De Staat van de Stad. Historisch Gouda in 2017

Het economisch herstel dat zich vorig jaar al aandiende, heeft zich in 2017 versterkt doorgezet. Ook in Gouda was dat goed merkbaar. Zelfs de meest incourante panden wisselden van eigenaar en de akelig lege winkelstraten krabbelden aarzelend op dankzij tal van startende ondernemers. Voor de Goudse binnenstad komt dit herstel precies op tijd.

Toerist

Het stadsbestuur heeft de ambitie om per jaar honderdduizend toeristen naar deze stad te trekken en uit alles blijkt dat dit geen onrealistisch streven is. Terwijl Amsterdam zo langzamerhand genoeg begint te krijgen van het massatoerisme en de toerist de hoofdstad begint te mijden wegens overbevolking en filevorming op de grachten, profiteren de kleinere Hollandse steden hier overduidelijk van. Het Best Western Hotel klaagt weinig meer, wat duidt op een hoge bezettingsgraad. Tientallen huizenbezitters hebben daarnaast AirB&B ontdekt als lucratieve (neven)inkomstenbron. Ook wordt er hard gewerkt om twee nieuwe grote hotel- en conferentieoorden in de stad te vestigen. Het Weeshuis aan de Spieringstraat, jarenlang middelpunt van een herbestemmingsdiscussie, gaat nu daadwerkelijk een hotel herbergen. Gelukkig wordt dit geen exclusieve 5-sterrentent, maar iets kleinschaligers, binnen een groter complex met een gemengde bestemming. Het grote winstpunt van deze keuze is dat het Weeshuisplein openbaar toegankelijk blijft, de Patersteeg niet overkapt wordt en doorgaanbaar blijft en dat de Jeruzalemkapel cum annex een publieke (culturele) bestemming houdt. Dat alles dankzij de nieuwe eigenaren, White House Development, een collectief van vastgoedondernemers dat overduidelijk een wit voetje heeft weten te halen bij de gemeente Gouda.

Of het optimisme ook gerechtvaardigd is voor de Gouwekerk, Gouda’s belangrijkste ‘landmark’, is nog maar de vraag. Nadat met stelligheid werd gemeld dat het complex door Johan Maasbach Wereldzending was verkocht om tot congrescentrum omgetoverd te worden, is het akelig stil geworden. Of de kerk een dergelijke bestemming zal krijgen, moet dus nog steeds afgewacht worden. Hopelijk vergaat het de Gouwekerk niet zo tragisch als de Turfmarktkerk, dat andere voormalige gebedshuis in de Goudse binnenstad dat al twintig jaar op herbestemming wacht. Daar is binnenkort de (sloop)kogel door de kerk. Het gebouw viel met geen mogelijkheid meer te redden, hoezeer de nieuwe eigenaar – buurman Khalid Boutachekourt – dit nog heeft geprobeerd. Bij de bouw van het aanpalende Clarissenhof is op grote schaal grondwater onttrokken aan het gebied, waardoor de palen van de – toch al niet erg solide -kerkgebouw uit de jaren dertig droog kwamen te staan en verrotten. Het plan om op dezelfde plek in historiserende stijl een appartementencomplex te bouwen met dezelfde ‘look en feel’ als de kerk, roept grote verdeeldheid op in de buurt. Terwijl overburen aan de Turfmarkt dit toejuichen, verzetten achter- en zijburen zich fel, bang als zij zijn voor verlies aan privacy – en bovenal – een meer open stegenpatroon dat hun afgesloten compound zou openbreken. Nu is gebleken dat bij de achterliggende nieuwbouw niet alleen gerommeld is met het grondwater, maar ook met de kadastrale grenzen, krijgt de kwestie nog een ingewikkeld vervolg.

Turf1

Gaat met de Turfmarktkerk een niet-monumentaal gebouw binnen een toch historisch stadsgezicht verloren, verderop in de straat zijn dit jaar twee historische panden voor verval behoed. De eigenaren van het Admiraalshuis hebben hun pand geschonken aan Vereniging Hendrick de Keijzer, die dit jaar zorg droeg voor een opknapbeurt van de gevel en het huis de oorspronkelijke geel-beige kleuren teruggaf. Bovendien werd een geschilderd plafond door Museum Gouda teruggegeven dat oorspronkelijk uit dit pand kwam. Aan de overzijde verliet het Leger des Heils nu definitief zijn onderkomen en werkt de nieuwe eigenaar inmiddels naarstig aan herstel en herbestemming tot woonruimte van dit driepandige complex.

Vermeldenswaardige gebeurtenissen op het vlak van monumentenbehoud zijn verder de ingrijpende restauratie van een groot woonhuis aan de Oosthaven, genaamd De Roos, dat na langdurige restauratie zijn fraaie gevel weer in volle glorie toont, en de op handen zijnde verkoop van de dameshoedenwinkel in de Lange Noodgodstraat. De zoon van de voormalige eigenaresse heeft eindelijk besloten het winkelpand, waarin de tijd lijkt stil te staan, van de hand te doen. Hopelijk is er een enthousiasteling die de geheel eigen sfeer in dit pand zal proberen te behouden.

Op het vlak van waterbeheer is de discussie inmiddels behoorlijk opgelaaid. De zeer

Toren van voormalige Brandweerkazerne aan de Nieuwehaven, een van de gedempte grachten

Toren van voormalige Brandweerkazerne aan de Nieuwehaven, een van de gedempte grachten

langzame, maar onomkeerbare verzakking van de Goudse binnenstad roept tal van problemen en dilemma’s op. Tot hoever kan het waterpeil nog kunstmatig naar beneden gebracht worden, zonder dat dit leidt tot paalrot? De gemeente is inmiddels naarstig op zoek naar methoden om dit onheil te ondervangen. De verwachte toename van grote hoosbuien onder invloed van de klimaatverandering is een andere zorg met betrekking tot het water. Langzaam groeit het inzicht dat het dempen van vele Goudse grachten in de jaren vijftig en zestig, ten behoeve van het toenemende autoverkeer, bij nader inzien toch niet zo’n goed idee was. Het moment lijkt nabij dat de eerste gedempte gracht – bijvoorbeeld het Nonnenwater en de Verloren Kost – weer opengegooid zal moeten worden om het vele hemelwater te kunnen bergen.

Met Marc de Beijer heeft Museum Gouda dit jaar ook een nieuwe museumdirecteur leren kennen als opvolger van Gerard de Kleijn. Minder flamboyant, maar minstens zo energiek en vriendelijk, heeft deze Utrechtenaar zijn eerste sporen in het museum verdiend. Maar zijn meesterproef moet nog komen, met de eerste grote expositie die onder zijn aansturing tot stand komt, gewijd aan de Gouds-Brugse schilder Pieter Pourbus. Op 17 februari gaan de deuren van deze tentoonstelling open en zullen in het oude Gasthuis enkele unieke altaarstukken en andere schilderijen van deze 16de-eeuwse katholieke kunstenaar te zien zijn. Ook de stedelijke bibliotheek in de Chocoladefabriek heeft met Erna Staal een nieuwe leiding gekregen. Deze Goudse culturele instelling heeft haar succesformule het afgelopen jaar verder uitgebouwd, onder meer met enkele geslaagde markten en lezingen. Met Willem van den Broek heeft ook de derde grote cultuurinstelling van de stad, Kunstpunt Gouda, een nieuwe leiding gekregen. Zijn voornaamste acties tot op dit moment zijn een ‘naamsterugdraaiing’ naar De Garenspinnerij en een solo-expositie van schilderijen van zijn hand.

GerritKloensIn mei overleed de markante Goudse tekenaar Gerrit Kloens, die zijn atelier had aan de Molenwef, pal achter de Sint-Janskerk. Hij maakte de afgelopen decennia tal van tekeningen van de Goudse binnenstad en van Goudse en andere prominente persoonlijkheden. Aan het eind van zijn leven mocht hij nog meemaken dat een tekening van Desiderius Erasmus van zijn hand werd aangekocht door Museum Gouda. Links een zelfportret van Kloens in zijn jonge jaren.

De archeologen van Golda staan na lang inzamelen en plannen nu eindelijk op het punt de opgravingen van het Clarisseklooster te beschrijven. Inmiddels zijn al wel de daar gevonden skeletten van enkele nonnen, een priester en een kind zorgvuldig onderzocht door fysisch antropologe Constance van der Linden. Daaruit blijkt dat naast nonnen ook kinderen en mannen (priester, koster?) begraven werden in de kapel. Verder hebben de archeologen een mooie kans gehad om rond de Sint-Janskerk opgravingen te doen, omdat daar de leidingen vernieuwd moesten worden. Het meest opvallende resultaat daarvan was de vondst van een ommuurd kinderkerkhof, in de buurt van de Kraamvrouwendeur.

Aanbieding themanummer over 500 jaar Reformatie in Gouda bij provinciale herdenking  in St-Janskerk

Aanbieding themanummer over 500 jaar Reformatie in Gouda bij provinciale herdenking in St-Janskerk

Oudheidliefhebbers die liever met de pen dan met de spade tewerk gaan, verenigd in Historische Vereniging die Goude, hebben het afgelopen jaar op geschiedkundig gebied relatief weinig van zich laten horen. Vermeldenswaardig is vooral het themanummer van verenigingsblad Tidinge van die Goude, over 500 jaar Reformatie in Gouda, dat verscheen ter gelegenheid van het Lutherjaar. De jubileumviering van het 85 jarig bestaan van Die Goude in de Sint-Jan werd massaal bezocht, maar het was tekenend voor de lauwe fase waarin de vereniging zich momenteel bevindt, dat er – afgezien van een paar oude filmbeelden – die avond niets historisch verteld werd.

Dat gebeurde wel in het voormalige gebouw Het Brandpunt, gelegen naast de eerdergenoemde Turfmarktkerk. Dit voormalige kerkelijk centrum wordt thans bewoond

Opening van het Buchnerhuis door burgemeester Schoenmaker

Opening van het Buchnerhuis door burgemeester Schoenmaker

door de eigenaar van de te slopen kerk, Khalid Boutachekourt. Hij besloot het afgelopen jaar zijn pand om te dopen tot Büchnerhuis, als eerbetoon aan de grootste medicus die Gouda ooit binnen haar stadspoorten heeft gehad. Deze Wilhelm Fredrich Büchner woonde in de negentiende eeuw op deze plek in een huis dat halverwege de vorige eeuw moest wijken voor het Brandpunt. Zijn naam siert thans de grote ingangspartij en voorbijgangers kunnen op een ANWB-bord kennis nemen van de verdiensten van deze dokter voor de stad.

Op cultuur-politiek terrein werpen de verkiezingen van komend voorjaar hun schaduw al vooruit. Verantwoordelijk wethouder Daphne Bergman heeft de kans gegrepen om een stap te maken naar het (waarnemend) burgemeesterschap van Beuningen. Zij legt haar functie daarom eind dit jaar al neer en wordt tijdelijk opgevolgd door haar D66-partijgenoot Thierry van Vugt. Als verantwoordelijk wethouder voor cultuur, toerisme en monumentenzorg heeft Daphne Bergman nadrukkelijk een stempel gedrukt op het beleid en verregaande keuzes gemaakt. Zij heeft hierdoor het aanzien en de aantrekkelijkheid van de stad zeker helpen vergroten. De totstandkoming van de alom geprezen succesformule van de Chocoladefabriek en de Garenspinnerij is voor een belangrijk deel op haar konto te schrijven. Ook het Erasmusglas in de Sint-Jan en een weer levensvatbaar Museum Gouda kwamen er mede door haar inzet. Maar deze positieve ontwikkelingen hebben ook een keerzijde: zo kwijnt het streekarchief weg als ondergeschoven kindje van de bibliotheek, is het oude stadhuis verworden tot een voor velen onbetaalbaar evenementenbureau en is het voormalige pijpenmuseum De Moriaen verkocht en als woonhuis in gebruik. Het is te hopen dat haar opvolger – en straks het nieuwe college – werk blijft maken van monumentenbehoud en de ingeslagen koers op het terrein van kunst en cultuur.

Een zonovergoten Gouds stadhuis, geschilderd door de Amersfoorts-Chinese schilderes Juan Xue

Een zonovergoten Gouds stadhuis, geschilderd door de Amersfoorts-Chinese schilderes Juan Xue

Een unieke kans om de stad positief onder de aandacht te brengen doet zich voor in 2022, als Gouda 750 jaar stadsrechten heeft. Voorbereidingen voor dit festein zouden al volop in gang gezet moeten zijn, maar – toch wel typerend voor de verhoudingen alhier – is geen enkele partij (de gemeente, het Historisch Platform Gouda, Historische Vereniging die Goude of het Museum Gouda) er tot op heden in geslaagd het aanwezige vrijwilligerspotentieel te mobiliseren. Het is gebleven bij één informatieavond voor alle partijen, waarna de gemeente in stilzwijgen verviel. Tot dit jaar plots een bedrijfje uit Rotterdam, City Brand, bleek te zijn ingehuurd om met een dure campagne het 750-jarig bestaan van de stad te ‘vermarkten’. Niks vrijwilligers, maar gelikte commercie van buiten de stad. Hopelijk nemen culturele organisaties in de stad het heft zelf in handen, zoals Die Goude deed in 1972, anders wordt het niks. De door burgemeester Milo Schoenmakers bij de opening van het Schipperswachtlokaal uitgesproken wens om toe te werken naar de heropening van de grote Havensluis in het jubeljaar 2022, mag zeker niet vergeten worden. Aangezien hij onlangs aangaf in te zijn voor een nieuwe ambtstermijn van zes jaar, zal hij hier ook zelf als eerste burger werk van kunnen maken. Wellicht kan het college dit als voorwaarde verbinden aan zijn herbenoeming.

 

Dit bericht is geplaatst in Nieuws. Bookmark de permalink.

3 Reacties op De Staat van de Stad. Historisch Gouda in 2017

  1. Beste Paul,

    Prachtig en uitvoerig jaaroverzicht van een zéér gewaardeerd Goudologie docent.
    Ter aanvulling om het jaaroverzicht actueel te houden:
    9 januari om 20.00 uur komen de deelnemers van het Historisch Platform Gouda (i.o.v. het HPG) bijeen in aanwezigheid van BRAND om van gedachten te wisselen en input aan te leveren m.b.t. de viering Gouda 750 jaar stadsrechten in 2022!

    Mooie jaarwissseling en hartelijke groet,
    Ineke Verkaaik-Hogervorst, voorzitter
    Historisch Platform Gouda
    Kerncommissie Gouda 750 jaar Stadsrechten

  2. Wim van Beek schreef:

    Het zou goed zijn om de doelen die we in 2022 willen halen te benoemen.
    Het zou niet alleen bouwkundige zaken hoeven te zijn, maar ook niet materiële zaken zoals bv. een armoe-vrije stad.
    Waar iedereen dus mee kan doen en niet door armoe en achterstand een achtergestelde rol heeft in deze stad.
    Het zou ook een stad met het hoogste aandeel vrijwilligers van Nederland kunnen zijn.
    Het zou ook een stad kunnen zijn waar veel mensen en organisaties kunnen en willen samenwerken.
    Het zou ook de stad kunnen zijn waar veel mensen lol in hebben om er te wonen.
    Het zou … vul maar aan

    Het leuke van dit korte lijstje is dat het samengaat, vrijwilligers die met lol samenwerken en mede-bewoners willen en kunnen helpen.

    Wij willen op onze manier hierin ook een rol spelen vanuit onze overtuiging en taakstelling.

    Wim van Beek
    Bestuurslid en mede-initiatiefnemer GoudApot

  3. Huub schreef:

    Kijk, zo’n jaaroverzicht, daar hebben we wat aan.
    Na een heel jaar Abels’ zuur kwam daar op de valreep toch het zoet.