Het is een dubbel gevoel. Aangetrokken door het vooruitzicht dat de jaarlijkse boekenverkoop van de Vrienden van Archief & Librije meestal wel de kans biedt om de boekenkast aan te vullen met een paar boeken die als ‘dubbelen’ worden afgeschreven, begeef ik mij op zaterdagochtend naar het Streekarchief Midden-Holland in de 
voormalige Klaas de Vriesschool, achter het oude Weeshuis. Onmiddellijk valt mij op dat het veel drukker is dan andere jaren. Nog voor de deuren opengaan, vormt zich een lange rij kooplustigen voor de deur, alsof de Drie Dwaze Dagen van de Bijenkorf op punt van beginnen staan. Ik wijt de drukte aan de wederkerende reclame voor deze boekenmarkt op de sociale media. Als ik mij in de meute eenmaal naar binnen gewurmd heb en met moeite een blik op de talrijke tafels kan werpen, zie ik talrijke werken die ik herken uit de prachtige handbibliotheek van het Streekarchief. Mijn verbazing wordt nog groter als ik op plakkaten aan de muur lees dat alle boeken maximaal 2 euro per stuk moeten kosten. Weldra sta ik met een grote stapel bijzondere boeken in mijn armen, want het zien van de vele mooie boeken maakt hebzuchtig, zeker als de prijs ervan vooroorlogs is.
De vreugde over de vele aanwinsten wordt bij mij echter van meet af aan gedempt door een
Het resultaat van een uurtje ‘grazen’ in het archief
ongemakkelijk gevoel. Wat gebeurt hier eigenlijk? Tientallen jaren hebben opeenvolgende archivarissen grote sommen geld besteed aan de aanschaf van deze boeken. Andere boeken kreeg het archief uit legaten van overleden Gouwenaars. Soms heb ik mij verbaasd over wat het stads- en later streekarchief zoal aanschaft. Het betrof lang niet altijd boeken over stad en streek. Ook het meer algemene historische werk kreeg een plek in de bibliotheek en zelfs hoogwetenschappelijke – en daardoor ook peperdure – anderstalige boeken. Uitgeverij Brill uit Leiden, waar boeken nooit onder de honderd euro kosten, had aan het Goudse archief een goede klant. Alles bij elkaar moet het archief door de jaren heen vele tienduizenden guldens en euro’s gemeenschapsgeld aan de opbouw van deze bibliotheek hebben besteed. En nu, op een zonnige laatste dag van november, gaan deze boeken in enkele uren voor de prijs van oud papier de deur uit.
Wat bezielt de archivaris van Gouda? Wat bezielt het bestuur? Welke visie ligt er achter deze boekenuitverkoop. Zij zal wel te maken hebben met de op handen zijnde verhuizing van de studiezaal naar de Chocoladefabriek, het 1,9 miljoen kostende prestigeobject van het Goudse gemeentebestuur, waar het archief een ondergeschoven kindje van de openbare bibliotheek zal worden. Blijkbaar heeft de bezoeker daar geen historische handbibliotheek meer nodig. Of overheerst de gedachte dat de bezoeker genoeg heeft aan het digitale aanbod van internet? Waar is de tijd gebleven dat de archivaris van de stad behoorde tot de culturele elite van de stad en er garant voor stond dat boeken en archivalia in deze papieren schatkamer van de stad voor de eeuwigheid bewaard werden en toegankelijk gemaakt voor de onderzoeker en bezoeker?
Als ik met vier tot de nok met boeken gevulde gele tassen naar buiten loop valt mijn oog op een kleine glazen vitrine in de hal. Daarin ligt een van de kostbaarste incunabels van de beroemde Goudse boekdrukker Geraert Leeu te pronk. De schrik slaat mij even om het hart. In de studiezaal is iedereen druk met de boekenverkoop in de weer; in de hal is niemand. Geen toezicht, geen extra beveiliging van een vitrine waar toch een boek in ligt dat tonnen waard is. Ik hoop dat het geen illustratie is van wat het Goudse Archief & Librije nog meer staat te wachten. Voor je het weet trekt iemand dat dwaze plan uit de jaren tachtig van de vorige eeuw weer uit de la en gaat ook de prachtige oude boekenbezit van Gouda in de uitverkoop….
