Lazarus als verbeelding van overvloed en onbehagen

Toen het klooster van de Nonnen op de Gouwe, ter hoogte van het Bolwerk, door het

10956159ingestelde kloosterverbod gedwongen moest sluiten, werd er naarstig gezocht naar een alternatieve bestemming. Het aan de stadsrand gelegen gebouwencomplex werd uitermate geschikt bevonden voor de huisvesting van leprozen. De mismaakten, die leden aan deze besmettelijke ziekte, dienden min of meer buiten de samenleving te blijven en mochten alleen de stad in als zij omstanders van verre waarschuwden met een klepper. Het voormalige klooster werd daarom omgedoopt tot Leprooshuis. Zoals gebruikelijk bij hofjes en andere instellingen van liefdadigheid, kreeg ook dit complex een fraai versierde toegangspoort. De zeer productieve stadsbeeldhouwer Gregorius Cool (ca. 1570-1629), ontwierp en vervaardigde hiervoor in 1609 een Lazaruspoortje.

Het gebeeldhouwde reliëf boven de ingang toont de gelijkenis van Lazarus en de rijke man uit het evangelie van Lucas (hoofdstuk 16,vs 19-31). Te zien is hoe de arme en melaatse Lazarus bij een rijke man, die aan een goed gevulde dis zit, bedelt om eten. Aan beide zijden van het tafereel zijn nog twee melaatsen te zien, de een met een bedelnapje in de hand, de ander met een lazarusklepper. De rijke negeert Lazarus volkomen.  Als beiden sterven komt Lazerus in de hemel maar de rijke man niet. Daarom is Lazarus boven het tafereeltje nog een keer afgebeeld, maar dan in de armen van God.

Het Lazaruspoortje stond eeuwenlang aan het Nonnenwater, maar moest in 1940 wijken voor nieuwbouw van het Gemeentelijke Energie Bedrijf (GEB). Zoals vaker in Gouda werd er ook met dit monumentje gesleept (net als bijvoorbeeld met het Joodse Poortje en met diverse poortjes van hofjes). Het werd geschonken aan het stedelijk museum, waarna het herrees Achter de Kerk bij de achteringang van het museum. Aan de binnen- en achterzijde zijn diverse gevelstenen toegevoegd aan het poortje, zoals het reliëf van het voormalige Oude Vrouwenhuis, dat stond aan de Kleiweg.

Catharijneconvent2

De thematiek van Lazarus en de overvloed en onbehagen van de rijken komt ook in de schilderkunst vaak terug. Een zeer bijzondere weergave van dit thema is momenteel te zien in de expositie Thuis in de Bijbel in het Museum Catharijneconvent in Utrecht. Te zien is een overdadig stilleven. Het genot en de bijna tastbare begerigheid die de uitgestalde lekkernijen bij de beschouwer oproepen, worden door de schilder onmiddellijk beteugeld met de Bijbelse waarschuwing die is verpakt in de weergave van het verhaal van Lazarus in de rechterbovenhoek. Ook het kruisje rechts en het verpulverde kruisje links op de voorgrond verwijzen naar de uitkomst van het verhaal. Overvloed wordt hier op beeldende wijze beteugeld door het gevoel van onbehagen dat zich opdringt bij het zien van de arme leproos. Aan datzelfde gevoel werd geappelleerd door Gregorius Cool, toen hij het reliëf voor het Lazaruspoortje ontwierp. De vraag is of de bezoekers van het huidige museumrestaurant deze beeldtaal ook nog verstaan.

Leave a Comment

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *