Het verzamelen van oude boeken levert soms verrassende ontdekkingen op, maar ook raadsels. Gelukkig bestaat er dan Twitter om bij het zoeken naar een antwoord de inmiddels groeiende groep bibliofiele vrienden te hulp te roepen. Zo vond ik deze week op Marktplaats een Frans-Nederlands woordenboek van Marin en Holtrop uit 1786. Mijn aandacht werd getrokken door het mooie perkamenten bandje, maar meer nog door een leeg eerste blad, met onderaan een gedrukte regel met de tekst “Dit blaadje om de tytel te slaen”. Ik had dat nog niet eerder in een boek gezien en hoewel woordenboeken niet tot mijn verzamelgebied horen, was ik zo gefascineerd door die raadselachtige tekst, dat ik besloot deze dictionaire voor het luttele bedrag van €20 aan te schaffen. Bovendien past een mooi perkamenten bandje altijd in mijn trofeeënkast.
Eenmaal in handen bleek mij dat aan de achterzijde van dat bijna lege blaadje ook een tekst gedrukt was. Daarin richt de drukker, Blusse uit Dordrecht, zich tot de koper met een verklaring waarom deze negende druk zoveel duurder was uitgevallen dan de voorgaande edities. Pas op het blad daarachter stond de titelpagina, gevolgd door een bericht aan de lezer over de inhoud. Aanvankelijk ging ik ervan uit dat er wellicht een titelgravure ontbrak, die in veel achttiende-eeuwse boeken voorafgaat aan de eigenlijke titelpagina (en soms nog gevolgd wordt door een gedicht om de titelgravure uit te leggen). Toch vond ik de uitdrukking “tytel slaen” wat merkwaardig. In een tweet vroeg ik wat die uitdrukking kon betekenen.
Binnen een mum van tijd had ik diverse suggesties van boekenvrienden. De bekende Perkamentus veronderstelde dat het een bindaanwijzing was, die werd verwijderd als er een definitieve luxere band omheen werd gedaan. Het zou volgens hem wellicht ook een soort omslagblad kunnen zijn geweest. Dat het nog in het boek aanwezig was noemt hij een ‘curiosum’. Paul Dystelberge, boekhistoricus en curator van een prachtige boekencollectie van het Allard Pierson Museum in Amsterdam, denkt het met meer zekerheid te weten. Het is volgens hem een verpakking om het gebundelde maar ongebonden boek netjes te houden. Dat het blad vervolgens door de boekdrukker is mee gebonden in het boek noemt hij “ultra zeldzaam”. Wat er dus eigenlijk staat: een blaadje om als kaft om het nog ongebonden boek te gebruiken.
Met hulp van deze deskundigen ben ik ervan overtuigd geraakt dat mijn collectie weer een uitzonderlijk boekwerkje rijker is met dit woordenboek. Minpuntje is dat het alleen het eerste deel van een tweedelige uitgave is. Een jaar later, in 1787, verscheen deel 2, een Nederlands-Franse pendant. Het zal niet eenvoudig zijn om dat er bij te vinden, dacht ik. Maar dat leek mee te vallen; wederom dankzij de zegeningen van het internet. Via boekwinkeltjes.nl bleek zo’n los tweede deel voor een vergelijkbaar laag bedrag te krijgen. Helaas werd ik blij gemaakt met een dode mus: de slordige aanbieder meldde in reactie op mijn bestelling, dat hij het al verkocht had. We blijven zoeken.
Naschrift: Dat zoeken hoefde uiteindelijk niet lang te duren. Bij een bezoek aan het pop-up antiquariaat van Paul Gaemers in Baarn, een vaste deelnemer aan de Haagse boekenmarkt die zijn voorraad op deze manier in snel tempo wil verkopen, stuitte ik tot mijn gerote vreugde op een los tweede deel van dit woordenboek; dit keer in een mooie originele bruin-lederen band. En dat voor het luttele bedrag van 5 euro. Ik kon mijn geluk niet op.
