Paul H.A.M. Abels
Email: P.Abels2@kpnplanet.nl
Welkom op de website van Paul H.A.M. Abels. De site bevat een verzameling van zijn historische werk en publicaties, een publicatie overzicht , teksten van door hem gehouden lezingen, een werkbestand van oude drukken
en een verzameling gedigitaliseerde bronnen.
***
Jan van Booma gepromoveerd op vluchtelingengemeenten van Goch en Gennep
Jan G.J. van Booma, bestuurslid van de Vereniging voor Nederlandse Kerkgeschiedenis, is op 1 juli jongstleden gepromoveerd tot doctor aan de Faculteit der Godgeleerdheid van de Vrije Universiteit te Amsterdam. De titel van het proefschrift van de 73-jarige promovendus luidt: Communio clandestina.Archivalien der Konsistorien der heimlichen niederländischen reformierten Flüchtlingsgemeinden in Goch und Gennep im Herzogtum Kleve 1570- c. 1610. Zijn promotoren waren prof. dr. W. Janse en prof. dr. C.P.M. Burger. Als opponenten traden op: prof.dr. Daniella Muller, dr. P.H.A.M. Abels, dr. Gerrit Jan Beuker (Laar, Dld.) en mevr. dr. M.G.K. van Veen.
Van Booma ontving na de middelbare school zijn opleiding aan de vroegere Rijkskweekschool voor Onderwijzers(-essen) in zijn geboortestad Groningen (1952-1957). Hij was aanvankelijk onderwijzer, hoofd der school en leraar Duits (1957-1967). Na een opleiding aan de Rijksarchiefschool en privélessen Latijn, vervolgde hij zijn loopbaan in Den Haag als adjunct-archivaris van de toenmalige Nederlandse Hervormde Kerk (1967-1976) en ten slotte tot zijn pensionering (2001) als staflid van het Centraal Bureau voor Genealogie, eveneens in Den Haag.
Als kenner bij uitstek van de kerkelijke archieven schreef Van Booma vele kerkhistorische boeken, bronnenpublicaties en artikelen. Zo schreef hij een handleiding voor het gebruik van kerkelijke archieven en bezorgde hij het middeleeuwse memorieboek van Voorburg. Samen met de oud-rijksarchievaris J.L. van der Gouw was hij ook verantwoordelijk voor de uitgave van de acta van de Nederlandse vluchtelingengemeente van Wesel. Van Booma was een van de initiatiefnemers tot de oprichting van de Vereniging voor Nederlandse Kerkgeschiedenis. Hij was jarenlang lid van de synodale commissie voor kerkgeschiedenis van de Evangelische Kirche im Rheinland (Düsseldorf) en is nog steeds lid van het Kerkhistorisch Gezelschap en van de Kirchengeschichtlicher Arbeitskreis der Evangelisch-reformierten Kirche, Kirchenkreis Grafschaft Bentheim (Nordhorn).
…
Collectie werken Arnoudt van Geluwe fors uitgebreid
In de afgelopen tijd kon de collectie werken van de Vlaamse lekenpolemist Arnoudt van Geluwe (ca. 1604-ca.1676) worden uitgebreid met een aantal nieuwe geschriften. In totaal telt de verzameling thans vijftien titels. Daaronder is ook zijn bekende relaas over zijn achttien-jarige reis door Holland, waar hij woonachtig was in Delft en als lakenwever zijn brood verdiende. Later keerde hij terug naar Vlaanderen, waar hij de gereformeerde kerk ging bestrijden in talrijke geschriften. Hij fulmineerde onder meer tegen de Statenvertaling, de martelaarsboeken en de Heidelbergse Catechismus. Ook zocht hij de confrontatie met predikanten tijdens openbare disputen. Bij dat alles bediende hij zich nadrukkelijk van het etiket van de ongestudeerde leek, door zichzelf bij voorkeur aan te duiden als de Vlaamse Boer.
…
Abels spreker op mini-symposium in Edam
Ter gelegenheid van de verschijning van het proefschrift van Liebeth Geudeke over de classis Edam is op zaterdag 19 juni 2010 een mini-symposium gehouden over de vroege reformatiegeschiedenis in deze Noord-Hollandse regio. De bijeenkomst werd georganiseerd door de Vereniging voor Nederlandse Kerkgeschiedenis, in samenwerking met de Vereniging Oud-Edam en werd gehouden in de Lutherse kerk van Edam. Dr. Liebeth Geudeke sprak tijdens deze bijeenkomst spreken over de kerkelijke ontwikkelingen in dit gebied, onder de titel “Gelovigen op drift. Religieuze veranderingen in de 16de en 17de eeuw in Waterland en de Zeevang” . In een tweede lezing ging dr. Paul H.A.M. Abels in op probleempredikanten in de classis Edam en daarbuiten in deze periode,onder de titel “Voorgangers op drift”. Dr. Wim de Wolf was de laatste spreker. Hij schetste de omvorming van de katholieke Sint-Nicolaaskerk van Edam in de protestantse Grote Kerk. Aansluitend werd het boek van dr. Geudeke aangeboden worden aan de preses van de classis Edam.
* De lezing van Abels is te lezen onder de rubriek Lezingen op deze site
* een journalistiek verslag is te lezen in het Reformatorisch Dagblad:
http://kerkplein.refdag.nl:80/kerkplein/kerknieuws/classes_hielden_predikanten_in_toom_1_486070
……..
Nu verschenen! Bestel!
Marieke A.W.L.M. Abels
‘Tussen sloer en heilige’ . Beeld en zelfbeeld van Goudse en Haarlemse kloppen in de 17de eeuw
Omslag van het nieuwe boek van Marieke Abels, een ontwerp van Stijn Dekker. Alle vier de vrouwen op de omslag zijn klopjes. Rechts-onder is een klopje uit Gouda, waarvan de auteur in haar boek de identiteit onthult. Op de achter-zijde van het boek staan in kleur ook enkele Goudse klopjes, die een bijzondere rol hebben gespeeld bij de instandhouding van de katholieke kerk in hun woonplaats.
Op 27 augustus 2009 studeerde Marieke Abels af aan de Universiteit van Amsterdam. Op deze dag verdedigde zij de scriptie: ‘Tussen sloer en heilige’Beeld en Zelfbeeld van Haarlemse en Goudse kloppen in de zeventiende eeuw. Het onderzoek werd gedaan in het kader van de interdisciplinaire Master Gouden Eeuw en werpt zowel een historische als kunsthistorische blik op het zeventiende-eeuwse kloppenleven in Haarlem en Gouda. De examencommissie die het onderzoek beoordeelde stond onder leiding van dr. Paul Knevel. De langverwachte uitgave van deze scriptie in boekvorm is nu een feit. Het is een uitgave in eigen beheer, met een fullcolour omslag en fraai vormgegeven door Stijn Dekker. De prijs is slechts €20 (exclusief verzendkosten). Gelet op de kleine oplage is het zaak tijdig een exemplaar te bestellen. Dat kan via de website http://www.mariekeabels.nl/
Vier Goudse klopjes, krachtige vrouwen achter pastoor Willem de Swaen. Detail van het schilderij ‘Bernardus Clairvaux bekeert Willem van Aquitanië ‘ van Wouter Crabeth II uit 1641 (Museum GoudA)
…..
Ontwerp voor standbeeld Coornhert op de Goudse Markt…
Aan het eind van zijn lezing van 28 april 2010 voor het Erasmus Genootschap over de betekenis van Desiderius Erasmus en Dirck Volkertszoon Coornhert voor het politieke en geestelijke klimaat in Gouda, onthulde Paul Abels het ontwerp voor een nieuw standbeeld op de Markt van Gouda, pal tegenover de trappen van het middeleeuwse stadhuis (zie foto; ontwerp Stijn Dekker). Abels is van mening dat niet Erasmus, maar Coornhert deze eer toekomt wegens zijn niet aflatende strijd voor de vrijheid van geweten (Vrijheid van Consciëntie). Het waren met name dankzij de ideeën van deze humanist, die aan de basis lagen van de ontwikkeling van Gouda tot kraamkamer van de vrijzinnigheid in de Nederlanden in de jaren 1520-1618. De aanwezige leden van het Erasmus Genootschap konden de plaagstoot met het standbeeld wel waarderen, al blijven zij de illusie koesteren dat zij de grote Erasmus ooit nog eens figuurlijk van zijn Rotterdamse sokkel kunnen trekken om hem naar Gouda te ontvoeren.
De lezing van Abels, getiteld Erasmus en Coornhert als kraamvaders van de Goudse vrijzinnigheid, is te lezen onder de lezingen-pagina.
.
.
.
.
.
…..
…
Nieuwe oude drukken
In de afgelopen maanden konden diverse nieuwe aanwinsten in de collectie oude drukken worden opgenomen, zoals twee zeer bijzondere werken van de Vlaamse lekenpolemist Arnoudt van Geluwe, een in Gouda in 1613 door Jasper Tournay gedrukt boekje van Sebastiaan Castellio, een vlammend Goudse pamflet uit 1783, een rederijkersbundel uit 1607 (Const-thoonende iuweel), een Nederlandse vertaling van De Civitate Dei (De Stadt Godts) van Augustinus door de Maassluise predikant Johannes Fenacolius uit 1660, een Keurbijbel uit 1716, een Flavius Josephus uit 1607, een groot aantal zeventiende-eeuwse pamfletten (waaronder een over een “Rasenden Twentsche duyvel”, een door Rammazeyn in Gouda gedrukte ordonnantie, een ordonnantie voor Utrechtse schoolmeesters uit 1681) en een bijzondere kerkgeschiedenis van de Nederlanden van Roswydius uit 1623.
…
Verzameling uitgebreid met uniek 17de-eeuws kruidenboek
In de zeventiende-eeuw, toen de medische wetenschap nog in de kinderschoenen stond, werd zeer vertrouwd op de geneeskrachtige werking van allerhande planten en kruiden. Vandaar dat boeken waarin de werking van deze kruiden werden beschreven een grote populariteit genoten. Het meest bekend is het al aan het eind van de zestiende eeuw verschenen kruidenboek van de Zuid-Nederlanders Rombertus Dodonaeus. Een eeuw later verscheen in de Noordelijke Nederlanden het Herbarius of Kruydt-Boeck van de arts Peterus Nylandt, dat drie drukken beleefde. Nylandt geeft een uitgebreid overzicht van de flora in de Nederlanden en plukte uit oudere kruidenboeken tal van wederwaardigheden over de geneeskundige werking ervan. Het boek is verluchtigd met honderden tekeningen van de kruiden en planten. Op de titelpagina staat een fraaie prent van een kruidenwinkel met klanditie. Het bemachtigde exemplaar, een eerste druk uit 1670, draagt zware gebruikerssporen, waaruit blijkt dat het boek in de afgelopen eeuwen niet alleen in de boekenkast heeft gestaan. Misschien heeft het boek wel lange tijd in een tuinhuisje gelegen….
.
SINT-ELOY EN EEN OVERLEDEN (SCHOON)VADER
Terwijl de sneeuw gestaag neerdaalde op het Twentse landschap rond Almelo, overleed daar op 31 januari 2010 in een verzorgingshuis Marinus Bolscher op de gezegende leeftijd van 80 jaar. Jarenlang was hij als chef werkplaats van de Gemeentereiniging verantwoordelijk geweest voor het strooien van gladde wegen en het repareren van de strooiauto’s. Op de dag van zijn overlijden was het zout op en bleven de Almelose wegen glad. Een passender afscheid was niet denkbaar geweest. Zes vrouwen – dochters, schoondochter en kleindochters – droegen de kist met het stoffelijk overschot op 4 februari de Sint-Georgiuskerk binnen, waar met een klassiek gezongen Latijnse mis afscheid werd genomen van Marinus. Zo zou deze rooms-katholiek in hart en nieren het liefst zijn aardse bestaan hebben willen afsluiten en zo gebeurde het ook.
Naast chef bij de Gemeentereiniging was Ma-rinus ook een hartstochtelijk liefhebber van het edele smeedwerk. Hij was op dit vlak een zeer kundig handwerksman, waaraan menig familielid in Twente zijn tuinhek, open haardgereedschap of ander kunstig gesmeed voorwerp te danken heeft. Hoewel hij van huis uit door toedoen van zijn moeder de liefde voor de Heilige Maria met de paplepel ingegoten kreeg, lijkt zijn lievelingsheilige toch een ander geweest te zijn. Wie anders zou een betere schutspatroon voor deze hobbysmid zijn geweest dan Sint-Eloy (Eligius), de bisschop van Noyon (overleden in 660). Deze heilige woord steevast afgebeeld met een aambeeld naast zich en een hamer in zijn handen. Door een gelukkig toeval zijn wij kort voor het overlijden van Marinus in het bezit gekomen van zo’n fraai gepolychromeerd beeld van Sint-Eloy, rond het jaar 1600 vervaardigd in de Zuidelijke Nederlanden, compleet met aambeeld en staf. Helaas is de hamer uit zijn knuisten verdwenen. Mede dankzij dit bijzondere heiligenbeeldje zal de herinnering aan Marinus Bolscher nog lang levend worden gehouden in ons gezin.
…
FRANCA TREUR SCHRIJFT INTEGER BOEK OVER ZEEUWSE GEREFORMEERDEN
Wie een poging wil doen iets meer te begrijpen van de denk- en leefwereld van ‘zware’ gereformeerden kon al terecht bij Knielen op een bed violen van Jan Siebelink. Deze schrijver van formaat heeft onlangs zijn vrouwelijke pendant gekregen in Franca Treur, die met haar debuut-roman Een dorsvloer vol confetti een integer portret schetst van het gereformeerde plattelandsmilieu in Zeeland
in de jaren zestig en zeventig. Zij doet dit door de ogen van de 12-jarige Katelijne, het enige meisje en de middelste in een gezin met zes jongens. Hoewel de roman de diepgang en dramatiek mist van Siebelinks meesterwerk, slaagt zij er toch uitstekend in de beklemmende sfeer te schetsen van een familie die dagdagelijks leeft in de vreze des Heeren en met de beknellende onzekerheid van de uitverkiezing. Het verhaal vertoont grote overeenkomsten met het eigen levensverhaal van de schrijfster en mag dan ook in hoge mate als autobiografisch gekenschetst worden. In de – met name protestantse – media wordt vooral aandacht besteed aan haar verklaring dat ze gebroken heeft met de kerk en niet meer in God gelooft. Het breken met de strenge God van haar jeugd leidt voor haar onvermijdelijk tot de conclusie dat God en religie menselijke constructies zijn. Elke poging om zich een mildere God voor ogen te halen is namelijk niet anders dan een constructie in haar hoofd. Het is jammer dat de aandacht van de media zich concentreert op haar apostasie, want Franca Treur verdient op basis van haar integere boek een even integere literair-kritische beschouwing.
.
REFO500: GROOTSCHALIGE HERDENKING REFORMATIE
Het Instituut voor Reformatieonderzoek (IR) van de Theologische Universiteit in Apeldoorn heeft het initiatief genomen om in Nederland en België breed aandacht te besteden aan 500 jaar Reformatie. In 2017 is het naemlijk 500 jaar geleden dat Maarten Luther zijn 95 stellingen aan de deur van de slotkapel te Wittenberg sloeg, een actie die beschouwd kan worden als het begin van een nieuwe Europa en die het startschot vormde van wat bekend werd als: de Reformatie. Na deze gebeurtenis volgden de ontwikkelingen elkaar snel op, waardoor grote veranderingen plaatsvonden op het gebied van kerk, religie, politiek, cultuur, wetenschap en maatschappij. Luthers nieuwe theologie betekende de overgang van de Middeleeuwen naar een nieuw tijdperk in de Westerse wereld.
31 oktober 1517
De Reformatie is niet slechts een historisch gebeuren, want de gevolgen zijn vandaag duidelijk en zelfs wereldwijd zichtbaar op vele terreinen. Daarbij is de Reformatie als beweging van vernieuwing ook van groot belang voor de hervormingen en veranderingen die sinds Luthers optreden in de Rooms-Katholieke Kerk plaatsvonden.
Vanwege dit grote belang en de relevantie voor vandaag wordt in het jaar 2017 en in de jaren daaraan voorafgaand wereldwijd aandacht gegeven aan de Reformatie. Zo zal dat zeker ook in Nederland en België gebeuren, als landen die zo ingrijpend door de Reformatie veranderd en gevormd zijn en voor wie deze beweging nog steeds zo bepalend is. In dit initiatief is het IR mede gestimuleerd door de enorme belangstelling voor en de vele positieve reacties op het Calvijnjaar 2009. Dit initiatief werd in de beginfase gesteund door een aantal deskundigen van verschillende disciplines, die als kerngroep overlegd hebben over het plan. Vanwege de grote belangstelling voor het project is later besloten om dit onder te brengen in een stichting met de naam Refo500. In de aanloop naar 2017 wil deze stichting nationaal en internationaal breed aandacht geven aan de 500e geboortedag van de Reformatie en de relevantie daarvan, waarbij de focus onder andere historisch, theologisch, religieus, politiek, sociaal en cultureel zal zijn. Zo wordt er inmiddels een tentoonstelling voorbereid ter herdenking van de Heidelbergse Catechismus in 2013.
Inmiddels zijn de eerste leden voor een Raad van Advies aangezorgd, die nog verder uitgebreid zal worden. Toegezegd hebben inmiddels:
Dr. Jan R. Luth, universitair docent Liturgiewetenschap aan de RU Groningen.
Dr. Jan Smelik, hymnoloog.
Dr. Guido Marnef, hoogleraar geschiedenis nieuwe tijd aan de Universiteit van Antwerpen.
Prof. dr. Wim Janse, decaan faculteit theologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
Prof.dr. Marit Monteiro, kerkhistorica
Dr. Paul H.A.M. Abels, historicus.
Dr. Renger de Bruin, stadshistoricus
…
Goudse Canon met 40 vensters on-line
Ook Gouda hoeft het niet langer te stellen zonder een eigen canon. Op initiatief van het Historisch Platform Gouda en onder redactie van Marianne van der Veer heeeft een groot aantal deskundigen op het vlak van de Goudse historie een selectie gemaakt van personen, gebeurtenissen en gebouwen die bepalend zijn geweest voor de Goudse identiteit.
Het resultaat, veertig vensters en 120 achterliggende thema’s, is uitgewerkt en fraai geïllustreerd op een speciale website beschikbaar gesteld voor een groot publiek (http://www.goudsecanon.nl/). Bovengetekende heeft vijf vensters voor zijn rekening genomen over achtereenvolgens Erasmus, Adriaen van Swieten, Coornhert, de Goudse Catechismus en Ignatius Walvis. Het is de bedoeling dat de Goudse Canon in bewerkte boekvorm ook beschikbaar komt voor het onderwijs.
…
Nieuw boek over NH Kerk Ootmarsum
Dit jaar is het tweehonderd jaar geleden dat de rooms-katholieken in Ootmarsum dankzij koning Lodewijk Napoleon hun aloude H. Simon en Judaskerk terugkregen. Twee eeuwen lang was de kerk gebruikt door de kleine minderheid van protestanten in het Twentse stadje, terwijl de katholieken hun heil moesten zoeken in schuur- en schuilkerken. De protestanten werden niet in de steek gelaten door de koning. Zij mochten een eigen (waterstaats)kerk bouwen, die in 1810 werd gerealiseerd. Op zondag 15 november 2009 werd in deze NK Kerk aan de Ganzenmarkt een boek gepresenteerd, waarin de geschiedenis van deze gemeente uitvoerig uit de doeken wordt gedaan. Het is veelzeggend dat dit boek, uitgegeven door BMS, is geschreven door drie rooms-katholieke auteurs (Bern Morshuis, Hennie Oude Elbrink en Hans Bolscher) en in ontvangst werd genomen door de praeses van de kerkenraad. Ook de burgemeester van Dinkelland (Ootmarsum en Denekamp), Frans Backhuijs, kreeg een exemplaar, alsmede Paul Abels, die het auteurscollectief met advies terzijde had gestaan.
In zijn voorwoord op het boek schrijft Abels:
2009 is het Calvijnjaar, omdat deze belangrijkste grondlegger van de reformatie in Nederland vijf eeuwen geleden werd geboren. Calvijn en Ootmarsum lijken op het eerste gezicht weinig met elkaar te hebben. Een stad waar de bevolking elk jaar met Pasen zingend en drinkend door de straten trekt om blijk te geven van haar vreugde over de opstanding van de Heer voldoet allesbehalve aan de soberheid en ingetogenheid die de zestiende-eeuwse reformator voorstond. Toch was Calvijn de afgelopen vierhonderd jaar altijd dichtbij in de Siepelstad. De reformatie kon hier pas wortel te schieten, nadat de kogel dankzij prins Maurits in 1597 letterlijk door de kerk was gegaan. Adolf van Besten was een jaar later de eerste gereformeerde dominee die in de oude Simon en Judaskerk de kansel mocht bestijgen. Hij en de tientallen predikanten die in de eeuwen daarna in zijn voetsporen traden, konden echter maar een zeer klein deel van de bevolking bekoren met hun preken. De Ootmarsummer bleef in al zijn vezels katholiek. De Reformatie bleef vooral een zaak van (Breckelenkampse) boeren en buitenlui.
Lang leefden de katholieke meerderheid en de protestantse minderheid langs elkaar heen, hoe klein de stadsgemeenschap ook was. Wel was sprake van een zekere omgangsoecumene, die werd ingegeven door praktische overwegingen. Men kon als boer of ‘ambtenaar’ soms simpelweg niet om elkaar heen. Misschien kregen beide groepen hierdoor zelfs wel een sputter van elkaar mee. Maar onderhuids bleef het ongenoegen knagen. De protestanten moesten tot hun verdriet vaststellen dat hun boodschap maar niet wilde aanslaan. De katholieken morden omdat zij zich moest behelpen met schuurkerken, terwijl de kleine groep gereformeerden (later hervormden geheten) in de veel te royale parochiekerk bijeen mocht komen. Soms kwamen de ongenoegens daarover aan de oppervlakte, bijvoorbeeld toen de legers van ‘Bommenberend, de bisschop van Münster, tot twee keer toe (in 1665 en 1672) de stad in bezit namen en de grote kerk teruggaven aan de katholieken. De bisschoppelijke soldaten verdwenen echter weer net zo snel als zij kwamen, waarna de oude verhoudingen prompt werden hersteld.
Met het verstrijken van de jaren en de opkomst van nieuwe ideeën over vrijheid, gelijkheid en broederschap werd het langzaam duidelijk dat de ongelijkheid niet lang meer kon blijven bestaan. In 1795 was ook voor de Ootmarsumse katholieken de lucht zwanger van optimisme. Nadat de Fransen de stad waren binnengetrokken durfden zij met Pasen van dat jaar met veel lawaai de sleutels van de oude kerk op te eisen. Hand in hand zingend gaven zij uiting aan hun vreugde over de nakende vrijheid. Het feest van de opstanding viel hier samen met de wederopstanding van het katholicisme. Ligt hier niet de oorsprong van het vlöggeln?, zo heb ik 25 jaar geleden al eens stoutmoedig durven opperen. http://www.elsevier.nl/web/10174499/Artikel/Pasen-Niet-zo-oude-regenjassen.htm Als dat zo zou zijn, dan danken de Ootmarsummers hun inmiddels wereldberoemde Paastraditie niet aan heidense vruchtbaarheidsriten of flaggelerende monniken, maar indirect aan hun hervormde stadgenoten.
Hoe het ook zij, de feestvierders van 1795 waren uiteindelijk toch te voorbarig, omdat de vreemde troepen snel weer wegtrokken. Toch zou het wel een Fransman zijn, in de gedaante van Koning van Holland, die de kerk uiteindelijk teruggaf aan de meerderheid. Het was Lodewijk Napoleon, de broer van de grote keizer, die dit jaar precies twee eeuwen geleden hoogstpersoonlijk naar Ootmarsum kwam om een Salomonsoordeel te vellen. De hervormden werden, zij het luid tegensputterend, gedwongen de oude Simon en Judaskerk terug te geven aan de katholieken. De kleine groep protestanten werd echter niet in de steek gelaten. Zij mocht van de koning een nieuwe kerk bouwen, die meer op maat was voor de kleine kudde. Met deze kerk verwierf de hervorming zich uiteindelijk een eigen en onbetwiste plek in de Ootmarsumse gemeenschap. De verhoudingen tussen hervormden en rooms-katholieken zijn in de twee eeuwen daarna volledig ontdaan van hun scherpe kantjes. Tegenwoordig staan ze niet meer tegenover elkaar, maar zij aan zij in hun streven Gods Woord ook in de toekomst te laten klinken en beide kerkgebouwen voor het nage-slacht te bewaren.
…
Verloren schaap terug in de Librijestal
Onlangs dook op Marktplaats een opmerkelijk boek op. Het Grieks en Latijnstalige werk draagt als titel Oratorum veterum orationes en werd in 1575 in Lyon gedrukt door Henricus Stephanus. Het is geen zeldzaam werk, maar het bijzondere van dit exemplaar is dat het op de titelpagina de rode stempel draagt van de “Goutse Libry”. Het boek was ooit, in 1672, samen met vier andere, door de librije aangeschaft in Leiden voor ƒ 82.-.
De door mij getipte bibliograaf van het Streekarchief Midden-Holland, Jan Willem Klein, kon na een kort onderzoekje vaststellen dat het boek na 1906 op onduidelijke wijze uit de oude Goudse stadsbibliotheek was verdwenen. Hij veronderstelt dat er sprake is geweest van diefstal, in de eerste helft van de twintigste eeuw, toen de Librije een tamelijk open opstelling kende. Het archief was er veel aan gelegen dit exemplaar terug te brengen in de oorspronkelijke omgeving. Klein slaagde erin het boek voor het archief aan te kopen. Eerst zal een grondige restauratie moeten plaatsvinden omdat het werk in erbarmelijke staat verkeert (zo zijn de platten aangevreten en los). Daarna is de unieke Goudse Librije (opnieuw) met een bijzonder boek rijk.
De lotgevallen van het boek en de aankoop door het streekarchief Midden-Holland zijn uitgebreid beschreven door Jan Willem Klein in De Schatkamer. Regionaal Historisch Tijdschrift Midden-Holland 23 (2009) 78-79.
…
Arminiusnummer TNK met stemmen uit de hemel
Na alle geweld van Calvijnherdenkingen vond de redactie van het Tijdschrift voor Nederlandse Kerkgeschiedenis het de hoogste tijd om een Nederlandse reformator van formaat in de schijnwerpers te plaatsen. Het oktobernummer van deze jaargang is bijna het volledig gewijd aan de Leidse hoogleraar theologie Jacobus Arminius, die deze maand precies vierhonderd jaar geleden overleed. William den Boer, Marijke Tolsma en Els Stronks belichten verschillende aspecten van deze ‘kampioen van de vrije wil’. Bijzonder in dit nummer is verder een artikel over Jan van Galen, een loopjongen in het voetspoor van diezelfde Arminius. Het artikel is geschreven op basis van nagelaten archiefmateriaal van twee onlangs kort na elkaar overleden kerkhistorici, Cees Neven en Ton Wouters (zie hieronder). Zonder het van elkaar te weten bleken zij bezig met dezelfde persoon en vroegen zij Abels dit onderzoek af te ronden. Met dit artikel is aan deze wens voldaan.
…
Lieux de mémoires van protestantse vrijzinnigheid
Ter gelegenheid van het afscheid van prof.dr. Eric H. Cossee als bijzonder hoogleraar in de geschiedenis en beginselen van het unitarisme aan de rijksuniversiteit Groningen, werd hem op 2 oktober 2009 een feestbundel aangeboden over Herinnering en identiteit in het vrijzinnig protestantisme. In het boek wordt in twee artikelen bijzondere aandacht besteed aan de betekenis van Gouda voor de vrijzinnigheid in Nederland. Paul Abels noemt de stad zelfs de kraamkamer van de vrijzinnigheid, terwijl Alex Noord de grafsteen van Dirck Volkertsz. Coornhert in de Goudse Sint-Janskerk aanmerkt als een een lieu de mémoire. Andere artikelen gaan onder meer in op de kerkhistorici Johannes Lindeboom (Molendijk) en Willem Moll (Van Dijk) en de theoloog Conradus Vorstius (Aart de Groot).
…
Blog en Website van dames Abels
Beide jong-afgestudeerde dames Abels hebben inmiddels een eigen stek gecreëerd op het internet. Wie kennis wil nemen van de ervaringen van Leonie, die in Londen de Engelse ziel tracht te doorgronden, kan terecht op haar weblog ‘Londen roept’. Haar observaties weet zij op luchtige wijze te verwerken in columns, die een kleurrijk en intiem beeld geven van het leven in de Britse hoofdstad. http://londenroept.blogspot.com/
Marieke heeft besloten haar vader concurrentie aan te doen met een door haar lief Stijn gebouwde website, waarop zij haar historische artikelen en essays voor een breder publiek ter lezing beschikbaar stelt. Deze bijdragen zijn verfraaid met kleurrijk illustratiemateriaal. http://www.mariekeabels.nl/
…
Een nieuwe loot aan de stam van historici in de familie Abels (1)
De familie Abels heeft wederom een academisch geschoolde historica voortgebracht. Op donderdag 27 augustus 2009 studeerde Marieke A.W.L.M. Abels (25) af aan de Universiteit van Amsterdam. Met een gloedvolle verdediging van haar scriptie over klopjes in Gouda en Haarlem sloot zij haar eenjarige interdisciplinaire ‘Master Gouden Eeuw’ af, die vooraf werd gegaan door een driejarige bacholor-opleiding Geschiedenis aan de Universiteit van Utrecht. De examencommissie was vol lof over haar nieuwe kijk op het klopjesleven in de zeventiende eeuw en beloonde dit met een 8. Zij werd door haar begeleider, dr. Paul Knevel, nadrukkelijk aangespoord haar vernieuwende inzichten te publiceren in een wetenschappelijk tijdschrift.
…
Een nieuwe loot aan de stam van historici in de familie Abels (2)
Op 18 december 2008 ontving Leonie Abels (22) haar bul aan de University of Manchester, waar zij haar opleiding Engelse taal en cultuur afsloot met haar Masterscriptie in het kader van Victorian Studies. De titel van haar meesterstuk, dat zij schreef onder begeleiding van Julie-Marie Strange, luidt:
Comfort, Cures and Compatibility. The Country Doctor and the English Novel, 1850-1900.
In het voorwoord bedankt zij haar vader Paul en zus Marieke
“for letting me in on the family order of historians“.
….
Nieuwe website Nico Habermehl
Maritiem historicus en Goudakenner Nico Habermehl heeft in de zomer van 2009 zijn eigen website gelanceerd. Daarop is informatie te vinden over zijn historische werk in heden, verleden en toekomst. Onder de rubriek ‘Werk in uitvoering’ kan de lezer volledig op de hoogte blijven van zijn onderzoeken naar onder meer het dorp Nieuwveen (genencentrum van de Habermehls) en naar Goudse migratie. Voor een deel is dit pionierswerk, want aan de geschiedenis van de Marokkaanse gemeenschap in Gouda is nog bedroevend weinig aandacht besteed door historici. De Website is te vinden op http://www.nicohabermehl.nl
…
Overlijdensberichten
Ton Wouters
Op 5 januari 2009 overleed op 50-jarige leeftijd in Rotterdam de kerkhistoricus A.Ph.F. (Ton) Wouters, studievriend en collega van Paul Abels. Met zijn overlijden is helaas een eind gekomen aan een intensieve samenwerking, waaruit diverse publicaties zijn voortgekomen.
…
Cees Neven
Op 15 juni 2009 overleed na een kort ziekbed de Waddinxveense kerkhistoricus Cees Neven. De kerkhistorie van zijn geboorteplaats legde hij in 1978 vast in Omme ’t woort Gods. Ook schreef hij vele artikelen over de kerkhistorie van Waddinxveen. In 1989 werd hij de eerste penningmeester van de Vereniging voor Nederlandse Kerkgeschiedenis. Cees Neven is 62 jaar geworden.
***
Artikelen op deze site:
-
Van breed naar smal; van smal; naar breed. De eigen weg van de Goudse kerk
-
De kleingeestigheid van een groot geleerde: Hugo de Groot
-
Goudse duvelstoejager brengt Maria naar Waddinxveen
-
Dionysius Sprackhuisen, Samuel van Doreslaer en de reformatie te Delft
-
Dien, de pastoorsmeid
-
Polemiek over de slachtoffers van Calvijn
-
Hollandse bemoeienis met de Utrechtse kerk
aan het begin van de zeventiende eeuw. -
Heiligenhaat en heiligenpraat. Gereformeerde contrastrategieën bij het tegengaan van katholieke heiligenverering.
-
Een kweekvijver met troebel water. De betekenis van het Arnoldinum te Steinfurt voor de Nederlandse en Bentheimse gereformeerde kerken in de jaren 1588-1618.
-
Het moeizame begin van de reformatie op Wieringen.
-
Twee historische tijdschriften in een nieuw jasje.
-
Publicaties Paul H.A.M. Abels (1979-heden).
Lezingen op deze site:
-
Vensters des hemels en vensters op de wereld. De ‘protestantse glazen’ als politiek manifest.
-
Hoe Hollands in Gouda? Hoe Gouds is Holland. Op zoek naar de eigen identiteit van stad en gewest.
-
Eerherstel voor Pibe.
-
Pibo Ovittius als evenwichtskunstenaar tussen Rome en reformatie.
-
Verzuiling in het Gouda van de jaren ’50.
-
De orde en tucht van Sjouke.
- Gouda: Laat Erasmus aan Rotterdam en palm Coornhert in!
- Erasmus en Coornhert als kraamvaders van de vrijzinnigheid
- Voorgangers op drift. Probleempredikanten in de classis Edam en daarbuiten
Bronnen op deze site:
-
Een unieke brief over rederijkers in Zoetermeer
-
Acta van de classis Gouda
-
Verslag van de Hollandse kerk over de misstanden in Utrecht
-
Predikantenlijst van het gewest Utrecht
-
Verslag van de kerkelijke rechtsbank van de Zuid-Hollandse Synode uit 1618 (binnenkort)