Calvinistisch Nederland in een foto gevat

In het Volkskrant Magazine maakt Theo Audenaerd, hoofd van de fotoredactie, al geruime tijd furore met het selecteren en toelichten van bijzondere foto’s. Het zijn foto’s die – hoewel een momentopname – een heel verhaal vertellen aan de beschouwer. Hij leert de lezers kijken naar bijzondere fotografische details. Deze details zeggen iets over de achtergrond, sfeer of omstandigheden van de gebeurtenis die op de gevoelige plaat is vastgelegd. Soms stuit je als krantenlezer ook zelf op zo’n foto, die in een oogopslag soms meer zegt dan een vuistdik boek. Zo’n foto, gemaakt door Bram Gebuys, trof ik vandaag aan in de Groene Hart editie van het Algemeen Dagblad, bij een artikel van Anne Kompagnie waarin zij verslag doet van een taxatiemiddag van antiquaar en veilingmeester Arie Molendijk.

Aan de ruwe eikenhouten tafel zit de taxateur met een oud boek rechtop in de hand voor zich. Anders dan menig ander handelaar in oude boeken is hij keurig gekleed. Hij draagt een donker kostuum met vest, dat tegenwoordig alleen nog gedragen wordt door minister Piet Hein Donner en de gemiddelde gereformeerde ouderling. Omdat de taxatie overduidelijk in een reformatorische kerk plaatsvindt – we herkennen de Goudse Sint-Jan – detoneert zijn kleding niet. Dat geldt ook voor zijn gezichtsuitdrukking, waarin bedachtzaamheid en zakelijke calculatie verenigd zijn. Tegenover hem zit een statige dame, die door haardracht, bril en grijze kleding voldoet aan alle kenmerken van een vrouwelijk lidmaat van de gereformeerde gemeente. Haar gezichtsuitdrukking is verwachtingsvol, maar lijkt al plaats te maken voor teleurstelling. De waarde van de door haar – waarschijnlijk in de fietstas – meegebrachte boeken ligt lager dan zij altijd stiekem heeft gehoopt. De boeken die voor haar op tafel liggen ogen negentiende-eeuws en zullen daarmee waarschijnlijk geen hoge taxatiebedragen opleveren. Vooraan op de tafel is de portemonnaie van de handelaar herkenbaar, met een opengeslagen briefje van 5 euro. Uit het bordje dat ervoor op tafel ligt valt af te leiden dat het geldbiljet hoogstwaarschijnlijk door de vrouw aan de taxateur moest worden gegeven om van hem te horen dat de boeken van weinig waarde zijn. De twee plastic bekertjes en de waterkan op tafel benadrukken de spreekwoordelijke calvinistische zuinigheid die deze foto uitdrukt. De kerk als locatie op de achtergrond versterkt het gereformeerde karakter van het tafereel. Rest alleen de vraag hoe gereformeerden deze vorm van handeldrijven in de tempel op bijbelse gronden kunnen verantwoorden…