Biografie

Prof.dr. Paul H.A.M. Abels werd op 29 oktober 1956 in Nijmegen geboren als zoon van Leo Abels (1930-2018) uit Enschede en Wilhelmina Leenaarts (1926-1988) uit Geertruidenberg. Hij groeide op in Almelo, waar hij de Sint-Egbertusschool en het Pius X college (HAVO, 1974; VWO, 1976) bezocht. In Nijmegen studeerde hij geschiedenis, met als afstudeerrichting de Geschiedenis van het Nederlands Katholicisme voor het Herstel van de Bisschoppelijke Hiërarchie in 1853. De hoogleraar die deze bijzondere leerstoel bekleedde, prof.dr. M.G. Spiertz, zou later ook zijn promotor worden. Het thema van deze dissertatie, die in 1994 voorzien werd van het nieuwenongezien1judicium cum laude, vormden de maatschappelijke veranderingen die zich aan het eind van de 16de en het begin van de 17de eeuw voltrokken in Delft en de omringende dorpen als gevolg van de Reformatie. Dit proefschrift was de helft van een tweeluik, dat Abels samen met A.Ph.F. (Ton) Wouters het licht liet zien onder de titel Nieuw en ongezien. Kerk en samenleving in de classis Delft en Delfland (1572-1621), 2 delen, Eburon Delft 1994.

Na zijn studie was Abels van 1981 tot 1984 werkzaam als journalist bij het toen nog zelfstandige dagblad De Twentsche Courant. Als redacteur geestelijk leven verzorgde hij de kerkhistorische rubriek Kerkesproake en schreef hij diverse artikelen die gebaseerd waren op eigen historisch onderzoek, waaronder een veelbesproken eigen theorie over de oorsprong van het Vlöggeln, een bekend Paasgebruik in Ootmarsum. Dit artikel werkte hij in 1988 om tot een bijdrage voor het Jaarboek Twente. In deze periode was Abels tevens medewerker van het

broederen2maandblad Het Twentse leven, waarvoor hij enkele historische bijdragen schreef. Zijn doctoraalscriptie over De Broederen van Twenthe. Een studie van de eerste Twentse dominees (1597-1678) werd in in 1984 als boek uitgegeven door Uitgeverij Broekhuis en de Twents-Gelderse Uitgeverij Witkam te Hengelo.

In hetzelfde jaar 1984 verruilde Abels zijn journalistieke werk voor een baan als analist bij de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD) in Den Haag (en vanaf 2005 als plv directeur Analyse bij de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding, NCTb/NCTV). Met vrouw en kind streek hij neer in Gouda, waar hij een jaar later toetrad tot het bestuur van Oudheidkundige Kring ‘die Goude’ (thans Historische Vereniging ‘die Goude’). Voor deze vereniging was hij betrokken bij het opzetten van een verenigingsblad, dat de titel Tidinge van die Goude meekreeg. Hij maakt al vele jaren deel uit van de redactie en schreef in de loop der jaren voor dit blad verschillende artikelen en boekbesprekingen. Ook verzorgt hij voor dit blad de rubriek ‘Goudana’, gewijd aan bijzondere Goudse (boek)drukken.

Namens ‘Die Goude’ maakte Abels vanaf 1985 enkele jaren deel uit van de gemeentelijke Adviescommissie voor het Goudse stadsarchief. Toen het Goudse stadsbestuur in 1988 in dit gezelschap plannen openbaarde om een deel van het waardevolle boekenbezit uit de Goudse Librije te verkopen ter dekking van gemeentelijke tekorten, trok hij aan de bel bij zijn journalistieke contacten. Ook debatteerde hij met de toenmalige burgemeester K.F. Broekens voor Radio West over deze zaak. De kwestie zou uitgroeien tot een landelijke affaire, waarbij ook de bekende boekhistoricus Bert van der Selm in de Volkskrant de Goudse plannen afkraakte en uiteindelijk minister Eelco Brinkman van CRM zijn veto uitsprak over een dergelijke ‘verramsjing’ van cultuurgoederen door overheden.

In 1986 zag een bijzondere bronnenpublicatie het licht, bewerkt door Abels en Wouters. Het betrof de notulen van de Grote Kerkelijke Vergadering in ’s-Hertogenbosch, een schriftelijke weerslag van een nationale poging om de Meierij in 1648, na het afsluiten van de Vrede van Münster, alsnog te grotevergadering1winnen voor de Reformatie. Het Rijksarchief in Noord-Brabant presenteerde deze uitgave ter gelegenheid van de opening van haar nieuwe onderkomen in de Citadel.

Abels behoorde in 1988-1989 tot de initiatiefnemers van een Vereniging voor Nederlandse Kerkgeschiedenis (VNK), die zich moest gaan richten op kerkhistorici en geïnteresseerden van uiteenlopende confessionele signatuur. De formele oprichting vond plaats op 22 april 1989 in de Sint Janskerk in Gouda. Bij deze gelegenheid werd ook de eerste van een lange reeks bundels van de VNK gepresenteerd, getiteld In en om de Sint-Jan. De eindredactie was onder meer in handen van Abels. In de daaropvolgende jaren was hij als inenom1redactielid betrokken bij diverse andere bundels en bij Kerktijd, het contactorgaan van de vereniging.

Opnieuw samen met Ton Wouters werd Abels in 1997 eindredacteur van het vernieuwde verenigingsblad voor de VNK, dat verscheen onder de naam Tijdschrift voor Nederlandse Kerkgeschiedenis. In dit kader tekenden zij voor diverse themanummers (zoals De vrouw in de pastorie, Probleempredikanten, Heiligheid en heiligen).Voor hetzelfde blad schreef Abels diverse artikelen, columns en boekbesprekingen.

Toen Die Goude in 1997 het plan opvatte om een nieuwe Goudse stadsgeschiedenis te schrijven, nam Abels de taak op zich van eindredacteur voor het tijdvak 1572-1795. Voor dit deel schreef hij de hoofdstukken over politiek en religie. De gedeeltes over de sociale zorg en de kunst schreef hij samen met enkele andere historici. Het boek verscheen in 2002 onder de titel Duizend jaar Gouda. Een stadsgeschiedenis bij duizenduitgeverij Verloren in Hilversum. Bij diezelfde uitgever verscheen in dat jaar ook de Geschiedenis van Holland, met in het tweede deel een hoofdstuk over de religiegeschiedenis van het gewest, ook van zijn hand.

Met de bewerking en bezorging van een onvoltooid geschrift over Goudsche onkatolyke kerkzaken gaf Abels in 1999 de aanzet tot de uitgave van de nog resterende historische handschriften van de Goudse pastoor en stadsgeschiedschrijver Ignatius Walvis. Jan Hallebeek, Martin Parmentier lieten in hetzelfde jaar Walvis’ Het Goudsche Aarts priesterdom het licht zien en met dit tweetal, aangevuld met de Oud-Katholieke bisschop Dick Schoon, heeft Abels van 1999 tot 2012 de bewerking van Walvis’ meest omvangrijke geschrift, de Goudsche en andre walvisonkat1daartoe dienende kerk-zaaken, ter hand genomen.

Op het vlak van de bronnenuitgaven bezorgde Abels verder nog samen met co-promovendus Ton Wouters de Acta van de classis Delft en Delfland (1573-1621), dat in 2001 werd uitgegeven door het Instituut voor Nederlandse Geschiedenis als deel 93 in de kleine reeks van de Rijks Geschiedkundige Publicatiën. Voor de website van de vereniging Oud-Utrecht stelde Abels in 2004 de brontekst beschikbaar van de Handelinge der Gedeputeerden des synodi in der saecken der kercken des Stichts van Utrecht, 1602, nadat hij een artikel over   deze Hollandse bemoeienis met de Utrechtse kerk had gepubliceerd in haar verenigingsblad.

Het jaar 2003 stond voor Abels in het teken van de afronding van zijn studie naar Pibo Ovittius van Abbema, een markante zestiende-eeuwse Fries, waarvan hij een kwart eeuw lang de gangen was nagegaan in tientallen archieven. Het boek werd uitgeven door de Fryske Akademy, onder de titel Ovittius’ Metamorphosen. De onnavolgbare gedaantewisselingen van een ovittius(zielen)dokter in de reformatietijd en opgenomen in de Fryske Histoaryske Rige. Het boek trok veel aandacht, niet alleen in Friesland, maar ook in de landelijke media. Het radioprogramma OVT van de VPRO besteedde er aandacht aan, evenals diverse landelijke dagbladen en het Historisch Nieuwsblad.

Voor het door Kok Kampen in 2006 uitgegeven Handboek voor Nederlandse Kerkgeschiedenis, dat het aloude handboek van O.J. de Jong moest vervangen, schreef Abels samen met Willem van Asselt het hoofdstuk over de zeventiende eeuw en met Aart de Groot het hoofdstuk over de achttiende eeuw. Dit standaardwerk wordt gebruikt door vele onderwijsinstellingen en beleefde in 2010 een tweede, herziene, druk (in 2022 gevolgd door een derde, nu ook fraai geïllustreerde, druk). Een Engelse vertaling verscheen in 2015, onder de titel Handbook of Dutch Church History. Met kerkhistoricus De Groot had Abels al vanaf eind jaren tachtig contact, toen deze als eindredacteur optrad voor het Biografisch Lexicon voor de Geschiedenis van het Nederlands Protestantisme (BLGNP), eveneens verschenen bij Kok Kampen. Voor dit biografisch woordenboek verzorgde Abels tussen 1988 en 2006 in totaal 22 lemmata, verdeeld over de delen 3 tot en met 6.

In 2006 raakte Abels betrokken bij de discussie tussen Gouda en Rotterdam over de geboorteplaats van Erasmus. Hij nam de eindredactie op zich van een speciale aflevering van de Tidinge van die Goude, waarin de tiderasmus1verschillende connecties van de grote Europese humanist met Gouda werden uitgelicht. Ook schreef hij het openingsartikel over de wijze waarop de stad Erasmus door de eeuwen heen had toegeëigend en onteigend.

Voor de cursus Goudologie van het Historisch Platform, bedoeld als introductie in de geschiedenis van Gouda voor nieuwkomers, geïnteresseerde Gouwenaars en ambtenaren die in deze stad aan de slag gaan, treedt Abels sinds 2005 op als een van de vaste docenten. Hij verzorgt voor de basiscursus het gedeelte over de religiegeschiedenis van de stad en voor de gevorderden (Goudologie) twee themasessies over ‘De gedachten van Gouwenaars over het hiernamaals’ en over ‘Goudse boekdrukkers’.

Het jaar 2009 stond voor Abels in het teken van de popularisering van de Goudse geschiedenis . Hij verzorgde twee paragrafen in het blad Erfgoud, ter illustratie van het thema ‘Gouda op de kaart gezet’ voor open monumentendag. Ook werkte hij mee aan de Goudse canon op internet (www.goudsecanon.nl), waarvoor hij vijf vensters schreef (Erasmus, Adriaan van Swieten, Coornhert, de Goudse Catechismus en Ignatius Walvis). Vanaf 2011 zijn deze vensters ook uitgewerkt in televisie-uitzendingen voor Gouwestad TV, waarin Abels toelichtingen geeft op de door hem geschreven vensters. De Goudse roem als ‘kraamkamer’ van de vrijzinnigheid in de Nederlanden trachtte hij verder te verspreiden door middel van een artikel in de afscheidsbundel voor de Groningse  hoogleraar voor het remonstrantisme, Eric Cossee (✝ 2021).

Het werk van Abels is geleidelijk steeds sterker bepaald door zijn fascinatie voor oude drukken. Hij is een gepassioneerd verzamelaar van eeuwenoude boeken, die (virtueel en in den lijve) vele veilingen en antiquariaten in binnen- en buitenland afstruint. Zijn verzameling telt zo’n 2500 titels en kent een aantal thema’s, waarvan de Goudana – boeken die in Gouda zijn gedrukt, over Gouda gaan of anderszins met Gouda te maken hebben – de kern vormt. Maar ook boekwerken over de Bestandstwisten en over de Vlaamse lekenpolemist Arnout van Geluwe, alsmede bijbels en stadsgeschiedenisssen, komen veelvuldig voor in zijn verzameling. Veel van deze geschriften stimuleren hem tot nader archiefonderzoek en vormen de basis voor nieuwe publicaties.

De verhuizing van Abels naar het hart van de Goudse binnenstad in 2010 vormde voor hem inspiratie om nieuw onderzoek te starten naar de geschiedenis van zijn nieuwe woonomgeving. Samen met drs. Frans van Eekelen maakte hij in 2011 een themanummer van het Tijdschrift voor Nederlandse Kerkgeschiedenis dat geheel gewijd is aan de lekenpolemist Arnout van Geluwe. Verder had hij in dit jaar zijn vuurdoop voor de lokale TV-zender Gouwestad. Drie uitzendingen werden gewijd aan door hem geschreven canons van Coornhert, Walvis en Van Swieten. Abels verzorgde het commentaar in deze uitzendingen en verleende ook zijn medewerking aan de twee toneelstukjes die speciaal voor deze afleveringen werden geschreven. Samen met dochter Marieke was hij ook betrokken bij de formulering van de inhoudelijke kaderteksten van de Goudse jeugdcanon, die wordt verlevendigd door korte historische verhalen van de Goudse kinderboekenschrijfster Vivian den Hollander. Het boek, dat gratis is uitgedeeld aan de leerlingen van groep 7 van alle Goudse basisscholen, is in het voorjaar van 2012 verschenen en draagt de titel Verhalen van Gouda. In 2014 verscheen een tweede druk van dit boek

Na twaalf jaar noeste arbeid verscheen op 1 september 2012 de bronnenuitgave van Ignatius Walvis. Goudsche en andre daartoe dienende katolijke DSC_8086
kerk-zaaken
. Abels bezorgde dit magnum opus van de Goudse pastoor samen met hoogleraar rechtsgeschiedenis Jan Hallebeek en de oud-katholieke bisschop van Haarlem, Dick Schoon.  Het boek is opgenomen in de reeks uitgaven van Historische Vereniging die Goude en telt maar liefst 661 pagina’s. Ook alle afbeeldingen met portretten van geestelijken zijn paginagroot afgebeeld. Als bijlage is ook een tot dan onbekend relaas opgenomen over de lotgevallen van de jezuïeten in Gouda in de periode 1612-1622, door Abels ontdekt in het Rijksarchief te Antwerpen. Als uitvloeisel van deze uitgave werd Abels ook benaderd voor een bijdrage aan een liber amicorum voor Hallebeek, ter gelegenheid van diens 25-jarig ambtsjubileum als docent van het Oud-Katholiek Seminarie. Als onderwerp koos hij een korte Goudse pamflettenstrijd uit 1598, die niet door Walvis werd opgemerkt. In dezelfde periode leverde Abels ook een bijdrage aan het herdenkingsboek voor prof.dr. A.Th. van Deursen, waarin hij diens invloed op de Nijmeegse hoogleraar Mathieu Spiertz beschrijft.

Vanaf 6 april 2013 mag Abels zich ook gediplomeerd Goudoloog noemen, nadat hij – samen met zijn vrouw – de ADvolledige leergang van twaalf lessen had doorlopen en het bijbehorende examen met goed gevolg aflegde. In dit jaar werd het steeds duidelijker dat de gemeente Gouda zich wilde ontdoen van diverse beeldbepalende monumenten. Na verhuur van het stadhuis aan een evenementenbureau, een jaar eerder, was nu het Weeshuis aan de beurt, waar sinds veertig jaar bibliotheek en archief zijn gevestigd. Voor Abels riep dit herinneringen op aan de voorgenomen verkoop van de oude boeken van de Librije, die hij ooit had weten te torpederen, en daarom klom hij nu ook in de pen c.q. geselde het toetsenbord van PC en Iphone, om via de reguliere en nieuwe ‘social’ media campagne te gaan voeren tegen de herbestemming van dit monument tot een vijfsterrenhotel met parkeergarage. Parallel daaraan deed hij een beroep op de Wet Openbaarheid Bestuur (WOB) om zoveel mogelijk informatie boven tafel te krijgen over de herbestemmingsplannen en begon hij samen met Ineke Verkaaik, voorzitter van het Historisch Platform Gouda met de ontwikkeling van een alternatief. Een nerveus geworden wethouder, mw. Daphne Bergman, doorbrak daarop haar stilzwijgen in de media en trachtte de goegemeente gerust te stellen met het schrappen van het idee van een parkeergarage. De  projectontwikkelaar haakte daarop af. Er moest actief worden gezocht naar een andere partij. Die werd gevonden in White House Development, dat plannen ontwikkelde voor een multifunctioneel complex van wonen, werken en recreëren. Belangrijke winstpunten van de hele discussie zijn dat de Paterssteeg onaangetast blijft niet overkapt zal worden, dat het Weeshuisplein publiek toegankelijk blijft en dat de Jeruzalemkapel beschikbaar komt voor culturele activiteiten. In het Weeshuis zelf is een sfeervol ingericht hotel gekomen.

Het jaar 2014 staat in het teken van het 25-jarig bestaan van de Vereniging voor omslagjeNederlandse Kerkgeschiedenis. Het bestuur van de VNK besloot voor de viering van dit zilveren jubileum terug te keren naar de plek waar het allemaal begon. Vandaar dat Abels werd gevraagd een actieve rol bij de organisatie te spelen, bij de invulling van het Tijdschrift van Nederlandse Kerkgeschiedenis als eindredacteur en bij het schrijven en redigeren van een nieuwe bundel artikelen over de Goudse kerkgeschiedenis. Deze bundel, getiteld Terug naar Gouda. Religieus leven in de maalstroom van de tijd (Uitgeverij Meinema) werd op 11 oktober 2014 op de 26ste Dag van de Nederlandse Kerkgeschiedenis gepresenteerd en aangeboden aan zowel de Goudse burgemeester Milo Schoenmaker als de voorzitter van die Goude, Gerard van Ham. In dit boek schreef Abels twee artikelen: een over Kerktijd/Tijdschrift voor Nederlandse Kerkgeschiedenis, het verenigingsblad van de VNK en een bijdrage over katholieke overlevingsstrategieën in Gouda.

DSC09340

Directeur Gerard de Kleijn van Museum Gouda geeft Abels in 2015 de kans zijn liefde voor het oude boek tot uitdrukking te brengen als gastcurator. Hij mag een van de vier zalen van de tentoonstelling Uitgelezen, gewijd aan boekdrukkunst, boeken en lezen, naar eigen believen invullen. Dat biedt hem de kans een kleine reconstructie te maken van de Goudse Librije en een deel van zijn eigen verzameling te tonen uit het tijdvak van de Goudse Vrijheid (1585-1618). Hij bouwt het ‘verhaal’ van de zaal rond de omstreden dominee Jacobus Sceperus, die zorgde voor modernisering van de stadsboekerij, de verwerving van een unieke negendelige Atlas van Bleau maar ook voor een veiling van 320 ‘unnutte’ boeken. Vandaar dat hij voor Sceperus een ‘scandpaal’ oprichtte. De tentoonstelling, geopend van 17 februari tot 17 mei, kent tal van nevenactiviteiten, zoals rondleidingen en een boekenbal. In dezelfde periode wordt Abels door de Federatie van doopsgezinden, remonstranten en vrijzinnige protestanten uitgenodigd om zijn liefde voor boeken ook tot uitgangspunt te nemen voor een Preek van de Leek in de Lutherse Sint-Joostkapel.

A3_poster_PAUL ABELS

De tweede helft van 2015 stond geheel in het teken van een andere expositie in museum Gouda, waarbij Abels opnieuw mocht fungeren als gastconservator. Deze tentoonstelling kwam voort uit een plan dat oorspronkelijk werd gelanceerd door Abels’ vriend en medestadshistoricus Nico Habermehl. Deze wilde in het museum stilstaan bij het feit dat LogoLallaGolda50 jaar geleden de eerste Marokkanen in Gouda arriveerden om als gastarbeider aan de slag te gaan. Dat deed hij als secretaris van de stichting Boughaz (overtocht), in samenwerking met leden van de Marokkaanse gemeenschap. Door zijn vroegtijdig overlijden op 17 oktober 2014 leek de expositie er niet te komen. Een kleine groep vrienden van Habermehl besloot toen het stokje over te nemen en slaagde erin het oorspronkelijke plan te realiseren. Daarbij werd gekozen voor een oorspronkelijke invalshoek, door de vrouw centraal te stellen als heldin van de migratie, onder de titel Lalla Golda (Mevrouw Golda, Vrouw van Goud). Abels werd secretaris van Boughaz en verantwoordelijk voor de inrichting van een historiezaal, waarin het leven van de eerste gastarbeiders tegenover het leven van hun in Marokko achtergebleven vrouwen werd gezet. In aansluiting op dit project schreef hij artikelen over de geschiedenis van de Gouds-Marokkaanse gemeenschap in De Tidinge en in Het leven in Gouda, het laatste artikel samen met Boughaz-voorzitter Chahid el Haddouti.

Het Reformatiejaar 2017 was voor de redactie van de Tidinge, het tijdschrift van TidingeHistorische Vereniging Die Goude, aanleiding tot het samenstellen van een speciaal themanummer over de protestantse kerken in Gouda, vijf eeuwen na Luther. Abels werd aangezocht als gast-hoofdredacteur en schreef hiervoor ook zelf een bijdrage, over de dopers en doopsgezinden in Gouda. Het themanummer is 10 juni gepresenteerd tijdens de Zuid-Hollandse editie van de nationale herdenking van Refo500.

Vanuit het Westland ontving hij in hetzelfde kader een verzoek om in het najaar te komen spreken in Naaldwijk. De reformatie in dit gebied, 23 jaar eerder onderwerp van zijn dissertatie, stond daarbij centraal.

Foto: Jiri Buller

Foto: Jiri Buller

Op 1 september 2017 maakt Abels voor 1 dag in de week de overstap van de ambtelijke wereld naar de universiteit. Hij wordt aangesteld tot bijzonder hoogleraar Governance of Intelligence and Security Services bij het Institute for Security and Global Affairs (ISGA) van de Universiteit Leiden. Daarmee komt zijn ambtelijke bestaan van 33 jaar – waarin hij achtereenvolgens werkzaam was bij de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD, 1984-2002), de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD, 2002-2005), de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTb, 2005-2012) en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV, 20012-heden) – vanuit de schaduw in de schijnwerpers. Dat gebeurt met een interview met Huib Modderkolk van De Volkskrant. Hij verwierf de leerstoel op grond van zijn decennialange ervaring als inlichtingenproducent en -consument, waarmee hij de geheime diensten van Nederland van binnenuit kent. Naast vele anonieme rapporten, nota’s en notities, schreef Abels in zijn ambtelijke functie onder eigen naam ook reeds een aantal artikelen over veiligheidsgerelateerde thema’s.

Oratie Paul Abels HR-33

Op 16 februari 2018 sprak Abels in het Auditiorium van de Universiteit Leiden zijn oratie uit bij de aanvaarding van het ambt van hoogleraar op het gebied van Governance of Intelligence and Security Services, getiteld Per undas adversas? Geheime diensten in de maalstroom van politiek en beleid. In aanwezigheid van familie – onder wie zijn vader Leo (die twee weken later onverwacht in zijn slaap zou overlijden), vrienden en ‘tout veiligheidsbevorderend Nederland’ plaatste hij kritische vraagtekens bij de verandering van de verhoudingen tussen de politiek en de diensten in de nieuwe Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten. De oratie werd uitgesproken aan de vooravond van een diepgaand maatschappelijk debat over deze wet – door tegenstanders aangeduid als ‘sleepwet’ – , in verband met een referendum op 21 maart dat door vijf studenten was afgedwongen. In het kader van dit allerlaatste referendum (het kabinet had al besloten deze raadgevende volksraadplegingen af te schaffen), speelde Abels een actieve rol door deelname aan vele debatten in den lande, opiniestukken in het Reformatorisch Dagblad, het Nederlands Dagblad en het Financieele Dagblad en diverse media-optredens (NRC, Nieuwsuur, BNR Radio, Radio 1, 1Vandaag, AT5 en enkele podcasts)

De nieuwe directeur van Museum Gouda, Marc de Beijer, betrok Abels in het voorjaar van 2018 bij de eerste grote tentoonstelling die onder zijn verantwoordelijkheid werd ingericht en betrekking had op Pieter Pourbus, meesterschilder uit Gouda. Hij werd gevraagd een bijdrage te schrijven aan de catalogus, die in het Nederlands en het Engels verscheen, waarbij ingegaan werd op het Gouda ten tijde van deze in Brugge groot geworden kunstschilder. Dit artikel vormde tevens de basis voor een lezing die hij mocht houden in het Ruim van het museum.

Tachtig1Het professoraat en zijn mediaoptredens op het vlak van het werk van de geheime diensten, bracht als mooi neveneffect met zich mee dat Abels ook gevraagd werd voor optredens in historische programma’s. Zo was hij in 2018 te zien in de NPO-serie “80 jaar oorlog”, waarin hij in de oude bibliotheek van het Rijksmuseum geïnterviewd werd door Hans Goedkoop over de geuzen. De EO bracht een bezoek aan de eigen GodLaagbibliotheek van Abels, waar hij voor het programma “God in de Lage Landen” in gesprek ging met presentator Ernst Daniel Smid over de pamflettenstrijd gedurende het Twaalfjarig Bestand.

Als bijzonder hoogleraar start Abels in 2018 met een leergang ‘Geheime diensten in de moderne context’, bedoeld voor (aspirant)professionals in de inlichtingen- en veiligheidswereld. In deze vierdaagse leergang  laat hij tal van vooraanstaande experts op dit terrein uit wetenschap én praktijk en treedt hij zelf op als moderator en spreker. Verder kiest hij inlichtingenleiderschap als verdiepend thema, waarvoor hij talrijke gesprekken voert met (oud)diensthoofden, (oud)medewerkers van de BVD/AIVD, SG’s en ministers. Een en ander resulteert in het boek Spionkoppen. Inlichtingenleiderschap in elf portretten, uitgegeven door Prometheus. Dit boek verschijnt in september 2020, midden in de ‘tweede Corona-golf’. Hierdoor kunnen geen grootschalige presentaties of lezingen gehouden worden. Wel wordt het eerste exemplaar in het kantoor van de AIVD in Zoetermeer officieel aangeboden aan het twaalfde hoofd van de dienst, Erik Akerboom. De inhoud van het boek komt wel veelvuldig aan bod in de media, onder meer tijdens diverse radio-optredens (Met het oog op morgen, Spraakmakers, Reporter Radio), in dagbladen als De Telegraaf, het Algemeen Dagblad en het Nederlands Dagblad. Voor het Reformatorisch Dagblad is het boek zelfs aanleiding om een groot interview met de auteur te plaatsen in zijn Magazine.

In 2019 begint Abels op verzoek van het bestuur van Historische Vereniging Die Goude met de voorbereidingen voor de viering van de 500ste geboortedag van Dirck Volckertszoon Coornhert in 2022. Omdat in dat jaar ook gevierd wordt dat Gouda 750 jaar stadsrechten heeft, zoekt hij daarvoor nauwe afstemming met de organisatoren van dit grotere evenement. In de voor Coornhert500 opgerichte werkgroep hebben personen uit diverse geledingen van de Goudse samenleving zitting, die gezamenlijk een veelzijdig programma uitwerken.

Gouda750 vormt voor Historische Vereniging Die Goude de aanleiding om een nieuwe, meer publieksvriendelijke, stadsgeschiedenis te laten schrijven door een collectief van Goudse historici. Daartoe hoort ook Abels, die een hoofdstuk over de zeventiende eeuw schrijft in deze Geschiedenis van Gouda. Dat hoofdstuk, getiteld ‘De Goudse Vrijheid bevochten en weer verloren’, begint met het verraad van het zogeheten verraad van Gouda; een tragisch mislukte poging in 1574 om de stad terug te brengen onder het gezag van de Spaanse koning. In de zomer van 2021 ontdekt Abels in een Duits antiquariaat een getijdenboek uit 1511, dat in het bezit is geweest van Marighen Dirckx, een van de hoofdrolspeelsters in dit verhaal, de laatste abdis van het clarissenklooster in Gouda. Over deze ontdekking schrijft hij een uitgebreid artikel in de Tidinge.

In de aanloop naar Gouda750 en het Coornhert-500-jaar schrijft Abels voor het blad De Boekenwereld een tweedelig artikel. In ‘De Goudse Vrijheid met de drukpers bezegeld’ analyseert hij de fondsen van de Goudse boekdrukkers Jasper Tournay, Jan Sas Hoensz en Jacobus Migoen. Hun fondsen maakt hij raadpleegbaar door plaatsing op zijn website.

Gaandeweg verschuift Abels hiermee zijn tijd en energie steeds meer naar zijn eerste liefde, de geschiedschrijving. Hij acht de tijd gekomen daarvoor het veiligheidsdomein definitief achter zich te laten en per 1 februari 2022 met vervroegd pensioen te gaan. Ook zijn functie als bijzonder hoogleraar Governance of Intelligence and security Services aan de Universiteit Leiden legt hij neer. Op 25 mei houdt hij daar zijn afscheidscollege, over ‘De toegevoegde waarde van inlichtingen’. Na vriendelijke woorden van prof. Beatrice de Graaf en NCTV-Pieter Jaap Aalbersberg trekt hij daar de deur definitief achter zich dicht.

Het jaar 2022 staat voor Abels grotendeels in het teken van Gouda750 en Coornhert500. Hij maakt deel uit van de wetenschappelijke begeleidingscommissie voor de grote tentoonstelling dit dit jaar wordt gehouden in de Sint-Janskerk en Museum Gouda, onder de titel Beleef het Geheim van Gouda. Daarvoor worden de bewaard gebleven altaarstukken van voor de reformatie  teruggeplaatst in de Sint-Jan en worden cartons (ontwerptekeningen) van de Goudse Glazen getoond in het museum.

Zijn ‘eigen’ museum richt Abels in, in het Poortgebouw van de voormalige Remonstrantse Kerk aan de Keizerstraat. Dit monumentje met lange laan ervoor wordt onder zijn leiding door een werkgroep van Historische Vereniging Die Goude omgetoverd tot Kraamkamer van de Vrijheid. Met tekstborden, twee beelden en een collectie boeken en prenten wordt hier aandacht geschonken aan Dirck Volckertsz Coornhert en de Goudse Vrijheid, de bijzondere periode tussen 1580 en 1618 waarin de stad een vrijplaats is voor verkondigers van het onaangepaste woord. Voor Abels is dit een uitgelezen kans om werken uit zijn collectie oude drukken te tonen. Maar liefst 6666 bezoekers maken van die gelegenheid gebruik.

Het Coornhert500-jaar is ook de aanleiding voor diverse andere activiteiten waar Abels bij betrokken is. Hij schrijft diverse artikelen over deze Goudse vrijgeest (De Goudse jaren van Coornhert (De Tidinge), Coornhert als multitalent (Akolade), Cornelis Boomgaert als trouwste discipel van Coornhert (TNK),  Coornhert en de drukpers (bibliofiele uitgave van De Drukkerswerkplaats Gouda), houdt lezingen over dit thema, is als historisch adviseur betrokken bij de opvoering van de eenakter Kiezen doet verliezen. Coornhert kijkt terug op zijn leven, opgevoerd in zijn sterfhuis aan de Oosthaven en is organisator en moderator van een Coornhertgala op 29 oktober, de sterfdag van de vrijdenker. Deze grote Coornhertherdenking, die wordt gehouden onder de titel ‘Het geweten als Marktplaats’, wordt door 350 mensen bezocht.

In de zomer van 2022 wordt Abels gevraagd te helpen en te adviseren bij het opruimen van de bibliotheek in het Passionistenklooster in Haastrecht, dat na een eeuw gaat sluiten. Onder de tienduizenden boeken die hij hier aantreft, vindt hij ook enkele honderden oude drukken die hier in de loop der tijd zijn ondergebracht. Het vormt naar zijn oordeel een samenhangende collectie die zijn oorsprong kent in de jezuïetenstatie van Haastrecht, die bij elkaar gehouden zou moeten worden. De boeken krijgen (voorlopig) een plek in zijn bibliotheek.

De verzameling van – vooral – Goudana, wordt in dit jaar ook verder aangevuld met boeken die bijeengebracht zijn door Andre Meindert, een enkele jaren geleden overleden verzamelaar op hetzelfde gebied.  Met zijn weduwe komt Abels overeen ook deze boeken aan zijn verzameling toe te voegen. Van Gouwenaar Cor Stigter neemt hij daarnaast een grote partij efemeer drukwerk over. Dat alles dwingt hem wel tot een ingrijpende reorganisatie van zijn bibliotheek, die meer en meer het karakter van een “Nieuwe Goudse Librije” krijgt.

In 2023 stort Abels zich op een nieuw thema, daartoe uitgedaagd door projectontwikkelaar SenS, die aan de Kattensingel in Gouda een kleine woonwijk aan het ontwikkelen is. Voor de toekomstige bewoners schrijft hij een boekje over de geschiedenis van dit terrein, onder de titel BlaauweHaantekeningen. Een veelkleurige geschiedenis.

Naast het geven van veiligheidsadviezen, geschiedschrijving en het verzamelen van oude boeken ontwikkelt Abels – samen met zijn vrouw – in de loop der jaren ook een grote voorliefde voor de schilderkunst. Dat resulteerde in een grote verzameling realistische werken van moderne kunstenaars. De verzameling werd in 2016 bekroond met een dubbelportret in de vorm van een genreschilderij van beiden, geschilderd door de Groningse fijnschilder Reinout Krajenbrink.

goudse leeskringgroot

Paul Abels is sinds 1981 getrouwd met zijn Almelose jeugdliefde Christa Bolscher. Samen hebben zij drie dochters (Marieke, Leonie en Anouk) en zes kleinkinderen (Lena, Simon, Martha, Hugo, Tom en Sam).

Prijzen:

  • 1980: Scriptieprijs van de vakgroep Geschiedenis aan de Katholieke Universiteit Nijmegen (500 gulden) voor zijn doctoraalscriptie De broederen van Twenthe. Een studie van de eerste Twentse dominees (1597-1678). Deze scriptie werd in 1984 uitgegeven door Uitgeverij Broekhuis en de Twents-Gelderse Uitgeverij Witkam in Hengelo
  • 1996: Eismaprijs voor de beste regionaal-historische studie voor de dissertatie over Delft en Delfland (7500 gulden). De prijs werd uitgereikt door Jan Vaassen, directeur van het Openluchtmuseum in Arnhem.

eismaprijs

  • 1998: Walvisprijs voor het beste artikel over de Goudse geschiedenis (500 gulden), met een artikel over de Goudsche onkatolyke kerkzaken van Ignatius Walvis. De prijs werd uitgereikt door de Goudse Wethouder Jan Potharst.

walvisprijs

  • 2005: Oud-Utrechtprijs voor het beste artikel over de geschiedenis van het gewest Utrecht (1000 euro en een medaille in brons). De prijs werd toekend door een jury onder voorzitterschap van Renger de Bruin (midden).

oudutrechtprijs

  • 2013: website www.paulabels.nl een van de drie genomineerden voor de Jan Kompagnieprijs van het Nationaal Archief, bestemd voor de beste website waarop resultaten van archiefonderzoek voor een breder publiek worden gepresenteerd. Volgens de jury heeft deze website de vorm van een logboek met als centraal onderwerp de geschiedenis van Gouda. Een prima site, zo oordeelde de jury onder voorzitterschap van prof.dr. Beatrice de Graaf. Met name de liefde voor het oude boek spat ervan af. Alleen is de site meer gericht op vakgenoten dan op een breed publiek.
Burgemeester Schoenmaker van Gouda feliciteert Paul Abels met zijn koninklijke onderscheiding.

Burgemeester Schoenmaker van Gouda feliciteert Paul Abels met zijn koninklijke onderscheiding.

  • 2014: Ridder in de orde van Oranje Nassau op voordracht van de Vereniging voor Nederlandse Kerkgeschiedenis en Historische Vereniging die Goude. De versierselen werden opgespeld door de Goudse burgemeester Milo Schoenmaker op 11 oktober 2014 tijdens de viering van het 25-jarig jubileum van eerstgenoemde vereniging in de Oud-Katholieke Kerk te Gouda.

Voor publicaties van Paul Abels zie deze link.

Reacties zijn gesloten.