud manuscript. Met 2 platen en 3 portretten, waaronder een uitvouwbare prent van de executie van Johan van Oldenbarnevelt op het Binnenhof (licht ingescheurd op een vouw). Eigendomsinschrijving, paraaf met datum 18 april 1969).
A[DRIAAN] VLACQ, Tabulae sinuum, tangentium, et secantium, et logarithmi sinuum, tangntium, & numerorum ab unitate ad 10000. Cum methodo facillimâ, illarum ope, resolvendi omnia triangula rectilinea & sphaerica, & plurimas quaestiones astronomicas. Editio ultima emendata & aucta [Orn.] Lugduni, apud Ioannem Thioly, vico mercatorio sub signo Palmae 1670, [achterin: Ex typographia I. Carteron 1670], 8o, 56+[ccci]p.
(Wiskundig werk met sinus- en logarithmentafels van de hand van de Goudse wiskundige regentenzoon Adriaen Vlacq (1600-1667). Samen met de eveneens in Gouda woonachtige en als landmeter werkzame Ezechiel de Decker (ca. 1600-ca. 1646) geldt Vlacq wereldwijd als de bedenker van de eerste volledige logaritmetafel. De eerste editie van dit werk verscheen in 1636. Deze Franse editie verscheen drie jaar na zijn dood in Lyon. Achterin het privilege van de Franse koning. Fraaie frontispice met drie vrouwen en een man, die met wiskundige en astrologische instrumenten en figuren in de weer zijn. Hele werk gedrukt op zeer dun papier, dat licht vochtvlekkerig is. Met moderne, maar fraaie, gemarmerde boekband en tekstschildjes “Tabulae sinuum tangentium” en “1670”).
JOANNES LINDEBORN, De leeder Jacobs. De Maegden die Godt met opzet van eeuwige reinigheit in de weereld dienen toe-gepast. Uit het Latijn door den autheur van nieuws oversien ende verbetert, in het Nederduidsch vertaelt door den Eerw. Heere Adrianus Terlou, beyde Weereldse Priesters [orn.] T’Antwerpen by Michiel Cnobbert voor Joachim à Metelen, anno 1670, 8o, [xxiv]+389+[iv] p.
(Zogeheten kloppenboek, bestemd voor vrouwen in Holland die bij ontbreken van een mogelijkheid in een kloosterleven, een geestelijk leven in de werd wilden leiden. Eigentijdse, overslaande perkamenten band, met op de rug in handschrift”Leeder van Iacob”. Schutblad voorin los waardoor fraai de bindwijze zichtbaar met stroken met middeleeuws handschrift).
G[ERAERT] BRANDT, Historie der Reformatie en andre kerkelyke geschiedenissen in en ontrent de Nederlanden. Met eenige aentekeningen en aenmerkingen.[Eerste deel] Naerder oversien, merkelijk vermeerdert en vervolgt tot het jaer 1600. [dm] Tot Amsterdam, voor Jan Rieuwertsz., Hendrik en Dirk Boom, boekverkoopers, 1671, 4o, [xxix] + 848 + 56 + [lii] p.
[Idem], Het tweede deel. Van het jaer 1600 tot het laetste van ‘t jaer 1618 [dm] Tot Amsterdam, voor Jan Rieuwertsz., Hendrik en Dirk Boom, boekverkoopers, 1674, 4o, [xxv] + 996 + [xlviii] p.
[Idem], Het derde deel. [dm] Te Rotterdam. En is te bekomen by Barent Bos, boekverkooper, 1704, 4o, [vi] + 976 + [xlv] p.
[Idem], Het vierde deel. [dm] Te Rotterdam. En is te bekomen by Barent Bos, boekverkooper, 1704, 4o, 1116 + [xxxi] p.
G[ERAERT] BRANDT, Historie van de rechtspleging, gehouden in de jaeren 1618 en 1619 ontrent de dry gevangene Heeren mr. Johan van Oldenbarnevelt, mr. Rombout Hoogerbeets, mr. Hugo de Groot. Nooit te vooren gedrukt. [dm] Te Rotterdam by Barent Bos, boekverkooper, 1708, 4o, [vi] + 269 + [ix] p.
(Vier zwaar gehavende perkamenten banden met ruw geschilderde titel en deelnummers op de ruggen; bij deel IV is bijgebonden Brandts beschrijving van het proces tegen Oldenbarnevelt c.s.. Tekst compleet met alle gravures).
’T LEVEN EN BEDRIJFvan Mr. Jan van Oldenbarnevelt, nagevolght van Mr. Jan de Wit; beyde pensionarissen van Hollandt en Westvrieslandt. Als vogels van eenderley veeren. Vermeerdert en verbetert [orn.] Gedrukt in ’t gruwel-jaar1672, 4o, 22 p.
(Knuttel 10433. Met blauwe papieren omslag. Puntgave editie).
OPRECHTE HOLLANDTSE VENEZOEN, met een Witte saus, gebacken in den Haagh [orn.], Gedruckt in ’t jaer1672, 4o, 4p.
(Knuttel 10611. Satire op de ideeënvan Johan de Witt over de Ware Vrijheid; in andere handen overgegaan op 28-9-2021).
DECLARATIE van Sijn Hoogh-Furstelicke Genade, den bisschop van Munster, tegens de Staten Generael van de Vereenighde Nederlanden, aengaende den tegenwoordigen oorlogh [orn.] Gedruckt ende getranslateert na de Hoogduytsche copie, 1672, 4o, 6 p.
(Knuttel 9997. Verklaring van ‘Bommen Berend’ alias ‘Berend de koodeef’, de bisschop van Munster wiens legers samen met de Fransen, Britten en Keulsen de Nederlanden waren binnengevallen. Pamflet gedateerd op 18 mei 1672)
DEN GEVLUCHTEN UYL OF RASENDEN TWENTSCHEN DUYVEL, overgebleven Procurator Generael van den gewesen Grooten Advocaet Den Witten Duyvel. Zijnde een kort bewijs der personagien die de provintie van Over-IJssel tirannelijck gegouverneert en vervolghlijk in desen bedroefden staet gebracht hebben [orn.], Gedaen tot Delden, by Krueken Steven, na collatie getekent by Ian Streckel 1672, 4o, 16 p.
(Knuttel 10467. Pasquil op Adolph Hendrik van Raesvelt, drost van Twente en bewoner van kasteel Twickel in Delden. Met de Rasende Twentsche Duyvel wordt Van Raesvelt bedoeld, die fel wordt geattaqueerd om zijn anti-orangistische stellingname, zijn politieke en financiële kuiperijen, zijn aanschurken tegen Johan de Wit (de Witte Duyvel) en zijn steun aan de gevluchte gravin van Bentheim die na de overgang van haar man tot het katholicisme met haar kinderen toevlucht zocht in Holland. Ook werd Van Raesvelt verdacht van heulen met de vijand, in casu de bisschop van Munster. Vandaar dat hij naar Holland was uitgeweken. In 1674 zou hij daarom uit zijn (drost)ambt worden gezet. Bladen los, verder in goede staat. In 2015 in andere handen overgegaan)
HET OVER-YSSELS UYLE-NEST, met al die rasende eygenhoorige witte gebroetsels, of een hogers vertoog van de uylachtige dominatie in Over-Yssel [orn.] Nyctopoli, by Tatolf Raas-uyl [z.j. 1672], 4o, 16p.
(Knuttel 10469. Pamflet tegen de Twentse drost Adolph Hendrick van Raesfeldt. Zonder omslag, vlekkerig. In 2015 in andere handen overgegaan).
CONSIDERATIENover den tegenwoordigen toestant van het Vereenigde Nederland. Gesteld door een liefhebber van ’t vaderland, tot encouragement van sijne lands-genooten, in desen bekommerlijken tijd [orn.], z.pl., Gedrukt in ’t jaar1672, 4o, 34p.
(Knuttel 10008. Binding eenvoudig en los).
VERBREYDINGEen aenteyckeninge op de consideratien over den tegenwoordigen toestant van het Vereenigde Nederland. Mede gestelt door een liefhebber des vaderlands [orn.], 4o, z.pl. Gedruckt in ’t jaer1672, 20p.
(Knuttel 10013. Met stevige papieren omslag. Commentaar op Lumey, Willem van Oranje, Anjou, Leicester etc).
DIEDERICK STECKE, Apologia off oprecht verhael voor d’Hre. Diederick Stecke, colonel en gewesene commandant der stadt Deventer. Tegens het gedivulgeert en hier beneden geinsereert on-waerachtig verhael, van eenige der voornaemste saecken etc. waerdoor geoccasioneert is de overgevinge der stadt Deventer. Opgestelt door last van de Burgemeesteren, Schepenen en Raden aldaar [orn.], Na de copye, gedrukt in ‘t jaer 1673, 4o, 32p.
(Knuttel 10670. Met restanten van papieren omslag. In andere handen overgegaan op 12-5-2018).
C[ORNELIUS] L[OOS] S.V.V., De ortu & processu calvinianae reformationis in Belgio. In quo exhibentur pacta & foedera ibidem inita, & demonstratur nullam eorum à Reformatoribus habitam esse rationem [Orn.] Coloniae apud Matthaeum Vredenburgium Anno Domini 1673, 8o, [vii]+230+[viii] p.
(Eerste editie van een manuscript over de geschiedenis van de Reformatie in de Zuidelijke Nederlanden van de hand van de in 1546 (ca. 1542?) in Gouda geboren Cornelius Loos, zoon van Jan Corneliszoon Loos, onder meer schepen van Gouda, en Elyzabeth Cornelis Janszoon Bos(sen)dochter. In Gouda doorliep Loos, die zich later Cornelius Loosaeus Callidius noemde, de Grote School, die hij op 1.5.1558 verliet. Het werkje bestaat uit drie libri (boeken) en een register, gemarkeerd met oude tabblaadjes. Het handschrift is door iemand anders aangevuld met documenten uit latere tijd. De auteur studeerde vanaf 1561 in Leuven, werd priester en theoloog in Mainz, Leuven en Trier. Hij kwam zwaar met het kerkelijk gezag in aanvaring door een geschrift dat hij wilde laten drukken tegen de heksenvervolging. Na herroeping van zijn opvattingen bleef hij toch weer zijn oude standpunten herhalen. Hij sleet zijn laatste jaren in Brussel, waar hij vicarius was van de Kapellekerk en in of na 1595 overleed. Loos keerde zich ook fel tegen het protestantisme, zoals ook uit dit geschrift blijkt. Boekje in originele perkamenten band, met de titel in oud handschrift op de rug en bibliotheekzegel “H.P. 85”. Op schutblad eigendomsinschrijving van “A.H. Harzheim, Pastor in Kraudorf 1805” en “24 stuff, J. Met”. Eigendomsinschrijving op titelpagina met papierstroken op voor- en achterkant afgeplakt. Ook aan het eind, onderaan het register, is een naam afgeplakt met een papierstrookje).
SENTENTIE van den Hoogen Krijghs-Raedt der Vereenighde Nederlanden, jegens Moyses Pain & Vin, gewesene colonel ende quartiermeester generael, gepronuncieert tot Alphen den 23. Ianuarij 1673. Nevens een verklaringe van bailliu, burgemeesteren, raden ende secretaris der stadt Goude, midtsgaders den marquis de Thouars, colonel, opperhooft van de militie, etc. [orn.], In ‘s Graven-hage by Jacobus Scheltus, ordinaris drucker van sijn Hoogheydt, woonende op het Binnen-Hoff, 1673, 4o, 12p.,
(Knuttel 10711)
WILLIAM TEMPEL, Sekere aenmerckingen over de Vereenigde Nederlandtsche Provintien. In ‘t Engels beschreven door de heer William Tempel, ridder Baronet. De tweeden druk, opnieuws gecorrigeert en verbetert, met marginaes en aenteekeningen op de kant [DM], Tot London, gedrukt by A. Maxwell, voor Sa. Gellibrand, 1673 – Na de copye, t’Amsterdam, voor de weduwe van Joseph Bruyning, boekverkoopster op de Beurs-sluys, 4o, [v]+90p.
(Knuttel 11010. Beschouwingen van Britse diplomaat uit Den Haag over opkomst en val van de Republiek. Met waarschuwing voor in omloop zijnde roofdruk. Temple schrijft over de regering, haar toestand, over de geaardheid van de Hollanders, hun religie, hun koophandel, de inkomsten en de oorzaken van de val in 1672. Fraai door handboekbinder UVA ingebonden met perkamenten rug (met rood titelschildje) en hoeken en gemarmerde hard kartonnen platten).
DEDUCTIE van de Staaten van den Lande van Utrecht: behelsende een waarachtigh verhaal van ‘tgene gepasseert is ontrent den intocht van de Fransche Macht in de Provincie en de Stadt van Utrecht [Wapen van Utrecht], [Gedruckt in’t jaar ons ‘s Heeren 1673], 4o, 28p.
(Knuttel 10662. Zonder omslag. Aan de onderkant kort afgesneden, zonder tekstverlies, m.u.v. impressum)
[JEAN BAPTISTE STOUPE], De godsdienst der Hollanders, vertoont in verscheide brieven, geschreven door een amptenaar in ‘s Konings leger, aen een leeraar ende professor in de God-geleertheid der stad Berne. Uit de Fransche taal in het Nederlandsch over-gezet [Orn.], t’Amsterdam, by Cyprianus vander Gracht, 1673, 4o, 48p.
(Knuttel 11013. Met op de titelpagina in 17de-eeuws handschrift: “Lt. Colonel Stuppa, een gereformeert Switzer” en “Dit vuilaardigboekje is kragtig wederlyd door de Heer Braunias”. De auteur wordt door deze penvoerder verward met Petrus Stuppa of Stoup, luitenant kolonel van een regiment Zwitsers in dienst van Koning Lodewijk XIV. Het gaat om een bloedverwant die eerst predikant in de Savoische kerk in Londen was, maar daarna voor het leger koos. Hij sneuvelde in een gevecht bij Steenkerke in 1692. De weerlegging waarvan sprake is, is Ware godsdienst der Hollanders (1675) van de hand van Joannes Braun, hoogleraar in Groningen. Stoupe geeft mooi beeld van het versnipperde religieuze landschap in de Nederlanden. Boekje kort afgesneden, maar zonder tekstverlies, met sleetse papieren omslag).
[JOSEPH HILL], Het tegenwoordige interest der Vereenigde Provincien. Nevens verscheyde aanmerckingen op de tegenwoordige, en, conjecturen op de toekomende standt van zaaken in Europa: voornaamlijcke betreffende deze Republijke. Door een liefhebber van de Gereformeerde Religie, en ’t welvaren dezer landen [DM] t’Amsterdam, gedruct na d’Engelsche Copy, tot Middelburg by Thomas Berry, anno 1673, 4o, 97p.
(Knuttel 10911. Op p.56-61 uitvoerig over de Oost- en West-Indische handel. Hill (1625-1707) was een Engels theoloog. In 1667 werd hij beroepen als Schots predikant te Middelburg. Dit plamflet liet hij eerst op eigen kosten (100 pond) in het Engels drukken en gaf hij in 1673 anoniem uit: The Interest of these United Provinces. Being a defence of the Zeelanders choice. Knuttel, nr. 10909 en 10910). Daarna verscheen de vertaling Het is een pleidooi voor het samengaan met Engeland. De Staten van Zeeland veroordeelden 19 Aug. 1673 dit boek en lieten het verbranden, terwijl druk en verkoop in Zeeland verboden werden. Hill werd tot na het einde van den oorlog uit de provincie verbannen. Hij vertrok naar Londen, waar hij van Karel II een pensioen kreeg van 80 pond. Na het sluiten van den vrede keerde Hill niet naar Middelburg terug, maar bleef in Engeland, tot hij in 1678 predikant werd in de presbytoriale kerk te Rotterdam. Puntgave editie, met papieren omslag en code op omslag: “Muller 6923”).
SAMUEL & IOANNES GREGORIUS RENARD, De beantwoordingh op eenen brief, ofte een broederlijck dispuet, tusschen Samuel Renard, eenen calvinischen ghereformeerden ende Ioa. Gregorius Renard, onlanghs eenen calvinischen theologant; maer nu eenen Roomschen catholijcken, die den brief van Samuel beantwoordt [DM], t’Antwerpen, by Jacob Mesens, op de Lombaerde-Veste inden gulden Bijbel. Anno 1674, 8o, [xlvi]+433+[vii] p.
(Originele perkamenten band, met naam auteur en jaartal 1674 op de rug. Titelpagina ontbreekt, evenals gravure op de achterzijde daarvan, met familiewapen ridder Petrus Pasqual de Decker, de beschermheer van de Predikheren, aan wie het boekje is opgedragen. Met portretgravure Caspar Boutats van Ioannes Gregorius Renard,.Johannes Gregorius werd ca. 1655 uit Waals-gereformeerde ouders geboren in Amsterdam. Studeerde theologie in Leiden en reisde in die tijd uit nieuwsgierigheid naar Antwerpen om de “belachlycken en verfoeyelycken handel der papisten” met eigen ogen te aanschouwen. Paters jezuïetenslaagden er niet in zijn overtuiging aan het wankelen te brengen. Al op zijn terugreis maakte hij rechtsomkeer omdat hij zijn bagage vergeten was. Opnieuw raakte hij toen in een dispuut, waarbij een pater Predikheer erin slaagde hem te overtuigen. Op 20 december 1673 deed hij openbare belijdenis in de Predikherenkerk. Als antwoord op een brief van zijn broer Renard verdedigt Johannes Gregorius deze stap. Dit boekje bevat deze briefwisseling. Naast een Nederlandstalige editie verscheen er in 1675 in Freiburg ook een Duitstalige versie).
[ABRAHAM DE WICQUEFORT],Getrouw advys aen de oprechte Hollanders. Rakende hetgeene gepasseert is in de dorpen van Bodegrave en Swammerdam, en de ongehoorde wreedtheeden, die de Fransen aldaer gepleeght hebben. Met een memorie van de laeste marsch van ‘t leger van den koning van Vranckrijck door Brabandt en Vlaendren [orn.], z.pl. MDCLXXIV [1674], 8o, 217 p.
(Anoniem uitgegeven geschrift. Vertaling van Abraham de WicquefortsAdvis fidèle. In perkamenten bandje. Met ex libris W.C. Braat).
JOANNES PEETERS, CASPER BOUTTATS, Thoneel der Steden ende Sterckten van t’ Vereenight Nederlandt met d’aengrensende plaetsen soo in Brabandt, Vlaenderen als anden Rhijn en elders verovert door de waepenen der Groot-moghende Heeren Staeten onder het gheleij vande seer Edele Hooghghebore Princen van Oranien. [zegel] Gheteeckent door I.o Peeters ende Ga. Bouttats, woenende aen de Borse inde H. Ma Magdalena de Pazzi tot Antwerpen, alwaer de selve te coop zijn [1674], Oblong, ongepagineerd
(Facsimile-uitgave uit circa 1970. Gaaf exemplaar. Titelpagina met emblematische illustratie en titel in het Nederlands en Frans. 2 pp. de prenten en portretten niet gepagineerd, titel voor de portretten, 6 tussentitels bij de prenten, 53 portretten en 89 bladen met aanzichten van steden waarvan 8 op de dubbele (uitvouwbare) pagina’s. Met stadsgezicht op Delft op achterzijde. Hierin ook onderstaande plaat van Gouda).
JOANNES PEETERS, CASPER BOUTTATS, ‘Ter Gouw’ [stadsaangezicht uit hetThoneel der Steden ende Sterckten van ‘t Vereenight Nederlandt, uitgegeven te Antwerpen in1674]
(Handgekleurde versie profiel vanGouda, getekend door Peeters (1624-na 1677) en gegraveerd door Bouttats (1640-1695). De prent is onderaan door beiden gesigneerd. Bezonder aan deze prent is dat de stad wordt afgebeeeld vanaf De Gouwe, terwijl bijna alle stadsgezichten de Hollandse IJssel als voorgrond nemen. Onder de prent staat in het Nederlands en het Frans een korte beschrijving van de stad. Hierin wordt de nadruk gelegd op de waterrijke omgeving vanGouda, die belegering tot een kansloze missie zou maken. De bijzondere omvang van de Sint-Janskerk krijgt ook bijzondere vermelding).
EEN GEESTELIJCK LUST-HOOFKEN, met schoone lieffelijcke geestelijcke gesangen beplant door eenen catholijcken pastoor. Tot geestelijcke blijdtschap der zielen, ende vermijdinge aller oneerlijcke, lichtveerdige werelts gesangen [IHS-figuur], Gedruckt tot Utrecht [by Arnoldus vanden Eynden] en men vindt se te koop tot Emmerick, [tweede helft 17eeeuw], 8o, 160 (minus 12 en 14) p.
DEN GEESTELIJCKEN NACHTEGAEL. Inhoudende geestelijcke Lof-sangen op alle de Feest-dagen van den gheheelen Iare. Midtsgaders de lof-sangen vande notabelste H.H. Maechden, met meer andere gheestelijcke Liedekens/ gestelt op twee Partijen Superius ende Bassus, om bequamelijcken gesongen ende gespeelt te werden. [achterin: t’Utrecht,[tweede helft 17e eeuw]gedruckt by Arnoldus vanden Eynden, boeckverkoper over d’Gaerd-brug in ’t Muziek-boek], 8o, 37-44, 53-54, 59-60, 129-160-189+ [iii] p.
(Versleten en incompleet convoluutje, zonder boekband; p. 19-30 en 97-110 en vanaf p. 160 ontbreken in Lust-hoofken, waarvan de oudst bekende versie stamt uit 1632; van het tweede werk met liedjes die vogelnamen dragen – nachtegael, tortelduyfsvogel, paradijsvogel, canarijvogeltjen – resteren slechts fragmenten en een register met een colofon. Geen titelpagina. Niet in STCN).
DEDUCTIE raeckende de collatie van ‘t Drostampt van Drenthe, ende d’abisive begevinge van dien, op de persoon van Zijn Excel. d’Heer Lieutenant Generael Rabenhaupt, baron van Sucha, &c. Aen Haer Ho: Mo: d’Heeren Staten Generael overgegeven door d’Heeren Johan de Sigers ter Borch en Rudolph van Selbach, mitsgaders den Advocaet Herman Krul, te samen Gecommitteerden van welgemelte Landtschap, en dieswegen aen hoog gedagte haer Ho: Mo: afgesonden [DM, In ‘s Gravenhage by Iohannes Rammazeyn, boeckdrucker woonende in de Wagestraet, In de Boeckdruckery 1674, 4o, 44 p.
(Knuttel 11216. Gedrukt door Johannes Rammazeyn, die voorheen een drukkerij had in Gouda en na zijn faillissement een herstart maakte in Den Haag. Drukkersmerk toont een zon met een letterkrans. Met 21 bijlagen. Op titelpagina staat met de hand geschreven “den 10en Augustij 1674”; een andere datum is doorgehaald. Zonder omslag. Bladzijden los).
JACOBUS CRUCIUS, Suada Delphica sive orationes LXVIII Varii argumenti, studiosae juventuti manuductio ad artem oratoriam, [DM] Amstelodami, apud Joannem Janssonium à Waesberge 1675, 8o, [x]+591 p.
(Lessen retoricavan Jacobus Crucius, rector van de Latijnse school in Delft. Met het drukkersmerk van Vrouwe Fortuna, dat voor het eerst werd gebruikt in 1606 door de bekende Goudse boekdrukker Jasper Tournay en daarna door diens Goudse collega Willem van der Hoeve (1650). Het voorwoord in deze editie – de eerste druk stamt uit 1650 – is geschreven door de bekende nadere reformator uit Delft, Dyonisius Spranckhuijzen en Dyonisius Crucius.Opnieuw ingebonden in volledig leer met stempels op de platten, ribben op de rug met titelschild. Met frontispice/titelgravure. Goede conditie. Pagina 407/408 per abuis ingebonden tussen 384-385. Keurig schoon boekblok met frisse pagina’s).
JOHANNES ORISANT, Der Fransen Haes-op, of schuyf voor ’t roer, uyt Duytslandt en de Vereenigde Provintien, &c. Mitsgaders een kort verhael der geluckighe overwinninge, ten besten van ons lieve en diergekochte vaderland, verryckt onder ’t beleyt der Doorluchtige Heeren Princen van Orangien. Van den beginne des oorloghs tot desen tydt. Alles met hunne effigien en afbeeldsels verryckt [Orn.], Gedruckt [voor den autheur, 1675], 4o, 7+[i]+58+[ii] p.
(Knuttel 11312. Kerndeel, getiteld ‘Oude-Wijn in Nieuwe Leder-zacken’ eerder gedrukt in 1670, Knuttel 9824. Johannes Orizant (ca. 1633-1675) was een uit Den Haag afkomstige dichter, die studeerde in Leiden. Papieren omslag aan voorzijde verdwenen. Rechterhoek titelpagina, met impressum, afgeknipt en hersteld met blanco papier. Met ook enige woorden tekstverlies op achterzijde. Vijf gravures van Willem I, Maurits, Frederik Hendrik, Willem II en Willem III).
WILHEM SCHOENIUS, De weg der suyverheyt van d’Hollantse maegde, t’Antwerpen voor Philips van Eyck inde Calverstraat inde 4 gekroonde Evangelisten 1676, 8o, 322+[iii] p.
(Populair kloppenboek, waarin deze ‘geestelijke dochters’, die een religieus leven in de wereld leiden, aanwijzingen krijgen voor een zedig en Godvruchtig leven. De auteur wordt op de titelpagina ‘Hollandts priester” genoemd. Hij was Edammer van geboorte en werd pastoor in Blokker, Zaandam en Amsterdam. Hij overleed op 11 december 1684. De titelgravure laat kloppen zien voor wie het hart uitsluitend voor Jezus klopt. Vandaar hun naam. De vele hartjes in de titelprent getuigen daar ook van. Het impressum wil doen geloven dat het boek in Antwerpen is gedrukt. Dat is allerminst zeker, want de opdrachtgever heeft een boekwinkel in de Amsterdamse Kalverstraat. Een tweede druk verscheen in 1685, wederom met Antwerpen op de titelpagina, maar nu in opdracht van een Haarlems boekhandelaar, Niclaes Braeu. Waarschijnlijk was dit een manier om anti-katholieke plakkaten te ontduiken, die juist in deze tijd strenger gehandhaafd werden omdat de Franse bezetting net achter de rug was. In origineel perkamenten bandje. Boekblok niet al te stevig meer in de band).
CONRADUS VORSTIUS, Dood-steek. Gegeven aan de absolute prædestinatie, die of voor, of na den val Adams gestelt word, den derden druk [orn.] Gedrukt [s.l., s.n.] in den jare 1676, 8o, [xiv]+136+[vii]p.
GUERNERUS VORSTIUS, Noodsakelijke censure ende wederlegginge van de noodsakelyke waarheyd, voorgesteld door Arnoldum Hachtinchium, predikant binnen de stadt Dokkum, [orn.], Gedrukt [z.l., s.n.] in den jare 1676, 8o, 62p.
(Geschriften van Conradus Vorstius (1569-1622) en Guernerus Vorstius, (1612-1682), uitgegeven door laatstgenoemde. Het eerste werk verscheen oorspronkelijk in 1620, anoniem en ook zonder vermelding van drukker (Tournay?), onder de titel Ghewissen doodtsteeck der calviniaenscher predestinatie, met de ironische vermelding op het titelblad dat het werk was uitgegeven op gezag van de Kerk en de Synode van Dordrecht. De heruitgave uit 1676 bevat een “Certificatie van de veranderde of contra-remonstrantsche Magistraat der Stede van der Goude” van 20 juli 1619. Hier wordt aangegeven dat Vorstius – nadat zijn benoeming tot hoogleraar theologie in Leiden als opvolger van Arminius niet door was gegaan wegens verdenkingen van onrechtzinnigheid – vanaf mei 1612 met goedkeuring van de staten van Holland zich met zijn gezin in Gouda gevestigde. Gedurende zeven jaar en drie maanden gedroeg hij zich daar voorbeeldig. In het tweede werk reageert zijn zoon op het geschrift Verantwoordinge van de nootsaekelijke Waerheydt uit 1655, van de Friese predikant Arnoldus Hachtingium, die een fanatiek bestrijder van het remonstrantisme was. Opnieuw gebonden met gemarmerde platten en kunstleren rug met versieringen en tekst “dood steek” in goud. Titelpagina eerste werk licht gerestaureerd).
DESID. ERASMI ROTERODAMI, Colloqvia nunc emendatiora cum omnium notis, Tiguri , typis Henrici Bodmeri 1677, 12mo, 589+iiip.
(Miniatuuruitgave (formaat 11x6x4cm) met fraaie binding in leer, met messing slotjes; bekende gravure van Erasmus met twee geleerden op titelpagina).
G[ERAERT] BRANDT, Historie der Reformatie en andere kerkelyke geschiedenissen, in en ontrent de Nederlanden. Met eenige aentekeningen en aenmerkingen. Naerder oversien, merkelijk vermeerdert en vervolgt tot het jaer 1600. De tweede druk. [dm] Tot Amsterdam, voor Jan Rieuwertsz., Hendrik en Dirk Boom, boekverkoopers, 1677, 4o, [xxix] + 848 + 56 + [lvi] p.
[Idem], Het tweede deel. Van het jaer 1600 tot het laetste van ‘t jaer 1618 [dm] Tot Amsterdam, voor Jan Rieuwertsz., Hendrik en Dirk Boom, boekverkoopers, 1674, 4o, [xxv] + 996 + [xlviii] p.
[Idem], Het derde deel. [dm] Te Rotterdam. En is te bekomen by Barent Bos, boekverkooper, 1704, 4o, [vi] + 976 + [xlv] p.
[Idem], Het vierde deel. [dm] Te Rotterdam. En is te bekomen by Barent Bos, boekverkooper, 1704, 4o, 1116 + [xxxi] p.
(Eerste band is tweede druk van Brandts standaardwerk. Vier gave perkamenten banden met op de rug geschreven titel en deelnummers; compleet met gravures, deel 1 gedrukt in donkerder inkt en met enkele andere versies van de portretten, bv. die van Erasmus. Eigendomsinschrijving en stempel van Rev. Sybren S. Cnossen uit Grand Rapids Michigan. Tevens ex libris G.N.P. Hasselaer. In deel 3 op pagina 419 de bekende door de Staten veroordeelde pagina).
JOSEPH VAN DE H. BARBARA carmelit discals, Het gheestelijck kaertspel met herten troef oft t’spel der liefde, T’Antwerpen by Michiel Cnobbaert, anno 1676, 8o, [iv]+463+[ii]p.
(Zeldzame druk van een in 1666 geschreven boekje waarin de rooms-katholieke geloofsovertuiging wordt uitgelegd aan de hand van het kaartspel. Titelpagina ontbreekt. Voorafgegaan door prent van de H. Theresia. In de tekst 14 prenten van Fred. Boutats met een weergave van de speelkaarten in religieuze termen. Met huisvlijt opnieuw ingebonden in leren band met goudopdruk van schoppen. Bijpassend foedraal met suede rug).
MATTHYS BALEN, JANSZOON, Beschryvinge der stad Dordrecht. Vervatende haar begin, opkomst, toeneming, en verdere stant. Opgezocht, in ’t licht gebracht, en vertoond, met vele voorname voor-rechten, hand-vesten, keuren, en oude-herkomen (…) [stadswapen] Te Dordrecht, gedrukt by Symon onder de Linde, boekverkooper, woonende aan de Visch Markt, in de Groote Gekroonde Druckerye, anno1677, 4o, [xii]+915p.
(Wat slordig maar alleszins toonbaar exemplaar van de Dordtse stadsgeschiedenis, zonder de beschrijving van de geslachten (p.917-1358). Van de prenten zijn alle 5 uitslaande platen van Romeyn de Hooghe (naar A. Houbraken) en 5 van de 11 portretten nog aanwezig. Met titelpagina, maar zonder titelprent. Ook stadsplattegrond, wapenkaart en 6 portretten ontbreken. Ook ontbreken 12 pagina’s tekst (p. 119-120, 211-214, 339-342 en 823-824). Pagina’s 913-915 deels in manuscript. Perkamenten rug met titel in handschrift; platten van gemarmerd karton; ex libris van G.C.C. Crone.)
JOHANNES SMETIUS, PATER& FILIUS, Antiquitates Neomagenses. Sive notitia rarissimarum rerum antiquarum, quas in veteri Batavorum Oppido, [Fig.] Noviomagi Batavorum, Ex typographeio Regneri Smetii Ao. 1678, 4o, [v]+283+[i] p.
(Beschrijving van archeologische vondsten in Nijmegen; in fraaie lederen band met ribben, rugornamenten en tekstschildje in donkerrood “Smetii Antique Nomag”. Titelgravure en vier gravures met tekeningen van vondsten. Eigendomsinschrijving op titelblad “Smets” (auteur?).
CORNELIUS HAZART, Triomph der pausen van Roomen over alle hare benyders ende bestryders. Met eene volkomen, ende overtuyghende wederlegginghe van alle de lasteringhen, en valscheden van de sectarisen, t’Antwerpen, by Michiel Knobbaert, by het Professen-huys, in S. Peeter, 1678, fol., [xviii]+412+[xviii]p.
CORNELIUS HAZART, Triomph der pausen van Roomen over alle hare benyders ende bestryders, t’ t’Antwerpen, by Michiel Knobbaert, by het Professen-huys, in S. Peeter, 1679, fol., [vi]+430+[xiv]p.
CORNELIUS HAZART, Triomph der pausen van Roomen over alle hare benyders ende bestryders, t’ t’Antwerpen, by Michiel Knobbaert, by het Professen-huys, in S. Peeter, 1681, fol., [ii]+333+[xiii]p.
(Driedelig werk van de polemist en geschiedschrijver Cornelius Hazart (1617-1690), jezuïet in Antwerpen. Deel 2 en 3 met fraaie frontispices. Compleet met 1 fraaie afbeelding van Jezus en 39 portretgravure-pagina’s met portretten van pausen in deel 1; 41portretgravure-pagina’s in deel 2 en 60 portretgravure-pagina’s in deel 3. Levensbeschrijvingen en portretten van alle pausen vanaf de heilige Petrus tot en met paus Innocentius 11, gekozen in 1678. In drie identieke perkamenten banden. Perkament om platten laat deels los. Binnenwerk en gravures schoon.)
ADAM BURGHABER, Theologia polemica in qua doctrinae catholicorum doctorum asseruntur ac defenduntur et errores haeriticorum hujus temporus [DM] Friburgi Helvetiorum, typis Joannis Jacobi Quentz, typ. Ord., Anno Virginei Partus 1678, fol., [ii]+552+[viii]p.
(Katholiek polemisch werk tegen de protestanten, geschreven door de jezuïet Adam Burghaber (1608-1687). Eerste druk van dit populaire werk, dat negentien keer herdrukt zou worden. Burghaver werd in Velden in Bayern geboren. Hij trad in 1626 toe tot de jezuïetenorde, werd in 1642 hoogleraar logica aan de hogeschool van Ingolstadt, werd professor in de theologie, was rector van het Theologicum Germanicum in Rome en vestigde zich in 1676 in het Zwitserse Freiburg, waar hij rector werd van het Collegium. Vandaar verhuisde hij naar Constantz, waar hij overleed. In fraai bruinlederen band met goudornamenten. Rug gebroken. Eigenaarsinschrijving op titelblad doorgehaald. Uit handschrift op schutblad blijkt dat het boek een prijsband is geweest, die aan de school
van Rheine is uitgereikt aan de student Lambert Prinsen: “Munifica ae liberali donatione praenobilis senatus Rheinensis in publica praemiorum distributione habita 28e augusti thoe jonino (?) argumenti praemio potitum esse ingenuum ae crititum adolescentem Lambertum Prinsen. Assessor P. Demetrium Vischers, studiae gramatices classis professor. Rheinae, 28e augusti Anno 1794”. En lager: “G.B. Tusveld, pastor Albergen”. Hij was pastoor in dit Twentse dorp vanaf 1814.)
NOVUM TESTAMENTUM Domini Nostri Iesu Christi. Vulgate editionis. Coloniae apud Jacobum Naulaeum 1679, 12mo, 398 + [xvi] p.
MISSALE CARTUSIANIordinis ex ordinatione Capituli Generalis. Anno domini 1677. Celebrati sub R.P.D. Innocentio le Masson Priore Cartusiae ac totius eiusdem ordinis Generali [Ill.] Fauratii in sabaudia, typis Ludovici du Four, sereniss. Ducis tipographi ordinarii sumptibus maioris Cartusiae1679, fol. (35,5:23,5 cm), [xvii]+ 416+[i]+107p.
(Missaal van de Kartuizers. Met gegraveerde titelpagina van twee monikken die de Heilige Mis opdragen voor een schilderij van St. Bruno (stichter van de Kartuizer orde) van de hand van Louis Cossin; Met drie grote gravures van resp. De Annunciatie (voor fol. 1), de geboorte van Christus (fol. 16) en Calvarie (na fol. 204); verder honderden houtsnede-initialen en diverse ornamenten met Christus en Maria. Gedrukt in zwarte en rode letters, kerkelijke kalender van 1679 -1758, heiligenkalender met enkele aanvullingen in handschrift, vele bladen met muziekschrift en goudlederen bladwijzers. Ingebonden correctie in fraai gecalligrafeerd handschrift tussen fol. 342-343. Gebonden in oorspronkelijke bruinlederen band met ribben (boven- en onderaan beschadigd); leer gespannen om zware houten platten; resten van messing boekklampen. Laatste tweehonderd pagina’s in rechterbovenhoek fors aangevreten door muizen, echter zonder noemenswaardig tekstverlies. Weale-Bohatta 1745; Brunet, Suppl. I, 1038. – Schöner Missaledruck in Rot und Schwarz in einem dekorativen zeitgenössischen Einband. “C’est une véritable curiosité typographique” (Brunet).
PIETER CHRISTIAENSZ BOR, Oorsprongk, begin, en vervolgh der Nederlandsche oorlogen, beroerten, en borgerlyke oneenigheden; beginnende met d’opdracht derselve Landen, gedaen by Keyser Karel den Vijfden, aen sijnen soon Konick Philippus van Spanjen, en eindigende met het einde van ‘t jaer MDC [1555-1600]. Waerachtelijk en onpartijdelijk beschreven door Pieter Bor Christiaensz. In XXXVII boeken, en IV stukken verdeelt. Verciert met verscheide afbeeldingen van vermaerde mannen en printen der voornaemste geschiedenissen: voorts met een byvoeghsel van authentyke stukken en nieuwe registers vermeerdert. Het eerste stuk: t’Amsterdam by de weduwe van Joannes van Someren, Abraham Wolfgangh, Hendrick en Dirck Boom 1679, fol., 1006+188 p.
[Idem], Het tweede stuk: beginnende met de koomste van Alexander Farnese, Prince van Parma, [1578] en eyndigende omtrent het laetste van junius des jaers 1587: t’Amsterdam by de weduwe van Joannes van Someren, Abraham Wolfgangh, Hendrick en Dirck Boom 1680, fol., 1002+128 p.
[Idem], Het derde stuk: beginnende met het vervolgh van de belegeringh van Sluys, onder den Prins van Parma, in den jaare 1587, en eyndigende met het jaer 1594: t’Amsterdam by de weduwe van Joannes van Someren, Abraham Wolfgangh, Hendrick en de weduwe van Dirck Boom 1681, fol., 904+28 p.
[Idem], Het vierde en laatste stuk: beginnende met de regeeringe van Ernestus in den jaare 1595, en eyndigende onder de regeeringe van Albertus in den jaare 1600: t’Amsterdam by de weduwe van Joannes van Someren, Abraham Wolfgangh, Hendrick en de weduwe van Dirck Boom 1684, fol. 696+199 p.
(Originele perkementen banden, met titel in inkt op de ruggen geschreven; 8 van de 40 grote prenten ontbreken).
(Wel met extra prent van de gestrande Walvis).
Convoluut
CORNELIS RHYNENBURGH, Vreughden-bergh, bestaende in ziel-suchten, bruylofts-gesangen en stichtelycke vermaeckelyckheden, Tot Amsterdam by Michiel de Groot op den Nieuwendijck in den Bybel [z.j. ca. 1680], 16o obl. (p.1-50 ontbreken) 186+vip.
CORNELIS RHYNENBURGH, Vreughde-bergh. Het tweede deel. Bestaende in Nieuw-jaers en Kars-gesangen, Ziel-suchten, en andere opmerckende deuntjens. Vermeerdert ende verbetert door den autheur [Orn.] Tot Amsterdam by Michiel de Groot, op den Nieuwendijck, in den Bijbel [achterin: By Michiel de Groot, boeckverkooper op de nieuwe Dijck tusschen de twee Harlemmer sluysen], [z.j. ca. 1680], 16o obl. [iii]+201+[v]p.
’t NIEUWE KLEYNE HARPJE, Inhoudende vele Schriftuurlijcke leidekens en bruylofts-gesangen. Mitsgader verscheyde lof-sangen, [Tot Amsterdam by Michiel de Groot, op den Nieuwendijck, in den Bijbel, ca. 1680],16o obl.,122 p. (Titelblad en einde ontbreken)
(Drie populair en veelvuldig herdrukte liedboekjes uit Noord-Holland (Enkhuizen, Hoorn, Medemblik), voor het eerst in 1661. Drukker Michiel de Groot was in Amsterdam werkzaam tussen 1655 en 1685; deze editie komt niet voor in STCN; in oorspronkelijk perkamenten bandje. Sleets en incompleet door intensief gebruik).
HUGO DE GROOT, Nederlandtsche jaerboeken en historien, sedert het jaer MDLV tot het jaer MDCIX; met de belegering der stadt Grol en den aenkleven des jaers MDCXXVII; als ook het Tractaet van de Batavische nu Hollandtsche republyk en de vrye zeevaert, met aenteeckeningen; voorts met het leven des schrijvers, twee volkomen registers. Alles vertaelt door Joan Goris [DM] t’Amsterdam, by de weduwe van Joannes van Someren, Abraham Wolfgangk en Hendrik en Dirk Boom, 1681, fol., [xxxvii]+591+[lxxii]+19+[v]+74p.
(Kloeke foliant in stevige, wat vuile, perkamenten band. Op rug sporen van verwijderd titelschildje. Met titelgravure, maar zonder de 46 platen. Tekst compleet. Enkele bladen los).
ORDRE waer nae alle school-meesters ende costers ten platten lande in den gestichte van Utrecht haer sullen hebben te reguleren. Geapprobeert by de Ed: Mo: Heeren Staten ’s Lands van Utrecht, by appoinctemente van dato den xxiiii-en martij 1676 [provinciewapen] Tot Utrecht, gedruckt by Willem van Paddenburgh, ordinaris drucker der Ed: Mog: Heeren Staten ’s Lands van Utrecht, 1681, 4o, 16 p.
(Reglement voor dorpsschoolmeesters in de provincie Utrecht. Zonder omslag. Zeldzaam. Niet vermeld bij E.P. de Booy’ s Kweekhoven der wijsheid. Op titelpagina in oud handschrift “N. 45”. Aan het eind van de tekst stempel met kerkzegel van Utrecht. Op achterzijde ornament rond ovaal. In het midden een opgegeslagen bijbel met de tekst “Compt ghy gebenedyde, besit dat ryck myns vaders” . In het randschrift staat: “Mat. Cap. V vers 8 en laet het boeck deser wet van uwen monde niet comen, maer overdenckt het dach ende nacht”.).
MENNO SYMONS, Opera omnia theologica, of alle de godtgeleerde wercken. ‘tSamen by een vervat, en nu op nieuws door eenige Beminnaers der Waerheydt, ter eeren Godtsen hares Naesten welvaert in druk uytgegeven. Verrijckt met vier registers, en eenige andere schriften van den autheur, over desen nooyt in druck geweest, als mede voor yder tractaet sijn eygen tytel en voorreden gestelt, en geetrouwelijk in onse Nederduijtsche spraecke overgeset [DM] ‘tAmsterdam by Johannes van Veen, boeck- en pergament-verkooper, in de Oude Hoogstraet, tegen over ’t Oost-Indisch Huys1681[achterin: t’Amsterdam, gedruckt by de weduwe van Jacob de Jonge,1681], sm. fol., 642 fol. [viii] + + [xx] p.
INHOUD:
– Uytgangh ofte bekeeringe van Menno Symons [fol. 1-v]
– Fundament en klare aenwysinge van de salighmakende leere Jsu Christi, fol. [iv] – 70
– Van het rechte christen geloove [1556], fol. 71-120
– Schoone ende grondelyke leeringe uyt des Heeren Woord [1556], fol. 121-132
– Troostelycke vermaninge van dat lyden, kruys, vervolginge der heyligen, fol. 133-160
– Seer lieffelyke meditation ende godsalige oeffeninge, fol. 161-176
– Klare onderwysinge uyt des Heeren Woord. Van de geestelyke verryssenisse ende nieuwe of hemelsche geloove, fol. 177-184
– Grondelyk onderwys ofte bericht van de excommuicatie, ban, uytsluytinge of affrondinge der kerken Christi, fol. 185-214
– Suyvelryk onderwys ende leere. Hoe alle vroome ouders haer kinderen (…) gehouden zijn te regeeren, te kastijden, te onderrichten en in een vroom deugdelyk en gosdsalig leven op te voeden, fol. 215-222
– Sommarie ofte byeenvergaderinge van sommige schriftelyke bekentenissen des Geloofs (…) antwoordingen op schriften van Gellio Fabro en Joanne a Lasco, fol. 223-324
– Seer droeffelycke supplicatie der armen en ellendigen christenen, fol. 325-330
– Korte klaeglycke ontschuldinge der ellendige christenen ende verstroyde vreemdelingen, fol. 331-336
– Klaer bericht ende schriftelyke aenwysinge van de excommunicatie, fol. 337-350
– Klare onwederspreekelyke bekentenisse en aenwysinge (…), fol. 351-382
– Vermanende belydinge van den Drie-Eenigen ende waren Godt [1597, 1600], fol. 383-392
– Verklaringe des christelycken doopsels in den water (…), fol. 393-434
– Oorsake waerom dat ick Menno Symons niet af en late te leeren ende schrijven, fol. 435-456
– Grondelicke en klare bekentenisse der armen en ellendigen christenen [1552], fol. 457-478
– Seer grondelycke antwoort (…) op Zylis en Lemmekes oververdiende lasterlycke faemrooven, achterklappen, ongesoutene en bittere schelt-woorden, fol. 479-490
– Weemoedige ende christelyke ontschuldinge ende verantwoordinge over de bittere, nydige leugenen (…) onser misgunstigen, fol, 491-516
– Korte en klare belydinge ende schriftelycke aenwysinge (…) Johan a Lasco, fol. 517-545
– Gantsch duidlyck ende bescheyden antwoordt (…) Martini Microns [1553], fol. 543-598
– Seer hertgrondelycke (doch scherpe) sendt-brief aen Martinum Micron, fol. 599-618
– Gantsch duidtlyck ende klaer bewys (…) tegen de grouwelicke en grootste blasphemie van Jan van Leyden, fol. 619-631
– Lieflycke vermaninge of onderwysinge uyt Godts Woordt, fol. 631-637
– Menno Symons schrijven aen syne medebroederen t’Amsterdam, fol. 637-641
– Tweede brief door Menno Symons, fol. 641-642
(Verzameld werk van de enige echte Nederlandse reformator uit Witmarsum; inclusief levensbeschrijving, maar helaas zonder zijn portret van Luyken. Originele lederen band om houten platten, met koperbeslag en boekklampen. Leer op rug bovenaan weggesleten. Boekblok gaaf, met een ekele boekenworgaatjes en enkele vochtvlekken in de margerand).
UYTLEGGINGE van de wijt-beroemde en seer konstige glasen, binnen de voor-treffelijcke en vermaerde int Jans Kerck tot Gouda. Tot dienst en gerief, soo voor de inwoonders deser stadt, als voor de vreemdelingen, die dit konstigh werck komen te aanschouwen. Den tweeden druck. Vermeerdert met den brand der selver kerck, in den jare 1552 en veersjes op aller Glasen inhoudt [stadswapen] Ter Gouda, by Andries Endenburgh, boeckverkooper op de Marckt, in de Chronijck 1682, 8o, [xxxviii p.]
(Met ingevouwen dubbelportret van de gebroeders Dirck en Wouter Crabeth uit 1661, gemaakt door de Goudse graveur Reynier Persyn en voorzien van een gedicht van Joost van den Vondel. Onderaan de laatste bladzijde staat vermeld dat deze ‘afbeeltsels’ ook los te koop zijn bij de Goudse drukkers Dyvoort en Endenburgh. Tweede druk van het Goudse Glazengidsje, een jaar na verschijning van de eerste editie. Met eenvoudige, sleetse omslag van gemarmerd papier en versleten omslag. Voor de portretten ontbreekt één pagina. De hoeken zijn afgesleten door veelvuldig gebruik).
MATHIAS CROONENBORGH, De twee gheestelycke colommen van de Heylighe Kercke, te weten het H. sacrament der Biechte ende het HH. sacrament des Autaers. Dienende aen alle christenen tot eenen troost ende verlichtinghe ter salicheyt [Orn.] Tot Amsterdam, by Ioannes Stichter, in den Bergh van Calvarien, anno 1682. Men vint-se te coop t’Antwerpen, byJacobus Woons, in de Wijngaert-poort, 8o, [xiv]+355+[v] p.
(Met fraaie eigendomsinschrijving van “Ioffou Maria Theresa Wittecop, anno 1684”. Zij was een dochter van de vermogende Dirck Wittecop uit Gouda en was een klopje of geestelijke dochter in Gouda. Zij stelde zich onder bescherming van de minderbroeders (franciscanen), die een statie hadden aan de Hoge Gouwe. Croonenborgh (1622-1684), auteur van het boekje, was ook minderbroeder; in Roermond en biechtvader van de “religieusen penitenten” (Poenitenten-Recollectinnen) en de clarissen aldaar. In originele, puntgave, perkamenten band, met auteursnaam en titel in vervaagd handschrift op de rug).
ZACHARIAS WEBBER, Kort verhael van de Confessie van Augsburg. Mitsgaders hetgeene soo voor, in, als oock nae ’t overleveren derselvigen aen keyser Carel de V is voorgevallen. Hier achter is oock in ’t kort bygevoeght het leven van D. Martin Luther [Orn.], t’Amsterdam by Christiaen Moele, boekverkooper op de Cingel op de hoek van de Huyssitten-steeg, in de Hebreeusche Bybel, Anno 1682, 8o, [ix]+258+[xxiv]p
CONFESSIE OFTE BELIJDENISSE DES GELOOFS. Van sommige Keurvorsten, vorsten ende steden des H. Roomschen Rijcks aen keyser Karel de V. op den Rijcks-dagh te Augsburg Anno MDXXX overgelevert. Alle vrome godtsalige christenen ten dienste uyt ’t Hoogduytsch in onse Nederlantsche tale overgeset [Orn.], t’Amsterdam by Christiaen Moele, boekverkooper op de Cingel op de hoek van de Huyssitten-steeg, in de Hebreeusche Bybel, Anno 1682, 8o, 56p.
(Met dubbelzijdige titelgravure van S. Savrij uit eerste druk uit 1650 van de auteur zelf, boekverkoper in de Huissitten-steegh. In het boek kleine prentjes van Luther in actie op p.29, 35, 54 – ‘Hier stae ick, ick en kan niet anders, Godt helpe my’ en 64 (identiek aan p. 54). Perkamenten band, vuil door gebruik met kleine licht blauwe verfsporen op hoekje achterplat en op achterplat in oud handschrift ‘Hr. Jer. Kaufringe dür Elzas’. Binnenwerk vuil en licht vochtvlekkerig. p. 65 t/m 68 rechter onderhoekje afgescheurd met miniem tekstverlies. Laatste p. 56 van Confessie half afgescheurd).
CHRISTIAEN DE LANDTMETER, Eenighe staeltjens voor myn heer Bleiswyck, oude burgemeester van de stadt Delft, die hy sal moeten uytschrappen ofte verbeteren in syn Bagyne-boeck. Indien hy het selve misschien eens herdruckt, [Orn.], Te Ghent, by de erfghenaemen van Maximiliaen Graet, 1682, 8o, 8p.
(Geschriftje dat onder verwijzing naar katholieke polemisten als Hazart en Joannes de Gouda de Delftse burgemeester Johan C. van Bleyswijk wijst op onjuistheden over de katholieke leer in zijn in hetzelfde jaar verschenen boek Een buurlijk Bagyne-boek. Met eenvoudig blauw-papieren omslag).
WILHELMUS GOEREE, De Republyk der Hebreen, of Gemeenebest der Joden. Onder de Wet der Ceremonien en Dienstbaar Jerusalem. Vervolgd op de drie boeken van de heer Petrus Cunæus. Uyt de naargelaten schriften van wijlen H.W. Goeree (in sijn leven doctor in de God-geleerdheyd en genees-oeffenaar binnen Middelburg in Zeeland) by een versamelt door een lief-hebber der Joodse oud-heden. Verrijkt met naauwkeurige print-verbeeldingen, rakende den Tabernakel-bouw van Moses en andere ceremoniele Heyligdommen des Ouden Testaments [Orn.] t’ Amsterdam, by Wilhelmus Goeree, boek-verkooper op ‘t Rokin in Cicero,1683, 8o, [xxiv]+558+[xxiv] p.
(Prachtexemplaar met alle negentien fraaie (uitvouwbare) kopergravures van JanLuiken op stevig papier. In gave perkamenten band. Frisse en witte pagina’s, met een paar zeer lichte vochtplekken in enkele katernen. Frontispice zegt abusievelijk dat het om het tweede deel zou gaan. Compleet. De gravure van de Tabernakel heeft zelfs een pop-up).
[PIERRE JURIEU] Histoire du Calvinisme & celle du Papisme mises en parallele: Ou Apologie pour les Reformateurs, pour la Reformation, & pour les Reformez, divisée en quatre parties, contre un libelle intitulé l’Histoire du Calvinisme par Mr. Maimbourg [DM] A Rotterdam, chez Reinier Leers, 1683, 12o, 2 (van 4) dln., 40+575 en 611 + 6 p.
(Met gegraveerd frontispice; originele perkamenten bandjes; rug van eerste deeltje bovenaan ingescheurd; bandje tweede deel gaaf met titel in handschrift op de rug; bibliotheekstempeltje op beide titelpagina’s – “Libri di Gio. Rossi” – beide boekjes missen blanco schutblad; laatste blad door zilvervisjes licht aangevreten)
CORNELIUS HAZART, S.J., Triomph vande christelycke leere ofte grooten catechismus met eene breede verklaringhe van alle syne voornaemste stucken ende eene korte wederlegginghe vanden catechismus der calvinisten, T’Antwerpen by Michiel Knobbaert, by het Professen-huys in S. Peeter 1683, 2vol., folio, [xii]+ 716 + [viii] en [xiv] + 738 (=740) + [viii] p.
(Polemisch werk van de jezuïet Cornelius Hazart, 1617-1690. Tweede deel met gegraveerd wapen; titelpagina’s in rood en zwart; ruggen in kalfsleer, met titelschildjes in rood en deelnummers in groen; sleetse boardkartonnen plattenop schutblad eerste deel prijsinscriptie: “waer in den eerste prijs bekoomen heeft Anna-Catharina van Aken, den 28 october 1827 in de parochiale kerk te Turnhout”).
P[IETER] RABUS, Het leven van Dirk Rafelsz Kamphuizen, nooit voor dezen gedrukt. Hier voor is gevoegt het vaars van P. Rabus op Kamphuizens Geestelijke dichtkunde [orn.] Te Rotterdam. By Barent Bos, boekverkoper. Anno1683, 4o, [x]+28 p.
(Niet in Knuttel; wel in STCN. In latere drukken is een portret van de predikant/dichter D.R. Camphuysen (1587-1627) toegevoegd. Gedicht van Rotterdamse dichter en publicist Pieter Rabus (1660-1702). Met rafelige papieren omslag).
ADRIAEN PAETS, Copie van een Remonstrantie, geschreven door de Heer Adriaen Paets, Raedt en Vroetschap der Stadt Rotterdam, aen de Ed: Groot Mog: Heeren Staten van Hollandt en Westvrieslandt [orn.], Na de copie van Rotterdam. In ‘s Gravenhage, gedruckt by Gerrit Rammazeyn 1684, 4o, 8p.
ADRIAEN PAETS, Copie Nader Remonstrantie, 4o, 3p.
(Knuttel 11993. GerritRammazeyn was ‘boekdrukker in de Houtstraat, by ’t Plein, in ’t Scherm’. Hij was telg uit boekdrukkersgeslacht uit Gouda. Remonstrantie met omslagje en titelschild. Nadere Remonstrantie zonder titelblad, los bijgevoegd).
DE REGELS EN BESLUYTENvan het Alderheylighste ende Algemeyn Concili van Trente. Gehouden onder de pausen Paulus den III, Julius den III, ende Pius den IV. Getrouwelijk van nieuws overgezet door N.S.P.A. Hier is ook achter-by-gevoegt de verklaering van eenige bezondere woorden, die in ‘t Concili gebruykt worden [AFB.] t’Antwerpen, voor Frederick van Metelen,1684, 8o, [i] + 436 + [xviii] p.
(Titelpagina voorafgegaan door een titelpagina van een oudere editie, uitgegeven in Antwerpen door Balthasar Moretus in1657; 18de-eeuwse leren band, boek ingeboden met behulp van stroken van een incunabel. Achter de initialen N.S.P.A. gaat Nicolaes van der Steen of Stenius, pastoor van Akersloot schuil, die in 1650 werd geportretteerd door Frans Hals. Stenius leverde ook enkele lofdichten voor de gezangenbundel “De singende swaen” van deGoudsepastoor Willem de Swaen, die in 1655 ook een lied schrijft op de 50ste verjaardag en 25-jarig priesterjubileun van Stenius.).
CONVOLUUT
FACTUM voor de neven ende erfgenaemen van zal: Jan Otto Acquoy, ende de neven van den Doorluchtigsten ende Hoogwaerdigsten Heer Cornelius Jansenius, bisschop van Yperen, als eysschers in cas van injurie. Tegen den Eerw: P. Cornelkius Hazart, priester S.I. binnen Antwerpen, ende mijn Heer Anthony Hoefslach, priester ende keurmeester der boecken, als verweerders, 1684, 4o, 15p.
(Zonder titelblad; kort afgesneden, met enig tekstverlies van voetnoten)
HET HOF VAN ROMEN. Bestaande in desselfs paus en kardinalen, zo als het geconstitueert was ten tyde van de laatste verkiezinge van paus Benedictus den XIII. op den 29. may 1724. Door een voornaam liefhebber byeen verzamelt en opgestelt [Orn.], T’ Amsterdam by Johannes van Septeren, boekverkoper, op de eerste Leydse straat, tusschen de Heere en Keizers graft, 1724, 4o, [ii]+82p.
T’SAMEN-SPRAECKE tusschen eenen coopman ende eenen advocaet van Brussel, aengaende de saecke van den Heere pastoor van Ste. Catherine derselver stadt, tegens Syne Hoogw. Den Heere Arts-bisschop van Mechelen. Dienende tot wederlegginge van den ghedreyghden Ban van Excommunicatie, van deselve Syne Hooghw. van den 17. februarii 1708 ende andere quade roepen uytghestroeyt tegens denselven pastoor, z.pl. [1708], 4o, 68p.
(Knuttel 15745a)
CASPARUS HEESPER, De ydele verwachting der joden, na de komste van den Messias. Getoond in een Doop-predicatie, ter gelegenheyt wegens het doopen van een bekeerd jood. Uytgesproken den 14. april 1721 door Casparus Heesper, Leeraar der Augsburgse Confessie tot Gouda [DM], Tot Gouda, gedrukt by Andries Endenburg, ordinaris drukker van de stad, op de Markt in de Chronyk 1721, 4o, [ii]+18p.
(Knuttel 16553. Met zeer fraai drukkersmerk van Endenburg, verbeeldende Romeinen 12 vs. 12 n randtekst “In oratione perdurantes”. Heesper, geboren in het Duitse Werden, meldt zijn lezers dat de preek is uitgegeven op aandrang van zijn kerkenraad. Hij excuseert zich bij voorbaat voor eventuele taalfouten, “wel wetende, dat myn styl en spellinge, zo zuyver Nederduyts niet en is, als die van een geboren Hollander”. Voor Heesper in 1705 naar Gouda kwam was hij veldpredikant en vanaf 1701 luthers predikant in Edam. Hij zou in Gouda blijven tot zijn emeritaat in 1734 en overleed in 1736)
KORTE VERANTWOORDING voor de Roomsgezinden dezer Republiek, waarin hare kerkelyke regeringe, van outs bestiert door pausselyke vikarissen, bewezen, verdedigt en gezuyvert wort. Tegens het kort geding, tegens die priesters en andere menschen, die hier te lande onder de Rooms-Catholyke ingesetenen de onrust stoken; vervat in de forme van een brief aan een regent geschreven [Orn.], Gedrukt voor den autheur, en zyn ook te bekomen t’Utrecht, by Harmanus Besseling, boekverkoper in de Lyn-Markt, 1726, 4o, [ii]+23p.
(Knuttel 16695. Anti-jansenistisch geschrift. Met de vermelding dat van de 600.000 katholieken in de Republiek er slechts 20.000 het jansenisme aanhingen. Met kleine toevoeging in oud handschrift aan het eind).
JOAN CHRISTIAEN VAN ERCKEL, Brief van het Aerts-Bisschoppelyk Kapittel van Utregt, aen den doorlugstigsten Heer Joseph Spinelli, abt van Ste. Catharina, pauselyken Inter-Nuntius aen het Hof tot Brussel [Orn.], Tot Amsterdam, gedrukt by Nicolaes Potgieter, 1724, 4o, 40p.
FABRICIUS CARD[INAAL] PAULUCIUS, Brief geschreven aan den Aarts-bisschop van Sebasten, uit last van Zijn Heiligheid den paus van Romen, 12 oktober 1703, 4o, 3p.
(Brief aan apostolisch-vicaris Petrus Codde)
BRIEF wegens het onregtmatig gedrag van den Hoogwaardigsten en Doorlugtigsten Heer Joannes Bussi, nuncius te Keulen. Waarin bevat wordt het bevel van Syne Keurvorstelyke Hoogheid den Heer Aertsbisschop van Keulen, Bisschop van Luyk, enz. tegen denzelven Bussius, als schender van ’t bisschoplyk regt, en het gebod waardoor die nuncius het bevel van den Keurvorst nietig en kragteloos durft verklaren [Orn.], Anno 1709, 4o, 8p.
TWEEDE BRIEF wegens het onregtmatig gedrag van den Hoogwaardigsten en Doorlugtigsten Heer Joannes Bussi, nuncius te Keulen; ofte beklag van Syn Hoogheid den Palts-graaf aan den Rhyn, Keurvorst van ’t H. Roomsche Ryk, en den Doorl. en Hoogw. Vorst en Bisschop van Munster aan Syne Heiligheid Clemens den XI tegen het onvoorzigtih en vermetel verwerp-schrift van den Hr. Joannes Baptista Bussi (…) [Orn.], 1709, 4o, 8p.
HEILZAME EN NOODWENDIGE WAARSCHOUWINGE aan alle verstandige en vroome katholyken, tegens zeekere laster-zugtige, ziel-verderfelyke en rust-stoorende brief van den abt Spinelli, pauselyke inter-nuntius te Brussel, aan verscheide priesters hier te lande toegezonden, 4o, [z.j.]
THEODORUS DE COCK, aan alle vrede-lievende inwoonders van de Vereenigde Nederlandsche Provincien, [Leiden, 1702], 4o, 8p.
(Plaats en jaar van uitgave in potlood op eerste pagina.Met catalogus van boeken en geschriften die worden toegeschreven aan Petrus Codde)
HOOGNODIGE RETORSIE, ofte afweering, tegen zeker manifest uytgegeven met dezen tytel: Theodorus de Cock, Aen alle vrede-lievende inwoonders van de Vereenigde Nederlandsche Provincien, [1702], 4o, 8p.
MEMORIE raakende den tegenwoordigen toestant der gevlugte France geestelyken in Hollandt nopende de religie [Orn.], Gedrukt na de copye van Parys: tot Gendt, by Corenlis Meyer op d’Hoogpoort in ’t Gekroond Sweird [1728], 4o, 22p.
(Knuttel 16763. Laatste pagina’s vochtvlekkerig).
J.C. VAN OUWERKERK, Bericht aen de waerheid lievende Catolijken van Nederland, wegens twee decreten van Romen, ten laste van de Eerwaerdige vaders jesuyten onlangs uytgekomen; waervan het eene twee schandelijke ketteryen of dolingen, het andere hun levens-beschryvinge van den H. Ignatius betreft, z.pl. [1690], 4o, 18p.
BEKNOPTE ONDERREGTING wegens het verschil over het Formulier ofte de vijf stellingen van Jansenius: voorgesteld met vragen en antwoorden, z.pl. 1708, 4o, 8p.
(Knuttel 15759)
THOMAS PHILIPPUS door Godts bermhertigheyt van den titel van den H Caesareus, der H. Roomsche Kerck proester cardinael D’Alsace, De Boussu, Aetsbisschop van Mechelen, Primaet der Nederlanden, etc. etc., tot Mechelen, by Laurentius vander Elst, 20 augustus 1728, 4o, 4p.
(Rechter onderhoekje afgescheurd; zonder tekstverlies).
THOMAS PHILIPPUS door Godts bermhertigheyt van den titel van den H Caesareus, der H. Roomsche Kerck proester cardinael D’Alsace, De Boussu, Aetsbisschop van Mechelen, Primaet der Nederlanden, etc. etc., tot Mechelen, by Laurentius vander Elst, 29 augustus 1708, 4o, 8p.
HENRICUS JOSEPHUS VAN SUSTEREN, by de gratie Godts ende des H. Apostolycken Stoel, bisschop van Brugghe, t’Antwerpen, by de weduwe van Petrus Jacobs, 19 juli 1729, 4o, 4p.
FR. CAROLUS uyt het order der capucinen, by der gratie Godts, ende des Apostolycken Stoel van Roomen, bisschop van Antwerpen, t’Antwerpen by Hieronymus Verdussen, drucker van Syne Doorluchtighste Hooghweerdigheyt, wooende op de groote Merckt, in s. Augustinus, 1 augustus 1729, 4o, 4p.
DECREET van de vierschaer van Romen, genaemd inquisitie, by hetwelke, na een rijp ondersoek, onder anderen opnieuw verboden en verdoemd worden drie verscheide schriften van den Hr. Adriaen van Wijk, pastoor in de Kethel, z.pl. 1693, 4o, 8p.
NAEDER DEKREET van de Roomse vierschaer, genaemd inquisici: by het welke onder anderen verdoemt wort het smeekschrift van Heer Adriaen van Wyck, pastoor in den Kethel [Orn.], 1694, 4o, 8p.
P.M., Korte aentekeningen over zekere vier stellingen, door Heer Adriaen van Wijk ten onregt aengevreven aen A.V.H. [Alardus van Haeften], z.pl., z.j., 4o, 4p.
CONSTITUTIE UNIGENITUS tot de grond toe verdelgt: en vor eeuwig tot de duysternis verwesen, door een dame weduwe van Parys, in een samespraek met een jesuit, weerdig om gelesen te worden, z.p., [1736?], 4o, 8p.
JOAN SOANEN, Brief van Mijn Heer den bisschop van Senez aen alle de bisschoppen van Vranckryk, aengaende het Concilie Ambrun, t’Utrecht by Corn. Guil. le Febvre, op de Marie-Plaets 1727, 4o, 8p.
(Knuttel 16728)
[AEGIDIUS DE WITTE], Bericht aen de gemeyne geloovigen, over zekere Bulle, nieulijks van Roomen gekomen op den naem van Clemens XI, paus van Roomen: verbiedende 100 stellingen, en eene daer-by [Orn.], 1713, 4o, 11p.
(Knuttel 1601a)
MEMORIE aan de Hoog Mogende Heeren Staaten Generaal der Vereenigde Nederlandsche Provintien; rakende de kerken ordre van Haare Rooms-Catholyke ingesetenen: vanwegens de Republyk van Venetien overgegeve door derselver resident, in september 1725, in ’s-Gravenhagen, by Hendrik Scheurleer, 1732, fol., 4p.
(Opgevouwen in het boek, met scheurtjes)
ZEDIG EN BONDIG BEWYS der wettige zending van den Heer Jakob Krys in de pastory van den Eerw. Heer Godefridus Kool zal. t’Amsterdam, tot antwoord op zekeren brief in deszelfs gemeente, den 16. April 1708 uitgestrooit, z.pl. [1708], 55+[i] p.
(Knuttel 15749)
ANTONI VAN HARDEVELDT, Drie brieven, betreffende de eene pausselyke Bulle van het Jubile te Rome, met den jare 1750 (…) / De andere zekere Contra-Bulle of ernstige recommandatie van een geestelyken in Holland, wegens gemelde pausselyke Bulle (…) / De derde de zaak der janzenisten in osn landt, aangaande eenen zoogenaamden vicaris, of wel eenen genraalen bisschop of kerkoversten, over alle Roomsche pastoors en gemeentens, [Orn.], Tot ’s Hertogenbos, by de wed. van H. Palier en Zoon, 1750, 4o., 32p.
ZEND-BRIEF, raekende den overlast, met dewelke eenige jesuiten beledigen seker jesuit tot Gouda [Orn.], Gedrukt in ’t jaar, anno 1686, 4o, 16p.
(Knuttel 12552. Betreft de kwestie Jacob de Vos. Zie Paul H.A.M. Abels, Hij kwam binnen, zonder kloppen. De worsteling van pater Jacobus de Vos met zijn geestelijke dochters, in:Tijdschrift voor Nederlandse KerkgeschiedenisE13 (2010) 73-84. Ook verschenen in Erfgoed. Genealogisch Magazine19 (2011/mrt-april) 10-16 (eerste deel) en (2011/mei-juni) 3-11 (tweede deel).
CORNELIUS JOHANNES, door de genaede van Godt aertsbisschop van Utrecht, aen alle aertspriesters, pastoors, priesters en catholijken, zoo van ons aertsbisdom van Utrecht, als vordere onderhoorige bisdommen, 30 december 1725, z.p. [1725], 40, 17p.
[AEGIDIUS DE WITTE], In ’t jaer MDCCXXI den 17. april, s’avonds ontrent ten negen uuren rustte van zijnen arbeit, om tot het eeuwig ligt en rust over te gaan, de Zeer Eerwaerde en wytberoemde Heer Aegidius de Witte, voor deezen pastoor en deken van onze Lieve Vrouwe Kerke over Deil te Mechelen etc., z.pl., [1721], 4o, 7p.
MEMORIE aan de Ed. Groot Mog. Heeren Staaten van Holland en West-Vriesland overgegeven uit den naam en vanwegens de regte Rooms-Catholyke burgeren en ingesetenen deser landen. Omme door de goederetierenheid van Haar Ed. Groot Mog. te worden bevryd van de dominantie des zoogenaamden Aartsbisschops van Utregt en zyn praetense capitulairen, met win zy zig om der conscientie wille onmogelyk kunnen conformeeren, en vorders, om hunne godsdienst by conniventie als voor dezen volgens de intrinsique regels van hun geloof te mogen exerceren, z.pl., z.j. [1727], 4o, 10p.
(Knuttel 16742)
VOOR-UITGAANDE BEMERKINGEN over een boek, ’t welk onder den naam van den Eerweerdigen Heer Cornelius Paulus Hoynk van Papendregt in ’t licht gekomen is, en den titel voert van Historie der Utregtsche kerke enz., Uit het Latyn vertaald door F.M. [Orn.], Te Delft, by Adriaan Beeman, boekverkooper 1727, 4o, 88p.
(Knuttel 16747)
VERDEDIGING der zaliger gedachtenisse van den Hoogwaerdigsten en Doorluchtigsten Heer, de Heer Peterus Codde, Aertsbisschop van Sebaste, Apostolischen Vicarius in het Verennigde Nederlandt [Orn.], 1711, 4o, 31p.
(Knuttel 15995)
BRIEF voor den Aertsbisschop van Sebaste geschreven aen de katholyke ingezetenen van het Vereenigde Nederland [Orn.], t’Utrecht gedrukt by Theodorus vanden Eynden, boekverkoper in ’t Musiek-boek, 1704, 4o, 12p.
(Knuttel 15326)
TWEEDE BRIEF van den Aertsbisschop van Sebaste aen de katholyke ingezetenen van het Vereenigde Nederland, [Orn.], t’Utrecht gedrukt by Theodorus vanden Eynden, boekverkoper in ’t Musiek-boek, 1704, 4o, 12p.
(Knuttel 15346)
BRIEF van den Heer bisschop van S. Pons aan den Heer Aartsbisschop van Cameryk, in dewelke hy verdedigt de 19 bisschoppen die in het jaar 1667 aan den paus en den koning van Vrankryk geschreven hebben over de zaak van de IV beroemde bisschoppen, namelyk van Alet, van Pamier, van Beauvais, en van Angers, z.pl., z.j. [1705], 4o, 18p.
(Knuttel 15432)
VERKLARING van de ledematen der Universiteyt van Leuven, die om de Bul Unigenitus uyt dezelfde gestooten zynde, gedwongen zyn geweest het landt te verlaten, t’Utrecht by Corn. Guillelmus Le Febvre 1729, 4o, 7p.
TRANSLAET in den naem des Heeren. Amen. Wy Carolus van d’Orden der Capucinen (…) bisschop van Antwerpen (…). Tot Loven, by Martinus van Overbeke, by de Halle ende tot Mechelen by Laurentius vander Elst, 1728, 4o, 8p.
JOANNES TIBBEL, Verklaring gedaan binnen Schiedam over ’t stuk van het eeren vande H. Maegd Maria [Orn.], Te Delft by Henricus van Rhyn anno 1703, 4o, 8p.
(Knuttel 15122)
ANTWOORD op zeekere brief uyt Amsterdam, den 28 meert 1727 in ’t Latyn geschreven aen den zeer Doorlugtigen en Aenzienelyksten Heer N.N. In dewelke den schryver tragt te bewyzen dat de Rooms-Catholyke zig niet moogen onderwerpen aen het geestelijk regtsgebied van de H. Aertsbisschop Cornelius Joan Barchman Wuytiers, Tot Amsterdam, te bekoomen by Nicolaes Potgieter, boekverkoper, 1727, 4o, 11 p.
(Knuttel 16746)
CORNELIUS JOHANNES BARCHMAN WUYTIERS, Brieven geschreven aen Zyn Heyligheid den paus Benedictus XIII over zynde verkiezinge in inwydinge tot het Aerts-Bisdom van Utrecht, z.pl., z.j. [1725], 4o, [xii] p.
(Knuttel 16676)
CORNELIUS JOHANNES BARCHMAN WUYTIERS, Harderlyke brief van den Hr. Aertsbisschop van Utrecht, door dewelke hy zijn appel tot een algemeen concilie, over zeekere brief, voerende den naem van Zijn H. Benedictus XIII van den 6. december 1725, kenbaer maekt aen de catholijken van het Aertsbisdom van Utrecht, en van de onderhorige bisdommen [Orn.], Tot Utrecht, by Theodorus vanden Eynden, boekverkoper in ’t Musiek-boek, 1726, 4o, 15p.
(Knuttel 16702)
CORNELIUS JOHANNES BARCHMAN WUYTIERS, Appel van den Hr. Aerts-bisschop ende het Roomscatholyke Capittel van Utrecht tot een algemeen concilie over zekere brief, voerende den naam van Zyn H. den paus Benedictus XIII. Geschreven aen alle catholyken der Vereenigde Nederlanden, den vi. December 1725, en te Brussel uytgegeven door den H. nuntius Spinelli den 28. january 1726, [Orn.], Tot Utrecht 1726, 4o, 49p.
(Knuttel 16701. Een van de ondertekenaars is Theodorus van der Kroon, canonnik, pastoor tot Gouda en aartspriester van Schieland)
(Convoluut van 44 pamfletten in originele, achttiende-eeuwse band. 42 keer betreft het geschriften die te maken hebben met de problematiek van het jansenisme en twee keer specifiek Goudse zaken die daar los van stonden. Het titelschildje op de rug met ornamenten vermeldt: “Varia de Janssenio et Goddaeo”, waarbij de laatste term kennelijk een verbastering is van het woord Goudana. Gemarmerd op snee, voor- en achterplatten geschaafd, voorplatten bovenaan los)
HUIG DE GROOT, Aentekeningen over het Evangely van Mattheus. Door den Heere Huig de Groot, koninglijken gezant; Met het leven des schrijvers. Uit het Latijn vertaelt door David van Hoogstraten, Med. Doctor [orn.] TotGouda, voor Abraham van Loon, boekverkooper, Anno1685. Met privilegie voor vijftien jaren [achterin: Te Dordrecht, gedrukt by Nicolaes de Vries, woonende in de Nieustraet, by de Latijnsche School anno 1685], 4o, [xxxvii]+652+[viii] p.
HUIG DE GROOT, Aentekeningen over de Evangelien van Markus, Lukas, en Joannes, en de handelingen der apostelen [DM] Tot Gouda, voor Abraham van Loon,1688[achterin: t’Amsterdam, by J. Krellius1688], [xx] p.
– Aentekeningen over het Evangely van Markus, [DM] Tot Gouda, voor Abraham van Loon,1688, [ii] + 80 p.
– Aentekeningen over het Evangely van Lukas, [DM] Tot Gouda, voor Abraham van Loon,1687, [ii] + 81-386 + [ii] p.
– Aentekeningen over het Evangely van Joannes, [DM] Tot Gouda, voor Abraham van Loon,1687, 391-620 p.
– Aentekeningen over de handelingen der apostelen, [DM] Tot Gouda, voor Abraham van Loon, 1688, [iv] + 627-840 + [xvi] p.
HUIG DE GROOT, Aentekeningen over de brieven van den apostel Paulus aen die van Rome, Korinten, Galatie, Ephesen, Philippi, en Kolossen [DM] T’Amsterdam by Albert Visscher, achter de Noorder Kerk en Barent Visscher, in de Dirk van Assensteeg1693, [vi] + 594 + [vi] p.
HUIG DE GROOT, Aentekeningen over de brieven van den apostel Paulus aen die van Thessalonica, Timotheus, Titus, Filemon, Hebreen; nevens de algemeene brieven en openbaringe [DM] T’Amsterdam by Albert Visscher, achter de Noorder Kerk en Barent Visscher, in de Dirk van Assensteeg1694, [vi] + 692 + [viii] p.
(Complete set van vier uniforme banden met theologische werken van Hugo de Groot. Uit het Latijn vertaald door David van Hoogstraten. De eerste twee delen gedrukt voor deGoudseboekverkoper Abraham van Loon, die een privilege van de Staten van Holland verwierf voor de duur van vijftien jaar. Hij verkocht het privilege voor de laatste twee delen aan de Amsterdamse boekdrukkers Albert en Barent Visscher. Eerste deel met een korte biografie van Hugo de Groot).
SIMON VLIETHOORN, e.a. [Brief van de afgescheiden leden van de vroedschap van Leiden aan de Staten van Holland, [z.pl., z.j.1685], 4o, 12 p.
(Knuttel 12414A. Kwestie over vergeving van ambten. Als voorbeeld figureert ook de Goudse regent Swaenswijck, die in 1677 niet in aanmerking komt omdat hij geboren is in Indië, terwijl hij telg uit een Goudse geslacht is, poorter vanGoudaen vier jaar kapitein was van de schutterij. De kwestie is door zijn overlijden niet afgerond).
HUIG DE GROOT, Aentekeningen over het Evangely van Mattheus. Door den Heere Huig de Groot, koninglijken gezant; Met het leven des schrijvers. Uit het Latijn vertaelt door David van Hoogstraten, Med. Doctor [orn.] TotGouda, voor Abraham van Loon, boekverkooper, Anno1685. Met privilegie voor vijftien jaren [achterin: Te Dordrecht, gedrukt by Nicolaes de Vries, woonende in de Nieustraet, by de Latijnsche School anno 1685], 4o, [xx]+652+[viii] p.
(Uitgave van deGoudseboekverkoper Abraham van Loon, voor hem gedrukt in Dordrecht door Nicolaes de Vries. Met bericht van “De boekverkooper aen den lezer”. Op laatste schutblad klein stempeltje antiquariaat Wever te Franeker. In originele perkamenten band. Titel met hand geschreven op de rug, slordig. “H. De Groot over Matteum”).
[ANONIEM], “Wonderbaere veranderinge van de wereltse liefde in de Goddelijcke ofte seltsaeme bekeeringe van Maria Magdalena. In rijmdight voor oogen gestelt aen alle soo wereltse liefhebbers als Godt-minnende zielen oft tot beternisse des levens oft tot vermeerderinge van de liefde Godts”, 8o, z.pl., z.j. [ca. 1685], [ii]+83 p.
(Manuscript met tien religieuze gedichten over het leven van Maria Magdalena, geschreven voor de geestelijke dochter (klopje) Elisabeth Blesen. Met pen en inkt geschreven in fraai handschrift, voorafgegaan door gravure van Maria Magdalena, vervaardigd door P. Clouwet, in fraai lederen band , ribben en rijk versierde rug. Enkele wormgaatjes in de achterste lege bladen. Op de laatste bladzijde op de kop een opdracht: “Aen Mejuffrouw Elisabeth Blesen geestelijcke dochter”).
GEORGIUS HORNIUS, BALTHAZAR BECKER, Kerkelycke historie, van de scheppinge des werelts, tot ‘t jaer des Heeren. Aengehecht met een korte wereltlyke historie van ‘t begin der eeuwen tot den selven tijdt. Waer aen is bijgevoegt de kerkelyke historie en vervolg op de wereltlyke historie sedert den jare 1666 tot 1684, verçiert met twintig kopere plaeten en vaersen, den tweeden druck [orn.] T’Amsterdam bij Baltes Boeckholt, boeckverkooper op de Leytse-straet, 1685, 8o, [xii]+394+[xxviii]+[vi]+62+[ii]+78p
(Kerkgeschiedenis van de Leidse hoogleraar Hornius en de Amsterdamse predikant Becker. Opnieuw ingebonden met gemarmerde platten en nieuw-perkamenten rug met ribben. Titel in handschrift op de rug. Met enkele fraaie illustratie, waaronder een paginagrote gravure van Calvijn en Servet).
SIMON VAN LEEUWEN, Batavia illustrata, ofte Verhandelinge vanden oorspronk, voortgank, zeden, eere, staat en godtsdienst van Oud Batavien, mitsgaders van den adel en regeringe van Hollandt, ten deele uyt W. van Gouthoven, en andere schryvers, maar wel voornamentlijk uyt een menigte van oude schriften en authentijque stukken en bewijsen, [DM] in ‘s Gravenhage by Johan Veely, Johan Tongerloo en Jasper Dolt, boekverkoopers, anno 1685, fol., [xxvii]+664p.
(De auteur was subsituut griffier van de Hoge Raad van Holland, Zeeland en West-Friesland. In het drukkersmerk staat “Inter ignes luna minores”. Op het titelblad eigendomsinschrijving “Fallees 1908”. Aan binnenzijde voorplatten eigendomsinschrijving “ex libris Klaas Smelia jr.”. Uitgebreide beschrijving Gouda op p.191-195. Boek zonder schutblad, maar met titelgravure van A. Vaillant. Gewreven leren band; rug schraal; door Robbert de Groot met lederwas weer opgehaald).
BIBLIA, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de Canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments. Door last der Hooghe Mog. Heeren Staten Generael van de Vereenighde Nederlanden volgens het Besluyt van de Synode Nationael, gehouden tot Dordrecht inde Jaren 1618 ende 1619. Uyt de oorspronckelicke talen in onse Nederlandtsche tale getrouwelick over-geset. [Wapen Holland] Te Dordrecht by Hendrick en Jacob Keur en T’Amsterdam by Marcus Doornick in Compagnie, anno 1686, fol. [xliii]+302fol=604p.+[iii]+134fol=264p.
HET NIEUWE TESTAMENT, ofte alle Boecken des Nieuwen Verbonts onses Heeren Jesu Christi. Door last van de Hoogh: Mog: Heeren Staten-Generaal (…) [DM] Te Dordrecht by Hendrick en Jacob Keur en T’Amsterdam by Marcus Doornick in Compagnie, anno 1686, fol., [xxvii]+164fol=327p.
DE BOECKEN GENAEMT APOCYPHE (…) [DM] Te Dordrecht by Hendrick en Jacob Keur en T’Amsterdam by Marcus Doornick in Compagnie, anno 1686, fol., 56fol=112p. [laatste deel ontbreekt]
(Keurbijbel met vijf van de zes kaarten van Bastiaen Stoopendaal. Alleen de kaart van Jeruzalem ontbreekt. Binnenwerk zeer goed, afgezien van enkele vochtringen, met name aan het eind. Op sommige plekken met Japans papier gerestaureerd. De leren band is verdwenen. Eenvoudige papieren omslag, waarvan de rug los is).
PETRUS RIBADINEIRA, HERIBERTUS ROSWEYDUS, Generale legende der heylighen met het leven Iesu Christi ende Marie. Vergadert wt de H. Schrifture, Oude Vaders, ende Registers der H. Kercke. Den sesden druck, met veel levens der H.H. vermed. , met een register, dienende tot de sermoenen des iaers, T’Antwerpen by Ian Baptist Verdussen in de Cammerstraet in de 2 oyevaers, Anno 1686, fol., [xxviii]+686p.
PETRUS RIBADINEIRA, HERIBERTUS ROSWEYDUS, Idem, Het tweede deel,T’Antwerpen by Ian Baptist Verdussen in de Cammerstraet in de 2 oyevaers, Anno 1686, fol. [vi]+662+[xxiv]p.
(Reusachtig foliant met heiligenlevens. Fraaie titelgravure, paginagrote gravures van Jezus en Marie en per maand miniafbeeldingen van alle beschreven heiligen. Om originele, verstevigde, perkamenten band, voorzien van twee nieuwe sluitleertjes. Vernieuwde rug met V-kras. Scheurtje in eerste twee slordig met tape gerestaureerd, evenwel zonder beschadiging van titelgravure).
ADRIANUS MANGOTIUS, GOUDANI, Monita sacra ex S. Scriptura & SS. patribus potissimum collecta, in celebri Academia Lovaniensi sodalibus deiparæ Virginis dicta, omnibus utilissima, & quator tomis distincta, pars tertia [IHS-merk], Lugdini, apud Anisson Ios, Joan. Posuel, & Cl. Rigaud, 1686, 8o, [vi]+708p.
(Laatste deel van een herdruk uit Lyon van een driedeling werk van de Goudse jezuïet Adrianus Mangotius (1554-1629). De drie werken werden in 1614-1615 voor het eerst gedrukt in Antwerpen. Originele perkamenten spitselband en met titel “A. Mangotij Pars 3” in handschrift op de rug. Bladzijden als nieuw.Onderin op schutblad eigendomsinschrijving “Gisberti Spitzhoven 1686”).
LA CONFESSION DE FOY des Eglises Reformées des Païs-Bas, [DM] à Amsterdam, chez Henry & la Veuve de Theodore Boom 1687 [xxvi]+92+52+32+47p.
(Exemplaar afkomstig uit het archief van de Sint Jan in Gouda).
LIEVEN VAN WAARMOND, Hollands koors, verergert in een derdendaagsche; vervallen in een quijnende siekte; en geëyndight in ellendige doodstuypen. Sijnde een verhaal van de onheylen en kleyne adem-halingen, die den Lande van Holland en West-Vriesland, sedert ruym 1600. jaren herwaarts is overgekomen; soo ten tijden van de graven, als oock onder de gewaande Vrye Regeering, staats-gewijse in naam; dogh stad-houderlijke in der daat. Mitsgaders het proces crimineel, tusschen de ingezetenen van Holland ende de Heer Caspar Fagel, Raad-Pensionaris van Holland en West-Vriesland etc. [Orn.] Gedrukt [in 1587] na de copy tot Weenen, by Clement van Lyland, inde Klaag-straat, inde Haagsche-moort; in’t jaar onser verlossing 37. Onder slaverny 15. Onser sterven 3., 4o, [x]+36p.
(Knuttel 12616. Met eigen titelblad. Papieren omslag aan voorzijde verdwenen. Enkele bladen los).
N. Pr. [= JOHAN CHRISTIAAN VAN ERKEL], Ruyme zeden-leer, van verscheyde aenzienelijke paters jezuyten, getrouwelijk voorgesteld tot bescherming van de Catholijke kerk, en waerschouwing der eenvoudigen, tegen het boek Laetste Duyvels-drek &c, ende diergelijke [orn.], tot Keulen, by Balthazar van Egmont [= Utrecht, A. van den Eynden?], 1688, 8o, [xxxvi]+214+[ii]+[xxxvi]+274 p.
(Twee delen in eigentijdse perkamenten band. Perkament wat vuil, oud label op rug en in vaag handschrift de titel. Met oud kloosterstempel op verso titel: “Bibliotheca Slangenburgensis”. Gedeeltelijk met wat oude watervlekken. Met oude handgeschreven tekst van de oude eigenaar op schutblad: “Humanista Gabriel Davina est possessor hujus libri Amstelodami pralo dabit quadraginta tribus stuseros (?). Liber isse venusties constitit uber ego per diligenter eo. Decimo octavo die Martis anno 1746 Ave” en op achterste schutblad: “Chranci (?) Davina 1777”. Davina was hofmeier op het Hof Espelo in het Twentse Lonneker. Franciscus was zijn zoon. Felle veroordelingen van de geschriften van vooraanstaande jezuïeten inclusief het vaak ontbrekende katern m van deel 2, post-scriptum, over Romæi palæopisti aenmerckinge, dat later toegevoegd werd).
[HERMAN VIS], Tweede zendbrief van Regtwyzer aen myn Heer Andreis vander Schuer. Dienende tot wederlegginge van zyn antwoord op het derde deel van ‘t boek genaemd Wegzoeker onderwezen van Regtwyzer enz. [Orn.] Tot Keulen, by Balthazar van Egmont 1688, 8o, 31+[ii] p.
(Herman Vis (1641-1731), oud-bisschoppelijk pastoor te Rotterdam, schreef in totaal drie van deze brieven aan Van der Schuer. Gebonden in groen linnen bandje).
SAMUEL MUNCKERUS, Artis Poëticæ Periculum. Trigesimum annum æratis suæ Factum in Libro. Elegiarum, silvarum, & epigrammatum [Orn.], Goudae, ex officina Theodori Bockhovii 1688, 8o, [vii]+99+[i] p.
SAMUEL MUNCKERUS, Rijm-proeve in allerhande stijl en stoffe [DM], Tot Gouda gedrukt by Dirk Bokhoven, boekverkooper op de Boter-markt, in de nieuwe Boek-Drukkery 1688, 8o, 32p.
(Samuel Munckerus was van de zoon van Theodorus Munckerus, prorector van de Latijnse School in Gouda. Hij bezocht de school van zijn vader en ontpopte zich als een verdienstelijk dichter, met name in de Latijnse taal. Die werden gedrukt door Dirk Bokhoven, die in 1681 ook het allereerste gidsje van de Goudse Glazen drukte. In 1691 schreef Samuel een lofdicht op stadhouder Willem III, dat ook gedrukt werd door Bokhoven. Samuel werd in dat jaar rector van de Latijnse School in Leeuwarden en in 1697 tot zijn dood in 1700 in Dordrecht. In fraai kartonnen bandje, met op de rug”Samuel Munckerii Carmiuna Goudæ”. Op eerste schutblad stempeltje van “ bibliotheca Heberiana”).
DECLARATIEN VAN SYN HOOGHEYT WILHEM HENRIK, by der gratie Gods, Prince van Orangien, &c. Behelsende de redenen die hem bewegen met de wapenen in het koningrijck van Engelant over te gaen tot bescherming van de protestantse religie, ende tot herstellinge van de wetten en vryheden van Engelant, Schotlant en Yerlant. Hier zyn bygevoegt de brieven van hoogstgemelte syne hoogheit aen de zee- en land-militie van Engelant, mitsgaders het gebed voor de tegenwoordige expeditie / uyt het Engels vertaelt [Wapen], In ‘s Gravenhage by Arnout Leers, boekverkooper op de Zael, 1688. Door expresse ordre van Sijn Hoogheit, 4o, 30p.
(Knuttel 12776. Verklaring waarin de grondslag wordt beschreven voor de Glorious Revolution. Dat was de machtsovername door de Nederlandse stadhouder Willem III van Oranje-Nassou en zijn echtgenote Maria Stuart als koning en koningin van Engeland, Schotland en Ierland in 1688-1689, op verzoek van protestantse leiders in Londen. Groot kwarto, rafelig aan de randen, met origineel en door gebruik gevouwen lichtblauwe papieren omslag. Bronverwijzing naar Bor in oud handschrift op de titelpagina).
ADRIAAN SCHOONEBEEK, Nette afbeeldingen der eyge dragten van alle geestelyke orders; nevens een korte aantekening van haar begin, instelders en bevestiging [DM], Tot Amsterdam, by den auteur, in de Kalverstraat 1688, [ix]+144+[iv] p.
ADRIAAN SCHOONEBEEK, Nette afbeeldingen der eygene dragten van alle geestelyke vrouwen en nonnen-orders; nevens een korte aantekening van haar begin, voortgang en bevestiging [DM], Tot Amsterdam, by den auteur, in de Kalverstraat 1691, [iv]+180+[vii] p.
(Twee delen in één leren band, met in versleten gouden letters op de rug “Dragt der geestelyken”. Op schutblad eigenaarsinschrijving “P. van Oort, den 18 nov. 1806 gekogt”. Standaardwerk met afbeeldingen van de klederdrachten van alle in die dagen bekende geestelijke ordes. De afbeeldingen zijn “in ’t koper gebracht’ door Schoonebeek, die een leerling was van Romeyn de Hooghe. Het eerste deel bevat naast een titelgravure 72 afbeeldingen van orde-kledij en 1 afbeelding als legenda voor de kleuren. Deel twee bevat een eigen titelgravure, 89 afbeeldingen van religieuze vrouwen en een kleurenlegenda. Alle prenten zijn paginagroot en doorlopend genummerd; de nummering van de tekstpagina’s zijn gehusseld).
MATTHEUS VAN NISPEN, De beknopte lant-meet-konst. Leerende in ’t korte, alles wat in ’t gemeen, in de practijcke des Landt-metens voor-komen kan. Seer dinstigh niet alleen voor leerlingen en jonge practisijns, die haer in dese konste soecken te oeffenen, maer oock voor alle lieden die haer met koopmanschappen van lande bemoeyen. En voorder voor alle liefhebbers van geometrische speculatie. In goede ordre gestelt, en met noodige figuyren en demosntratien verklaert. Den derden druck [DM] Tot Dordrecht, voor Mattheus van Nispen, boeck-verkooper in de Wijnstraet, by de Nieuw-brugh in de Sonne-wijser, 1689, 8o, [xii]+382+[ii] p.
JAN PIETERSZ. DOU, Tractaet van de roeden en landtmaten, door Hollandt, Zeelandt ende andere daer omtrent leggende plaetsen gebruyckelick. Deselve by roeden-lenghte , roeden-quadraet ende morgens , elcx in hare rechte propositie jegens den anderen gecalculeert [DM], Tot Dordrecht, voor Mattheus van Nispen, boeck-verkooper in de Wijnstraet, by de Nieuw-brugh in de Sonne-wijser, [1689], 8o, [xx] p.
Frz. EVERSDYCK, Tractaet van roeden ende landtmaten, soo als deselve gebruyckt werden in Hollandt, Zeelandt ende daer ontrent leggende plaetsen, [achterin: Tot Dordrecht, gedruckt by Niclaes de Vries, woonende in de Nieuwstraet, by de Latijnsche School], [1689], 8o, [xix]p.
(Populair landmetersboekje van Matteheus van Nispen, die “geadmitteerd Landtmeter” was. Hij spreekt in zijn Voor-reden zijn verbazing uit dat de twee eerdere edities gretig aftek vonden. Aan deze derde druk heeft hij twee tractaatjes met eigen titelpagina’s toegevoegd over de verschillende maten die in de Nederlanden gebruikt werden. De auteur van het eerste werkje, Jan Pietersz Dou, was ‘in sijn leven landt-meter tot Leyden’ en die van het andere, Eversdyck, was ‘reeckenmr. ’s Lants en graeflijckheit van Zeelandt’. Waarschijnlijk is het volledige werkje gedrukt door de achterin genoemde Niclaes de Vries in Dordrecht. Met frontispice die drie landmeters laat zien. Op de titelpagina staat een drukkersmerk dat een zonnewijzer laat zien met de tekst ‘’s Leven vergaet gelijck een schaduwe’. Op titelpagina van het tractaatje van Dou bevat een drukkersmerk met een afbeelding van Atlas die de aarde torst. Met bijzondere boekband met perkamenten kaft, waarop een vroegere eigenaar zijn naar op het voorplatten heeft gezet “Gerrit Willem Arentzen, Aernhem 14 september 1764”. Op de achterplatten in hetzelfde handschrift “Beknopte landtmeet konst van M. van Nispen 1689” en op de rug: “De meetkon. van M.V. Nispen 1689”. Aan de binnenzijde van de kaft eigendomsinschrijving van “Gerrit Willem Arents, Arnhem den 12 april 1764”, daaronder “A.A. Lesturgeon, Luitnt.” En J.H. van Lindenhof 1919”. Voorste schutblad ontbreek. Compleet en gaaf exemplaar met bijzondere band).
GILBERT BURNET, Kort-begryp van de historie der Reformatie van de Kerk van Engeland: Beginnende met de regeeringe van koning Hendrik den Achtsten, en eyndigende met het begin der regeeringe van koninginne Elizabeth (…) in ’t Nederduitsch gebragt door Wm. Sewel, t’Amsterdam, by de weduwe van Steven Swart, boekverkoopster bezyde de Beurs1690, 8o, [xxxii]+448p.
(In originele perkamenten band en handgeschreven titel op de rug. Binding zwak. Met fraaie frontispice, waarop scenes uit de reformatiegeschiedenis en portretten van Hendrik VIII, kardinaal Thomas Wolsey en Anna Boleyn).
LEGENDE van Broer Casper, naergelaten aan Broer Antoni [Orn.] Tot Dordrecht [1690], by Jacob Gerritsen, 4o, [xv] p.
(Knuttel 13475. “Broer Caspers Geest gereformeert. Ende in Fa sol getransformeert”. Zonder omslag; bladen los; compleet).
[EDWARD STEPHENS], Reflectien op de ontmoetingen des voorleden jaars, van den 5/15 november 1688 tot den 5/15 november 1689. Waarin de gelukkige voortgang der laetste revolutie, en het ongelukkig succes der affaires sederd dien tijd worden geconfidereerd, en meteen de oorsprong van ’t laatst genoemde ontdekt, en de rechte hulpmiddelen daartoe voorgesteld en gerecommandeerd [Orn.], Naar de copye gedrukt tot London 1690 en gedrukt in de stad Gouda, by Steven van Leven, op de Markt, in ’t ABC, 1690, 4o, 46p.
(Knuttel 13408. Merkwaardig impressum, met waarschijnlijk verzonnen drukkersnaam en -adres?. Met bibliotheekstempel “Biblioth. Amsteland” met gemeentewapen Amsterdam op titelblad. Eerste pagina’s los).
[HUYSMANS, DANIEL]Leven ende deughden vande weerdighe Agnes van Heilsbagh, gheestelycke dochter onder de bestieringhe der Societeyt Iesu door eenen priester der selve Societeyt [orn.], T’Antwerpen by Michiel Knobbaert, by het Professen-huys der Societeyt Jesu, in S. Peeter 1691, 4°, 336+ii p.
(Fraai gerestaureerde lederen band met ribben en tekstschildje – “ Leven van ene heylighe” – op de rug; levensbeschrijving van een Roermondse klop uit het begin van de zeventiende eeuw; wellicht ontbreekt een portret. Vlekkerig, maar gaaf exemplaar)
P[IETER] RABUS, De weergalooze dichter P.J. Beronicius, ten deele voor de Nederduitsche vertaalt, met een byvoegsel in de voorreden van ’s mans leven [DM], Te Rotterdam by Pieter vander Slaart, boekverkooper in Cicero 1691, 8o, [xxviii+168 p.
(Met gave perkamenten band en titel in handschrift op de rug. Betreft uitgave uit het eerste jaar van het bestaan van deze Rotterdamse drukkerij en de eerste met het kenmerkende drukkersmerk. Zie over Pieter vander Slaart: P.H.A.M. Abels, A.P.F. Wouters, Pieter vander Slaart, boekdrukker en boekverkoper in Cicero, 1691-1702, in: H. Bots, O.S. Lankhorst, C. Zevenbergen (red.), Rotterdam bibliopolis. Een rondgang langs boekverkopers uit de zeventiende en achttiende eeuw, Rotterdam 1997, p. 327-363).
ORDONNANTIE ende keuren van de wees-kamer der Stad Gouda [stadswapen] Tot Gouda, Gedrukt by Cornelis Dyvoort, Stads Drucker, op de Markt, in ’t verguld’ A B C, 1692, 4o, 85.+ [xi] p.
(Puntgaaf exemplaar van regeling voor de Goudse weeskamer, vastgesteld op 14 november 1691. Gebonden in perkamenten omslag met opschrift ‘Weeskamer’ en doorgehaald eigendomskenmerk).
PHILIPPUS A LIMBORCH, Historiae inquisitionis cui subjongitur liber sententiarum inquisitionis Tholosanae ab anno Christi MCCCVII ad annum MCCCXXIII [DM] Amstelodamum apud Henricum Wetstenium 1692, fol., [xiv]+383+[vi]+[vi]+397+[xix] p.
(Geschiedenis van de inquisitie, geschreven door de Goudse remonstrantse predikant en latere hoogleraar Van Limborch. Nieuw ingebonden gaaf exemplaar in rood linnen en rood leer en ribben; titel en auteur in goud op de rug; titelpagina ontbreekt;
Verder compleet, inclusief 8 kopergravures waarvan vier uitvouwbaar; met exlibris van Writers Library London).
WIRBurgermeister und Rath der Statt Zürich [Manifest von Bürgermeister und Rath der Stadt Zürich wegen des ehem. Capuciners Claudius Schobinger von Luzern], Zürich,
1692, 4o, 6 p.(Pamflet met halve pagina-groot stadswapen en groot W-initiaal. Betreft reactie van stadsbestuur Zürich op geruchten in Wenen en elders over gedrag van de voormalige Kapucijner monnik, pater Perfectus, die na zijn afval van de rooms-katholieke kerk in 1684 onder zijn eigen naam Claudius Schobinger als reformatorisch predikant werkzaam was in het weeshuis. In deze publicatie wordt ingegaan op een vermeend hostie-bloedwonder en een duivelspact. Schobinger (1642-1702) zou later nog furore maken met een tweetal polemische boeken, getiteld “Schriftmässige Waag-Schale” (1695) en “Der schlimme Alchymist” (1699). In andere handen overgegaan op 24 september 2011).
HUGO DE GROOT, Van de waarheid des christelyken godsdiensts. Vervat in zes boeken. Uyt het Latijn vertaalt; met byvoeginge van alle de zelfs aantekeningen. In dezen druk op veel plaatsen merkelijk geholpen; en doorgaans, in alle de aangetrokke vaarzen, met een zachter leidinge bevalliger gemaakt. Door Joachim Oudaan Fransz. [DM], Te Rotterdam, bij Barent Bos, boekverkoper, 1693, 8o, [xvi]+372p.
SIMON PATRIK, ‘T zevende boek van de waarheid des christelijcken godsdiensts, tegens de tegenwoordige Roomsche Kerk, in het Engels beschreven door Dr. Simon Patrik, tegenwoordig bisschop van Ely [in ’t Neerduits overgezet] Tweede druk [DM], Te Rotterdam, bij Barent Bos, boekverkoper, 1693, 8o, [ii]+373-430+[x] p.
(Nederlandse vertaling van De Groots werk over de ware religie. In een uitgave van Barent Bos, wiens fraaie drukkersmerk de eerste titelpagina siert, met de tekst “So baard een bos zijn beste vruchten”. Gave originele perkamenten band, met in handschrift op de rug “H.D. Groot Christel. Godsdient”. Binnenwerk compleet, maar licht watervlekkerig).
SIMON EPISCOPIUS, XVII predicatien, gedaen in de christelijke vergaderinge der Remonstranten by verscheide gelegentheden, en inzonderheit op feestdagen. Hiervoor is gestelt een beschrijvinge van het leven van den auteur [orn.] Tot Amsterdam, by Isaac Pieterse, boekverkoper in de Reestraet in ’t jaer 1693, 4o, [vii]+348+[xvi]+359+[xxxi] p.
(Met uitvouwbaar portret van Episcopius. Levensbeschrijving wordt voorafgegaan door een voorrede van Philippus a Limborch, voormalig predikant van Gouda en op moment van ondertekening, 1 juli 1693, hoogleraar aan het Remonstrants seminarium in Amsterdam. Het deel met de preken mist een pagina, 85-86. In originele, wat donker gevlekte perkamenten band met boven en onderaan de rug kleine beschadiging. Nieuwe schutbladen. Titelpagina onderaan gerestaureerd. Eigendomsinschrijving op het vernieuwde schutblad van G.M.T. van Balk).
JOHANNES HUWÉ, ‘t Welvaren van de catholijke godsdienst in de Vereenighde Nederlanden. Bestaende in twee deele, waervan het eerste bevat: De plight der leekens en het reght der geestelijke. Het tweede: De pligt der geestelijke en het regt der leekens, [dm] Tot Gouda gedrukt by Justus vander Hoeve 1694, 8o, [xxxix] + 620 + [xxvii] p.
(Originele perkamenten band; titel en auteursnaam in oud handschrift op rug; uit bibliotheek J.H. Hofman, Schalkwijk; bibliotheekstempel op titelblad: “Bibliotheca seminarii Culemborgensis”; enkele literatuurverwijzingen op schutblad).
EDUARDUS A ZURCK, M.T. Ciceronis orationum selectarum liber. Editus in usum Scholarum Hollandiæ & West-Frisiæ, ex decreto Illustriss. DD. Ordinum ejus provinciæ [DM] Roterodami, typis Regneri Leers, 1694, 8o, [vi]+226+[x] p.
(Latijnse leerboekje, gedrukt door de beroemde Rotterdamse drukker Reinier Leers. Voor gebruik in de Hollandse Latijnse scholen. In linnen gebonden, met eromheen een perkamenten bandje. Scheurtje in onderste deel titelpagina).
GUMMARUS HUYGENS, Breves observationes de actibus humanis et passionibus animæ, item de virtutibus et vitiis in genere [Orn.] Leodii, typis Henrici Hoyoux è regione PP. Jesuitarum sub S. Francisco Xaverio, 1694, 8o, [vi]+408+[xxx].
(Deze Leuvense druk over “Korte observaties over menselijk handelen en hartstochten van de ziel, en ook over de deugden en ondeugden in het algemeen” is geschreven door Gommaar Huygens (1631-1702) uit Lier. Hij was hoogleraar theologie in Leuven en werd om zijn strenge moraalopvattingen door de jezuïeten ervan beschuldigd een jansenist te zijn. Hun aanklacht tegen hem in Rome leidde echter niet tot maatregelen, omdat de aartsbisschop van Mechelen hem beschermde. In fraaie leren band, met randversieringen en medaillon met engel – voorstellende Het Geloof – op voor- en achterplatten. Vervaagd door gebruik. Goud-op-snee, met versieringen. Sporen van rood en blauw sluitlint. Naast ornament is kennelijk eigenaarsaantekening weggeknipt. Op schutblad uitvoerige opdracht in Latijn van Augustinus Aldenburgh? aan het echtpaar Joannis Henrici de Schlaun en Maria Anna Henriette de Schlaun, geboren Langweerde, blijkens DTB-gegevens gehuwd in Loenen-Eerbeek in 1751).
[PIETER RABUS], Historie van den oproer, te Amsterdam voorgevallen, door des Stads Gr. Achtb. Overheid en trouwe borgers loffelijker wijze gestild, zedert den 31sten january 1696 [DM] Te Rotterdam, by Pieter vander Slaart, 1696, 8o, 93+[iii]p.
(Werkje van de Rotterdamse publicist Pieter Rabus over het aansprekers- of biddersoproer in Amsterdam. Eerste, door zijn Rotterdamse uitgever Pieter van der Slaart gedrukte editie, die in de achttiende eeuw diverse andere drukken beleefde. Genoemd oproer begon op 31 januari en 1 februari 1696 in Amsterdam op de Dam op de dag dat een nieuwe regeling en belasting op het begraven in werking zou treden, maar ook de aansprekers zouden worden geïnstalleerd. ’s Ochtends stroomde het volk naar de Dam. Daar werd een parodie gegeven op de nieuwe wijze van begraven. De burgemeesters schrokken van de opkomst en de nieuwe regel werd zes weken uitgesteld. De burgemeesters hadden besloten een beperkt aantal officiële aansprekers en dragers te benoemen, namelijk 72 in plaats van de ongeveer 300 vrije, onder oppertoezicht van vier commissarissen, die het werk moesten regelen en de financiële administratie zouden voeren. Opnieuw en strak ingebonden in modern-lederen bandje. Achterin een “Catalogus van Neêrduitsche boeken, die by Pieter van der Slaart gedrukt, en te bekomen zijn”. Zie over Pieter vander Slaart: P.H.A.M. Abels, A.P.F. Wouters, Pieter vander Slaart, boekdrukker en boekverkoper in Cicero, 1691-1702, in: H. Bots, O.S. Lankhorst, C. Zevenbergen (red.), Rotterdam bibliopolis. Een rondgang langs boekverkopers uit de zeventiende en achttiende eeuw, Rotterdam 1997, p. 327-363).
WILLEM VAN FOCQUENBROCH, Alle de werken. Tweede deel. t‘Amsteldam by de wed. van Gysbert de Groot op den Nieuwen dyk, in de groote Bybel. 1696, 8o, 469p.
(Los deel; met interessante brieven over het verblijf van de auteur voor de WIC in West-Afrika).
GASPARE JUENIN, Institutiones theologicæ ad usum seminariorum [DM] Lugduni, sumptibus Anisson & Posuel, 1697, 4o, 569+[xv] p.
(Handboek voor het seminarie, gedrukt in Lyon met privilege van de Franse koning. De auteur is lid van de orde van de Oratorianen. Op de titelpagina, naast het drukkersmerk in oud handschrift “Superiorium suorerum permissii me utituer? Fr. Joes van Brautighem aug. (…) Gandavi 1716 ora pro nr”. Op schutbladen voor- en achterin aantekeningen in potlood uit 1793-1797. En met pen is geschreven “Jurien Vis, 9-x-’88 van Jaap & Janny”. Vis was kerkhistoricus. In sleetse leren band, met goud-ornamenten op de rug. Laatste bladen van register onderaan afgebrokkeld).
WILLIAM CAVE, Apostolische oudheden of het leven, de daden, en martelaryen der heylige apostelen, evangelisten, en oude vaderen, tot het eynde van de vierde eeuw. Waar voor gevoegd is, een vertoog van de groote bedeelingen der kerke, onder de patriarchen, Moses, en het Evangelium. Uyt het Engelsch, naar den vijfden druk vertaald door Salomon Bor, predikant tot Zeyst. Uytgegeven met een voorreden, aanwijsende de matigheyt van dit werk, neffens een oeffeninge over den rechten sin van Paulus en Jacobus leere in ’t stuk der rechtveerdigmakinge, door Hermannus Wits [DM] T’Utrecht, gedrukt by François Halma, Willem vande Water, boekverkopers, 1698, gr. fol., [xii]+370+[vii]p.
WILLIAM CAVE, Apostolische mannen, of het leven , bedryf, dood en martelaarschappen van de vaderen, die ten tijde van de apostelen, of straks na deselve hebben geleefd. Gelyk ook van de voornaamste vaders in de drie eerste eeuwen. Met een inleyding, rakende den voortgang der christelijke religie, en de tien vervolgingen tegen deselve. Waar bygevoegd een tyd-rekening, behelsende de keysers, burgemeesters, en de kerkelijke geschiedenissen in die eeuwen. Na de derde verbeterde druk uyt het Engels vertaald door S.B. [DM] T’Utrecht, gedrukt by François Halma, Willem vande Water, boekverkopers, 1698, gr. fol., [iii]+12+376+[vi]p.
(Twee werken in één band. Sterk gewreven bruinleren band, met goudornamenten op de rug. Beschadiging van hoeken en bovenzijde rug. Met fraaie frontispici en tientallen paginagrote gravures van I. Goeree en P. Sluyter. Enkele pagina’s los).
ABRAHAM MAGYRUS, Almanachs heyligen, of history der opkomst, voortgang, en viering, van alle de heyligen, die doorgaens met roode letters in den almanach aengewesen zijn, en door de Roomsgesinde met gods-dienstige eer gediendt worden. Joks- en ernsts-wyze verhandeld. Derde druck veel vermeerdert en verbetert. [dm] T’Amsterdam by Jan ten Hoorn, boekverkooper over ’t Oude Heere Logement, in de History-schryver. 1698, 8o, [xi]+426+[ii]p.
(Gereformeerd strijdschrift tegen de in de zeventiende eeuw zeer populaire almanakken. Met name de vermelding van vele heiligennamen stuitte op bezwaar, omdat zo de herinnering aan de hele ‘Roomse santenkraam’ levend werd gehouden).
D[IRCK] R[AFAEL] CAMPHUYSEN, Theologische werken, bestaende in drie deelen: I. Van ’t onbedriegelijk oordeel II. In predicatien III. In brieven en extracten. Met brieven, kantteekeningen en registers vermeerdert. Alsmede ’t leeven van den autheur en desselfs beeltenis [dm] t’Amsteldam by de Wed. P. Arentz. en C. vander Sys, boekverkoopers in de beurstraat, In de drie Raapen, anno 1699, 4o, 674+[xxvi] p.
(Verzameld werk van deze remonstrantse predikant en dichter. Met originele handtekeningen van de drukkers en gravure van de auteur. Voorin is foto geplakt van gedenksteen uit Dokkum. Originele perkamenten band; binnenwerk los; licht vlekkerig).
GERARD BRAND, Kort verhaal van de Reformatie en oorlog tegen Spanje in, en ontrent de Nederlanden tot den jare MDC. Uyt verscheyde geloofwaardige historien, en authentyque stukken onpartydiglyk bijeengestelt. De derden druk. Daar nog by is gevoegt, het chronyxke der Nederlandsche geschiedenisse, zedert het jaar 1600 tot het jaar 1689 [orn.], Te Rotterdam by Pieter vander Veer, boekverkooper,1699, 8o, [i]+[iv]+231+[xxvi] p.
GERARD BRAND, Onpartydig chronyxken der voornaamste Nederlandsche geschiedenissen, zoo kerkelyk als politycq, ‘t zedert den jare 1600. Den vyfden druk merkelyk vermeerdert, en voltrocken tot op het jaar 1689, [orn.], Te Rotterdam by Pieter vander Veer, boekverkooper,1699, 8o, 240+[vii] p.
(Twee bij elkaar horende werkjes in één nieuw leren bandje met ribben. In eerste werkje frontispice en portretgravures van Brandt en Van Oldebarnevelt. In het tweede werkje alleen de portretgravure van Willem III. De portretten van de gebroeders De Witt en Hugo de Groot ontbreken).
FLORIMOND REMOND, Opgang, voortgang, en nedergang der ketteryen deser eeuwe, dienende de onkatolijcken tot aenwijsinghe hunner beginselen en de oprechte catholijcken tot versterckinghe in ’t Gheloof hunner voor-ouderen, nu in de Nederlantsche tale overgeset,door A.I.v.K.P. en M.M., [DM] t’Antwerpen by Hieronijmus Verdussen, woonende op d’oude Coremerckt inde Gulde Tess, 1699, fol. [iv]+290+[vi]p.
FLORIMOND REMOND, Opgang, voortgang, en nedergang der ketteryen dezer eeuwe. Het II. deel, t’Antwerpen by Ieronijmus Verdussen, woonende op d’oude Coremerckt inde Gulde Tess [z.j. [1699], fol., 324+[vi] p.
FLORIMOND REMOND, De fabel van Jeanne de Pausinne van Roomen. Met claer en onwederlegghelijck bewijs, datter noyt Vrouwe Paus te Roomen gheweest ofte ghecosen en is [zonder impressum: t’Antwerpen by Ieronijmus Verdussen, woonende op d’oude Coremerckt inde Gulde Tess, 1699, fol., 62p.
(Getormenteerd en zwaar gerestaureerd exemplaar van belangrijk contra-reformatorisch geschrift, oorspronkelijk in het Frans geschreven door Florimond de Raemond (1540 – 17 November 1601), een Franse jurist en geschiedkundige. Op de titelpagina heet hij ook Raadsheer van de Koning van Frankrijk in het Hof en het parlement van Bordeaux. Alle reformatoren en stromingen vanaf Luther en hun onderlinge twisten in heel Europa worden uitgebreid besproken. Eerste deel zonder titelgravure en titelpagina, tekst compleet. Titelgravure met de paus die de draak (ketterij) verslaat van deel II wel aanwezig. Van de 30 paginagrote portretgravures van F. Bouttats naar Henri Verbruggen zijn er slechts 10 aanwezig: Thomas Cromwell (omringd door slangen, vleermuizen en serpent), Joanna Gray (met leeuwen en engelen), Thomas Crammer (met in de boeken snuffelende ratten), Koningin Elisabeth (met leeuwen en engelen), Maria Stuart (met aarsengel met kelk en engeltjes bij grafsteen), Ian Knox (met slangen, vleermuizen en serpent), Koning Frans I (met aarsengel met kelk en engeltjes bij grafsteen), Ioannes Calvijn (met in de boeken snuffelende ratten), Clemens Marot (idem; beschadigd) en Dirck Beza (met slangen, vleermuizen en serpent). Verder enkele curieuze astrologische tekeningen. Diverse pagina’s bij restauratie provisorisch versterkt, kleine scheurtjes in de marge, dun en kwetsbaar papier. In kale ecru-gekleurde nieuwe kartonnen band)
HENRICUS VOS, Theologia metrica ofte God-geleerdheyt naae den inhoud en in gelijk-formigheyd van de leere, in de Onveranderde Augsburgse Belijdenisse begreepen, ende uyt Gods Woord op bekende sang-wyse gebragt. Op versoek van verscheyde liefhebbers en goede vrienden om des werks stightelijkheyd met den druk gemeen gemaakt, door J. Visser [DM], Tot Amsterdam by Jan Visser, boek-drukker op de Nieuwezyds-Agterburgwal, op de hoek van de klim-op-steeg, agter de Lutherse Nieuwe Kerk, 1699. Ende zijn mede te bekoomen tot Gouda, by Lukas Kloppenburg, boek-verkooper, 8o, [xx]+159+[xvi] p.
(Lutherse theologie op rijm gezet door ds. Vos, luthers predikant te Amsterdam. Boekje ook verkocht door de Goudse drukker en boekhandelaar Kloppenburg, zelf lidmaat van de lutherse kerk aldaar. Onder de lofprijzingen in het voorwerk ook een gedicht van de Haagse dominee Johannes Colerus, wiens lijkpredikatie op de Goudse predikant Clemens Bijleveldt door Kloppenburg gedrukt werd. Doorleefde perkamenten band, met rafelige schutbladen. Eigendomsinschrijvingen van Lammert R. de Wit, 1875 en oudere handtekeningen van Balthasar Conraatsz en Derk Hessels).