Marieke Abels doet bijzondere ontdekking over de zus van Jan Steen

Historisch onderzoek van de Goudse historica Marieke Abels ten behoeve van een nieuw boek over de Goudse kerkgeschiedenis heeft een opmerkelijke ontdekking opgeleverd. De zeventiende-eeuwse Leidse schilder Jan Steen, bekend van zijn schilderijen van vrolijke en rommelige huishoudens, blijkt een bijzondere relatie te hebben gehad met Gouda. In veel van deze stukken komt een in het donker geklede vrouw voor, die kinderen troost, ouderen vermanend of belerend toespreekt of gewoon deelneemt aan het familiegebeuren. Het gaat hier om een zogeheten ‘klopje’, een ongehuwde vrouw die een geestelijk leven in de wereld leidt.

Twee fragmenten uit schilderijen van Jan Steen waarop zijn zus Swaantje Agnes Steen te zien is als klopje. Eronder handtekeningen van de jonge en de oudere Swaantje.

Twee fragmenten uit schilderijen van Jan Steen waarop zijn zus Swaantje Agnes Steen te zien is als klopje. Eronder handtekeningen van de jonge en de oudere Swaantje.

Bekend is dat Jan Steen, die ook zichzelf vaak heeft afgebeeld op zijn schilderijen, zijn zus Swaantje Agnes Steen meestal als model heeft gebruikt voor dit klopje. Swaantje was inderdaad ook zo’n klopje. Niet bekend was dat Swaantje ruim twintig jaar in Goude woonde, nadat zij zich in 1682 inkocht in het zogeheten Proveniershuis. Dit huis voor met name alleenstaanden stond op het Bolwerk, waar zich nu het Best Western Hotel bevindt. Met de ontdekking van de Goudse connectie van Jan Steen is er een tweede beroemde zeventiende-eeuwse schilder die in verband kan worden gebracht met deze stad. Al langer is bekend dat Rembrandt van Rijn zijn huishoudster en bijslaap Geertje Dircksz gedwongen liet opnemen in het Goudse Tuchthuis. Zoals Rembrandt deze vrouw diverse keren heeft gebruikt als model voor zijn schilderijen, zo heeft Jan Steen zijn in Gouda woonachtige zus Swaantje diverse keren een plek gegeven in de door hem geschilderde huishoudens. Marieke Abels is gepecialiseerd in de geschiedenis van de klopjes. Dit typisch Nederlandse fenoneem ontstond na de Reformatie, toen alle kloosters in ons land gesloten, herbestemd of afgebroken werden. Vrouwen die toch een religieus leven wilden leiden, toegewijd aan God en de kerk, plaatsten zich onder begeleiding van een biechtvader, bleven ongehuwd en zetten zich zich op allerlei manieren in voor de rooms-katholieke kerk. Ook Gouda telde in de zeventiende eeuw honderden klopjes. Het artikel met de onthulling over de zus van Jan Steen zal verschijnen in de bundel Terug naar Gouda. Religieus leven in de maalstroom van de tijd, die op 11 oktober aanstaande zal verschijnen ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van de Vereniging voor Nederlandse Kerkgeschiedenis. Op die dag vindt in de Oud-Katholieke Kerk aan de Hoge Gouwe een feestelijk congres van deze VNK plaats, dat wordt georganiseerd in samenwerking met Historische Vereniging die Goude. Naast lezingen worden op die dag ook speciale kerkhistorische themawandelingen aangeboden. Marieke Abels zal er daarvan een voor haar rekening nemen, gewijd aan het thema ‘vrouw en kerk in Gouda’.

Dit bericht is geplaatst in Nieuws. Bookmark de permalink.

Reacties zijn gesloten.