Vandaag vond de 29ste boekenmarkt van Deventer plaats. In de loop der jaren moesten wij hooguit twee keer verstek laten gaan. Vanaf het eerste jaar waren wij daar present, want waar krijg je anders de kans om zoveel boeken bijeen te zien en zijn er zoveel mogelijkheden om verrassende vondsten te doen. Daarvoor is het wel zaak vroeg op te staan en in alle vroegte ter plekke te zijn, op het moment dat handelaren nog bezig zijn hun waar uit te stallen. Op dat tijdstip, zo vanaf half negen, heb je nog alle ruimte en gelegenheid om de boeken op de kramen te bekijken. Het spannende is dat je ‘s-ochtends niet weet, waarmee je ‘s-middags naar huis terug zult keren. Ik heb wel eens specifiek naar een boek gezocht, maar dan kom je het zelden of nooit tegen. Maar wel boeken die je daar nooit had verwacht of waarvan je het bestaan niet wist.
Ook dit jaar keerden wij rond het middaguur huiswaarts met een goed gevulde rugtas. Dit keer werd zelfs de hand gelegd op een zestal fraaie oude drukken, die te koop werden aangeboden voor ongedacht lage prijzen. Ook dat is een charme van deze boekenmarkt: soms worden belachelijke, veel te hoge prijzen gevraagd, maar een andere keer kent de aanbieder overduidelijk de marktprijs van zijn waar niet. Dan is het zaak toe te slaan en dat deed ik vandaag. De meest bijzondere aankoop was een boekje met een bijzondere en dierbare herinnering, die teruggaat tot mijn studententijd. Rond 1980 volgden mijn studiegenoot Ton Wouters en ik het bijvak “Intellectuele betrekkingen” bij professor Hans Bots. In deze (werk)colleges kregen de deelnemers opdracht onderzoek te doen naar een van de vele boekdrukkers die eind zeventiende en begin achttiende eeuw actief waren in Rotterdam.
Ton en ik kozen voor de boekdrukker Pieter vander Slaart. Hij had een gat in de markt ontdekt door een Nederlandstalig geleerdentijdschrift uit te geven, getiteld Boekzaal van Europe. Hierin waren vooral recensies te lezen van pas verschenen boeken. De Rotterdamse geleerde Pieter Rabus was eindredacteur. Beiden stonden aanvankelijk op goede voet met elkaar en de persen van Van der Slaart produceerden naast het tijdschrift ook diverse boekwerken. De eerste vrucht van hun samenwerking betrof de uitgave van een door Rabus bezorgde Zeeuwse dichter, P.J. Beronicius. Uitgerekend dit boekwerkje uit 1691, in octavo gedrukt en in perkament gebonden, vond ik vandaag in Deventer. Het was destijds de tweede titel in het fonds van Van der Slaart, in het eerste jaar van het bestaan van zijn drukkerij, en de eerste uitgave met zijn eigen ijzersterke drukkersmerk: in elkaar gevlochten initialen PvdS.
De relatie tussen Rabus en Van der Slaart verslechterde naar verloop van tijd en de boekdrukker had het steeds moeilijker om zijn hoofd financieel boven water te houden. Uiteindelijk ging hij in 1702 failliet. In de bij die gelegenheid opgemaakt boedelinventaris staan ook grote voorraden onverkochte, door hem gedrukte boeken. Het boekje van Beronicius was toen blijkbaar al uitverkocht, want dat wordt niet vermeld.
Ons artikel over Van der Slaart ging vergezeld van een reconstructie van zijn uitgeversfonds. In totaal traceerden wij destijds 81 titels met eigen titelpagina’s. Daarmee wist deze Rotterdamse drukker een klein, maar zeer divers fonds op de markt te brengen. De resultaten van onze inspanningen bleven erg lang op de plank liggen, maar onze bijdrage zou zeventien jaar later alsnog in druk verschijnen (P.H.A.M. Abels, A.P.F. Wouters, Pieter vander Slaart, boekdrukker en boekverkoper in Cicero, 1691-1702, in: H. Bots, O.S. Lankhorst, C. Zevenbergen (red.), Rotterdam bibliopolis. Een rondgang langs boekverkopers uit de zeventiende en achttiende eeuw, Rotterdam 1997, p. 327-363).
Dankzij de Deventer boekenmarkt ben ik thans in het gelukkige bezit van een door Pieter van der Slaart gedrukt boekje!
Uitgerekend in het jaar dat de Deventer boekenmarkt wegens het coronavirus voor het eerst in haar bestaan en jaar moet overslaan, liep ik 
via het onvolprezen internet aan tegen nog een opmerkelijke vrucht van de samenwerking tussen Rabus en Van der Slaart. Antiquariaat De Refter uit Tilburg bood voor een klein prijsje een boekje aan dat vier jaar na eerdergenoemd werkje verscheen en handelt over het zogeheten Aanzeggersoproer in Amsterdam. De naam van Rabus als auteur wordt niet op de titelpagina vermeld, maar wel in latere edities. Op de titelpagina opnieuw het bekende drukkersmerk van Van der Slaart. De boekband is dit keer minder fraai en doet het boekje meer ogen als een kunstleren zakagenda dan als een oude druk. Bijzonder is wel weer dat achterin het boekje een Catalogus van Neêrduitsche boeken is opgenomen die door Van der Slaart zijn gedrukt en bij hem te koop zijn. Ook kondigt hij twee nieuwe projecten aan, waarvan er een – een folio-uitgave van Pronkbeelden van onderhandelaars die de Vrede van Münster en Osnabrück afsloten in 1648 – een zeer gewaagde onderneming zou worden, die mede bijdroeg aan de financiële ondergang van zijn drukkerij.
