De staat van de stad: historisch Gouda in 2014

Het achter ons liggende jaar was een aaneenschakeling van hoogte- en dieptepunten. Om met het laatste te beginnen: het onvermijdelijke – dat al twee jaar boven historisch Jaar8Gouda hing – liet zich niet afwenden. Net toen er hoop was geput voor een broos maar stabiel herstel, openbaarden zich bij de Goudse stadshistoricus Nico Habermehl opnieuw symptomen van de ziekte die al zo’n zware wissel op hem had getrokken. Dit keer was er geen kruid gewassen tegen de ziekte en moest hij ons loslaten, hoezeer hij ook hechtte aan het aardse bestaan en alles wat hem lief was. Vanaf 17 oktober maakte hij zelf deel uit van de geschiedenis waar hij zich zo graag mee bezighield. Ruim een week later begeleidden vele honderden Gouwenaars hem naar zijn laatste rustplaats op de IJsselhof. Dat hij er uiteindelijk had gekozen zich ter aarde te laten bestellen in Goudse bodem, en niet in het familiegraf in Zwolle, maakte duidelijk hoezeer hij na 29 jaar was geworteld deze stad en verknocht geraakt aan haar inwoners.

Door de ongekende veerkracht waarmee Nico Habermehl omging met zijn ziekte, slaagde hij erin alle nog lopende onderzoeken af te ronden. Naast het boek over het genencentrum van zijn familie, Nieuwveen, waren dit onder meer de overige twee delen van het zogeheten straatnamenboek, met als titel Stad van de Gouwenaars. Zelfs zijn belofte om een bijdrage te leveren aan het jubileumboek Terug naar Gouda, waarmee de Vereniging voor Nederlandse Kerkgeschiedenis feestelijk herdacht dat zij 25 jaar geleden in deze stad werd opgericht, wist hij nog waar te maken. Dit artikel, over de ‘Islam in Gouda’, zou zijn laatste publicatie worden. De talrijke publicaties en lezingen van Nico Habermehl vormden voor het College van Jaar9Burgemeester & Wethouders van Gouda aanleiding hem te benoemen tot ereburger van de stad. Op 17 juni, tijdens een repetitie van het shantykoor West-ZuidWest, werd hij hiermee verrast door burgemeester Milo Schoenmaker, familie en vrienden. Deze snikhete avond in de Speelwinkel aan de Raam werd een onvergetelijk eerbetoon, niet in de laatste plaats door de twintig minuten durende geïmproviseerde toespraak van de kersverse ereburger. De honderden stadgenoten die drie maanden hem begeleidden op zijn laatste gang vormden misschien nog wel een indrukwekkender eerbetoon.

Naast droef nieuws is er over het afgelopen jaar ook veel positiefs te melden over historisch Gouda. Het Bolwerk, tientallen jaren een ‘rotte voortand’ van de oude binnenstad, kan na een geschiedenis vol plagen nu toch hopen op een positieve afronding van het ambitieuze bouwplan. Na het faillissement van vorige aannemers en projectontwikkelaars vonden de resterende percelen eindelijk hun weg naar een nieuwe eigenaar en ook de Lichtfabriek lijkt eindelijk de gedroomde bestemming te krijgen van Grand Café. De exploitanten van het Museumrestaurant hebben het imposante fabrieksgebouw voor dit doel gehuurd. Als de ‘Welstandscommissie’ geen roet in het eten Jaar11gooit met onmogelijke eisen, kunnen Gouwenaars en toeristen daar binnenkort hun eerste kop koffie drinken. Dat kan nu al vlak achter dit complex, in de vrijwel van de grond af aan nieuw opgebouwde ‘oude kleischuur’ van Plateelfabriek Zuid-Holland (Plazuid). Hoewel velen denken met deze ‘als-nieuw’ restauratie geweld is aangedaan aan het historische karakter van dit gebouw, vormt het in deze steeds levendiger en ook met woningen steeds voller bebouwde hoek van de binnenstad zeker een verrijking. Of de ‘Legokoe’, die aan de rand een plek kreeg dankzij initiefrijke omwonenden, een lang leven is beschoren, moet betwijfeld worden. Ook dit stuk grond heeft een bouwbestemming. Of dat de aanblik op het bolwerk zal verbeteren is nog maar zeer de vraag.

In cultuur-historisch opzicht was het ook een jaar van grote veranderingen in de stad. De bibliotheek, het archief en de Drukkerswerkplaats verlieten het oude Weeshuiscomplex en betrokken de Chocoladefabriek op Klein Amerika. Daarnaast vonden de oude archiefstukken en archeologische vondsten een klimatologisch verantwoord nieuwe onderkomen in een depot onder Moordrecht. Dat bezoekers van het archief hun stukken nu van tevoren moeten aanvragen of moeten wachten tot een busje ze heeft gebracht, is een nadeel. Groot voordeel is dat de studiezaal nu zeven dagen in de week toegankelijk is, zelfs in de vooravond. Daar staat dan weer het nadeel tegenover dat de Chocoladefabriek door de vele jeugdige bezoekers en hard pratende bibliothecaressen misschien beter de Lawaaifabriek genoemd zou kunnen worden. Vooral archiefbezoekers, gewend aan een fluisterende stilte, valt dit zwaar. Uit de bezoekersaantallen blijkt dan ook dat vooral de bibliotheek garen spint bij deze verhuizing.

Over garen spinnen gesproken. De co-locatie van vele Goudse culturele instellingen in de

Jan Willem Klein toont boek uit Margarethaklooster bij opening depot

Jan Willem Klein toont boek uit Margarethaklooster bij opening depot

Jaar10Garenspinnerij heeft niet alleen gezorgd voor een aantrekkelijk onderkomen voor hen, maar ook tot de restauratie en het behoud van een prachtig industrieel monument. Maar zoals altijd ‘heb ook dit voordeel een nadeel’, om met de grote filosoof J.Cruyff te spreken. Verschillende monumentale onderkomens die de nieuwe bewoners van de Chocoladefabriek en Garenspinnerij leeg hebben achtergelaten wachten op een nieuwe bestemming. De Werkschuit aan de Boemendaalseweg kon snel verkocht worden, maar de Muziekschool aan de Westhaven, de Jeruzalemkapel en het Weeshuis staan leeg en verval dreigt. Er zal druk op de gemeente moeten blijven om hier zorgvuldig mee om te gaan. Een alternatief plan voor het Weeshuis, opgesteld nadat een plan om er een vijfsterrenhotel van te maken gesneefd is, zal op zijn haalbaarheid onderzocht worden. Gelukkig vielen er ook weer enkele staaltjes van particulier initiatief te noteren, die heilzaam uitwerken op het monumentenbestand in Gouda. Bijzondere vermelding verdient de restauratie van een winkelpand aan de Lange Tiendeweg door Galerie Honingen, waar een tweede vestiging van deze ‘kunsthandel’ is gekomen. In de

Opvallende verschijning in de Vrouwentoren

Opvallende verschijning in de Vrouwentoren

fundamenteel verstevigde Vrouwentoren heeft zich zowaar een atelier gevestigd van en sieradenmaakster. Een lelijk gat in de bebouwing van de Hoge Gouwe is het afgelopen jaar gevuld door middel van een historiserende bebouwing door de Gemiva, met wooneenheden voor gehandicapten. Jammer is alleen dat daarbij volstrekt onnodig en tegen alle afspraken in een oude woning niet werd geïntegreerd in dit complex, maar gesloopt werd. De naastgelegen Galerie Montulet heeft deze gelegenheid aangegrepen om ook hun pand te verfraaien. Een laatste hoopvolle ontwikkeling voor leegstaande monumenten is de aankoop van het stadspaleis van J.C. de Lange van Wijngaerden aan de Westhaven door een particulier, waardoor aan een lange periode van kraakwacht en verwaarlozing een eind komt. Nu is het wachten nog op een geschikte koper voor de Moriaan!

Goudologieles, met kosteres Marjan van der Veer in de Oud-Katholieke Kerk

Goudologieles, met kosteres Marjan van der Veer in de Oud-Katholieke Kerk

Van de historische verenigingen timmerde vooral het Historisch Platform het afgelopenjaar aan de weg, mede dankzij een nieuwe energieke voorzitter, voormalig boekhandelaar Ineke Verkaaik. De cursus Goudologie draaide weer op volle toeren en sloot alweer haar tiende jaargang af. Daarnaast is het Goudse Gidsengilde, trouw ‘afnemer’ van gediplomeerde Goudologen, uitgegroeid tot een succesvol marketing-instrument van de stad. Een record aantal rondleidingen door de historische binnenstad maakte een verdere professionalisering van dit uit de puinhopen van het failliete Goudse VVV ontstane initiatief mogelijk. De archeologen van Golda konden hun hart ophalen in de Sint-Janskerk, waar alle grafkelders op het koor blootgelegd konden worden Jaar12 dankzij een noodzakelijk geworden restauratie van licht wegzakkende zuilen. Historische Vereniging die Goude kon weer een nieuwe bundel aan de eerbiedwaardige reeks ‘bijdragen’ toevoegen. Samenwerking met de Vereniging voor Nederlandse Kerkgeschiedenis leverde – naast een ridderorde voor steller dezes – een nieuwe bundel kerkhistorische studies op, met enkele bijzondere ontdekkingen. Zo ontdekte Marieke Abels dat de zus van Jan Steen, die op veel van zijn schilderijen voorkomt, twintig jaar lang in het Proveniershuis van Gouda woonde, ter hoogte van het Bolwerk. En dan is er nog het Museum Gouda. De ontwikkeling van deze bewaarplaats van oudheden en kunstnijverheid heeft haar ontwikkeling tot stedelijk museum onder leiding van directeur Gerard de Kleijn ook het afgelopen jaar verder doorgezet. Er konden enkele bijzondere aankopen gedaan worden en exposities trokken veel extra bezoek.

Joannes Wtenbogaert. Ets van Rembrandt te zien in Gouda

Joannes Wtenbogaert. Ets van Rembrandt te zien in Gouda

Hoogtepunt was een tentoonstelling met etsen van Rembrandt. Tegelijk richt het museum zijn blik alweer vooruit naar de komende twee jaren, waarin tentoonstellingen voorzien zijn over Goudse boeken, vijftig jaar Marokkanen in Gouda en als klapstuk een heuse Erasmus-tentoonstelling. De belangstelling voor historisch Gouda groeide ook buiten de stad. Naast de bekende evenementen als Gouda bij Kaarslicht, Gouds Montmartre en de Goudse Keramiekdagen, was dit ook te danken aan de komst van de ‘echte’ Sinterklaas naar de stad. Nooit eerder trok de landelijke intocht van de Goedheiligman zoveel media-aandacht. De hoog oplopende Zwartepietendiscussie was hier debet aan en leidde op de dag zelfs tot de aanhouding van negentig activisten op de Markt. Daarmee werd Gouda zelfs wereldnieuws. Het aantal mensen dat die dag naar Gouda kwam viel echter tegen, want het weer gooide roet in het eten, net als bij Kaarsjesavond. In beide gevallen regende het de hele dag pijpenstelen.

Sinterklaas aan het droogoefenen op de dag voor de intocht in de Korte Groenendaal

Sinterklaas aan het droogoefenen op de dag voor de intocht in de Korte Groenendaal

Nooit waren de Goudse grachten zo leeg (en mooi) als aan de vooravond van de intocht

Nooit waren de Goudse grachten zo leeg (en mooi) als aan de vooravond van de intocht

Dit bericht is geplaatst in Nieuws. Bookmark de permalink.

Reacties zijn gesloten.