Vorig jaar juli, in de week dat de naamdag van de heilig Jacobus werd gevierd, bezochten wij Santiago de Compostella. We waren niet te voet, zoals duizenden pelgrims die jaarlijks een lange voettocht naar dit Noord-Spaanse bedevaartsoord ondernemen, maar gewoon met de auto. De lucht was er zwanger van religiositeit en spiritualiteit, maar ook van commercie en alcohol. Wij zwierven door de stad, zagen hoe wandelaars op het plein voor de kathedraal hartstochtelijk verwelkomd werden door familie en vrienden, bezochten een pelgrimsmis die werd opgedragen door en Koreaanse priester en luisterden tot diep in de nacht naar opzwepende Spaanse live-muziek.
Op onze zwerftocht door de stad kwamen we ook langs een antiekzaak met fraaie oude heiligenbeelden. In onze onbedwingbare zoektocht naar oudheden konden we niet nalaten binnen te treden, waar we een oud baasje troffen die werd bijgestaan door een jonge assistent die als tolk optrad. Ze vertelden dat de winkel helaas zou ophouden te bestaan omdat de jaren voor de eigenaar begonnen te tellen. Temidden van talrijke uitbundig vormgegeven Spaanse Maria’s en andere heiligen viel ons oog onmiddellijk op een Mariabeeld met kind van een overduidelijk minder Zuid-Europese signatuur.
Alleen al bij de aanblik waren we onmiddellijk verkocht. Volgens de eigenaar was het zestiende-eeuw en Flamo-Hispanic, dus gemaakt door iemand uit de Zuidelijke Nederlanden. Het beeld was fraai gesneden, het gezichtje van moeder en kind wonderschoon. Het beeld moet oorspronkelijk fraai gepolychromeerd zijn geweest, maar de verf was op diverse plekken verdwenen of losgeraakt. Ook de rechterhand van Maria en de armpjes van het kind waren verdwenen. Op het hoofd moet Maria een kroontje hebben gedragen, gelet op het nog aanwezige bevestigingspinnetje. Aan de achterzijde zit een klein bevestigingshaakje. De haren zijn lang en fraai gesneden.
Na wat loven en bieden kwamen we – met hulp van de assistent – tot een redelijke prijs. Voor het beeld zorgvuldig werd ingepakt in bubbeltjes- en pakpapier, gaf de eigenaar Maria nog liefdevol een kus op het voorhoofd. Met het beeld als een zuigeling in de armen gesloten, namen we het mee naar de auto om het in ons vakantiehuis toch maar even uit te pakken om ervan te genieten.
Thuisgekomen kreeg het beeld een fraaie plek in de woonkamer en begon de zoektocht naar de herkomst. Afgaand op de typering Flamo-hispanic dacht ik in eerste instantie aan een zogeheten ‘Mechels popje’. Conservator Ingmar Reesman van Museum Gouda achtte dit uitgesloten, aangezien dergelijke beelden een andere vorm (platter) hoofd hebben.
Diezelfde deskundige van Museum Gouda wist gelukkig raad, toen bleek dat wij naast het Mariabeeld ook andere wezens vanuit Spanje naar Nederland hadden meegenomen. Op een ochtend vond ik ‘zaagsel’ onder het beeld, dat duidde op houtworm. Op zijn advies werd het beeld onmiddellijk luchtdicht ingepakt om verdere verspreiding van de houtworm in onze woning te voorkomen. Hij verwees ons vervolgens naar een bedrijf Artcare in Zaandam, waarmee het museum ook zaken doet, en dat door bevriezing op zeer lage temperatuur de aanwezige houtworm wist te elimineren. Dat alles zonder schade aan het beeld of verlies van kleur.
Een definitief antwoord op onze vraag naar de herkomst van het beeld kwam even onverwacht en van even nabij. Ik kwam in contact met de ook in Gouda woonachtige Maurice Reneerkens, een voormalige priesterstudent van Rolduc. In zijn ouderlijk huis in Maastricht dreef zijn moeder een antiekzaak en de liefde voor met name vroegmoderne tekeningen en beelden heeft hij van haar overgenomen. Zo ontwikkelde hij zich tot een kenner op dit terrein, met een prachtige verzameling objecten. Toen ik het beeld aan hem liet zien kende hij geen enkele tijfel: midden zestiende eeuw in Mechelen gemaakt! Om mij te overtuigen stuurde hij mij enkele foto’s van soortgelijke Mechelse beelden uit diezelfde tijd. De gelijkenis is verbluffend.
Pas nu weten wij met zekerheid dat wij ons in het gelukkige bezit weten van een zestiende-eeuws Mariabeeld, dat is gemaakt in Mechelen. Voorwaar een Godswonder dat zich voltrok in Santiago de Compostella.
