Acta Classis Gouda 1605-1606, 1617-1620

Bewerkt door P.H.A.M. Abels

Vanaf 1980 is het Rijksbureau voor Vaderlandse Geschiedenis (daarna omgedoopt tot het Instituut voor Nederlandse Geschiedenis) begonnen met het uitgeven van de classicale acta van de Nederlandse Hervormde Kerk over de periode 1572-1620. Inmiddels zijn acht boekwerken met acta van in totaal elf classes verschenen in de reeks Rijks Geschiedkundige Publicatiën. Inmiddels is besloten deze reeks alleen nog aan te vullen met de acta van de Gelderse classes. Daarmee zal de reeks een Unvollendete blijven. Dit besluit van het bestuur van het ING kan niet te maken hebben met de waarde van deze bron, want de acta zijn een Fungrube voor elke (kerk)historicus. Het zijn dan ook veeleer budgettaire redenen en de ontwikkeling van de digitale bronnenuitgaven die tot dit besluit aanleiding hebben gegeven.

Van sommige classes is slechts een ‘plukje’ acta uit deze beginperiode bewaard gebleven. Soms was dat aanleiding voor opname van deze kleine bestandjes in een boekband met acta van een classis met een substantiële hoeveelheid acta. Dat is bijvoorbeeld gebeurd met de acta van de classis Breda. Eenzelfde bescheiden, maar zeker niet onbelangrijke verzameling acta betreft die van de classis Gouda. Het grootste deel van deze acta zijn zoekgeraakt doordat de remonstranten in deze classis de actaboeken hebben meegenomen nadat zij uit de kerk waren gezet in 1618. Deze acta zijn nooit meer boven water gekomen, met uitzondering van de acta uit een tweetal jaren (1605-1606). Daarvan zijn afschriften opgedoken in het Rijksarchief in Brussel, die in de jaren 1968-1970 door C.A. Tukker zijn gepubliceerd in het Nederlands Archief voor Kerkgeschiedenis. Deze uitgave bevatten helaas diverse transcriptiefouten en zijn daarom hieronder in verbeterde vorm nogmaals weergegeven. Vanaf 1617 hebben de contraremonstranten (de ‘dolerenden’), die geen kerkelijke gemeenschap meer wilden houden met de remosntranten, eigen classicale vergaderingen gehouden. De acta daarvan zijn wel bewaard gebleven en berusten in het Archief van de Nederlands Hervormde Kerk van Gouda (thans bewaard in het Streekarchief Midden-Holland te Gouda).

Bij onderstaande transcriptie zijn dezelfde opzet en regels gevolgd als bij de uitgave in de RGP reeks. Hetzelfde geldt voor de bijlage.

1605 I Classis ordinaris. Gouda, donderdag 30 juni 1605

Inv. nr. 16638-16646, p.369v-370.

Leiding

L. van den Borre praeses; T. Herbers scriba.

Absent

Van Kerckhoven, J. Bachusius sr.

1 Berkenwoude @ Predikant @ Tucht

Sijn ten eersten geresumeert de acta des voorgaenden classis, ende is ten eersten bij der hant genomen de sake Joachimus Sileginei, dewelcke op sijn ootmoedige schultbekenninge ende biddingen van vergiffenis van alle begangene fauten, als op ’t eernstighe versouck van sijn gemeynte, gerechte ende gebueren ontslagen is van sijn suspentie ende weder tot zijnen voor­igen dienst aengenomen; mits dat hij overgegeven heeft, soo hij in gelijcke sonden ende inson­derheyt dronckenschap weder verviel, dat de classis hem alsdan, beyde uut cracht van voorige delicten, die alsdan hem weder als onvergeven sullen opcomen, ende oock uut dese nieuwe weder sal suspenderen ende t’allen tijden gesuspendeert houden, sonder hem t’eeniger tijden weder totten dienst aen te nemen, ten ware door sonderlinghe faveur ende discretie.

Is mede goetgevonden, dat D. Lambertus Jemmingius toecomstige sondach te Berkouw sal gaen ende Silegineum hooren leeren ende na gedane vermaninghe hem van den predickstoel bekennen, dat hij wel ende gerechtelycken van de classe tot noch toe is gesuspendeert, ende belooven dat hij voortaen hem stichtelijcken als ’t eenen vromen dienaer betaemt onder haer sal dragen, biddende mede sij hem het voorighe toe goede willen houden.

2 Classis @ Vergadering

Is daerna oock by occasie van ’t versouck D. Lydii, dat men altemet oock de classis tot sijnent ende elders soude houden, beslooten dat noch de naeste reyse de classis sal ter Gouw gehou­den werden, ende dan met D. Lydio naerder van sijn versouck, ‘twelck hij seyde uut den naem van geheel sijn kercke geschiet te sijn, gesproocken ende oock onder malcanderen van ’t blijven ofte veranderen des classis.

3 Gravamina

Sijn daerna mede bij der hant genomen de gravamina der classen bij den broederen geventu­leert ende is op elck geresolveert, gelijck in margine bij elcke aengeteyckent is op ’t pampier van de uutschrijvinghe.

4 Geschiedschrijving

Heeft D. Tilmannus Cupus seeckere brieff der classi geëxhibeert, daervan ende sijn getrouwe goede presentatie hij van den classe bedanckt is, ende versocht dat de articulen, daervan hij daerin mentie maeckt, voor den tijt des aenstaenden synodi aen de gedeputeerde oversende.

5 Synodale gedeputeerden

Sullen op den synodum gaen Theodoricus Hermanni Herbers, Andreas Stangerus, Lambertus Jemmingus met een ouderlick van Oudewater. De credens sullen schrijven de dienaers van Schoonhoven.

6 Propositie

Die propositie, die laestmael door cortheyt des tijts nagelaten is, sal noch door die van Schoonhoven ten naestemael gedaen worden.

7 Agenda

De classis sal van de gedeputeerde beschreven worden van den synodo wedercomende.

8 Sluiting

Is hierna met dancksegginge tot Godt de vergaderinge in ’t vrindelyck gescheyden.

Livinus van den Borre, praeses

Th. Herbers, scriba.

1605 II Classis ordinaris. Gouda, maandag 18 oktober 1605

Inv. nr. 16638-16646, p.370-371.

Leiding

L. van den Borre praeses; T. Herbers scriba.[1]

Absent

J. Bachusius sr. ende geëxcuseert.

Propositie

Die propositie is gedaen door D. Davidem Timmerman uut het 5. capittel Matthei 12. vers, ende is voor de goede vermaninge gedanckt.

1 Classis @ Vergadering

Sij[n] daerna de acten des voorgaende classis herleesen ende alsoo de 3e. uutgestelt tot desen classe, is die bij de hant genomen. D. Lydius geassocieert met een sijner ouderlingen heeft den classi weder twee brieven geëxhibeert, een van hare magistraet ende een van hare kercke, daerdoor sij gesamentlijck versochten dat de classe niet altijt ter Gouw, maer oock bij beurten in andere kercken soude gehouden worden, ende insonderheyt oock in de hare, om niet minder als andere kercken hierin gekent te worden. Ende heeft de classe goetgevonden dat sij voortaen bij gebeurten sal ommegaen, ende sal d’eerste aenstaende ordinaris classis dyncxdaechs nae Bloocken Paesschen gehouden worden soo ’t den Heere belieft eerst t’Oudewater, allwaer de maeltijt besorgen sal D. Lydius, mits dat hij van elcke dienaer die comt een halve gulden sal hebben. Ende sal dan deselvige maniere bij ordre ende gebeurte eenyegelyck soo voort moeten volgen.

2 Synode @ Huwelijk

Sijn daerna bij de hant genomen ende gelesen de acta synodi, gehouden tot Rotterdam ende comende tot het 25. artyckel. Vint de classe haer beswaert over datselvige daer geresolveert es, ende dat tegens Godes uutgedructe weth ende wort Exodus 22:16.17. Deuteronomium 22:28, soo sij haer laten duncken, dat een vrye ongehylickte persoon niet en sal gehouden wesen te trouwen een dochter die hy beslapen heeft. Maer soe de dochter pretendeert, dat haer voor den bijslaep belofte van trouwe gedaen is, datselvige alleen sal moeten by den magistraet door affneminghe van eet beslecht worden, eet niet die de dochter doet dat haer trouw belooft is, maer die de jonckman doet dat hij haer niet belooft en heeft.

3 Visitatoren

Op ’t 34. artikel van de visitatoren is goetgevonden, dat men voortaen naer ouder gewoonte de visitatoren voorhenen in classe verkiesen, ende alleen den synodo voorstelle om geconfir­meert te worden.

4 Groot-Ammers @ Predikant

Sullen in de sake van Groot-Ammers voort met den eersten handelen D. Livinus, Cupus ende Lambertus ende voorall met schout Baernden spreecken ende oock mede met d’andere gerechten, alsoock die van de kerckenraet, om met malcander middelen te beramen, dat haren dienaer op ’t alderspoedichste weder by haer mochte comen woonen.

5 Haastrecht @ Predikant

Sullen ter naesten sondaghe te Haestrecht verschijnen een dienaer van Goude ende Schoonho­ven om te hooren D. Arnoldum ende daernae met hem ende oock die van de gerechte als kerckenraet spreecken, watt tot meeste stichtinge der gemeynte aldaer sal mogen gedaen worden, ende sullen hiervan rappoort doen ten naesten extraordinarie classe, die gehouden sal worden te Haestrecht, ende ter eerster gelegentheyt van de gedeputeerde voornoemt, beschre­ven.

6 Bergambacht @ Predikant

Sullen dieselvige oock sondaechs daerna gaen te Berchambocht ende den dienaer aldaer mede hooren leeren, ende daerna mede met hem ende andere die ’t behooren sal, spreken ende haer wedervaren mede den classi voorseit rapporteren.

7   Propositie

Hierna de vergaderinge gevraecht sijnde off yemant noch eenige swaricheyt hadde, en is geen meer bevonden dan dat men noch moste spreecken wie die naeste reyse die propositie soude doen, ‘twelck uutgestelt is tot de naeste classe.

8 Sluiting

Ende is alsoo de classe met dancksegginghe tot Godt gescheyden.

Th. Herbers, scriba.

1605 III Classis extraordinaris. Haastrecht, donderdag 3 november 1605

Inv. nr. 16638-16646, p.371-372v.

Leiding

L. van den Borre praeses; T. Herbers scriba.[2]

1 Geschiedschrijving

Heeft vooreersten D. Tilmannus Cupus den classi aengedient[3] dat hij hem beswaert vont over ’t 10de artickel des laesten synodi,[4] begerende dat de classis hiervan kennisse soude dragen om hem des noot synde hiervan getuychnis te verleenen.

2 Haastrecht @ Predikant @ Emeritaat

Is daerna de saecke D. Arnoldi bij der hant genomen ende hebben die gedeputeerde haer rappoort gedaen, verclarende dat sij sonnendaechs voor de predicatie bij hem sijn gegaen ende hem hebben te kennen gegeven, tot wat eynde sij daer waren gecomen. Waerop hij terstont selffs voorgaff dat hij wel tevreden was selfs van den dienst aff te staen, alsoo hij hem impotent alle daechs meer bevant, seggende dat hij een man sijnde van over de 75 jaren voll swacheyts was, wierde blint, dooff ende begonst hem sijn memorie gants te falen. Daer­om dat hij wel tevreden was als vooren af te staen van den dienst, soo hij mochte behoorlijcke alimentatie door der broederen vooschrijven becommen ende sijn gemeynte met een bequa­mer dienaer mochte worden voorsien. Versouckende daerbij dat hij mochte den winter over noch in sijnen dienst ende het trecken der gagiën blijven, mits soo hij hem altemets te swack bevant om selffs te leeren, dat hij soude mogen yemant van de dienaren der stede Goude, Schoonhoven ofte Oudewater ontbieden om sijnen dienst te bewaren; begeerde oock, opdat blijcken mogte dat hij niet om yet anders als om de swacheyt sijns ouderdoms verlaten wierde, attestatie in sijn afscheyden van de classe.

Waerop D. Arnoldus nochmael selffs in de geheele vergaderinge gehoort is ende affgevraecht of dit niet en was sijn versouck ende off hij oock in tegenwoordicheyt hier noch bij bleve? Waerop hij geantwoort heeft van herte en: Ja, sonder yet als ’t voorseyde van de classe te versoucken. Waerop de classe rijpelyck in de vrese des Heeren gelet hebbende, hebben eyndelijck gesamentlijck beslooten hem in desen allen sijn begeerten t’accorderen ende hem in alles na alle haer vermoghen behulpsaemheyt te belooven, gelijck sij ’t hem geaccordeert ende belooft hebben. Ende hebben soo meteenen den dienst sijner kercken aen haer genomen, na den geëxpireerden tijt voorseit, namelijcken na den laesten dach des toecommenden martii. Ende om d’alimentatie voor hem te versoucken, is scriba gelastet ende versocht een request uut den name des classis voor hem aen de Gecommitteerde Raden te coucheren, ende sijn vader Hermannus Herbers ‘tselvige met alle doenlijcke favorabele recommandatie aen Hare Edele over te geven. In welcke alles D. Arnoldus een goet genougen heeft gehadt, ende de broeders voor de beleeffde handelingen in dese saecke bedanckt.

3 Bergambacht @ Predikant @ Tucht

Is hierna de sake van Bergambocht bij der hant genomen ende hebben de gedeputeerde rappoort gedaen van haer wedervaren aldaer. Ende alsoo uut haer verstaen wiert, dat hij[5] eenige oneenicheyt hadde met den heere Nijvelt,[6] ende dat hij in sijne vermaningen somtijts vremde onbetamelijcke grepen ende gesten hadde, alsoeck insonderheyt dat hij bovenmate veele passagiën der heilige Schriftueren tot eene saecke allegeerde, daermede hij den tijt doorbracht sonder veele applicatie te maecken tot leeringhe, vermaninge, vertroostinge, waerschouwinghe off eenige wederlegginge, heeft de classe goetgevonden dat een dienaer van Goude ende Schoonhoven daer sullen gaen t’eerster gelegentheyt dat men weten sal dat de heere Nivelt thuys is, om ten eersten tot versoeninge tusschen hem ende de heere Nivelt te spreken. Ende daernaer hem oock te vermanen tot afstant van sulcke vremde grepen in sijn vermaninghe, alsoock insonderheyt tot soberheyt in ’t allegeren van passagiën der heilige Schriftueren over een dinck, met goede ende nutte applicatie na uuteysch des texts ende tijts tot de gemeente. Dat oock altemets eenige van de dienare van Goude, Schoonhoven ofte Oudewater hem sullen gaen hooren leeren ende na de vermaningen met hem spreken van ‘tgene hem tot vermaninge ende de gemeynte tot stichtinge noodich sal wesen. Ende sullen hem dit de gedeputeerde voorseit tevooren waerschouwen.

4 Propositie

Sal de propositie doen ten naesten classe soo ’t de Heere toelaet D. Valck.

5 Sluiting

Hiermede na een algemeyne omvraginge sonder eenige swaricheyt meer te bevinden, is de vergaderinghe met dancksegginge tot Godt gescheyden.

Th. Herbers, scriba.

1606 I Classis extraordinaris. Gouda, donderdag 5 januari 1606

Inv. nr. 16638-16646, p.372-373.

Leiding

Is in absentie D. Livini Hermannus Herbers vercooren in praesidem, ende is in scribam gecontinueert T. Hermanni Herbers.

1 Nieuwerkerk aan de IJssel @ Predikant @ Beroep

Men heeft begonst bij der hant te nemen de sake D. Arnoldi Johannis aengaende sijn vertreck van Nieuwerkerck tot Iselmonde. Ende is vooreersten gesien ende gelesen een brieff geschre­ven uut den naem van de Edele vrouwe van Meroede, ambochtsvrouwe van Iselmonde ende van de kercke als gerechten aldaer, waerdoor sij eernstelycken versochten tot haren wettelijc­ken dienaer onsen broeder D. Adrianum Johannis, mits dat hij oock met den eersten mochte gelicentieert worden ende haer bygevoucht, alsoo sij door hoogen noot van die van Delft, haren dienaer[7] al voor een goede tijt hadden moeten overgeven. Sijn hierbij verschenen twee uut der classe van Rotterdam, D. Henricus Swalmeus, dienaer des goddelycken Woorts tot Bleyswyck ende D. Johannes Lagomus, dienaer des goddelycken Woorts tot Sevenhuysen, met credentie van haren classe ende versouck oock mede, dat D. Adrianus voornoemt, volgende het beroup voorseit, haer mochte tot een lidtmaet des classis bijgevoucht wordne ende dat oock met den eersten, alsoo haer niet wel doenlycken was de kercke van Iselmonde langer te bedienen, soo uut andere lasten van hare kercken die sij meer vacerenden hebben, als oock soo sij daerbij vouchden, om peryckel van ’t ijs, daerdoor men qualijc by wintertij­den ende ijsgangen can overvaren. Heeft oock D. Adrianus een brieff van dimissie, die hem sijn kercke ende gerechten hadden gegeven, daerin dat sij verclaerden dat se hem wel geerne souden hebben gehouden. Maer alsoo sij bemercten sijne groote genegentheyt om te vertrec­ken, dat sij hem hebben ontslagen.

De classe de eerste ende tweede beroupbrieven gesien hebbende, houden se voor wettich ende goet, maer de derde van de kercke ende gerechte van Nieuwerkerck en houden se niet voor een wettelijcke dimissie, alsoo se niet, soo sij meenden, wettelijck onderteyckent en was ende sij daerin oock eenige duysterheyt vant. Hebben daerom goetgevonden de gecommitteerde van Iselmonde ende oock die van de classe van Rotterdam aen te seggen, dat sij haer voor ditmael haer beroup niet en consten volcomentlijck accorderen, maer vonden noodich noch­maels tevooren eens met die van de kercke ende gerechte van Nieuwerkerck te spreecken ende haer selfs gehoort hebbende, daerna na bevindinge der saken te handelen ende haer antwoort te geven, ‘twelck geschiet is ende haer belooft, dat het met den eersten soude geschieden. Ende heeft de classe hiertoe gecommitteert Herboldum Tombergium ende D. Lambertum Jemmingium, om met den eersten haer te Nieuwerkerck te laten vinden ende daer met de kerck ende gerechten te spreecken, niet alleen van de dimissie D. Adriani, maer oock van een beroup van een ander dienaer; haer insonderheyt vermanende dat sij hierinne niet en willen doen sonder voorweten ende raet onses classis, gelijck sij met hare leetweesen ver­staen hebben dat sij all begonst hebben, tegen alle kerckelijcke ordre ende tot prejudicie van de classe, alsoo sij daer alreede op de recommandatie van de classe van Rotterdam sonder onse weten seeckeren jonckman hadden laten leeren ende hemselven te prouff stellen, ofte hij haer gemeynte mochte aenstaen.

Th. Herbers, scriba.

1606 II Classis ordinaris. Oudewater, dinsdag 4 april 1606

Inv. nr. 16638-16646, p.373-373v.

Leiding

Cupus praeses; J. Lydius scriba.

Absent

Bruschenius, C. Rosaeus, Siligineus, Jemmingius

1 Nieuwerkerk aan de IJssel @ Beroep

Eerstelijck sijn de acten van de voorgaende classen, gehouden binnen der Gouda den 5 januarii, voorgelesen ende is gedebatteert ofte het beroup D. Jacobi Roy wettelyck ende acceptabel ware ofte niet, doordien dat men seyde dat die gedeputeerde die na Nieuwerkerck gesonden waren niet en was volcomen last gegeven om D. Roy vocationem aen te nemen, sonder advys des classis. Waerover gevraecht is hoe dese saecke soude mogen gebetert worden. Ende sijn daerop de stemmen alsoo ghevallen, dat de gedeputeerden hertelyck sijn te vermanen dat se buyten hare commissie veel te verre getreden sijn, want haer sulcx niemants weten en was toegelaten, edoch, dat het examen D. Roy soude voortgaen ende dat haerluyden abuys soude gebetert worden.

Testimonialia D. Roy van doctore Gomaro, Trelcatio ende de kercke van Leyden sijn voorge­lesen ende geapprobeert, mits dat de ouderlingen van Nieuwerkerck gehouden sullen sijn verders sijn beroup te onderteeckenen.

Die gedeputeerden des synodi D. Johannes Dibbetius ende D. Festus Hommius, dienaren binnen Dordrecht ende Leyden, sijn in de classe verschenen ende op deselve begeert, dat hiernamaels diegene die geëxamineert souden werden, eerst preparatorie souden geëxami­neert werden, eer men tot het groote examen yemant soude inlaten. Hiernae soo is D. Roy geëxamineert, nadat hij beloovet hadde te antwoorden na de consciëntie sooals hij voor Godt in sijn herte gevoelde. Ende is bequaem gevonden om Godes heilige kercke te bedienen ende oversulcx geadmitteert met vermaninghe om voortaen in de gebeden ende studiën aen te houden ende neerstich te wesen.

2 Predikanten @ Leer

Na het geëndichde examen is voorgedragen off het niet goet en ware, dat eenyder van de broederen verclaerde dat hij in het examen gerust ware ende niets tegens die leere ende hadde. Hier is bij die van der Gouda ende eenige andere swaericheyt gemaeckt, maer hebben daernaer verclaert daermede tevreden te sijn, uutgenomen dat Petrus Valck, dienaer tot Langeraeck, in presentie der gedeputeerden des Suyt-Hollantschen synodi verclaerde, dat hij niet en konste gerust sijn in het absolute decreet Gods. Ende wederom gevraecht synde, oft hij in geen andere poincten swaricheyt hadde, heeft geantwort: ende alle hetgene datter aenhang­et. Waerop de gedeputeerden den classen vermaent hebben, dat se met Valckio handelen souden ende hem vrindelijck onderwijsen, ende sijn alsoo uut de classio vertrocken.

3 Haastrecht @ Predikant @ Emeritaat

Hierna is voorgedragen de sake van Haestrecht ende is van den dienaer van der Gouda D. Theodoro aengedient, dat sij voor D. Arnoldo, dienaer tot Haestrecht, aengesocht hebben de Heeren Staten, om voor hem een seecker alimentatie te becomen ende dat se noch geen absoluyt bescheyt becomen hadden. Ende sijn oversulcx de dienaren van der Gouda belast op een nieus aen te houden ende verkregen hebbende alimentatie, soo blyven die dienaren ende broeders bij haer voorighe resolutie, om de kercke een tijtlanck tot profijt van de classe te bedienen.

4 Nieuwerkerk aan de IJssel @ Vervanging

Den dienst tot Nieuwerkerck sal bewaert worden bij die van der Gouda ende sullen oock deselve D. Royum bevestigen.

5 Haastrecht @ Vervanging

Tot Haestrecht sullen eerst predicken tweemael, vervolgens die van Oudewater, dan die van Polsbrouck, eens, dan die van Schoonhoven tweemael, daerna die van der Gouda.

6 Berkenwoude @ Zwarigheid

In de kercke van Berkouw wert swaricheyt bevonden ende sullen daerom de kerckebesouc­kers[8] de last op haer nemen om na de saecke te vernemen.

7 Agenda

Het classis sal des dingsdaechs na Beloocken Pinxter werden gehouden binnen Schoonhoven, alwaer de propositie sal gedaen werden van Petro Valck ende de maeltijt sal besorcht werden van David Arnoldi Timmerman.

8 Sluiting

Na dancksegginge van Godes heiligen name sijn de broeders vrindelijck gescheyden.

T. Cupus, praeses.

J. Lydius, scriba.

1606 III Classis ordinaris. Schoonhoven, dinsdag 23 mei 1606[9]

Inv. nr. 16638-16646, p.374-375v.

Leiding

Met gemeyner stemmen vercooren Bruschenius praeses; Timmermans scriba.

1 Berkenwoude @ Zwarigheid

Ende sijn ten eersten geleesen de acta des voorgaende classis, diewelcke daerna van praeside ende scriba onderteeckent sijn. Ende alsoo daerinne verhaelt wort van eenige swaricheyt in de kercke van Berkou, waerna de visitatores aengenomen had een te vernemen, soo is ’t dat se daerop gevraecht sijnde, hebben verclaert geen swaricheyt gevonden te hebben.

2 Gravamina

Is daerna gelesen een missive geschreven uuyt last des classis synodalis van Rotterdam ende Schielant, waerin versocht wort dat wij de gravamina onses classis behoorende tot den particularem synodum der kercken van Suyt-Hollant tegen den 5. junii aenstaender maent bij schrifte souden versenden. Ende is ter occasiën van dien overwogen, off er eenighe gravami­na waren in de kercken onses classis. Ende is sonderlinghe niet voorgecomen, alleen ‘tgene hiernae volcht.

Eerstelijck versoucken die broeders deses classis, dat het de Eersame naestcomende synodus believe, een naerder verclaringe te doen over den 25en artyckel der particularis synodi, gehouden te Rotterdam anno 1605, waerin gestelt wordt dat een vrij persoon niet gehouden es te trouwen een dochter die hij beslapen heeft, ofte emmers eenige redenen van sulck besluyt uuyt te drucken.

Daerna wort gevraecht hoe men handelen sall met een vrouwepersoon die eenen lombaert getrout heeft, dewelcke tevooren een lidtmaet der gemeente zijnde, haer van hetselve huwe­lijck niet heeft willen laten affraden ende daerna in den houwelijcken staat bevesticht sijnde, wederom versoucket in de gemeente opgenomen te worden.

3 Haastrecht @ Predikant @ Emeritaat

Alsoo den dienaren van der Goude opgeleyt was onderhoudt te versoucken voor D. Arnoldo Z., dienaar tot Haestrecht, die nu door ouderdom ende andersins tot den dienst onbequaem was, soo hebben die dienaers voornomt de vergaderinghe aengedient dat de Mogende Heeren Staten daerin hadden geaccordeert, hetwelck Arnoldo Z. voor sijn overlijden aengeseyt is geweest door D. Theodorum Herbers.

4 Haastrecht @ Predikantsweduwe

Is daarnaa ingestaen de weduwe van Arnoldo, vergeselschapt met hare cosijn Willem van Zooms, welcke versochte dat men de weduwe soude laten volgen de bethalinghe van het vierendeel jaers, daar haar man in gestorven is, met noch een halff jaer daernar. Doch vonden de broeders goet om redenen eerst de gecommitteerde van Haestrecht op dit versouck te hooren, dewelcke ingeroupen sijnde terstont vertoocht hebben een beroup bij den magistraat ende kerckenraat gedaen op Isaack Abrahams, dienaer tot Amerongen, waerin sij onder ander versochten, dat deselve dienaer haer binnen een maent ofte vijff weecken mochte toegevoucht worden. Ende alsoo men haer vraechde off sij raet wisten om de weduwe te versorgen, soo men haer den dienaer soude toevougen, dewijle het in allen classen gebruyckelijck is dat de plaetsen een tijtlanck worden voor de weduwe bedient, soo hebben se geantwoort daertoe geen raet te weten, maer hielden het daarvoor, dat Arnoldus Z. met sulcke conditie haer een halff jaar bedient hadde, dat hij den lesten martii anno 1606 sijn afscheyt soude hebben, doch onderwierpen de sake evenwel ’t oordeel des classis. Ende heeft daerom de classis goetge­vonden, drie uut den midden van haer te deputeren om de saecke ten eynde te brengen, met namen D. Hermannum Herbers, D. Tilmannum Cupum, D. Johannem Lydium, dewelcke de saecke sooverre gebrocht hebben dat de weduwe haer verclaerde tevreden te sijn met een halff jaer, mits dat se de dienaren soolanghe sij daer woonde ontfangen soude, ende dat het ander vierendeel jaers soude sijn om de oncosten te vervallen, die de classis gedragen heeft ende noch te dragen sal hebben.

5 Haastrecht @ Vervanging

Is oock den gedeputeerden van Haestrecht aengeseyt dat de classis aenneemt middelertijt hare kercke te bedienen, sooveel mogelijcken is. Ende sijn totten dienst van de acht navolgende weecken vercooren: vooreerst Samuel Livini, daerna alle die drie dienaers van der Goude, daernaer Symon die Vlieger, Johannes Bachusius, Jacobus de Roy ende D. Paschasius, dienaer tot Berchambocht.

6 Haastrecht @ Beroep

Naer desen is aengevangen den handel van het beroup, gedaan bij den kerckenraat ende magistraet tot Haestrecht op D. Isaacum Velsium, dienaer tot Amerongen, ende alsoo sijn persoon den broederen onbekent was, hebben sij sich gedragen aen de getuychnissen sijn persoon aengaende, ende overmits dat in deselve getuycht worde dat hij by provisie toegela­ten is tot den kerckendienst, ondersocht sijnde van de dienaren tot Utrecht, soo is hem aeng­eseyt dat de broeders, achtervolgende het beroup geen swaricheyt en maeckten hem te ont­fangen, bijaldien dat hij sich wilde vougen naer het besluyt des synodi, gehouden ter Goude anno 1601. Waerin op den 27. artyckel geroert wordt van sommige dienaren die uuyt andere plaetsen tot den dienst des Woorts in Hollant geroupen worden.[10]

7 Predikant @ Attestatie

Is verordent dat men D. Jacobo de Roy nomine classis een attestatie sal geven aen de Moog­ende Heeren Staten om ordonnantie van sijn gagie te vercrijgen, ende is David Timmermans opgeleyt deselve te schrijven.

8 Propositie

Alsoo door veelvoudige occupatiën voor dese tijt de propositie Petri Valck niet heeft connen gehoort werden, sal hem deselve bereet houden tegens de naeste reyse.

9 Censura Morum @ Agenda

Is gehouden censura morum ende verordonneert dat de naeste classicale vergaderinghe ontfanghen sal worden van D. Bachusio, dienaer tot Crimpen.

10 Sluiting

Ende is eyndelijck de vergaderinghe met dancksegginghe in vreden gescheyden.

Thomas Bruschenus

David Arnoldi Timmermans.

1606 IV Classis ordinaris. Krimpen aan de IJssel, dinsdag 4 juli 1606[11]

Inv. nr. 16638-16646, p.375v-376v.

Leiding

Sijn met gemeynen stemmen vercooren L. van den Borre praeses; S. van den Borre scriba.

1 Proponenten @ Examen

Is vooreerst van Livino van den Borre, David Timmerman ende Johanne Lydio, dienaren tot Schoonhoven ende Oudewater, versocht, alsoo eenige proponenten bij haer waren, dat deselve praeparatorie souden mogen geëxamineert worden. ‘tWelc bij den broederen des classis na overweginge der saecke is geconsenteert te sullen geschieden binnen Schoonhoven op den elften deser loopender maent julii, ten overstaen van een van den dienaren van Gouda, Nieupoort, Moort ende Oudekerck, die van den classe om sulcx te doen sijn gedeputeert.

2 Haastrecht @ Beroep

Is daerna voorgelesen de acta van den voorgaenden classe, diewelcke daernaer van den praeside ende scriba onderteeckent sijn. Ende alsoo daerin verhael gedaen wert van het beroup Isaaci Welsinc op Haestrecht, soo hebben die broeders des classis na overlegginge der saecke beslooten te blyven by de voorige resolutie, genomen in ’t classe gehouden tot Schoonhoven op den 23en mey 1606.

Sijn daerna ingestaen eenige van de kercke ende magistraet tot Haestrecht uuyt den name ende vanwegen der gemeynte ende overicheyt derselver plaetse, versouckende dat Isaacus voornoumt, die sij tot haren ordinaren dienaer hadden beroupen, na den geëxpireerden tijt, die tot profijt van de weduwe soude werden bedient, haer soude werden toegevoucht. De classe de saecke overwogen hebbende, hebben d’selve opgeschort tot de naeste classicaele vergae­dringhe, wanneer se met den voornoemden Isaaco van ‘tgene sijn beroup ende dimissie soude mogen aengaen, hebben gehandelt, op welcken tijt de classe heeft belooft van de saecken te sullen handelen.

3 Gravamina

Sijn daerna de gravamina der classen bij den broederen overwoogen ende is op elck geresol­veert. Is daerna by den classe goetgevonden ende beslooten, dat die dienaren van Gouda van nu voortaen soowel de copie van de gravamina der classen als van de acta synodi aen die van Schoonhoven ende Oudewater sullen overseynden, diewelcke van den dienaren ten platten­lande sullen uutgheschreven worden, off die se begeert uuytgeschreven te hebben, die sal men tot zijnen coste laten uuytschrijven.[12]

4 Visitatoren @ Huwelijk

De dienaren van Gouda hebben die broederen des classis behandicht een instructie voor die visitatoren der kercken, mits oock een wederlegginghe waerom men gedoopte met ongedoop­te niet trouwen en mach, door D. Becium gemaeckt, ende van de gedeputeerde synodi haer gesonden.

5 Gouda @ Predikanten @

Is daerna den classi bij de dienaren van Gouda behandicht eenen brieff van de gedeputeerden des Suyt-Hollantschen synodi, aen haer geschreven, sijnde van inhoudt dat se hadden verstaen dat bij de dienaren van Gouda die woorden die uuytdrucken die belijdenisse van de erffsonde, ‘twelck in alle andere kercken in den gebede gebruyckt werdt, wert uuytgelaten, versoucken­de dat de broeders des classis ex offitio haer daerover souden vermanen, ende reden van haer vereysschen, waerom sulcx van haer gedaen werdt, opdat de eenicheyt der leere in allen kercken betracht werde.[13]

De dienaren van Gouda, hierover aengesproocken sijnde, hebben verclaert dat het wel soo was, dat het woort erffsonde van haer in den gebede wert uuytgelaten, doch alsoo dat se in plaetse van ‘tselve woort verderff der sonden gebruyckten, verclarende vorder dat se met ons in de substantie der saecke van de leere der erffsonde eens sijn, doch dat het woort erfsonde gelijckewel van haer in den gebede wert uuytgelaten om de swacheyt der coornhertisten wille, op hope dat se deselve souden ghewinnen.

Doch alsoo door dese saecke scheen oneenicheyt te rijsen tusschen die dienaren van Gouda ter eenre, ende Johannem Lydium, dienaer van Oudewater, ter andere, vermits die van Gouda Lydium voornoemt beschuldichden dat hij haer bij de gedeputeerde synodi buyten ordre in desen handel beschuldicht hadde, de classe om alle vordere swaricheden die in desen handel soude mogen voorvallen te verhoeden, heeft die saecke aen haer genomen. Ende hebben tot dien eynde Thomam Bruschenum ende David Timmerman, dienaren tot Schoonhoven ende Oudekerck, uuyt het midden van de haren gedeputeert om die gedeputeerde synodi aen te spreecken ende te verneemen, van wien sij dese saecke hadden verstaen; als oock van haer aen te dienen wat voor antwoorde de dienaren van Gouda, over dese saecke vermaent ende aengesproocken synde, hadden gegeven. Ende heeft de classe belooft d’antwoorde van de voornoemde twee gedeputeerden ontfangen hebbende, in de saecke te sullen handelen als sij sullen bevinden tot Gods eere ende meeste stichtinghe der kercken te gehooren. Die voor­noemde broeders van Gouda ende Oudewater die uuytgestaen waren, ingeroupen ende haer ’t besluyt des classis voorgedragen sijnde, hebben daerin verwillicht ende belooft haer ondertus­schen still te sullen houden.[14]

6 Visitatie @ Lekkerkerk @ Onenigheid

Die visitatoren der kercken gevraecht sijnde off se eenighe swaricheyt in ’t visiteren derselver hadden gevonden, hebben verclaert als volcht, namelijck dat eenighe van de lidtmaten der kercke van Leckerkerck met haren dienaer in twist stonden, welcken twist in ’t visiteren derselver kercke niet en hadde connen affgedaen werden. Die classis, dit verstaen hebbende, heeft raetsaem gedacht dieselve saecke weder metten eersten bij der hant te nemen, ende hebben tot dien eynde uuyt het midden van haer gedeputeert Theodorum Herberts, Lamber­tum Jemmingium ende Herboldum Tombergium, dienaren tot Gouda ende Moort, omme den vrede tusschen die voorverhaelde persoonen soo ras als mogelijck is te maken ende teweghe te brenghen.

7 Haastrecht @ Predikantsweduwe

Theodoro Herberts is opgeleyt een request voor de weduwe Arnoldi van Haestrecht te schrij­ven, om daerdoor gelijck onderhoudt als alle andere weduwen der predicanten is toegeleyt van de Edele Heeren Staten te becomen.

8 Synodale gedeputeerden

Sijn daerna met gemeynen stemmen om op den aenstaenden particulieren synodum te trecken neffens Andream Stangerum, dienaer tot Oudewater, die dit jaer volgens d’ordre een van de gedeputeerde blijft, vercoren Hermannus Herberts ende Livinus van Borre, dienaren tot Gouda ende Schoonhoven, met eenen ouderlingh van Schoonhoven.

Die credentie die de gedeputeerde om op den synode te trecken sullen medenemen, sal schrijven scriba classis.

9 Visitatoren

Is tot visitator der kercke, neffens Theodorum Herberts, dienaer tot Gouda, die dit jaer volgens d’ordre een van de gedeputeerde blijft, vercooren Tilmannus Cupus, dienaer tot Nieupoort.

10 Propositie

Is voor dese tijt die propositie die door Petrum Valck soude werden gedaen om die veelvul­dighe occupatiën naergelaten. Doch is by den broederen geordineert, dat van nu voortaen eenyegelijck sijn beurte sonder eenich uuytstel sal waernemen.

11 Haastrecht @ Vervanging

Die bedieninghe van Haestrecht sal bij de voorgenoemde persoonen op den tijt, daerby ghestelt gedaen ende waergenomen worden als bij die van Oudewater den 9en ende 16en julii, die van Ammers op den 23en, die van Nieuwekerck op den 30en, die van Schoonhoven den 6en ende 13 augusti, die van Gouda den 20 ende 27en ende den 3en septembris, die van Moort den 10en, die van Berchambocht den 17en, die van Stolwijck den 24en ende die van Langeraeck den 1en october.

12 Censura Morum @ Agenda

Is gehouden censura morum ende verordent dat de naeste classicale vergaderinghe sal werden ontfangen bij Petro Valck, dienaer tot Langeraeck. Ende sullen hem die gedeputeerden des classis die op den synodum trecken, van dien tijt der vergaderinghe verwittighen.

13 Sluiting

Ende sijn alsoo die broeders na ghedane dancksegginge tot Godt in lieffde gescheyden.

Levinus van den Borre, praeses

Samuel van den Borre, scriba.

1606 V Classis ordinaris. Langerak, dinsdag 10 en woensdag 11 oktober 1606[15]

Inv. nr. 16638-16646, p.354v-355v.

Leiding

Cupus praeses; Timmermans scriba.

Absent

Bruschenius, Paschasius, De Ris, De Vlieger, Silegineus. Welcke gelijckelijck in de naeste classicale vergaderinge gecensureert sullen worden, tensij dat se wettelijcke ontschuldinghe haerder absentie voortbrengen. Sullen niettemin gehouden sijn achtervolgende de orden voorengestelt, Petro Valck hare costen te bethalen.

Propositie

Aenvanckelijck heeft Petrus Valck de propositie gedaen uuyt den Seyntbrieff tot den Romey­nen caput 1 vers 16: Ick en schame mij etc.

1 Proponent @ Examen

Sijn gelesen die voorgaende acten des classis, gehouden tot Crimpen, ende insgelijcx de acte van het examen praeparatorium, gedaen den 11 julii over den proponenten tot Schoonhoven, ende alsoo men daeruuyt verstondt dat Franciscus van Merwen belooft hadde sijne attestatiën op den naesten classe te senden, soo heeft Johannes Lydius deselve soo politycke als kercke­lijcke verthoont ende heeft de classis daerin goet vergenoeghen gehadt. 

Is vorders ondersocht off die proponenten onderhielden ‘tgene haer in examine praeparatorio opgeleyt was ende ernstelijck belastet dat se niet en souden toegelaten worden opentlijck te predicken, ten ware dat deselve predicatie eerst van de kerckenraet ware gehoordt ende goetgevonden. Ende in ’t bijsonder is Antipae, den soone D. Livini a Borre, opgeleyt dat hij hem noch een tijtlanck soude oefenen voor den kerckenraet, doch dat het hem daernaer sal geoorloft zijn opentlick te leeren, soo wanneer deselve kerckenraet hem daertoe bequaem sal oordeelen.[16]

2 Haastrecht @ Beroep

Naer desen sijn ingestaen D. Isaacus Welsincq met den kerckenraet van Haestrecht, ende heeft Isaacus [den] classi behandicht een missive van de dienaren van Utrecht, waerin sij versochten dat wij in het beroupen der dienaren uuyt Sticht souden willen volgen die resolu­tie, in den synodo nationali beslooten, gehouden laestleden in Den Hage. Ende dat om dies­wille dat se in de leere ende belijdenisse met ons eens sijn ende dagelijcx meer ende meer naer goede orden ende eenicheyt met de nabuerkercken staen. Heeft vorders voorgegeven sijn dimissiebrieven van sijn gemeynte met het beroup, gedaen op sijn persoon bij die van Haest­recht.

De broeders, hetselve gehoort ende overwogen hebbende, hebben beslooten dat men hem datelijck in den dienst soude ontfangen, gelijck hem sulcx weder ingeroupen sijnde is aeng­eseyt, ende heeft die vergaderinghe hem met hanttastinge opgenomen. De bevestinge D. Welsingii in den dienst tot Haestrecht is opgeleyt den dienaren van der Goude ende sal geschieden na de tweede proclamatie.

3 Haastrecht @ Predikantsweduwe

Is vorders gesproocken van de oncosten die de broeders gedaen hebben in het bedienen van Haestrecht. Ende alsoo naer voorgaende contract met die weduwe gemaeckt, deselve gehou­den is die te bethalen ende evenwel vertrocken is na Montfoort, sonder die broeders gecon­tenteert te hebben ende met haer genomen heeft een betstede, behoorende (gelijck men verstaet) tot het pastoorshuys te Haestrecht, soo is ’t dat die classis goetgevonden heeft Jacobum Kerckhoven, dienaer tot Polsbrouck, aff te veerdighen om te Montfoort met die weduwe te spreecken ende haer de voorseyde oncosten mette betstede aff te vorderen ende soo se weygerich soude sijn, hetselve alles na behooren te restitueren, dat men haer sal voordragen, dat de classis oock weygerich sal sijn haer attestatie te geven om het subsidium, den weduwen toegeleyt, te vercrijgen.

4 Financiën

Den daelder, gehoorend tot de oncosten gedaen op de leste synodus tot Gorinchem, sal Isaacus Welsinck versorghen in sulcker vougen als sijnen voorsaet gewoonlijck is geweest, hetselve te doen.

Naer desen is die vergaderinghe naer dancksegginghe gescheyden.

5 Gouda @ Predikanten @ Leer

De broeders sijn na de middach weder vergadert ende naer aenroepinge des naems Gods is wederom de handelinge van alle voorvallende saecken aengevangen. Ende is vooreerst gesproocken van ‘tgene dat de broeders van der Goud het woort erfsonde uuyt alle hare gebeden uuytlaten. Ende alsoo daerover eenigen onlust geresen was tusschen die van der Goude ende Johannem Lydium, ende David Timmermans met Thoma Bruscheno belast was om vrede wil den gedeputeerden des synodi aen te spreecken, soo heeft David Timmermans gerapporteert ‘tgene hij van de gedeputeerde verstaen hadde, voornemelijck van D. Festo Hommio ende D. Becio, te weten dat die gedeputeerden seyden sulcx alse in de missive, aen de broederen des classis van der Goude gesonden, gestelt hadden noopende de erfsonde, dat sulcx hadde uuyt hetgene D. Dolegius zaliger in scriptis suis naergelaten hadden.[17] Ende alsoo de broeders van der Goude verclaerden sulcx gebetert te sijn, soo heeft de classe goetgevonden beyde de parthijen tot vrede te vermanen, ‘twelck gedaen is door D. praesidem. Ende hebben parthijen aengenomen ende toegeseyt te onderhouden.

6 Lekkerkerk @ Onenigheid @ Verzoening

Alsoo D. Theodoro Herbers, D. Herboldo ende Lamberto Jemmingio opgeleyt was te Lecker­kerck de saecke in oneenicheyt staende te bevredigen, soo hebben se ingebrocht de saecke door de hulpe D. Musii, bailluw tot Dordrecht, bevredicht te hebben, sulcx dat se nu na het getuygenisse D. Clementis wel stonde.

7 Visitatie @ Stolwijk @ Predikant

Na desen soo hebben de visitatores aengedient ‘tgene haer in de visitatie der kercken bejegent was, ende alsoo men uuyt haer verstondt dat de dienaer der kercke Stolck sijn gemeente met geen goede winninge en diende, soo hebben die broeders om naerder bericht van alle te hebben eenige uuyt het midden van haer willen deputeren om hem mondelinge te spreecken ende in ’t bijsonder hem voor te dragen, oft hij niet en soude willen verstaen tot veranderinge der plaetsen, siende op den meesten bouw ende stichtinge sijner gemeynte, mits conditie dat hij niet eer van daer en soude vertrecken, voordat hij van een ander plaetse verseeckert soude zijn. Ende sijn om hem dit voor te stellen gedestineert D. Livinus a Borre ende Jaques Kerckhoven.

8 Visitatie @ Bergambacht @ Predikant

Hierbeneffens, alsoo deselve visitatores oock getuychden de kercke van Berchambocht besocht te hebben ende dat se den dienaer met weynich contentement hadden hooren leeren, oock dat se uuyt den heere Nivelt vernomen hadden, dat hij wel wilde dat de kercke met een ander dienaer versien ware, doch sonder bedroeffenisse des tegenwoordigen dienaers, soo hebben die broeders des classis op het versouck der visitatoren goetgevonden eenige om van alles naerder bericht te hebben te ordonneeren om hem tot verscheyden reysen te hooren ende te vermanen tot hetgene verbetert dient. Ende sijn geordineert vooreerst D. Herboldus ende David Timmermans om haer op den 15en deser in de predicatie te Berchambocht te laten vinden, daernaer D. Livinus ende Kerckhoven, daerna D. Lydius ende Johannes Bachusius, daerna D. Cupus ende Samuel Livini ende van de leste reyse Petrus Valck ende Isaacus Welsingius.

9 Synodale acta

De acta des synodi particularis, gehouden tot Gorchum den 8en augusti anno 1606, sijn oock gelesen ende overmits den avont overviel, soo is ‘tgene daerin aen te mercken was uutgestelt tot des anderen daeghes.

Ende is de vergaderinghe wederom met dancksegginghe gescheyden.

10 Proponent

Des anderen daechs de broeders wederomme vergadert sijnde, hebben naer het gebedt tot Godt gelesen de missive D. Alberti Selkart, dienaer tot Vianen,[18] waerin hij recommandeerde eenen D. Jacobum Triglandum Gaudanum om totten kerckendienst gevordert te worden, alsoo hij sich tot noch toe met merckelijcken voortganck geoeffent hadde in propositionibus. Ende heeft de classis de recommandatie aengenomen.

11 Synode @ Huwelijk

Is daerna neerstich geleth op de antwoorde des 33 artyckels, gestelt in de acte der synode gehouden tot Gorchum. Ende alsoo de vraghe, bij onsen classe gedaen noopende seeckeren casum het trouwen aengaende van een manspersoon die een dochter bedrooghen heeft, daermet niet en wort voldaen, maer de saecke gewezen wordet tot de rechtsgeleerden ende vorders tot hetgene hetwelcke particularis quaestio 86 synodi Middelburgensis gheantwoordet is, soo is ’t dat de broeders goetgevonden hebben, hetselve wederom tot een gravamen te stellen in de naestcomende synode, doch dat de dienaers deses classis in ’t gemeen middeler­tijt neerstich sullen letten om goeden redenen voort te brengen, waerom dit gravamen tot de rechtsgeleerden niet en behoordt gerefereert te worden.

12 Synode @ Belijdenisgeschriften

Is oock acht genomen op den 41. artyckel derselver acten, aengaende dat eenyder dienaer des Woorts Godts onder den synodum van Suyt-Hollandt resorterende, sal vermaent ende gelastet worden de Nederlantsche Confessie ende Catechismus, in de kercke deser landen gebruycke­lijck, met neersticheyt te doorleesen. Ende indien yemant yet soude mogen aenmercken, daerop hij soude achten dat behoorde gelet te worden, dat hij hetselffde sal te kennen geven ende met goede gronden ende redenen becleeden, soo haest hem mogelijck sal sijn. Ende hebben die broeders deses classis hetselve oock goetgevonden ende beslooten, so yemant yet heeft, dat hij hetselve sal inbrengen ter naester classicale vergaderinge. Ende opdat hierin geen default en soude vallen, is met beslooten, dat men het inhouden desselven artyckels soude uuytschrijven om over te senden aen alle dengenen die absent zijn gheweest.

13 Weeskind

Is oock den classi voorgedragen hoe dat D. Johannes Wallasius ende Nicolaus Duistius, dienaren van Bovencarspel ende Lutkebrouck, in den name des classis van Enckhuysen versocht hebben aen de broederen deses classis, dat se geerne souden ontslagen sijn van het weeskint van wijlen Franchois van Houte, beloovende dat se vijfthien gulden jaerlijcx current souden toeleggen totdat het kindt acht jaren oudt soude sijn ende vorders te arbeyden dat de kercke van Vlielant hetselve hetselve subsidium noch twee jaren daeraen sonder meer soude continueren, mits dat se conditioneerden dat se hondert guldens souden genieten van de driehondert gulden, bij haer voorhenen toegeleyt, soo beyde de kinderen souden comen te sterven.

Ende hebben de broeders hierop geresolveert, dat se het kint sullen ontfangen mits dat se het wel gecleet ende gereet volgende hare belofte met een stuck gelts in den buydel sullen overseynden, doch dat se geensins wilden consenteren dat de classis van Enckhuysen bij affsterven beyder kinderen yet sal genieten van ‘tgene sij souden mogen met hare doot ontruymen. Ende is goetgevonden dat men haer dese resolutie met den eersten soude oversen­den met een contract, welck in den naem des classis van Enckhuysen sal onderteyckent worden, soo se metten inhoudt van desen tevreden sijn. Ende heeft hetselve aengenomen D. theodorus Herbers. 

Heeft de classis vorder eenen middel beraemt tot het onderhoudt des kints, te weten dat de dienaren der steden Goude, Schoonhoven ende Oudewater sullen toeleggen elcx een stuyver ter weeck, ende die dienaren ten plattenlande eenen halven stuyver. Ende om ditselve bequa­melijck in te samelen sijn bestemt Tilmannus Cupus, die ’t ontfangen sal van Langeraeck, Nieupoort, Grootammers ende Berchambocht; Johannes Bachusius, die ’t ontfangen sal van Crimpen ende Leckerkerck; Lambertus Jemmingius, die ’t ontfangen sal van Oudewater, Haestrecht, Stolck ende Polsbrouck; die dienaren van der Goude, Schoonhoven sullen haer eygen portie versorgen.

De somme, aldus vergadert sijnde, sal op eenyder classe D. Livino van den Borre ter handt gestelt worden, dewelcke de versorginge van het kindt te besteden, te cleeden etc. aengeno­men heeft voor het eerste jaer, mits dat hij van de driehondert guldens, die uutgestelt sijn, ende die penningen die hem daerenboven sullen aengetelt worden, sal rekeninge, bewijs ende reliqua doen.

14 Student @ Subsidie

Heeft D. Tilmannus Cupus eenich subsidium versocht voor een aencomenden student, wiens ouders lidtmaten der gemeynten sijnde, binnen Leyden geerne haren soone totter studie souden opvoeden, alsoo hij schijnt van seer goede hoope te sijn, doch weynich middelen hebben, alsoo se door de Spaengiaerden gepileert sijn om hetselve te volvoeren. De classis een goede genegentheyt hebbende om te vorderen diegene die van goede hoope [sijn], heeft denselven student toegeleyt een gulden ter weeck, beginnende van de 1en novembris anno 1606 tot Paesschen 1607. Ende sullen die van der Goude ende Schoonhoven daertoe contribu­eren elcx een schellinck, Oudewater vijff stuvers, Nieupoort 3 stuvers.

15 Agenda @ Propositie

Sal de classicale vergaderinge op Beloocken Paesschen dynsdach ontfangen worden tot Nieuwerkerck bij D. Jacobum de Roo, doch overmits hij noch ongehouwet is ende geene bequaemheyt en heeft omme de broeders te ontfangen, sal hem toegelaten worden de classe te leggen binnen der Goude, doch alsoo dat hetselve bij anderen in geen consequentie en sal getrocken worden. Sal die propositie doen Samuel Levini.

16 Sluiting

Is naer allen desen de vergaderinge met dancksegginge tot Godt in der liefde gescheyden anno 1606, 11 octobris.

Tilmannus Cupus, praeses

David Arnoldi Timmermans, scriba.

Acta classis (der broederen die in de classe van der Goude haer howden by de onvervalste lere ende oude Reformatie) welcke gehouwen is den laesten july 1617 tot Berkow

1617 I Classis extraordinaris. Berkenwoude, maandag 31 juli 1617

Inv. nr. 1, p. 1-1v.

1 Leiding @ Scribaat

Naer aenroepinge van Godes heyligen name is by den broederen goetgevonden dat telckemael in praesidem soude genomen werden, die by dewelcke het classis sal gehowden werden ende dat de naeste reyse daeraen tot scriba sal genomen werden, die in de voorgaende classe hadde gepraesideert ende dat by beurten. Ende is voor dese mael in praesidem gecoren Fredericus Abbama ende in scribam Johannes Lydius.

2 Lekkerkerk @ Beroep

Lydius, Abbama ende Samuel hebben rapport gedaen van de examinatye ende bevestinge Johannis Rosaei tot Leckerkerck ende hebben eenparich deselve geapprobeert, te meer dewyle aldaer vertoont zyn de schriftelycke begeerten so van Syn Excellentie ende de heer balliou van Suyt-Hollant, alsmede van de kercke ende magistraet van Leckerkerck, dewelcke versochten dat zyn beroep naer de oude ordre soude gexamineert werden ende hy in dienste bevestiget, twelcke de remonstranten van de classe hadden geweygert, uutwysende hare acte van date den 3 april 1617, ende is also by de broederen voor een lit des classis aengenomen.

3 Classis @ Archief

Is oock goetgevonden dat deselvige acten, gelyck oock andere classicale schriften, bewaert sullen werden by den praesidem, dewelcke deselve in de naeste classi de volgende praesidi sal overleveren. Dat oock een pertinent register gemaeckt sal werden van alle schriften den classi toebehorende, teneynde genige van deselve verloren werden.

4 Correspondentie contraremonstranten

Samuel van den Borre heeft rapport gedaen van tgene by de gedeputeerde der classen van Suyt-Hollant ende de dolerende kerken in de vergaderinge in ’s Gravenhage aengaende de correspondentye den 25 ende 26 july 1617 goetgevonden is ende heeft de artyckelen van de correspondentie de broederen voorgelesen, mitsgaders een schriftelycke acte van ’t funda­ment is geteyckent by Thoma Bruscheno ende Joanne Tayo.  

Also de vergaderinge van de classen van Suyt-Hollant den 28 augusti binnen Dordrecht sal gehowden werden, so sal vanwegen de broederen van dese vergaderinge derwaerts gesonden werden Samuel van de Borre,[19] die zyn credentye sal medegegeven werden. Ende deselve Samuel sal den 5 septembris in de naeste classe, die alsdan te Niewerkerck sal werden gehowden, het rapport doen van ‘tgene te Dordrecht sal besloten zyn.
5 Lekkerkerk @ Beroep @ Financiën

Syn oock vanwegen dese vergaderinge gedeputeert na Leckerkerck te reysen Johannes Lydius ende Samuel van den Borre, om by die van de gerechten aldaer aen te howden dat de costen van de examinatie ende die ten tyde der bevestinge gevallen waren ende by Joanne Rosaeo verschoten, hem mogen gereboursseert werden, uutwysende de oude ordre.

6 Krimpen aan de Lek @ Predikant

Is voorgestelt dat Johannes Bachusius hem beklaegt dat hy in dese vergaderinge wert voorby gegaen ende niet gekent, oversulkes wert gevraegt ofte hy sal versocht werden namaels te verschynen in de classe alhier. De vergaderinge neemt de sake in bedenkinge.

7 Financiën

Op de naeste vergaderinge tot Niewerkerck sal ingebracht werden wat eenyder heeft voor onkosten gehat ende van waer de restitutie sal comen.

8 Lekkerkerk @ Kerkenraad

Johannes Rosaeus heeft voorgestelt van een diacon tot Leckerkerck die van qwaden geruchte is ende vraegt wat hem hierin te doen staet, also de gemeynte in syn doen een mishagen heeft. De vergaderinge vint goet dat ter gelegene beqwame tyt een niewe verkiesinge van de kerke­raet sal geschieden ende dat de niewvercorene so hier als elders sal voorgehowden werden de oude kerkenordre ende een cort begryp van de christelycke religye.

9 Classis @ Ouderling

Eyntelicken is goetgevonden dat uut die plaetse daer ’t classis gehowden wert een ouderling sal verschynen soo ’t de dienaer goetvint ende desgelycks sal van de andere kerken mede een ouderling mogen comen, gelyck oock uut de dolerende kerken.

10 Sluiting

Naer aenroepinge van Godes heyligen name zyn de broederen in alle vrientschap van malcan­deren gescheyden.

Frederik Abbama, presis

Johannes Lydius, scriba.

1617 II Classis extraordinaris. Nieuwerkerk, dinsdag 5 september 1617

Inv. nr. 1, p. 2-2v.

Leiding

Tayus praeses; F. Abbema scriba.

1 Archief

Frederick Abbama heeft vier schriften overgelevert in handen van den presis hierachter in ’t register geteickent ende genominert.

2 Propositie

Isaack Abbama is opgeleijt tegen de naeste vergaderinge welcke wesen sal den 18 september te proponeren uijt Joannes 3 vers 16 ende den examen sal geschieden den 23en october ende dat over de vijff punten die in verschiel staen.

3 Krimpen aan de Lek @ Predikant

D. Clemens Rooseus sal vermaent werden over eenighe worden die hij gesproken heeft op den 4 september binnen Schonhoven in het classis van de remonstranten. Hiertoe is by den broederen bestemt Frederick Abbama ende Joannes Rooseus.

4 Correspondentie contraremonstranten

D. Samuel van den Borre ende Ruet Huijgenssz. hebben rapport gedaen van ‘tgene bij de gedeputeerde des classen van Suijt-Hollant ende de dolerende kercken in vergaderinge in ’s Gravenhage angaende de correspondentije den 28 augustus anno 1617 uijtgestelt is tot de naeste vergaderinge die binnen Amstelredam op den 11. september sal gehouden worden, daer van de correspondentie breder gesproken worden. Die bijeenkomste van de classen van Suijt-Hollant is beraemt op den 23 october anno 1617 in Suijnsdricht.

Alsoo de vergaderinge van de classen van Suijt-Hollant ende Noort-Hollant den 11 september binnen Amstelredam sal gehouden worden, soo sal vanwegen den broederen van dese verga­deringe daerwaerts gesonden worden Frederick Abbama, die syn credentie sal medegegeven worden ende denselven Frederick sal den 18 september in den naesten classis die alsdan in de bogaert by Schonhoven geleegen sal gehouden worden, het rapport doen van ‘tgeene dat binnen Amstelredam beslooten sal syn.

5 Financiën

Fredrick Abbama waert belast den vergaderinge binnen Amstelredam van haere sobere middelen te veradverteren ende enich subsidium ende reboursament van hare verschoten costen te versoecken de somma van 60 gulden.

6   Sluiting

Nae de aenroepinge van des Heeren name syn de broederen met groote eenicheit in lieffde gescheyden.

Johannes Taijus de jonge, preses

Frederick Abbama, scryba

1617 III Classis extraordinaris. Schoonhoven, maandag 18 september 1617[20]

Inv. nr. 1, p. 2v-3.

Leiding

Bruschenius praeses. Scriba is, achtervolgende de resolutie in den voorighen classe genomen, Taijus.

1 Propositie

Op de gedane propositie Isaaci Abbama is omgevraecht aen de broederen van haer goetdunc­ken ende oordeel over deselve. De broederen hebben geresolveert, alsoo Isaacus den text hem opgeleijt niet volcomelyck en hadde verclaert (hoewel doch met bewillijnghe der broederen in den voortganck verhindert zijnde) dat Isaacus Abbama in de naestcomende vergaderijnghe het resteerende van den text sal verclaren. Ende sal alsdan van Tayo, dien sulckx van den broederen opgeleyt is, bij provisie geëxamineert werden.

2 Correspondentie contraremonstranten

Fredericus Abbama heeft rappoort gedaen van ‘tgeene dat in de vergaderijnghe tot Amster­dam gehouden verhandelt was. Eerstelyck verhalende dat uut de vergaderynghe aldaer sich absenteerden vijf classen. Daerbij voegende dat aen deselve absente classen seeckere dijena­ren waren gedeputeert om in de respective classen te verschijnen ende om aldaer op den broederen te versocken, dat sijluijden haer mede willen laten vinden de naestcomende reyse op de vergaderynghe tot Amsterdam.

3 Acta

Alsoo van Frederico aen den classe copie behandicht wiert van seeckere acten op de vergade­rynghe tot Amsterdam gevallen, is Taijo opgeleyt ende belast den broederen elckx een copie van deselve acten ter naester vergaderynghe over te leveren. Ende om in sulcken saecke voortaen goede ordre te houden is geresolveert wanneer van haren gedeputeerden eenighe acten van de meerdere vergaderijnghen zullen werden medegebracht, dat van nu voortaen van den scriba classis aen den broederen elckx bijsonder ende de doleerende kercken een copie sal werden behandighet, mits dat ijeder de costen betale.

4 Correspondentie contraremonstranten

Thomas Bruschenus ende Johannes Lijdius syn gedeputeert van den classe ende de doleeren­de kercken om uut der broederen name met behoorlycke credentie, dewelcke haer van den scriba classis behandicht sal werden, te verschijnen op de vergaderijnghe dewelcke tot Swijndrecht gehouden sal werden den 23. october 1617.

5 Agenda

De naeste vergaderijnghe sal gehouden werden tot Leckerkercke op den 30 october 1617 als wanneer de voorgemelde gedeputeerde rappoort zullen doen van het gebesoigneerde tot Swyndrecht.

6 Oudewater @ Vervanging

De kercke van Oudewater heeft aen de broederen versocht of Lydius sieck quame te werden ofte by noot moeste uut zijn, dat alsdan in sulcken gevalle Lijdii dienst binnen Oudewater sal waergenoomen werden door Samuele van den Borre, mits conditie dat Samuels plaetse wederom door Roseo ofte een ander van de broederen werde waergenomen. Ende is sulckx van den broederen geavoijeert.

7 Schoonhoven @ Bijstand

Die van Schoonhoven versoecken dat in de vergaderynghe tot Swyndrecht van harentweeghen door den gedeputeerden sal werden versocht, dat syluijden in hare cruijskercke by winters weer ende anders moghen werden voorsien met een geduerighe ende continuele bedyenijnghe van hare kercke. Tot welcken eynde door den scriba aen den gedeputeerden een letterken van memorie sal behandighet werden, om sulckx den broederen aen te dienen.

8 Sluiting

Nae gedaene danckseggynghe tot Godt zyn de broederen in der liefde gescheijden.

Thomas Bruscheny, praeses

Johannes Taijns, scriba classis.

1617 IV Classis extraordinaris. Lekkerkerk, maandag 30 oktober 1617

Inv. nr. 1, p. 3-3v.

Leiding

J. Rosaeus praeses; Tayus scriba.

Absent

Bruschenius, Lydius, dewelcke beyde om hare sieckte ende swackheijt wille zijn voor verex­cuseert gehouden.

1 Credenties

Syn verscheenen Adriaen Pietersen diaken vanweeghen de cruijskercke van Schoonhoven ende Abraham van Hobos, opsiender van de doleerende kercke van der Goude, ende dat met wettelycke ende behoorlycke credentiën, dewelcke van den broederen op het vertooch van hare credentiën tot de vergaderynghe zijn toegelaten.

2 Propositie

Op de propositie Isaaci Abbama is omgevraecht het goetduncken der broederen van deselve ende is geresolveert noodich te zyn dat men hem vermane van de al te groote vrijmoedicheyt die hij in den aenvanck van syne propositie is gebruyckende.

3 Predikant @ Attestatie

Is oock Frederico nae aengehoorde propositie zynes soons afgevraecht attestatie van zijnen soone, of hij oeijt met haer tot Bercoude ten avontmale zij geweest. Waerop Fredericus verclaerde dat hy Isaacus voornoemt met hen ten avontmale was geweest, doch alsoo den broederen sulckx niet en wiert verthoont door schriftelycke attestatie van zyne kercke om in deesen de gewoonlycke ordre te volghen ende den weederspreeckers geen occasie te geeven tot eenighe lasterynghen, soo is by den broederen beslooten dat Isaacus ter naester vergade­rijnghe sal zyne attestatie inbrenghen. Sal oock Isaacus aerbeyden hem met zynen medebroe­ders in eenighe voorgevallene twistsaecken te bevredighen, hem voortaen aerbeyden te draghen ende aen te stellen als een lidtmaedt Christi toestaet ende betaemt.

4 Correspondentie contraremonstranten @ Financiën

Die van der Goude heeft versocht aen de broederen dat door haren gedeputeerden nae Am­sterdam aen de vergaderijnghe aldaer moghe aengehouden werden om noch wat rebourse­ments van de broederen te moghen vercrijghen, tot verlichtynghe in haren noot ende swa­richeijt. De broeders hebben daerop raetsaemst gevonden datter eenen uut den haren selve werden gedeputeert om op de vergaderijnghe tot Amsterdam hare sake selve aen te dienen. 

Johannes Tayus met Adriaen Jansen ouderlyngh in de doleerende kercke van Schoonhoven zyn van de broederen gedeputeert om met behoorlycke credentie van den classe te verschij­nen op de vergaderijnghe tot Amsterdam.

5 Agenda

De naestcoomende vergaderijnghe is geleyt tot Ouderkercke op den 13 november 1617.

6 Sluiting

Nae gedane danckseggynghe tot Godt zijn de broeders in der liefden gescheijden.

Johannes Rosaeus, praeses

Johannes Taijus, scriba classis

[nu volgen de acten van de vergaderingen van correspondentie van 25 en 26 juli 1617 te Amsterdam en van 23 oktober 1617 te Zwijndrecht, beiden uitgeschreven door Tayus]

1617 V Classis extraordinaris. Ouderkerk, maandag 13 november 1617

Inv. nr. 1, p. 5-6.

Leiding

Bruchenius praeses; J. Rosaeus scriba.

1 Examen

De totale examinatie van de ionge studenten in den tweeden artijckel verhandelt tot Amstelre­dam is uutgestelt tot de naeste vergaderinge om vermidts hare gewichte als dan rijplijck overwogen te worden.

2 Gouda @ Predikant

Op den derden artijckel de handelinge van sommige remonstranten betreffende, zijn Thomas Bruschenus ende Fredericus Abbama, predicanten tot Ouwerkerck ende Bercouw bereyt met attestatie te verclaren, dat Dirck Hermansz, predicant tot Gouda in den classe van Polsbroeck belooft ende met woorden verseeckert heeft, dat die arminiaens wilde worden iaerlijcx vijftich gulden meer soude hebben. Welck bewijs ten langsten aen Festo binnen vier weecken sal overgesonden worden.

3 Propositie

De propositie van Isaacus Abbama over Romeijnen 8.18 is by den broederen overwogen ende uut name derselver hem vermaent in ’t verclaren op den eijgenen sin des text neerstich te letten ende daeruut geen leeringen te trecken dan die daer eijgentlijck uut volgen. Is oock meteenen besloten te sullen voortgaen tot sijn exame preparatoris ende is na deselve gedane exame, vermidts het goet contentement dat de broeders in zijne antwoorde hadden, van de vergaderinge toegelaten voor de gemeynten in andere kercken den predickdienst te mogen bedienen, midts dat hij vermaent is tot neersticheijt in sijn studie, geduerich lesen van de Heijlige Schriftuere, nedricheyt ende vurige gebeden tot Godt. Heeft oock den broeders belooft des noot ende versocht sijnde, in den predickdienst te helpen.

4 Oudewater @ Predikant @ Classis

Is oock geresolveert dat door den scriba Lidio sal vrientlijck door schrijven werden versocht de vergaderinge soo dick mogelijck is bij te woonen ende wanneer hij hem om redenen wille absenteert, dat hij alsdan door ijmant van zijnen kerckenraet de vergaderinge wil verselschap­pen.

5 Correspondentie contraremonstranten

Op de vergaderinge van Schiedam die wesen sal den viiien januari 1618 sullen uut name der broederen verschijnen Johannus Roseus predicant tot Leckerkerck met Willem Dircxen ouderlinck van Oudewater, waervan Roseus voorschreven den voornoemde ouderlingh bij tijts verwittigen sal.

6 Agenda

De naeste vergaderinge sal wesen ter Goude des maendachs na de vergaderinge van Schie­dam.

7 Sluiting

Ende sijn de broeders naer gedane dancksegginge in lieffden gescheyden.

8 Correspondentie contraremonstranten

Adriaen Jansz. ouderlingh der dolerender kercke van Schoonhoven heeft van de besoingie voorgevallen in de vergaderinge laetst gehouden tot Amsterdam rappoort gedaen in substantie als volcht:

Eerst, alsoo die theses ende anti-theses bij D. Triglandium ende D. Jacobum Roelandi gestelt, ten overstaen van eenige broeders uut d’andere provintiën die daertoe souden beschreven worden, souden werden gerevideert ende oversien, volgens de resolutie in de laetste vergade­ringe daervan tot Amstelredam genomen, welcke beschrijvinge ten fijne als vooren noch niet geschiet en was. Soo hebben de broederen tot bevoorderinge van dit werck gecommitteert D. Festum Hommium, Samuelum Bartholdi, Johannum Junium ende Eliazarium Swalmium, predicanten respective binnen Leijden, Munkendam, Assendelft ende Schiedam, teneijnde sij met den aldereersten, ten langsten toecomende weecke, de gestelde ende onderworpene theses ende anti-theses souden beginnen te oversien ende op het spoedichste hetselve werck wederomme sullen seijnden aen de kercke van Amsterdam om verscheyden copiën te laten maecken ende deselve over te seijnden aen den classen van Suijt- ende Noort-Hollant, als oock aen de respective provintiën, teneijnde sij haer advijsen ten langsten tegen halff januari mochten overseijnden.

Op de vrage off studenten die bequaem sijn tot den kerckendienst ende noch geene beroe­pinge hebben, niet en souden mogen by de respective classen ofte goede broeders in deselve ofte by de vergaderinge van correspondentie totaliter geëxamineert worden, teneijnde sij hier ende daer de dolerende gemeynten (denwelcken het dickwils swaer valt hare predicanten te versorgen) mochten bedienen, soo in den woorde als de sacramenten. Is geresolveert dat men de classen daerover sal hooren ende dat ijder ‘tselvige met zijnen classe zal communiceren, om in de aenstaende vergaderinge finalijck tot den meesten dienst van de bedroeffde kercken deses aengaende te resolveren.

Is geresolveert dat eenijgelijck zijnen classe serieuselijck zal versoecken zoo daer eenige dingen sijn de procedueren ende acten der remonstranten betreffende, dat deselvige met den aldereersten ten langsten binnen ses weecken D. Festo mochten toegesonden worden.

Is in de vergaderinge desen aengaende een acte gelesen, genomen in de Edele vergaderinge van Suijt-Hollant gehouden binnen Dordrecht den 24. ende 25. october 1617, aldus luijdende: Aengesien in de acte van unie van sommige broederen swaricheyt is gemaect, alsoo dat se tot onderteyckeninge niet connen verstaen voor en aleer dat se d’advys van andere omliggende provintiën gehoort hebben, ende dat sulcx van stonden aen niet geschieden en can, zoodat daerom de vaste noodige correspondentie ende unie terugge gehouden werdt. Soo heeft daerentusschen dese vergaderinge goetgevonden dese vrage den classen voor te stellen off niet geraden is by provisie verder in de unie te treden tot contentement der broederen, ende ten minsten sooverde te accorderen dat de broederen met dewelcke men correspondentie houden sal, rondelijck sullen verclaren:

I. dat se blijven bij de eenmael aengenomene ware gereformeerde christelijcke religie, gelijck die conform den Woorde Godts in de Nederlantsche Belydenisse des Gelooffs ende den Heydelberchsen Catechismo begrepen is ende tot noch toe eenstemmelijck geleert.

II. daerenboven dat se een mishagen hebben aen de leere der remonstranten in de vijff poinc­ten begrepen, midtsgaders aen hare procedueren, in sulcker voegen dat se begeeren ende beloven deselve tegen te staen ende ter contrariën de dolerende kercken met raet ende daet te helpen.

III. ende eijntlijck opdat de oprechticheyt der broederen soude mogen blijcken, off niet dese verclaringe in ’t boeck van de handelinge deser Suijt-Hollantsche vergaderinge sal gestelt werden ende soo namaels eenige andere tot dese vergaderinge hem wilden begeven, dat se dese verclaringe oock sullen doen ende haer oock met de andere broederen conforme­ren ende off sulcx alles niet sal aengeteijckent worden?

Hierop is omgevraecht off dese acte sodanich zij dat ijmant daerop tot de correspondentie soude mogen ingelaten worden? Is geresolveert alsoo de broederen verstaen dat dese acte in substantie niet en stryt tegen de acte laetst genomen bij de broederen van Suijt-Hollant ende Noort-Hollant, dat men deselve om voorder misverstant te verhoeden sal toelaten, midts dat sy de acte bij den broederen van Zuijt-Hollant beraemt nae luijt derselver acte in het boeck der handelinge van de Suijt-Hollantsche vergaderinge alle met namen oft ten minsten door den scribam sullen onderteyckenen. Doch hebben de broeders van Amstelredam, Harlem, Briel, Alckmaer, Gorrichum ende Hoorn met hare principalen de saecke naerder willen communiceren.

Thomas Bruscheny

Johannes Rosaus, scriba classis[21]

1618 I Classis ordinaris. Ouderkerk, dinsdag 24 april 1618[22]

Inv. nr. 1, p. 6-6v.

Leiding

Lydius praeses; S. van den Borre scriba.

1 Oudewater @ Predikant @ Classis

Den vierden artijckel van de laestleden classis betreffende Lidium ende de kercke van Oude­water om selve off door eenen ouderlingh der voornoemde kercke altyt den classe bij te woonen. Is geantwoort dat hebbende eenen colega, hij niet sal in faute blijven van aldaer te verschijnen off door noot absent sijnde, sal die door eenen ouderlingh van aldaer bijgewoont worden.

2 Synodale gedeputeerden

Fredricus Abbama sal trecken op de vergaderinge te Delft met eenen ouderlingh van Schoon­hoven. De credentie sal schrijven den scriba classis ende bij hem ende den presis uut name van de classe onderteyckent worden.

3 Oudewater @ Berkenwoude @ Financiën

Oock sal den scribam aen de borgemeesteren van Oudewater alsoo oock ter gelegender tyt aen den heere van Nieuvelt schrijve, opdat byde gemeijnten off kercke van Oudewater als Bercouw de costen gedaen bij den classis, soo in ’t visenteeren gedaen in de beroepinge op elck van hare dienaren, als in de exame van Isaacus Abbama tot den dienst der kercke in Bercouw, volgens out gebruijck souden werden gedragen.

4 Oudewater @ Beroep

Ende is de beroepinge van Fredericus Abbama tot den kerckendienst by den kerckenraet met advijs van de borgemeesteren van Oudewater gelesen ende sijne demissie verthoont sijnde by den broederen des classis toegestaen ende geapprobeert.

5 Berkenwoude @ Beroep

De beroepinge van Isaacus Abbama tot den kerckendienst by den kerckenraet van Bercouw met toestemminge van de ambachtsheer van aldaer gedaen, is by den broederen des classis toegestaen op conditie dat den schout ende gerechten van Bercouw door den gevoechlijcksten middel tot d’onderteyckeninge van die beroepinge sullen werden geïnduceert. Ende sal Johannes Lidius tot dien eijnde schriftelijck off mondelinge met den Edele Heere van Nieu­velt ambachtsheere spreecken, opdat in den aenstaenden classe de voornoemde onderteijcke­ninge den broederen vertoont sijnde ende siende dat alles met ordre toegegaen is, de broede­ren sonder swaricheyt in de voorschreven exame mogen voortvaren.

6 Agenda

Sal in den toecomenden classis, die gehouden sal werden extraordinarie te Bercouw ende van de gecommitteerde die op de Suijt-Hollantsche vergaderinge sullen trecken thuijscomende sal werde uutgeschreven, Isaacus werden geëxamineert door Borreus ende sal proponeren uut Romeynen caput 1.16 want etc.

7 Gouda @ Contraremonstranten

Den scribam sal schrijven aen den kerckenraet der dolerender kercke van Gouda, haer verma­nende om in den godsdienst in de plaetse off jurisdictie van Suijt-Hollant van den Edele Heere bailliu volgens haer versoeck becomen voort te gaen, midts te kennen gevende de verwonderinge ende misnoegen die by den classe sij, waerom sij van sulcx te doen soolange in gebreecke gebleven sijn ende haer daertoe sooveel doendelijck is animeren.

8 Nieuwerkerk aan de IJssel @ Predikant

Bruscherus sal onsen broeder Johannis Taeyus vriendelijck vermanen den classis te willen van nu voortaen bijwoonen ende hem ‘tgunt in desen classe gehandelt is bekent maecken.

9 Sluiting

Nae dancksegginge tot Godt sijn de broeders in lieffden gescheijden.

Johannes Lydius, praeses classis

Samuel van den Borre, classis scribam.

1618 II Classis extraordinaris. Berkenwoude, maandag 21 mei 1618

Inv. nr. 1, p. 6v-7.

Leiding

Lydius praeses; J. Rosaeus scriba.

1 Gouda @ Contraremonstranten

Sijn met behoorlijcke credentie verschenen Rutger Hugensz. van Schoonhoven ende Abraham Hobos van Gouda, welcke oock heeft voortgebracht eenige excusen aengaende de gelegent­heit om buiten Gouda te prediken welcke van harentwegen versocht ende verkregen was. Doen terwijl de redenen de broeders niet voor sufficant aennamen, soo zijn gedeputeert om haer aen te porren ende moet te geven Fredericus Abbama, Johannes Tayus, Johannes Lydius.

2 Financiën

Van den Borre heeft versocht eenige collecte voor de dolerende kercken, doch alsoo wij selver veel ten achteren zijn, menen wij behooren geëxcuseert te zijn.

3 Synodale gedeputeerden

Fredericus Abbama heeft verschoten een gulden vanwegen de opgesonde acta synodi, welcke onsen classi behandicht zij door Johannes Croon ende N. Snouck,[23] predicanten tot Gouriaen ende Wijck, welcke oock zij toegelaten tot aenhooren van de propositie ende het examen Isaci Abbama.

4 Propositie @ Examen

Welckers propositie ende examen van alle de broeders is geapprobeert ende is alsoo met vermaeninge tot godtsalicheit, nedericheit ende neersticheit voor een lit des classis aengeno­men. Sal tweemael door sijn vader werden voorgestelt ende werden bevesticht door Johannes Lydius.

5 Agenda

De broeders hebben besloten woonsdach voor Pinxsteren hare vergaderinge te houden tot Groot-Ammers ende dat principaellijcke om de thesen ende anti-thesen te oversien.

6 Sluiting

Naer dancksegginge tot Godt sijn de broeders in liefde gescheiden.

Johannes Lydius, praeses classis

Johannes Roseus, scriba classis.

1618 III Classis ordinaris. Groot-Ammers, donderdag 31 mei 1618

Inv. nr. 1, p. 7-7v.

Leiding

S. van den Borre praeses; Lydius scriba.

Absent

Absens is geweest Thomas Bruschenus ende om de kraem van zijn dochter geëxcuseert.

1 Synodale acta

De broederen des classis overlesende de acta synodalia ende op de cante derselvige teycke­nende ‘tgene nodich was aengedient ende aengemerckt te worden, hebben bevonden dat deselve acta so onbehoorlick ende incorrecte geschreven waren, dat se qwalick verstaen conden werden ende dat se den classi een gulden qwamen te staen, die nochtans cleyn van middelen is; versoecken by desen aen de vergaderinge die tot Amsterdam gehowden sal werden, dat namaels voor het scheyden van de vergaderinge de acta by praesidem ofte scri­bam gedicteert werden, om de costen t’ontgaen ende van de deputatis van elcke classe aen haer respective classem mogen overgebracht werden.

2 Acta @ Correspondentie contraremonstranten

De acten der voorgaende vergaderinge heeft praeses Borraeus gehowden by hem om deselve te nemen op de vergaderinge t’Amsterdam daer hy by de classem toe vercoren is met een owderling van Oudewater, welcke van scriba credentie sal geschreven werden.

3 Berkenwoude @ Beroep

Also D. Tayus ende D. Rosaeus uut haer kercken niet en mochten om Isacum Abbama te bevestigen, so is ‘tselve Joanni Lydio opgeleyt mits dat Abbama hem sal beschicken een wagen.

4 Correspondentie contraremonstranten

De theses ende anti-theses sijn gelesen ende is goetgevonden dat die eenige consideratyen hebben, deselve sullen senden aen de kercke van Amsterdam.

5 Financiën

Johannes Tayus heeft het getuychenisse by hem ende D. Bruscheno geteyckent, dat Lydio, Abbamae ende Borraeo by de remonstranten haer gelt onthowden wert (‘twelck zy tot onder­howdinge van de weduwen des classis hadden gecontribueert) Samueli Borraeo in handen gestelt.

6 Krimpen aan de Lek @ Predikant

Op ’t versoeck Johannis Bachusy, predicant tot Crimpen, door Tayum ende Rosaeum voorge­stelt om by de broederen des classis weder aengenomen te werden in hare byeencomsten, is Lydio van de broederen belast nomine classis aen Bachusium te schryven dat hy aen D. Rosaeum schriftelyck eerst sal senden syn versoeck ende hoeverre dat hy wil bekennen in leere ende leven gesalgeert te hebben, om op ’t naeste classe tot Berkow gevisiteert te wer­den.

7 Stolwijk @ Predikant

Scriba sal oock de broederen tot Stolwyck getuijchenisse geven dat Adrianus Radaeus niet en heeft versocht op den classem voortaen te verschynen, ‘twelcke sy meenden dat van hem op dese tyt sowde geschiet hebben, alsoo hy ’t de heer bailu van Zuyt-Hollant belooft hadde.

8 Agenda

Het naeste classis sal gehowden werden tot Berkow, nadat Borraeus van de vergaderinge van Amsterdam wedergekeert zynde, ‘tselve sal uutschrijven ende sal aldaer by D. Bruscheno ende Rosaeo de brieven den classe toebehorende aen deselve overgelevert werden.

9 Sluiting

Naer aenroepinge van Godes heilige name syn de broederen in vrientschap gescheyden.

Samuel van den Borre, preses

Johannes Lydius, scriba.

1618 IV Classis ordinaris. Berkenwoude, maandag 6 augustus 1618

Inv. nr. 1, p. 8-8v.

Leiding

Bruschenius praeses; S. van den Borre scriba.

1 Berkenwoude @ Beroep

Isaacus Abbama is van Johannis Lidius nae de derde voorstellinge (alsoo tegens hem niets ingebracht was) tot Bercouw in den kerckendienst bevesticht.

2 Correspondentie contraremonstranten

Heeft oock Johannis Lidius eenige bedenckinge over de theses ende anti-theses aen de dienaren van Amsterdam overgesonden.

3 Krimpen aan de Lek @ Predikant

Alzoo Johannis Bachusius versocht tot een lidt onses classis aengenomen te worden, sijn versoeck bij den classe in de vreese des Heeren overwogen sijnde, is geresolveert dat hij van de vergaderinge der remonstranten by dewelcke hy hem tot noch toe heeft gehouden sal attestatie versoecken hoe hij hem gedragen heeft. Ende in den naesten classe sal openbare schultbekentenisse doen van hem in leere ende leven verloopen te hebben, verclaren dat het hem van herten leet is, biddende Godt ende den classe hem ‘tselve te willen vergeven, met belofte dat hij hem voortaen christelijck dragen, van de remonstranten een affscheyt maken ende de leere der waerheyt tot noch toe (van die men noempt contraremonstranten) uut Gods Woort geleert, in de formelieren onser eenicheyt, confessie ende catechismum begrepen, sal uut oprechticheyt des herten onderteyckenen, gelijck oock alle andere schriften tot behou­dinge van Godes waerheyt ende oude kerckenordre, midtsgaders tot bethoon van de eenicheyt die hij met sijne medebroederen in den waren gelove heeft dienende. Ende sal met den eersten een dienaer van den classe werden gedeputeert, die nae de predicatie de gemeente van sijn dorpe van den predickstoel sal bekentmaken, hoe dat Bachusius voornoemt op schultbe­kentenisse met den classe versoent ende tot een lidt des classis ontfangen sij, biddende de gemeente dat die hij in leven ofte leere mocht hebben verergert, sij hem ‘tselve wilden vergeven, belovende hem alsoo te dragen (door des Heeren genade) dat hij niemant oorsaecke van aenstoot soude geven.

4 Stolwijk @ Predikant

Sijn voor den classe met behoorlijcke credentie verschenen Pieter Adriaensz. ouderlingh ende Cent Joosten diacon, gecommitteerde der dolerender kercke van Stolwijck, inbrengende verscheyden beschuldingen tegen Adrianum de Raet, kerckendienaer tot Stolwijck voor­noemt, als dat hij op haer versoeck niet met de goede broeders des classis blyvende by de oude gereformeerde waerheyt hadde willen vergaderen, maer hadde den classe gescholden voor een onwettigen classe. Hadde op den predickstoel geen onderscheyt willen maken tusschen de leere der remonstranten ende contraremonstranten. Hadde de saecke van de dolerende kercken niet neffens andere vrome dienaren willen hanthaven. Bekende met sijnen vader Livinus de Raet eenen te wesen in de leere. Maecte geen swaricheyt met den remon­stranten te teijckenen, als oock een arminiaen op den predickstoel in sijn plaetse te laten predicken. Gelijck hy oock een lidtmaet omdat die doen sijnen vader predickte uut der kercke ginck, van de taffel des Heeren affgehouden heeft, omdat hij daerover geen schult wilde bekennen. Heeft oock den remonstranten belooft niet ijgenes haer te sullen leeren ende sommige vermaent soowel Johannis uut den Bomgaerts boecken, als de boecken van Jacobus Triglandius te lesen, etc. Versoeckende dat den classe soude verclaren off dese redenen niet genoechsaem waeren om haer van den voornoemden De Raet aff te scheyden ende zoo den classe verclaerde iae, tot een lidt des classis aengenomen te werden.

Den classe alles in de vreese des Heeren overlegt hebbende, heeft verclaert de redenen genoechsaem te sijn ende hebben haer tot een lidt des classis aengenomen.

5 Gouda @ Contraremonstranten

Sijn gecommitteert Samuel van den Borre ende Thomas de Roo, ouderlingh der dolerender kercke van Goude, om te trecken op de Suijt-Hollantsche vergaderinge die op den xiiien augusto soude worden gehouden in Den Hage. En credentie sal onderteijckenen ende schrij­ven Johannis Lidius, die mede bij sijnen colega sal onderteijckent worden.

Sullen van nu voortaen de predicanten by buerten soo sij in den classe gecomen sijn op de vergaderinge trecken, gelijck oock de ouderlingen van de dolerende kercken.

6 Agenda

Den classe sal gehouden worden tot Oudewater tot Fredericus Abbama ende sal den scriba ‘tselve uutschrijven.

7 Sluiting

Nae dancksegginge tot Godt sijn de broeders in lieffden gescheyden.

Thomas Bruschenis

Samuel van den Borre, scriba.

1618 V Classis ordinaris. Oudewater, woensdag 29 augustus 1618

Inv. nr. 1, p. 8v-9.

Leiding

F. Abbama praeses; I. Abbama scriba.

Absent

Absent is geweest Johannis Rosaeus sonder wettelike verontschulding, noch raport doende van zijnen last aen Bachuzium.

1 Credenties

D’ouderlingen van de dolerende kerken van Schoonhoven ende Stolwijk zijn met behoorlike credentie verschenen en d’ouderling van Goude, de zijne vergeten hebbende, is verontschuld­icht. 

Daer is geordineert dat Samuel van den Borre sal schrijven een forme van credentie voor die van Stolwijk, waerna zy de hare formeren als ook mede een maniere van attestatie voor dezelfde.

2 Financiën

Samuel van der Borre heeft de acta der Zuijt-Hollantscher vergadering verhaelt ende is in dieselfde vergadering besloten dat de Goudsche classis sal geven tot opbrenging der quoten voor de cruijskerken van de duijzent gulden veertich gulden ende is omgeslagen 2700 gulden. Hiertoe heeft belooft op te brengen:

Groot-Ammers               vijf gulden

Nieuwerkerk                  zes gulden

Ouderkerk                     twee gulden

Stolwijk                        twee gulden

Berkewoud                    dry gulden

Oudewater                    tien gulden

Crimpen                        vier gulden[24]

Leckerkerk                    zes gulden

========

beloopt samen 34 gulden

Goude twehondert.

De classis heeft alrede al vijftich gulden ontfangen, van denwelken door Samuelem van der Borre volle rekenschap en distributie onder den classe is gedaen, alzoo datter noch twintich gulden is t’ontfangen uijt welke zullen betaelt werden de kosten Johannis Rosaei voor den classe gedaen.

Om de quoten uijt ijder dorp op te brengen, zoo zal Johannes Lydius een briefken schrijven aen eenyders dorps, gemeente ofte overicheit, na vereysch des tijts.

3 Gravamina

Daer is besloten in te brengen gravamina waerom d’afzondering geschiet is, zoo

t’Oudewater.

ter Goude,

Schoonhoven

De gravamina van Oudewater zullen vergadert werden door Johannem Lydium en Fredericum Abbama, dienaers aldaer.

Van Schoonhoven; dese sal vergaderen Samuel van Borre, vervoecht met den kerkenraed van Schoonhoven.

De gravamina van der Goude door Thomam Bruschenum, Johannem Tajum ende Isaacum Abbama.

Stolwijk omdat hare redenen alrede in den classe zijn ende hare afzondering ten meestendeel steunt op de zake van Oudewater, zal voor deze tyt berusten.

4 Stolwijk @ Diakonie

Den brief des baljous van Suijt-Hollant aen de dolerenden van Stolwijk is in den classe voorgelezen. Hierop is besloten dat Fredericus Abbama praeses zijnde, eenen brief aen den baljou zal schrijven ende presenteren voor hem ende twee dienaers dezes classis de reken­schap te doen van het armengelt onder den diacon Cent Joostenzoon berustende.

5 Agenda

Het zal wederom classis wezen den 6 september tot Niewerkerk.

6 Sluiting

Na danzegging tot God zijn de broeders in liefde gescheyden.

Fred. Abbema, preses

Isaacus Abbama, scriba.

1618 VI Classis ordinaris. Oudewater, donderdag 6 september 1618

Inv. nr. 1, p. 9v-10.

Leiding

Tayus praeses; Lydius scriba.

1 Absent

Voor eerst zyn gelesen de acten van den voorgaenden classem ende also Johannes Rosaeus in ’t voorgaende classe hadde geabsenteert, so heeft hij syn excuse gedaen van syn swacheyt ende is voor geëxcuseert gehowden.

2 Credenties

De dolerende kerken hebben hare credentijen vertoont ende syn voor goet bekent.

3 Krimpen aan de Lek @ Predikanten @ Tucht

Johannis Bachusy sake is voorgestelt. Hij is ingeroepen en hem is des voorgaende classis acte voorgelesen ende afgevraegt ofte hy getuychenisse van ’t classis der remonstranten medege­bracht hadde, ofte hy bereyt ware schultbekenninge te doen ende daerna door een predicant syne versoeninge bekent te laten maken voor syn gemeynte. Op ’t eerste antwoorde hy niet te weten hoe hij ‘tselve soude becomen, het twede willigde hy in, maer het derde seyde hy dat doen en sowde tot ontrustinge van syn gemeynte, die nu gerust was; versocht datter visitatores tot zyn kerke mochten gesonden werden om te sien ofte zy niet wel gerust waren.

Uutgestaen synde is naer lange debatt by de broederen goetgevonden dat Bachusius naer­sticheyt sal doen om eenich getuychenisse te becomen, met hem nemende een van syn kerkeraet soo ’t doenelycken is ende ‘tselve in de naeste vergaderinge inbrengen. Datter een acte van schultbekenninge sal ontworpen werden van leere ende leven welke voldaen synde, synen kerkeraet door Thomam Bruschenum en Samuelem Borreum sal vertoont werden.

De acte is ontworpen, luydende als volgt: Sal Johannes Bachusius in de naeste classe openba­re schultbekenninge doen van hem in leere ende leven verlopen te hebben, verclarende dat het hem van herten leet is, biddende Godt ende den classe hem ‘tselve te willen vergeven met belofte dat hy voortaen hem christelyck dragen, van de remonstranten een affscheyt maken ende de leere der waerheyt tot noch toe van die men noemt contraremonstranten uut Gods Woort geleert in de formelieren onser eenigheyt, Confessie ende Catechismum begrepen, sal uut oprechtigheyt des herten onderteyckenen, gelijck oock alle andere schriften tot behow­dinge van Godes waerheyt ende oude kerkenordre, mitsgaders tot bethoon van de eenigheyt die hy met syne medebroederen in den waren gelove heeft dienende, van welcke schultbeken­tenisse een acte sal gemaeckt ende by Bachusium onderteyckent ende zynen kerkeraet ver­thoont werden door twee predicanten die uut den classe sullen werden gecommitteert.

Bachusius weder ingeroepen synde, heeft versocht dat terstont in dese classe de acte ontwor­pen en by hem sowde geteyckent werden, ‘twelck oock is geschiet. De acte geteyckent zynde, is Thomae Bruscheno overgelevert, die se de naeste classe weder inbrengen sal. Is verder Bachusio belast uut te sien na getuychenisse om ter naester vergaderinge in te brengen ende als dan weder opgenomen te werden.

4 Gravamina

Lydius heeft ingebracht de gravamina van de kerke van Oudewater, Samuel van de kercke van Schoonhoven, Tayus van de kercke van Gouda. 

Lydio is belast alle de gravamina ende bijgaende extracten in ’t nett te stellen ende aen die van Dordrecht over te senden, syn collegam te vermanen te schryven voor die van Stolck aen de heer balliow van Zuyt-Hollant en deselve nomine classis te schryven aen de predicanten tot Dordrecht op ’t spoedigste om te weten de tijt van de synodo.

5 Financiën

Samuel heeft voor de dolerende kercken ontfangen van die van Stolck twee guldens.

6 Agenda

Classis sal gehowden werden tot Schoonhoven straxs naer de sendinge van de gravamina.

7 Sluiting

Naer aenroepinge van des Heren name zyn de broederen in vrede gescheyden.

Johannes Taijus de jonghe, preses classis

Johannes Lydius, scriba classis.

1618 VII Classis ordinaris. Schoonhoven, dinsdag 2 oktober 1618[26]

Inv. nr. 1, p. 10v-11.

Leiding

S. van den Borre praeses; Tayus scriba.

1 Credenties

Sijn met verthoonijnghe van hare credentiën in den classe mede verschenen de gedeputeerde van de dooleerende kercke van Stolwyck met namen Balthasar Jaspersen ende Abraham Hobos, ouderlyngh van de doleerende kercke van der Goude.

2 Krimpen aan de Lek @ Predikant @ Tucht

Thomas Bruschenius ende Samuel van den Borre in den naestvoorgaenden classe gedeputeert zynde om aengaende Backhusy saecke haere commissie by den kerckenraet van Crimpen in ’t werck stellen, hebben verclaert dat sy den last des classis naegekomen waren. Ende alzoo zy voornoemden de kercke tot Crimpen in goede gerusticheyt vonden, hebben zy den kercken­raet vermaent ende gewenscht daerin te volherden.  

Alsoo Backhusius ingeroepen zijnde, rapport deede nopende het versouck van syne attestatie van den remonstrantschen classe van der Goude ende hij verclaerde deselve op zyn ernstelyck versoeck niet te hebben connen gecrijghen, soo hebben daerop de broederen des classis voor andtwoordt gegeven dat sy persisteeren by haere voorgenoomen acte in den voorgaenden classe gestelt; namentlyck dat Backhusius in presentie van een van zyne ouderlynghen ver­soucken sal attestatie van de voornoemde remonstranten, doch blyck van zyn versouck om de voornoemde attestatie ende openbare weijgerynghe derselver van hem ende zijnen ouder­lyngh in den naesten classe gesien ofte verstaen synde, sal nae de wijse in den voorgaenden classe vermelt voor een lidt des classis aengenomen werden.

3 Correspondentie contraremonstranten

De copie van de vergaderynghe van correspondentie, gehouden in Den Haghe op den 14 augusti ende by reces op den 22 augusti 1618 is door Samuelem van den Borre den classe overgelevert ende als den classe toecomende in het register des classis mede aengeteijckent.

4 Gravamina

Is oock in de vergaederijnghe geleesen eenen brief van Johanne Debecio van Dordrecht aen den classe overgesonden van dato den 5 september aengaende het oversenden van onse gravamina aen den classe synodael van Dordrecht teghens den 18 derselver maent september. Daerby oock was gaende de copie van de gravamina by den classen onder den Suijt-Hollant­schen synode resorteerende aen de synodale classe van Dordrecht gesonden. Welcke beyde acten by den classe mede sijn berustende ende in het register aengeteyckent.

5 Synodale gedeputeerden

De synode particulier sal tot Delft gehouden werden op den 8 october 1618 ende syn gedepu­teert Johannes Lydius ende Samuel van den Borre om uut der broederen name op dezelve vergaderinghe te verschijnen. Sal oock den voorgenoemden gedeputeerden hare credentie van den scriba classis behandighet werden, dewelcke uut last des classis daerin stellen sal, dat sij gedeputeerde daer coomen niet als die met den remonstranten eenicheyt hebben, maer om den Edel Mogende Heeren Staten ende Zyne Princelijcke Exellentie te gehoorsamen. Sullen oock de voornoemde gedeputeerde met hem neemen de acten van de vergaderijnghe van correspondentie nu laest in Den Haghe gehouden, oock het actken van de weijgerijnghe van de aenneemijnghe Johannus Rosei op zijn beroep by den remonstranten door haren scriba gestelt. Welcke voornoemde acten door den voornoemden gedeputeerden ter naester reyse den classe weder zullen behandighet worden.

6 Groot-Ammers @ Vervanging

Is oock bij den broederen des classis beslooten dat Isaac Abbama den dienst in de plaetse van Groot Ammers door Samuels absentie bedienen sal op den 14 october 1618.

7 Student @ Examen

Cornelius Jacobi heeft versocht met vertoonijnghe van zijne attestatiën van den classe bij provisie geëxamineert te werden. De classe op zyn versoeck gelet hebbende, heeft geresol­veert dat men den voornoemden Cornelium Jacobi op zyn versoeck sal aenseggen, alsoo zynen persoon, handel ende wandel den classe onbekent is, dat hij eenen tytlanck onder hen ofte hare medebroederen sal converseeren, opdat alsoo de classe gehadt hebbende tempus probationis van syn leeven ende wandel in syne voorgestelde sake ordentelyck ende nae behooren mooghe handelen.

8 Financiën

Is oock Samueli van den Borre door Taijo vanweeghen zyne kercke tot subsidie der doolee­render kercken dienende, aengetelt ses gulden.

Item door Thomam Bruschenium vanweeghen syne kercke twee gulden.

Item door handen van Rosaeo ses gulden.

9 Schoonhoven @ Beroep

De broederen vanweeghen den kerckenraet van Schoonhoven om in den classe te verschynen gedeputeert, hebben advijs aen den classe versocht om te verstaen hoe sy haer sullen aenstel­len tot contennent van de gemeente in het beroepen van een ofte twee kerckendyenaren? Is geresolveert dat sy haer in deesen sullen reguleeren nae de generale oude ordre by haer in voortyden altyt gebruijckt ende eersdaechs het beroep in ’t werck stellen.

10 Agenda

De naestvolgende classe zal gehouden werden tot Leckerkercke, alwaer de voorgenoemde gedeputeerde op den synode particulier tot Delft gehouden rapport sullen doen. Ende zal de uutschrijvinghe van den tyt des classis gedaen werden aen alle de broederen door den voor­noemden gedeputeerden.

11 Sluiting

Nae aenroepijnghe van Godts heilige name zijn de broederen in der liefde ende vreese des Heeren van den anderen gescheyden.

Samuel van den Borre, preses classis, 1618

Johannes Taijus de jonge, scriba classis.

1618 VIII Classis ordinaris. Lekkerkerk, maandag 26 november 1618

Inv. nr. 1, p. 11-12v.

Leiding

J. Rosaeus praeses; S. van den Borre scriba.

1 Credenties

Sijn de gecommitteerde van de dolerende kercken van Schoonhoven, Gouda ende Stolwijck met namen Adriaen Pietersz., Thomas de Roo ende Balthasar Jaspersen met verthooninge van hare credentiën mede in den classe verschenen.

2 Schoonhoven @ Beroep

Hebben die van de dolerende kercke van Schoonhoven door den voornoemden Haren Edele gecommitteerden aen de broederen des classis versocht, dat se de beroepinge op den persoon Geeraerdi Sevenhuijsen, predicant tot Haringcaspel gedaen, souden willen approberen. De broederen des classis hebben haer over ’t voorschreven versoeck verwondert, vermidts dat de beroepinge op den persoon van Samuel van den Borrei, predicant tot Groot Ammers (soo sij uut eenige van haren classe verstonden) gedaen, niet eerst werden bevoordert, maer dat men beroepinge dede. Ende alsoo de gecommitteerde van Schoonhoven werde gevraecht hoe ’t met dese eerst beroepinge op den persoon Borri tot den kerckendienst aldaer gedaen stont, heeft verclaert: dat hoewel Samuel voornoemt de beroepinge vooren gementioneert hadde affgeslagen, bij den kerckenraet van Schoonhoven sijne redenen van weijgeringe niet waren suffisant gevonden ende sij daerom hare beroepinge op sijnen persoon gedaen hielden van cracht ende weerden als tevooren, ende dat deselve beroepinge eerstdaechs wederom soude werden op sijnen persoon vernieut ende in ’t werck gestelt, versoeckende nochmael van den classe approbatie van de beroepinge op den persoon Geeraerdi voorschreven.

Den classe de saecke in de vreese des Heeren overwogen hebbende, hebben verclaert dat se sulcx niet conden doen, vermidts de schriftelijcke beroepinge op den persoon Geeraerdi gedaen haer niet en bleeck ende sij oversulcx dieselve niet conden approberen, vermidts haer den persoon, handel ende wandel Geeraerdi niet bekent was, als oock niet off de beroepinge naer kerckenordeninge ende op behoorlijcke wijse was geschiet. Ende alsoo den gedeputeer­den van Schoonhoven hierop verclaerde dat de beroepinge den persoon Geeraerdi was toege­sonden ende oversulcx den classe niet conde werden vertoont, ende gelijckewel aenhielt dat de broeders, vermidts die van Schoonhoven geen eijgen predicanten hadden ende het in den winter was, waerdoor de dienaren van buijten die haer tot noch toe hadden bedient, door onweder souden connen werden verhindert den kerkcendienst aldaer te bedienen, ‘twelcke tot schade ende schande van de gemeijnte aldaer soude geschieden, doch het beste wouden doen tot approbatie van de voornoemde beroepinge. De broederen des classis genegen sijnde tot opbouw der kercke van Schoonhoven ende om haer op ’t spoedichste sooveel mogelijck was te helpen, hebben uut den haren gecommitteert Samuel van den Borre ende Adriaen de Visscher, predicant tot Groot Ammers ende ouderlingh der kercke van Oudewater om te trecken naer Schoonhoven ende de copie van de voornoemde beroepinge te examineren, ende soo sij deselve vinden sodanich als behoorlijck zij, deselve uut den name des classis bij provisie te approberen, op conditie dat Geeraerdus voornoemt niet eer de gemeijnte van Schoonhoven sal werden voorengestelt, off voor een wettelyck dienaer der kercke aldaer gehouden, noch voor een lidt des classis aengenomen ende tot den kerckendienst tot Schoon­hoven sal werden geadmitteert, voordat den classe sijne wettelijcke attestatiën van leere ende leven beyde van sijnen classe ende kercke daer hij tegenwoordich staet, voor goet bekent sal hebben, geviesenteert ende naer behoorlijcke voorstellinge in de gemeynte daer hij tegen­woordich is beroepen, in sijnen dienst, met aenroepinge van Godes heyligen name sal wesen bevesticht.

Hebben oock de broederen des classis tot bevorderinge van dese saecke toegestaen een extraordinare classe tot coste van die van Schoonhoven binnen hare stede gehouden te sullen worden, welverstaende dat het van acht dage tevooren sal werden uutgeschreven van den scriba.

3 Moordrecht @ Bijstand

Pieter Willemsz. ende Vranck Cornelisz. gecommitteerde der dolerender kercke van Moort, hebben aen den classe versocht dat se gelijck andere gemeynten van de vrome predicanten over andere reyse in de kercke tot Moort voorschreven mochten met Godes suyvere Woort bedient werden. Den classe heeft Godt gedanct over der broederen goddelijcken ijver, haer alle hulpe ende bijstant belooft, welverstaende dat men zal arbeyden dat se eerstdaechs souden mogen worden een formele kercke. Tot welcken eijnde Tomas Bruschenus ende Johannis Taeus, predicanten tot Ouwer- ende Nieuwerkerck sullen inspectie nemen op de bequaemheyt van de persoonen tot het ouderlingh- ende diackenampt, welcke nae verkiesinge in een van beyde de voornoemde kercken in den dienst sullen bevesticht worden.

4 Student @ Examen

In de zaecke Corneli Jacobi blijven de broederen des classis by de acte in den voorigen classe gestelt ende is den scriba belast nomine classe eenen vermaenbrieff aen zijnen vader te schrijven.

5 Gouda @ Bijstand

Alzoo die van de dolerende kercke van Gouda noch niet hadden becomen de Gasthuijskercke tot de openbare exercitie van de ware gereformeerde religie, ende de vroetschappen van aldaer haer sochten op te houden tot het eynde van den nationalen sijnodo, versoeckende oversulcx aen de vergaderinge raet ende hulpe om eerstdaechs een publijcke plaetse tot oeffeninge der voornoemder religie te becomen. De vergaderinge heeft nae rijpe overweginge uut het midden van haer gedeputeert Johannes Lidius, Taeius, Roseus ende Bachusius, predicanten tot Oudewater, Nieuwerkerck, Leckerkerck ende Crimpen om te trecken tot Dordrecht op den nationalen sijnodo, aen deselve versoeckende voorschrijven aen de Edel Mogende Heeren Staten van Hollant ende West-Vrieslant, midtsgaders oock aen Sijne Prince­lijcke Excellencie, opdat die van de dolerende kercke van Gouda eerstdaechs souden mogen geholpen worden. Welcke voorschrijven met den eersten aen de opsienders der voornoemder dolerender kercke sal worden overgesonden.

6 Stolwijk @ Predikant

Sullen oock de voornoemde gedeputeerde spreecken met den Edele bailliu van Suyt-Hollant, opdat die van de dolerende kercke van Stolwijck over ander reys in der kercke aldaer door eenen waren, vromen dienaer d’evangelische bedieninge souden mogen hebben, gelijck tot andere plaetsen geschiet.

7 Krimpen aan de Lek @ Predikantsweduwe

Sal scriba classis een request schrijven voor de weduwe van saliger onsen lieven medebroeder Clement Roseus, die Jacobi 1618 is overleden, tot becominge van haer onderhout.

8 Gouda @ Predikant @ Remonstrant

Johannes Lidius sal bij sijnen colega ende Johannes Taeius bij Thomas Bruschenus attestatie bevorderen, dat Dirck Hermensz. predicant tot Gouda op den classe tot Polsbroeck heeft belooft, soo wie arminiaen wilde wesen, dat se iaerlijcx vijftich gulden meer souden hebben tot tractement.

9 Bergambacht @ Predikant @ Remonstrant

Sullen oock Lidius ende de voornoemde gedeputeerde aenspreecken den Edele Heer van Nievelt, opdat se van Coen Jansz. Sijnes Edelheyts bailliu souden mogen becomen al sulcke acten ende attestatiën van de onbehoorlijcke handelingen die soo in leven als in leere bij Arnoldus Neomagus, predicant tot Berchambacht sijn gepleecht.

10 Synodale gedeputeerden

Den classe heeft uut het midden van haer gedeputeert Johannis Lidius ende Johannis Roseus ende soo ijmant van die beyde sieck wordt Johannis Bachusius, om ingevalle die uut den partijculieren Suyt-Hollantschen sijnodo tot den nationalen sijn gedeputeert, ijet met haer hadden te handelen betreffende de saecken onses classis ofte eenige derselver kercken haer daerin by te woonen ende onderricht te doen.

11 Visitatoren

Tot visitators des classis zijn voor desen loopenden iare vercoren Johannis Taius ende Samuel Borreus.

12 Classis @ Separatie

De redenen van seperatie bij Johannes Lidius ende Samuel Borreus gestelt sijn gelesen, van den classe voor goet bekent, die Johannes Lidius in ’t Latijn sal oversetten ende aen de gedeputeerde van de partijculieren Suyt-Hollantschen sijnodo tot den nationalen sijnodo gecommitteert, sal overseynden.

Hebben oock deselve rappoort gedaen van de handelinge gevallen in den partijculieren Suijt-Hollantschen sijnodo ende zijn van de broeders over hare moeyten bedanct.

13 Krimpen aan de Lek @ Predikant @ Tucht

Alsoo Johannes Bachusius volgens de resolutie van de twee voorgaende classen op desen van drie remonstrantesche predicanten neffens Meus Adriaensz. ouderlingh tot Crimpen de broederen des classis heeft attestatiën vertoont, zoo is hij met hantgevinge tot een lidt des classis aengenomen.

14 Censura morum

Sal van nu voortaen naer ouder gewoonte censura moram werden gehouden.

15 Agenda

Den ordinaren classe sal wesen tot Ouwerkerck ’s maendaechs na Blocken Paschen.

16 Sluiting

Sijn de broeders nae dancksegginge tot Godt in lieffden gescheyden.

Johannes Rosaeus, praeses classis

Samuel van den Borre, 1619.

1619 I Classis extraordinaris. Schoonhoven, donderdag 3 januari 1619

Inv. nr. 1, p. 13.

Leiding

J. Rosaeus, scriba.

1 Moordrecht @ Credenties

Pieter Willemsz. Pits ouderlinck; Franc Cornelisz. Als, diaken; Arien Ariensz. litmaet van Moordrecht. Deze syn verschenen op onsen classe sonder credentie, doch hebbende getuich­nisse van D. Tayo ende Bruscheno dat sij comparanten in hare diensten bevesticht waeren, soo sijn sij op dit ghetuichnis toegelaten. Ende sal Tayus haerluiden een formelier van cre­dentie behandigen, om voortaen naer gewoonte oock met credentie te verschijnen.

2 Remonstranten @ Archief

De broeders hebben aen Witsium ende Galii gesonden dit bijgaende briefken, doch sij hebben soo aen den heere burgemeester als den classe geweigert het oude classisbouck sonder advijs van haer medebroeders remonstranten te senden.

3 Moordrecht @ Predikant @ Remonstrant

Die van Moordrecht hebben aengenomen te bewijsen dat haren predicant geloochent heeft dat uuijt het Oude Testament kan bewesen werden het jongste gerecht ende hij belovende daer naerder van te handelen met Pieter Willemsz. Pits. Is oock verscheiden mael daertoe versocht sijnde van Put voorschreven, in gebrecke gebleven.

4 Gouda @ Predikanten @ Remonstranten

De broeders van Gouda willen getuigen dat Poppius geleert heeft dat wij leeren dat Godt het een kint schept tot verdoemnis, t’ander ter zalicheit.

Deselve sullen getuichnisse soucken om te bewijsen dat Dirck Hermansz. oorsaeck is van het aennemen der waertgelders tot Gouda.

Item dat Herboldus soude geleert hebben dat het heilig avontmael onnoodich was te gebruic­ken.

5 Lekkerkerk @ Onenigheid

Alsoo daer verschil was tuschen Johannes Rosaeus ende sijn schoolmeester, sijn zij gewesen tot haren kerckenraet.

6 Nieuwpoort @ Predikant @ Remonstrant

Is besloten classicaliter te versoucken van Jan Jacobsz., kleermaker in den bonten mantel tot Dordrecht, dat hem gelieve den classe te verwittigen van hetgene dat tot beswaernis van den predicant in de Nieupoort, Jeremias Tieckemaker, onder hem is gepasseert.

7 Moordrecht @ Predikant @ Remonstrant

Arien Ariensz. van Moort heeft ingebracht dat sijn predicant heeft uijt sijn gebet ende forme­lier des doops alleen dese regels gelaten, die van de erfsonde handelen, seggende dat hij sulx nae sijn gewoonte dede, sonder wijder redenen te willen geven.

Item denselven predicant hadde geleert dat het heilig avontmael niet straeckte tot versterkinge onses geloofs, maer alleen tot gedachtenisse.

8 Proponent @ Examen

Van den brief Jacobi Cornelii (hier bijgevougt) sal in den naesten classe gehandelt werden.

9 Sluiting

Naer aenroepinge des naems Godts zijn de broeders in eenicheit gescheiden.

Johannes Rosaeus, scriba

1619 II Classis extraordinaris. Schoonhoven, dinsdag 16 januari 1619

Inv. nr. 1, p. 13v-14.

Leiding

Tayus scriba.

1 Prins Maurits @ Predikanten

Op het voorstel van Sijne Princelijcke Excellencie aen Lydio gedaen, als dat hij bysondere sorghe hadde voor de kercken van der Goude, Schoonhoven ende Woerden, wenschende dat dezelve op het spoedichste mochten van goede dijenaren voorsien werden, heeft de classe aengenoomen de saecken te beneerstighen.

2 Schoonhoven @ Beroep

Is oock door eenen brief van Sevenhusio aen den kerckenraet van Schoonhoven (nae voor­gaende beroepijnghe van haer op zijnen persoon gedaen) geschreeven, dat hy mochte alsoo het den noot der kercke van Schoonhoven vereyscht, op den 27 january 1619 in synen dienst bevesticht werden. Hetwelcke bij den broederen des classis wert goetgevonden ende sal Sevenhusius door eenen brief van den scriba nomine classis verwittighet werden te willen precijs alhier tot Schoonhooven op dien tyt compareeren, om door Lydio in zynen dienst bevesticht te mooghen werden.

Is oock geleesen de attestatie D. Sevenhusi ende zyne dimissie soo van zyne kercke van Harynck Caspel ende Enighen Burch, als oock van de classe van Alcmaer ende zyn by den broederen des classis geapprobeert.

3 Polsbroek @ Predikant @ Tucht

Jacobus Kerckhooven, dyenaer tot Polsbrouck, versoeckende met den classe te versoenen, hebben de broederen de sake met den anderen overwooghen. Is bij den broederen goetgevon­den dat men den gedeputeerden broeder D. Martinum Nicolai versoecken sal hem te willen bij den broederen voughen om haer in deesen met zyn advijs te dienen. Is verder goetgevon­den dat men Kerckhoven inroepen sal om te verstaen wat dat hy van den classe versoeckt.

Ingestaen zynde heeft Kerckhoven versocht met den classe te vereenighen ende bekent bereyt te zijn nae voorgaende schultbekentenisse in alles te voldoen ende hem te willen houden, iae leeven ende sterven, by de oude suijvere gereformeerde christelycke relligie der contraremon­stranten, verclarende hetgeene dat hy deede, dat hy sulckx deede uut gront des herten. In somma soo verclaerde Kerckhooven hem met den classe te willen versoenen op sulcker wijse als van den classe, de commissarissen ende gedeputeerden van den synode van Delft geoor­deelt sal werden te behooren.

Bovendien soo verwerpt D. Kerckhoven de leere der remonstranten alsoo sy die in de Haechsche conferentie verdeedicht hebben, als strijdende teghens Godts woort, confessie ende catechismum ende daerbenevens soo meent hij aen de leere der contraremonstranten soo hij die in de Haechsche conferentie gestelt ende verdedicht is voor de eenighe waerheyt conform den woorde Godts, confessie ende catechismo.

D. Johannes Lydius is van den broederen des classis gecommitteert om te gaen op sondach toecoomende tot Polsbrouck predycken. Ende sal de voornoemde Lydius nae gedane predica­tie van den predyckstoel tot bevreedynghe der gemeente den toehoorderen aenseggen, als dat Jacobus Kerckhoven die hem tot noch toe by den remonstranten heeft gehouden, van haer gantsch afgescheyden is ende hem heeft vervoucht bij den gereformeerden classe, den classe voldoende ende hem met haer nae voorgaende schultbekentenisse versoenende, gelyck sulckx blyckt uut de acte die by den classe is berustende, met Kerckhovens eyghen handt onderteyc­kent.

4 Predikanten @ Onenigheid

Roseus ende Isaacus Abbama nae groote ende veele querellen teghens den anderen voortge­bracht, sijn door last des classis met den anderen bevreedicht ende is van haer beyden deese vreede met handtgeevynghe bevesticht, met belofte dat soo wie van beyden nae deesen ijets van bitterheyt ende vijantschap teghens den anderen sal openbaren, sal betaelen tot profyt des classis 12 gulden. Ende sal de betaelynghe gedaen werden van dengeenen denwelcken de classe oordeelen sal schuldich te zijn.

Is oock geresolveert by aldien Roseus tot nadeel van Isaaco quaeme aen ijemant te openbaren (dat Isaaco by den classe opgeleyt was meer vrientschap met Roseo als met den schoolmees­ter ende zijn huijsvrouwe te houden) sal vervallen in gelycke boete als booven vermeldet is.

5 Lekkerkerk @ Onenigheid

Roseus ende meester Gabriël syn schoolmeester zyn nae veele oneenicheyt die tusschen hen was met den anderen op hantvestijnghe versoent, beloovende van nu voortaen in vreede ende eenicheyt met den anderen te leeven, maelcanderen alle eere ende deucht naeseggende, op peene soo wie haer teghen doet als vooren.

Taijus ende Isaacus Abbama sijn van den classe gecommitteert om den vreede tusschen Roseo ende meester Gabiëls huijsvrouwe te maken.

6 Proponent @ Studie

Cornelium Jacobi hebben de broederen des classis gehoort ende de classe bemerckende het cleyn devoir dat hy doet om gesonde attestatiën van de kercke van Middelburg te bevorderen tot des classis contentement, syn traecheyt in ’t studeeren, verclaren dat se hem alle hoope van avancement onder haer voor deesen opseggen, mach hem derhalven transporteeren ter plaetsen daer het hem goetdunckt om geavanceert te werden.

7 Gouda @ Beroep

Adriaen Maritte ouderlijngh ende Abraham Hobos dijaken der kercke van der Goude hebben de broederen des classis voorgestelt eenich beroep, ‘twelck sy voorhadden te doen op den persoon van Simon de Bels, ijgenwoordich haren dijenaer by leenijnghe, om van den classe hierinne advijs te moghen hebben. De broederen des classis verclaeren dat sy groot miscon­tentement hebben in de voorstellynghe der gedeputeerden van der Goude aengaende haere voorgenoomen beroep op den voornoemden persoon ende dat om deese twee reedenen: eerstelyck alsoo de stadt van der Goude is de stadt daer onse classe den naem van draecht[27]

ende daer altyt is geweest het rattenest ende den dreckwaghen van alle ketterijen, dat den dijenaer dien sy eerst beroepen sullen moet zyn een persoon van goeder geleertheijt in de theologie ende talen, daertoe noodich opdat hy alsoo bequaem sy den weederspreeckeren den mondt te stoppen. Ten anderen hebben oock de broederen des classis gantsch geen behagen in haere voorstellynghe omdat sij haere beroep willen doen op haere eygen hooft, zonder de ordre te volghen dat het moet geschieden met kennisse van de twee naestgesetene dijenaren. Daerop de classe de voornoemde gedeputeerde belast heeft soo sy nae deesen eenich beroep deeden, dat se hetselve sullen doen met advijs van de twee naestgesetene dyenaren deeses classis. Ende opdat sy eersdaechs met een goeden geleerden dyenaer mochten werden voor­sien, soo geeft de classe haer voor raet ende advijs dat se sullen gaen hooren preedycken Henricum Nolthenium, predyckandt tot Bommeneede, Johannem Fenacolium in Maeslant­sluys, Arnoldum Sijnderen tot Kedichem ende Cornelium Simons in de Clundert.

8 Sluiting

Nae gedaene danckseggynghe tot Godt sijn de broederen in der liefde gescheyden.

Taijus, scriba classis.

1619 III Classis extraordinaris. Krimpen aan den IJssel, dinsdag 12 februari 1619

Inv. nr. 1, p. 14-15.

Leiding

J. Bachusius jr. praeses;Tayus scriba.

1 Credenties

De credentiën van die van Schoonhoven, der Goude, Stolwyck ende Moordrecht zijn geleesen ende zyn de gedeputeerde broederen op hare credentiën in de classicale vergaderijnghe toegelaten.

2 Polsbroek @ Predikant @ Tucht

Alzoo in den voorgaenden classe in de opneemijnghe Kerckhovy op zyn schultbekentenisse niet en waren present geweest Thomas Bruschenus ende Fredericus Abbama, soo is Kerckho­ven afgevraecht tot contentement van de voornoemde broeders of hij niet en persisteert bij sijne acte in den voorleeden classe van hem met zyne eygene handt onderteijckent ende of hy niet en bekent voor die broederen in de leere ende ordre gedwaelt te hebben. Daerop Jacoby veele spertelende seyde: soo ick gedwaelt hebbe in de leere, de broederen willen het mij vergeven. De broederen des classis siende dat de penne van Kerckhoven stouter ende vrymoe­digher was geweest als syne tonghe nu was, ende een misgenoeghen hebbende in alle syne cromme spronghen ende conditioneele propoosten, hebben geresolveert dat men Jacobo Kerckhoven sal voorhouden deese woorden ende dat hy ten vollen ende oprechtelyck sal bekennen ende uutspreecken: ick Jacoby van Kerckhooven bekenne in de leere ende ordre gedwaelt te hebben. Welcke besluyt Kerckhoven voorgedragen ende instantelyck daerop aengehouden zynde, heeft bekendt dat hy vrijwillich ende van herten seijde als volcht: ick Jaques van Kerckhoven bekenne in de leere ende ordre gedwaelt te hebben. Ende is alsoo daerop van den voornoemden broederen met handtvestynghe aengenoomen.

3 Classis @ Vergadering

Is oock geresolveert dat de broederen die op haere schultbekentenisse van in leere ende ordre gedwaelt te hebben haer met den classe versoenen, sullen in het aensitten ende stemmen in den classe volghen de ordre die de laest aencomende dyenaren in den classe volgen moeten.

4 Schoonhoven @ Predikant @ Remonstrant

De broederen van Schoonhoven (overmidts Galenus weygerde nae voorgaende suspentie van zynen dienst het huys te ruijmen ende haeren beroepen dyenaer plaetse te maecken, waerin hy niettegenstaende hem van de Edele Heeren magistraten veele presentatiën zyn gedaen weyge­rich blijft), versoecken aen den broederen des classis schriftelyck advijs in deesen. De classe lettende op het comportement Galeni hebben geresolveert dat men beneffens de gedeputeer­den schepen van Schoonhoven eenen dyenaer uut den classe sal deputeeren, dewelcke haer sullen vervoeghen by den gedeputeerden ende commissarisen des sijnodi in Den Haghe om haer advijs hierinne te vercrijghen. Ende hiertoe is uut den classe gecommitteert Taijus.

5 Haastrecht @ Stolwijk @ Predikanten @ Tucht

Is oock geleesen twee brieven van Levino ende Adriano Radeo, coomende aen den classe, vervaetende hare ontschuldynghen ende excusen omdat sij voor die tijt op den classe niet en compareerden. In welcken brief Adrianus onder anderen verclaert, dat hy den kerckenraet van Stolwyck ten aensiene de onruste die hy aldaer hadde synen dienst heeft opgeseijt. De classe verstaet dat deese sake Radei berusten sal totdat men breeder informatie van Lydio hebbe nopende deese sake.

6 Vacatures

Alsoo onder den classe drie vaceerende kercken waren, soo is in de bedienijnghe derselver ordre gestelt. De dienst sal continueelyck bedient werden te Nieupoort door die van Oudewa­ter. De plaetse van Berchambacht sal bedient werden door Samuel van den Borre, Roseo, Backhusio ende Kerckhoven. De plaetse van Moort sal bedient werden door Taijo ende Isaaco Abbama, doch heeft Abbama oock aengenoomen de weeckpredicatie waer te neemen.

7 Moordrecht @ Diakonie

Is oock Tayo belast dat hij den gedeputeerden sal advys vraghen of niet den goeden broederen van Moordrecht in haere diakonie behoorden te ontfangen de helft van de oortkens.

8 Bergambacht @ Predikantsweduwe

Is oock geresolveert dat Tayus voor de weduwe Paschasy ten aensiene van haren grooten noot uut den name des classis aen de Gecommitteerden Raden van de Staten versoecken sal eenich subsidium ende onderstant.

9 Classis @ Vergadering @ Boete

Is oock geresolveert dat alle acten ende handelynghen des classis sullen stil gehouden ende aen geenighen die buijten zijn geopenbaert werden. Ende soo wie hierinne sal schuldich bevonden werden, sal tot een amende betalen 5 gulden ende de censure des classis draghen.

10 Financiën

Alsoo Roseus noch ten achteren stont syn verschooten reijscosten die hy hadde gedaen in kerckelycke commissiën van de classe gesonden synde, soo heeft de classe geresolveert dat Roseo zyne verschooten costen door Samuel van den Borre sullen gerebourseert werden uut het gelt dwelck Samuel van den Borre insamelt voor de dooleerende kercken.

11 Polsbroek @ Koster

Is oock op het versouck van Kerckhoven aengaende de bedienijnghe van de costerye by den broederen des classis geresolveert dat van nu voortaen de bedienijnghe van de costerie ende alles wat daertoe behoort sal werden gedaen van den schoolmeester derselver plaetse ende gantschelyck niet van den preedyckandt. Ende hiervan is Kerckhovio een actken behandicht.

12 Sluiting

De broederen de danckseggynghe tot Godt gesproocken hebbende zijn in der liefden geschey­den.

Joannes Bachusius, praeses

Taijus, scriba classis.

1619 IV Classis ordinaris. Ouderkerk aan de IJssel, maandag 8 april 1619

Inv. nr. 1, p. 15-15v.

Leiding

Bruschenius praeses; J. Bachusius jr. scriba.

1 Schoolmeester @ Propositie

Is aengehoort van meester Gabriël, schoelmeester tot Leckerkerck, een propositie uut het 18. caput vers 4 ende hem sijn eenige fouten aengewesen ende meteenen vermaent tot neerstiche­ijt.

2 Student @ Proponeren

Cornelius Jacobi, student woonende tot Leckerkerck, heeft wederom versocht te proponeeren alhoewel hij den voorgaende classe t’eenemael afgeslagen was. Is hem aengeseijt dat de classis goetvint de saecke noch wat in bedenckinge te nemen om redenen.

3 Polsbroek @ Predikant

Alsoo den classe aengedient worde dat eenige litmaten van Polsbroeck ongerust sijn over eenige propoosten die Jaques Kerckhoven tegens haer hadde geseijt, soo is ’t dat de classis heeft belast de gedeputeerden te gaen tot die litmaten ende haer voor te houden alle die handelingen die in de classe tegens haeren dienaer sijn gepasseert.

4 Haastrecht @ Predikant @ Tucht

Livinus de Raet is ingestaen ende heeft versocht tot een lit des classis aengenomen te mogen worden ende classis heeft een acte geconcipieert die Livino is voorgelesen ende heeft ver­socht copie, dewelcke hem geweijgert is om redenen. Welcke acte aldus luijdt: De broederen des classis van der Gouda haer houdende bij de oude reformatie versoecken van D. Levino schultbekenninge over dese navolgende pointen. Ten eersten dat hij hem eenen sekeren tijt heeft gehouden aen de sijde der remonstranten ende met namen publikelick eenige woorden in de 50. vraege heeft tegengesproken. Ten tweeden dat hij de pasquil Slatij heeft in versche­ijden huijsen gebrocht, seggende dat sulckx der contraremonstranten gevoelen was. Dit bekent hebbende tot meerder bevestinge der reconciliatie off hij hem niet en hout aen de leere begrepen in de confessie ende catechismo als formulieren der eenicheijt, soo in de substantie als in de maniere van spreken met Godes heilige Woordt overeencomende ende op de andere seyde verwerpt alle leeringe daertegens strijdende. Wijders aengaende de vijf questieuse poincten ofte hij niet en verstaet dat het gevoelen der contraremonstranten over deselve, so dat in de Haechsche conferentie verclaert is ende bewesen met de waerheijt des goddelicken Woorts overeenstemt, maer het gevoelen der remonstranten over deselve poincten tegen de waerheijt strijdende is. Is oversulckx bereijt over sijn leere ende de vorenverhaelde pointen sijn schult te bekennen als hij bekent mits desen ende onderwerpt voorts hem het oordeel des classis. Op dit bovenverhaelde antwoorde is ondergeschreven van herten ja ende hebbe het in classe met mijn hant geteeckent den 8. april anno 1619 tot Ouwerkerck.

5 Stolwijk @ Predikant @ Tucht

Is mede ingestaen Adrianus Radaeus, dewelcke heftich heeft versocht een acte off Lijdius hem aengenomen heeft nomine classis als een lidt des classis uut bevel van D. Musenholio ofte niet? De classis verstaet dat hem geen acte sal gegeven worden doordien D. Lijdius niet present is. Heeft mede de voornoemde Adrianus aen den classe versocht volgens de resolutie van de Edele gecommitteerde Heeren Staten ende des Suijdt-Hollandschen sijnodi dat acht personen van den classe souden genomineert worden, uut dewelcke de kercke van Stolwijck vier soude verkiesen, soo is ’t dat hij den classe heeft overgegeven dese navolgende personen als wel de bequaemste met namen Cornelis Jan Ellertsen, Dirck Joosten, Ariaen Martensen Brouwer, Jan Willemsen, Arien Jacobsen, Jan Roelen, Pieter Claessen, Jan Dirckxsen.[28]

Hierop heeft de classis genomineert dese naervolgende personen tot ouderlingen: Adriaen Martensen Brouwer, Jan Roelen, Meus Willemsen Timmerman ende Dirck Bastiaensen; tot diaconen Cornelis Jan Ellersen, Dirck Joosten, Jan Willemsen ende Pieter Claessen.

6 Nieuwpoort @ Predikant @ Remonstrant

Sijn mede door ons gecomen twee personen van Nieupoort, dewelcke den classe hebben voorgedraegen den bedroeffelicken staet van haere kercke door ophitsinge van haeren gesus­pendeerden dienaer Jeremias Tijckmaker. Waervan sij sekere attestatiën hebben overgegeven, versoeckende dat de broederen des classis iemant uut den haeren committeeren om neffens de twee personen van Nieupoort aen de Edele Heeren Staten dese attestatiën te remonstreren ende hebben daertoe gecommitteert een van de dienaers van Oudewater.

7 Gouda @ Beroep

De gecommitteerde van der Gouda hebben ingebracht een beroep op den persoon Bartholo­mei Nicolai, dienaer iegenwoordich Ter Heijden, mitsgaders de approbatie van de Edele Heeren magistraten van der Gouda. De broeders vinden in dese saecke geen swaricheijt ende nemen ‘tselve beroep aen, mits dat de voornoemde Bartholomeus den classe verthoone behoorlicke getuijgenissen ende dimissie. Ende die visitatoren hebben last in dit beroep volcomelicken te handelen.

8 Stolwijk @ Attestatie

Balten Jaspersen van Stolwijck heeft versocht attestatie, hoe hij hem heeft gedragen den tijt die hij is geweest bij den classe. Hem is aengeseijt dat soo hij beschuldicht wort, dat hem van den scriba sal gegeven worden een eerlicke attestatie nomine classis.

9 Vacatures

De bedieninge van de vaceerende kercken sal bedient worden als in de voorgaende classe is geordonneert.

10 Agenda

De naestvolgende classe sal gehouden worden tot Polsbroeck op den tweeden naemdach nae Pinsteren.

11 Vacatures

Is mede geresolveert dat soo daer een plaetse in den classe compt te vaceeren dat eerst de dienaers van den classe sullen gepresenteert worden.

12 Sluiting

Ende naer aenroepinge van Godes heilige naeme is de vergaderinge in eenicheijt gescheijden.

Joannes Bachusius, scriba

1619 V Classis extraordinaris. Schoonhoven, dinsdag 14 mei 1619

Inv. nr. 1, p. 16-16v.

Leiding

Bruschenius praeses; S. van den Borre scriba.

Absent

J. Bachusius jr., J. Rosaeus, sonder eenige letteren van excuijs aen den classem te senden.

1 Stolwijk @ Predikant

Is den classe eenen brief behandighet van Adriano Radeo aen haer geschreeven vol van heevighe ende onbehoorlijcke propoosten. Onder andere hem excuserende dat hij op de vergaderijnghe niet conde comen ende vermeldende dat hy tot Stolwijck niet langer blyven, maer van daer vertrecken wilde ende zijnen kerckenraet den dienst opgeseyt hadde.

2 Haastrecht @ Stolwijk @ Predikanten @ Tucht

Sijn binnengestaen drie gedeputeerde des Suijt-Hollantschen sijnodi, met namen Martinus Nicolai, Hugo Beijerus ende Etsardus a Meijden, respective predicanten in De Lier, ’s Gra­venhage ende Ameijden, vragende den classe waerom sij Levinium de Raet ende synen soone Adrianum Radeum, predicanten tot Haestrecht ende Stolwijck niet hadden willen voor lidtmaten des classis aenneemen, dewijle sulckx al te vooren in hare reconciliatie met den gedeputeerden des voornoemden sijnodi ende commissarissen van de Edele Heeren Staten gemaeckt, door den gecommitteerden des classis met handtgevijnghe was geschiet.

Is bij den gecommitteerden des classis geantwoort dat by haer sulckx niet en was gedaen, dat de gedeputeerde tot Schoonhoven daertoe geen last en hadden, jae dat se oock sulckx niet conden doen ten aensiene van Adrianus Radeus, dewijle hy noch geen wettelyck predicandt van Stolwijck en was, vermidts hy de gemeente niet voorgestelt, noch in den kerckendienst aldaer was bevesticht. Daerenbooven doordien hy syne voorgedane reconciliatie hadde illusoor gemaeckt als die ijets tot syne verontschuldynghe ende tot beswarynghe der contrare­monstranten van den praedyckstoel hadde afgecondighet, strydende teghens de acte van zijn schultbekentenisse.

Dat hij oock haren classe voor dien tijt gehouden, verclaerde te weesen een onwettelycke vergaderijnghe maer ijegenwoordich wettelyck, omdat se van de voornoemde commissarissen ende gedeputeerde tot Schoonhoven voor wettelyck verclaert was, daer de Edele Heeren Staten ende de particuliere sijnodus van Suijt-Hollandt nu laest gehouden tot Delft, die al van lange tevooren hadden voor wettelyck bekent ende oversulckx niet eerst binnen Schoonhoo­ven was voor wettelyck verclaert.

Belangende Levinium de Raet, dien en conden sij voor geen lidt des classis aenneemen, niet alleen omdat hij zijn verkeert gevoelen over een lidt van de 50 vraghe des catechismi noch wilde staende houden, maer oock eenighe lasterschriften heeft gerecommandeert, seggende dat sulckx het gevoelen der contraremonstranten was.

Doch meede insonderheyt dat hij sijne schultbekentenisse hadde illusoor gemaeckt als die de woorden in sijne schultbekentenisse luydende: dat alle swaricheeden die hier in de kercke zijn voorgevallen, soo in ordre als dispuijten over de leere ende proceduren hem van herten leet zynde, hem bij de gemeente om Christi wille ten besten gehouden werden, van hem alsoo werden uutgeleijt dat het hem wel van herten leet was dat de voorverhaelde swaricheeden aldaer waren gevallen, maer niet dat hy oorsake daervan was. Radeus hierover gevraecht zynde van de voornoemde gedeputeerde, of hy hem niet en bekende de oorsake van de voorgemelde swaricheeden te zijn, gaf voor andtwoort dat hy hem hielt by de acte van zijne schultbekentenisse. ‘tSelve hem andermael gevraecht zijnde, andtwoorde dat hy meede onder zyn schultbekentenisse was begreepen. Doch heeft hetselve ten derdenmale gevraecht zynde, bekent dat hij was de oorsake van alle de swaricheeden, soo in ’t stuck van leere, ordre ende proceduren. Gelyck hij van Adriaen Bastiaensen, burgemeester van Oudewater, hem ‘tselve oock gevraecht andermael heeft bekent oorsake van alle het voorverhaelde te zijn. De voor­noemde gedeputeerde haer hierover met malcanderen beradende, hebben die van den classe Bruschenum, Lijdium ende Samuelem bij haer gesonden, haer in ’t vriendelijck afvragende of sy aldaer waren gecomen om in deese sake sententie te pronuncieeren. Ende alsoo sy ver­claerden dat se eerst de sake overweeghen ende naer geleegentheijt van dien haer souden richten, soo hebben de voornoemde drie broederen haer aengedient, dat die van den classe haer beswaert vonden, met de voornoemde Radeum te sitten in den classe, ten ware dat anders in hare saken voorsien werde. Ende dat oversulckx soo by de gedeputeerde een senten­tie werde uutgesproocken, daerin sy haer beswaert mochten vinden, sij daervan aen den nationalen sijnode souden appelleeren. De voornoemde gedeputeerde dit verstaende, hebben deese sake uutgestelt tot den 4. junij eerstcoomende, op welcken tyt sy binnen der stadt Delft vergaderen souden, op welcke vergaderijnghe sy van de broederen des classis versochten twee uut den haren te deputeeren met volcoomen credentie, die alsdan om van deese sake te handelen meede aldaer verschijnen souden. Sijn daertoe van den broederen gedeputeert Johannes Lydius ende Samuel van den Borre met Adriaen Bastiaensen ouderlingh binnen Oudewater. De credentie sal schryven Taijus ende by hem ende Fredericus Abbama uut name des classis onderteyckent werden.

3 Classis @ Vergadering

Is eendrachtich geresolveert dat de verkiesijnghe van den preses ende scriba classis voortaen sal geschieden door de meeste stemmen.

4 Polsbroek @ Predikant

J. Kerckhooven vermaent zijnde heeft hem belooft alsoo te draghen, dat nijemant oorsake sal hebben hem daerover te beclaghen.

5 Agenda

De classe sal gehouden werden tot Polsbrouck den 11. junij toecomende, wesende dijnsdach.

6 Sluiting

Ende nae danckseggynghe tot Godt zyn de broeders in liefde gescheyden.

Thomas Bruschenus

Samuel van den Borre, 1619, classis scriba.

1619 VI Classis ordinaris. Polsbroek, dinsdag 11 juni 1619

Inv. nr. 1, p. 16v-17v.

Leiding

F. Abbama praeses; Tayus scriba.

1 Predikanten @ Classis

De attestatiën ende dimissiën D. Bartholomei Nicolai ende Gerardi Sevenhusij respective beroepene dijenaren binnen der Gouda ende Schoonhooven van den classe ofte haren gedepu­teerden gesien ende geleesen zynde, ende de classe verstaen hebbende het goet rapport van haren gedeputeerden nopende deese attestatiën aen den classe gedaen, hebben de broederen des classis de twee voornoemde broederen met hantgevynghe voor broederen ende medelee­den des classis ontfanghen.

2 Haastrecht @ Stolwijk @ Predikanten @ Tucht

D. Samuel van den Borre als tevooren van den classe gedeputeert zynde met D. Lydio ende Adrian Bastiaensen oudt-ouderlyngh binnen Oudewater om tot Delft nomine classis te handelen teghens Levinum Radeum ende synen soon, heeft overgeleevert twee copiën van de gedeputeerden des synodi coomende aengaende Levini Radei saken ende syne grondighe schultbekentenisse met eijgener handt onderteyckent.

De broederen des classis geleesen hebbende beyde de acten door den gedeputeerden des synodi haer toegesonden, hebben geresolveert dat Levinus tot volle contentement van de broederen des classis deselve schultbekentenisse die hij met eygener handt heeft onderteec­kent, oock sal in oprechticheyt verclaren voor den broederen des classis, met belofte van nu aen de leere der remonstranten te versaken ende deselve vijant te zijn; daerteeghens door Godts genade te sullen blyven ende persisteeren by de leere der contraremonstranten ende tot bewijs van allen deesen bereyt zynde het besluyt des synodi nationalis, confessie ende ca­techismum met eygener handt te onderteyckenen end nae te coomen. Welcke besluijt Levino voorgehouden zynde, heeft daerop geseyt: ick verclare in oprechticheyt jae. Ende is hierop in de classe ontfangen.

Adrianus Radeus is oock van den classe, als ijegenwoordich dyenaer pro tempore tot Stol­wyck zijnde, voor een lidt des classis aengenoomen voor den tijt in de acte door den gedepu­teerden des synodi den classe overgesonden, geëxprimeert.

3 Nieuwpoort @ Beroep

Alsoo dien van de Nieupoort door seeckere acte van den gedeputeerden des sijnodi haer verleent ende den classe alhier vertoont, wierde toegelaten met den eersten te mooghen in ’t beroupen van eenen goeden dyenaer in de gemeente tot Nieupoort voortvaren. Soo is by den classe geresolveert dat de drie naestgesetene dijenaren uut de gemeente aldaer sullen doen verkiesen een forme van eenen kerckenraet, bestaende uut ouderlijnghene ende diakonen, dewelcke oock met de kercke aldaer sullen spreecken van de beroepynghe eenes dyenaers. Ende hiertoe syn gedeputeert Gerardus Sevenhusius, die van Oudewater ende Samuel van den Borre.

4 Bergambacht @ Beroep

De ouderlyngh van de kercke van Berchambacht heeft aen den classe versocht (aengesien sy nu seeckere dyenaren in haere gemeente hadden hooren predycken) dat de classe soude gelieven seeckere dyenaren haer voor te stellen ende te verwillighen, welckers gaven sy mochte noch eenmael hooren, om alsoo te mooghen coomen tot een beroup van eenen wettelycken dijenaer. Den ouderlingh gevraecht zynde off er geene onder den classe en waren die sy sochten ende begeerden te hooren, heeft geantwoort neen. Ende heeft oversulckx den classe drie dijenaren genomineert, versoeckende dat de classe wilde toelaten dat sy deselve mochten in haere gemeente noch eenmael hooren. De persoonen syn deese: D. Snokius, die van Hartochvelt ende Johannes Croon, hetwelcke haer van den classe is gegunt.

5 Stolwijk @ Ouderling @ Attestatie

Is oock geresolveert dat Balthasaar Jaspersen op zyn voorgaende instantelyck versouck van den scriba classis attestatie sal werden gegeven aengaende zyn comportement in den classe.

6 Stolwijk @ Kerkenraad

Alsoo Adriano Radeo voor eenighe tijden door last der gedeputeerden des synodi provincialis van den classe was voorgestelt dobbel getall van ouderlynghen ende diakenen, daeruut bij zynen kerckenraet nieuwe ouderlinghen ende diakenen moesten verkooren werden, soo is ’t dat Adrianus corts op zyne aennemijnghe ende toelatynghe in den classe gesocht heeft de broederen des classis te doen diverteeren in eenighe voorgestelde broederen, staende oock in ’t register der verkiesynghe, by den classe genomineert. De broederen des classis verclaren ende geeven voor andtwoordt dat se eendrachtich sonder eenighe veranderijnghe daerinne te lijden, by het voornoemde register by haer gestelt persisteeren, begeerende dat de verkiesijng­he met den aldereersten werde in ’t werck gestelt.

7 Schoonhoven @ Beroep

Gerardus Sevenhusius geassisteert met Jooris de Knoop hebben uut name der kercken van Schoonhooven den classe vertoont een beroup op Antonium de Leeu, dijenaer tot Haeften. De classe vindende in hare voorgaende acten gementioneert van de beroupijnghe Samuelis van den Borre tot den dienst van Schoonhooven ende daerbij noch eene verclarijnghe door den gedeputeerden van Schoonhooven op den classe aldaer gedaen, namelyck dat sy Sevenhusium beroupende, daerom Samuelem van den Borre niet en ontslaeghen van het beroup op synen persoon gedaen, maer hielden hem voor haren beroupenen dijenaer. Onder welcke conditie de classe het beroup by die van Schoonhooven op Sevenhusio gedaen, den noot der kercken oock sulckx vereijschende, heeft toegelaten. De broederen des classis op deese sake lettende, als een groot abuijs in sich hebbende, hebben de sake ende het ondersouck van dien uutgestelt tot den eersten naesten classe voor den synodo provinciael coomende, opdat se alsdan partijen ter weedersyden, oock die hier niet tegenwoordich syn, mooghen hooren ende alsdan in de vreese des Heeren van deselve oordeelen. 

Ende alsoo Samuel van den Borre voor den volle classe verclaerde dat het hem daerom niet en was te doen, opdat de voorgemelde beroupijnge in synen persoon souden werden geëffec­tueert, maer alleenlyck opdat van de ongerijmde ende ongefondeerde handelynghen by die van Schoonhooven begaen by den classe mochte geoordeelt werden. Ende daerop bij den broederen van Schoonhoven werde aengehouden, dat de classe dan soude willen toelaten dat het voornoemde beroup op Antonium de Leeu gedaen mochte voortganck hebben, soo is daerop by de classe geresolveert (aengesien den persoon Antonij de Leeu nijemant van den broederen des classis bekent is) dat by de kercke van Schoonhooven beneersighet sal werden dat sy attestatie vercrijghen van twee ofte drie dijenaeren ontrent Haeften, aengaende de oprechticheyt Antonij de Leeu soo in leere als in leeven. Welcke attestatie sy verkreeghen hebbende, sullen dieselve aen de drie naestgelegene dijenaren onder deesen classe resortee­rende verthoont. Ende deselve by haer geleesen ende geapprobeert zijnde, sullen vrijlyck mooghen met het voorgenomene beroup voortvaren.

8 Financiën

Is oock geresolveert dat door den scribam nomine classis sal werden geschreeven aen Festo ende Debetio tot reboursement van eenighe pennijnghen die bij de dooleerende kercken verschooten zijn.

Sal oock D. Bartholomeo acte werden gegeven nomine classis, opdat hem zijne betaelijnghe op het comptoir mooghe gewerden.

9 Moordrecht @ Nieuwerkerk aan de IJssel @ Bijstand

Samuel van den Borre, Taijus ende Pieter Wimsen Pits, ouderlyngh tot Moordrecht, syn van den classe gedeputeert om de saken van Moordrecht ende Nieuwerkercke aen den Heeren Staten ofte daer het behoort te remonstreren.

10 Schoolmeester @ Propositie

Meester Gabriël, schoelmeester tot Leckerkercke, is weder toegelaten te proponeren in den naesten classe uut Romeynen 5 versu 1: wy dan gerechtveerdicht etc.

11 Agenda

De naeste classe sal gehouden werden tot Schoonhooven ende sal den tyt van dien by den scriba uutgeschreeven werden.

12 Sluiting

Nae gedane danckseggijnghe tot Godt zijn de broederen des classis van den anderen in der liefden gescheyden.

Fredericus Abbama, preses

Taijus de jonghe, scriba classis

 

1619 VII Classis ordinaris. Schoonhoven, vrijdag 5 juli 1619

Inv. nr. 1, p. 18-18v.

Leiding

Sevenhuysen praeses; Nicolai scriba.

1 Moordrecht @ Predikant

Is gelese een sekere missive geschreven aen de broederen des classis van de Provincialen Raet uut de name van prince Maurits, van inhout als dat de predicant tot Moordrecht weder­om is gerelaxeert misdien hij belooft heeft in ’t prediken op sijn beurte hem te drage nae de ordre bij de classe te stelle, tot de meeste ruste ende stichtinghe van de kercke aldaer.

Daerop gheresolveert is dat twee broederen uut de name des classis, te weten D. Samuel van den Borre ende Joannes Taiius, sullen reijse nae Den Haghe om door alle gevoechelijcke middelen te arbeijden by de heeren Staten, dat de predicant tot Moordrecht van alle kercke­lijcke diensten soude mogen werden gedeporteert, gemerckt sulckx tot de meeste ruste, vrede ende stichtinghe der kercke voorschreven sal gedijen.

2 Traktementen

Dese twee gedeputeerden voorschreven hebben oock commissie om uut de name des classis bij de Edele Heeren Staten door requeste te versoucken, dat die penninghe die gegeven worden tot tractement van de predicanten voor haren dienst, soude mogen gegeven worden aen onse classe van die tijt aff dat sij de vacerende plaetse bedient hebben.

3 Bergambacht @ Beroep

Is oock verthoont ende ingebracht een beroupinghe van de kercke van Berchambacht op den persoon van Antipas van den Borre, tegenwoordich predicant in Ottenlandt. De broederen des classis het beroup ghesien ende gelesen hebbende, hebben hetselvighe gheapprobeert midts dat D. Antipas voorschreven tot sijner tijt aen de classe verthone wettelijcke ende behoorlijc­ke attestatiën ende ontslagingen so van sijn kercke ende gemeijnte, als oock mede sijne classe.

4 Gravamina

Also dese classe specialijcken was geconvoceert opdat eenijgelijcken der broederen uut den name van hunne respective gemeijnte soude inbrengen die gravamina die op de classe sijno­dael van Delft soude moeten werden verthoont. Doch also sommighe broeders niet recht en ware verwitticht van dese saecke, is geresolveert dat eenijgelijck sijne gravamina sal ooverse­ijnden tot Schoonoven aen D. Sevenhusium, opdat aldar uut alle de gravaminiby een corpus soude moghen werden gemaeckt. Ende dit sal geschieden door D. Sevenhusium, D. Joannem Lydium ende D. Samuele van den Borre.

5 Nieuwpoort @ Bijstand

Sijn oock verschene twee broederen van Nijpoort, versouckende dat twee broederen des classis haer soude moghen werden toegevoucht om door behoorlicke middelen te arbeijden, dat sij een goede apostille souden mogen krijghen op haer requeste. Daerop is geresolveert dat also twee broederen om enige andere saecken moste reijsen nae Den Hage, dat deselve den broederen van Nijpoort sullen assisteren met goeden raet ende daet in alles wat tot vervorderinghe, tot den welstandt van de kercke aldaer sal bevonden werden te doen.

6 Agenda

De naestcomende classe sal gehouden worden tot Schoonoven den 15en deser.

7 Sluiting

Nae gedane dancksegginghe tot Godt sijn de broeders des classis in lieffde ende vrede ge­scheijden.

Gerardus Sevenhuijsen, classis praeses

Bartholomeus Nicolai, scriba classis

1619 VIII Classis ordinaris. Polsbroek, donderdag 18 juli 1619[29]

Inv. nr. 1, p. 18v-19v.

Leiding

Lydius praeses; Tayus scriba.

1 Moordrecht @ Predikant @ Tucht

De broederen des classis, geleesen hebbende de acte in den voorgaenden classe gestelt noopende de sake van Moordrecht; alsoo haer door den gedeputeerden wert aengedient, dat die van den Hoove Provincial aen denwelcken sy haer adresseerden verclaerden niet te willen de macht ende de authoriteyt van de classe aen haer trecken, maer dat de classe selve nae het oude gebruijck, macht hadde om in de sake van Moordrecht te doen als tot de meeste vreede ende opbou der kercken aldaer bij haer sal bevonden werden te behooren, gelyck sulckx oock hare missive aen den classe gesonden meedebrengt. Soo is ’t dat de broederen des classis de sake ende den standt van de kercke van Moordrecht in de vreese des Heeren nae haren schuldighen plicht overweegende, geresolveert ende beslooten hebben (gelyck sy oock tot de meeste ruste van de kercke van Moordrecht ende voortplantynghe van de ware suijvere gereformeerde leere aldaer op ’t hoochste noodich vinden) dat Dirck Jansen Backx, predyc­kandt aldaer, alsoo hy noeyt wettelyck aldaer in den dienst beroupen, de gemeente niet voorgestelt, noch oijt aldaer bevesticht is geweest, nae het gebruyck der kercke sal weesen datelyck gesuspendeert van de bedienijnghe des goddelycken Woorts ende der sacramenten. Ende opdat den voornoemden Dirck Jansen Backx dit condt werde gedaen, is geresolveert dat Lydius de missiven van suspentie sal schrijven, eene aen Dirck Jansen Backx ende eene daerinne sulckx synen kerckenraet sal verwittighet werden: welcke missiven door eenen boode Taijo ende Abbama de jonghe, hiertoe gedeputeert, sullen werden toegesonden om Dirck Jansen Backx ende synen kerckenraet te behandighen, teneynde sij mooghen verstaen of sy beyde gesint zyn haer nae de resolutie des classis te reguleeren. Is oock geresolveert dat de deputati ad sijnodum nationalem de sake van Moordrecht ende het besluyt des classis over hem genoomen, aldaer sullen voorstellen ende ernstelyck versoucken dat de synodus hem gelieve datelijck sonder langhe dilaij, nae de resolutie des synodus nationalis te deporteeren van zynen dienst, alsoo hy door syne insluijpinghe in de huijsen ende andere manieren van doen, de gereformeerde leere op ’t hoochste schadelijck is.

2 Bergambacht @ Beroep

Nae voorgaende beroupijnghe van de kercke van Berchambacht etc. gedaen op Antipa van de Borre met kennisse des classis, sijn by den classe nae oude ordre gevisiteert ende geleesen de attestatiën ende dimissiën van Antipa voornoemt, predyckant in Ottelandt, soo van zyne kercke als oock van den classe van Dordrecht. Ende zyn deselve by den broederen des classis met volle contentement aengenoomen.

3 Financiën

Is oock geresolveert dat de reijs- ende teercosten by den gedeputeerden van den classe ge­draghen ende verschooten uut het classis middelen ter zijner tyt, als de middelen bij der handt sullen syn, haer weederom sullen gerebouerseert werden, mits dat sij voor den classe sullen vertoonen pertinente declaratie ende specificatie van deselfde voorgemelde costen.

Is oock geresolveert dat om te vercrijghen de costen by de dooleerende kercken gedraghen ende verschooten, door den gedeputeerden des classis in de voorighe classicale acten genomi­neert mooghe instantelyck by de Edel Moogende Heeren Staten ofte daer ’t noodich sal zijn aengehouden werden, teneynde sy in haren grooten geleedenen last wat moogen werden geholpen.

4 Schoolmeester @ Popositie

Alzoo meester Gabriël nu voor tweede reijse voor den classe hadde geproponeert ende zyne prouve gedaen in ’t predycken, soo sijn by den broederen des classis den voornoemden meester Gabriël zyne fauten in de voorgemelde propositie tot zijnen besten aengeweesen, opdat hy deselve in toecomenden tijden leere vermyden ende verbeeteren. Ende alsoo by den broederen verstaen werde dat men nae de leere des Heiligen Geestes den geest der prophetie niet en behoorde uut te blusschen, soo is meester Gabriël voornoemt uut den name des classis door den presidem aengeseijt, dat hij wederomme ter naester classe sal werden toegelaten tot het proponeeren. Ende is hem van den classe opgeleyt te verclaren het laeste vers van het derde capittel des evangelisten Johannis.

5 Haastrecht @ Predikant @ Financiën

Alzoo Levinus de Raet, denwelcken het door gunste van den classe was toegelaten, vermidts het syne beurte was, de classicale vergaderijnghe ende de oncosten van dien in syne eijgene plaetse tot Haestrecht te draghen vergunt was, om reedenen den voornoemden Levino bekent, tot Schoonhooven den classe te leggen ende te doen bijeenroepen. ende hy so niet aenmerc­kende het faveur van den classe hem hierinne beweesen, tergiverseerde de costen by den voorluyden, doch weynighen verteert, te betalen. Is by den classe geresolveert dat sy niet en verstaen dat door Levinum die nu eerst als nieu aengekoomen is, ofte eenighen anderen dyenaren des classis eenighe veranderijnghe in soo eene geringhe sake sal mooghen gedaen werden, alsoo sulckx van over veele iaeren by den broederen des classis sonder eenich teegenspreecken ende tergiverseeren is geobserveert geworden ende sy oordeelen noch onderhouden te moeten werden.

6 Schoonhoven @ Onenigheid @ Verzoening

Die gedeputeerde van den classe, als Lijdius, De Visscher[30] ende Samuel van den Borre syn nae langhe debatten met den kerckenraet van Schoonhooven in eenighe abuijsen by eenighe van den voornoemden kerckenraet begaen in der liefde ter weedersyden met den anderen gereconcilieert ende bevreedicht met hantgeevijnghe de bevreedynghe bevestighende, sonder maelcanderen diesaengaende meer te molesteeren.

7 Nieuwpoort @ Predikant @ Remonstrant

Alzoo die van de kercke van Nieupoort versochten dat Gerardus Sevenhusius soude eens willen verclaren voor den classe wat reedenen dat Tykemakerus bij hem synde met hem hadde gehadt, noopende syne reconciliatie met den classe. Soo heeft Seevenhusius verclaert voor de broederen des classis, hoe dat Tykemakerus versocht heeft met hem te spreecken. Bij hem coomende heeft de voornoemde Tykemakerus Seevenhusio zijn advijs ende raet afge­vraecht, op wat wijse dat hij hem wel soude connen met den classe versoenen.

8 Visitatores

De visitatores classis alsoo alsoo by haer noch niet en was gedaen de visitatie der kercken om de beroerten wille, werden alsnoch van den classe in haren dienst gecontinueert.

9 Synodale gedeputeerden

De broederen des classis hebben by stemmen ad synodum provincialem van Suyt-Hollandt, ‘twelcke tot Leyden sal gehouden werden op den 23 july, gedeputeert om aldaer uut haren name te trecken ende te verschijnen: D. Samuelem van den Borre, Johannem Roseum, Johannem Taijum de jonge ende Ruth Huijgensen, ouderlyngh tot Schoonhooven. Ende sal hen de credentie van de preside classis Lijdio bestellet werden.

10 Agenda

De naeste volgende classe zal gehouden werden binnen der Gouda ende sal de uutschryvyng­he van den tyt derselviger staen in handen van den gedeputeerden tot den Zuijt-Hollantschen sijnodum.

11 Sluiting

Nae gedane danckseggijnghe tot Godt voor Syne ontfangene genade ende seeghen syn de broederen des classis in der liefde gescheyden.

Johannes Lydius, praeses classis

Johannes Taijus, scriba classis.

1619 IX Classis ordinaris. Gouda, maandag 2 september 1619

Inv. nr. 1, p. 19v-20v.

Leiding

Bruschenius praeses; S. van den Borre scriba.

Absent

A. Radeus

1 Predikant @ Classis

Alsoo Antipas van den Borre op den eersten september tot Berchambacht in den dienst bevesticht was, zoo is hij in desen classe tot een lidt met hantgevinge van den preses aengeno­men.

2 Schoolmeester @ Propositie

Heeft Gabriël, schoolmeester tot Leckerkerck, geproponeert uut Johannis 3:36 ende dieselve propositie van den broederen geventileert, sijn hem sijne fauten om te verbeteren van den presidem aengeseyt ende sal in den toecomenden classe proponeren over het tweede lidt van hetselve 36 verses, beginnende: Ende wie den sone etc.

3 Proponenten

Ende alsoo men verstont dat van de proponenten die voor desen geproponeert hadden ijets in den laetsten partijculieren sijnodo tot Leyden besloten was, sal ‘tselve gesien sijnde daerin gedaen werden, namelijck in de saecke van de proponenten als den classe raetsaem vinden sal.

4 Stolwijk @ Beroep @ Onenigheid

Jan Roelen ende Adriaen Mertensz. ouderlingen der kercke van Stolwijck, geassesteert met Balten Jaspersz. out-ouderlingh, hebben advijs van den classe versocht alsoo Pieter Clasen ende Dirck Joosten, diaconen der kercke voorschreven, noch niet wilden verstaen om met haer te treden tot de beroepinge van eenen kerckendienaer in plaetse van Adrianus Radeus, seggende dat het noch tijts genoech was, hoe sij haer daerin souden dragen? Ende in gevalle de magistraet van aldaer de beroepinge eens predicants weygerden te approberen, wat sij daerin souden doen? Meteenen versoeckende soo van de gemeijnte aldaer een dienaer moeste werden gehoort, Radeus soude werden van de classe geïnduceert hem den predickstoel te vergunnen.

De classe op alles rijpelijck in de vreese des Heeren geledt ende verstaen hebbende hoe dat de voornoemde ouderlingen eenen Gabriël de Haes, predicant tot Hemmelum gehoort ende met hem in handelinge getreden waren, buijten wetenschap des classis, hebben daerover de voornoemde ouderlingen gecencureert ende geordonneert dat se de handelinge met den voornoemden Gabriël gantsch sullen affsnijden ende naerlaten, gelijck oock de voornoemde diaconen de handelinge van beyde predicanten Snoeckius ende Samuel van den Broeck bij haer voorgestelt. Ende sullen vernemen off ijmant uut den classe soude willen verplaetsen om desselffs gaven haer aengenaem sijnde, denselven aldaer in den dienst te promoveren. Ende soo niet, dat se met Johannes Taeius, Geerardus Sevenhusius ende Samuel van den Borre, predicanten tot Nieuwerkerck, Schoonhoven ende Groot-Ammers als van den classe daertoe gedeputeert van de beroepinge eenes dienaers sullen adviseren ende concluderen. Hetwelck haer door den presis aengedient is.

5 Stolwijk @ Predikant @ Tucht

Op ’t versoeck van de voornoemde ouderlingen van Stolwijck, om te hebben copie van de acte van schultbekentenisse van Adrianus Radeus haren ijegenwoordigen predicant gedaen voor de commissarisen der Edel Mogende Heeren Staten ende gedeputeerde des Suyt-Hol­lantschen sijnodi op den 19 januari 1619. Is geresolveert dat de voornoemde drie gedeputeer­de des classis de voorschreven acte sullen in presentie van den ijegenwoordigen ende den ouden kerckenraet lesen, ende dat op eenen sondach bij een van de voornoemde dienaren, naedat die zal hebben gepredict de gemeijnte sal werden aengedient, dat se over de schultbe­kentenisse van haren dienaer Radeus niet willen twistich zij, maer by den kerckenraet gaen, die haer naer waerheyt van dese saecke goet onderricht doen sullen. Hetwelck oock door den presis die van Stolwijck aengeseyt is.

6 Financiën

De voornoemde drie gedeputeerde is van den classe belast te ventileren de specivicatiën van de oncosten bij den dolerenden kercken onder haren classe gevallen, welcke specivicatie van eenijgelijcke kercken binnen de eerste acht dagen nae date desen aen haer sal werden overge­sonden, daeruut sij een corpus maken, aen de gedeputeerde sijnodi overseijnden ende de specivicatie onder haer houden sullen.

7 Politieke reformatie

De predicanten in desen classe sullen wesen gehouden binnen de eerste acht dagen aen Samuel van den Borre, scriba classes, schriftelijck bij haer onderteyckent over te seijnden de gesteltenisse beyde van hare officiren ende secretarisen, off se de gereformeerde religie sijn toegedaen ende daervan openbare belydenisse doen off gedaen hebben, soo niet, hoe se haer hebben gecomporteert oft gedragen om daervan aen de gedeputeerde sijnodi een schriftelijck register (midts behoudende de schriftelijcke verclaringe van eenijgelijck dienaer) met den eersten over te seijnden.

8 Nieuwpoort @ Beroep

De kerckenraet van de Nieupoort hebben den classe gepresenteert een schriftelijck beroep op Johannem Taeyum, predicant tot Nieuwerkerck, by de borgmeesteren ende ’t meestendeel van de schepenen, als by de Edele Heeren Gecommitteerde Raden van de Staten van Hollant ende West-Vrieslant bevesticht, versoeckende de approbatie des classis ende dat se twee uut hare vergaderinge souden willen deputeren, om d’affscheyt van den voornoemden Taeyus bij sijne kercke ende magistraet te becomen. De classe heeft de beroepinge geapprobeert ende Bartholomeus Nicolai ende Johannis Roseus gedeputeert om ’t voorverhaelde affscheyt by de voornoemde gemeijnte ende magistraet te bevorderen.

9 Moordrecht @ Beroep

De kerckenraet van Moordrecht hebben de classe gepresenteert een beroep, gedaen op Johannem Croon, predicant in Goudriaen, bij de ambachtsheeren ende magistraet aldaer bevesticht, versoeckende d’approbatie des classis ende dat een uut hare vergaderinge soude werden gedeputeert om aen sijne kercke, magistraet ende classe sijn affscheyt ende demissiën te versoecken. De classe heeft de beroepinge voornoemt geapprobeert ende Antipas van den Borre gedeputeert tot bevorderinge van sijne ontslaginge ende attestatiën.

10 Recommandatie @ Schoolmeesters

De classe houden voor gerecommandeert Abraham van Hobos ende Nicolaes Dominicus wanneer eenige schooldiensten in haren classe openvallen.

11 Agenda

Classe extraordinaer sal werden gehouden tot Haestrecht ende sullen de visitateurs de uutschrijvinge doen wanneer de acte sijnodo gecomen is.

12 Sluiting

Nae dancksegginge tot Godt zijn de broeders in lieffden gescheyden.

Thomas Bruschenus, praeses

Samuel van den Borre, scriba, 1619.

1619 X Classis extraordinaris. Haastrecht, maandag 7 oktober 1619

Inv. nr. 1, p. 20v-21v.

Leiding

Bruschenius praeses; S. van den Borre scriba.

Absent

A. Radeus

1 Predikant @ Classis

Sijn nae aenroepinge van Godes heiligen naem gelesen de attestatiën van Anthonius Leo, beroepen ende bevesticht kerckendienaer tot Schoonhoven ende is met hantgevinge uut name des classis van den presidem tot een lidt der vergaderinge ontfangen.

2 Schoolmeesters @ Ondertekening belijdenisgeschriften

Is de acta bij den nationalen sijnodo laest gehouden tot Dordrecht om van den rectoren ende schoolmeesters onderteijckent te worden gestelt, onderteyckent bij Geert Pieters, Godefridus Vogel, Jan Barentsz., Melchior van Itterzon, Adriaen Paulusz., Gabriël van Vinck ende Gielis Jansz., schoolmeesters tot Crimpen, Schoonhoven, Oudewater, Nieuwerkerck, Groot-Am­mers, Leckerkerck ende Haestrecht.

Hebben oock Pieter Mertensz. Bachusius, Jacobus Delquenten ende Marten van Overmael, schoolmeesters tot Nieupoort, Berchambacht ende Ammerstol mede onderteyckent ende belooft d’eerste toecomende reys haer ten avontmael des Heeren te begeven.

Heeft meester Leonaert, Jan Jansz., Hermen Wandelsen ende Isebrant Jansz., schoolmeeste­ren tot Schoonhoven, Ouwerkerck, Stolwijck ende Moort, elck bysonder uutstelt ende dach versocht om de confessie ende canones sijnodael te overlesen. Ende drie van deselve, uutge­scheyden Hermen Wandelsen, hebben beraet genomen off se haer de eerst toecomende reyse ten avontmael des Heeren souden begeven. Ende is haer tijt ende beraet gegeven tot den xxviiisten october toecomende, op welcken tijt sij binnen Schoonhoven voor Johannis Taius, Geraerdus Zevenhuysen ende Samuel van den Borre, predicanten tot Nieupoort, Schoonhoven ende Groot-Ammers, als van den classe tot dien eijnde gedeputeert, ’s morgen te negen uren sullen moeten verschijnen om te verclaren off se bereyt sijn haer ten avontmael des Heeren met den eersten te begeven ende de bovengeschreven acte te onderteyckenen off niet. Ende soo ijmant op den voorschreven tyt niet en compareert, sal sijn non-comparitije voor weyge­ringe gehouden worden.

Ende alsoo de rectoren ende schoolmeesters van der Gouda geciteert niet en compareerden, sullen dieselve volgens de resolutie des classis, gelijck oock alle andere schoolmeesters selffs die partijculiere schole houden, van nieuws door den scriba classis tegens den xxviiien voornoemt tevoren geschreven plaetse te comen werden geciteert. Ende sal hare non-compa­ritie werden gehouden alsoff se de voorverhaelde acte weygerden te onderteijckenen.

3 Traktementen

Alsoo op het request van de classe van Gouda om te hebben de gagie tsedert het depoorte­ment van de dienaren der remonstranten in verscheyden plaetsen haers classis nu meer dan ses maenden by haer tot groote moe[i]te ende costen van den voornoemden classe bedient gevallen, nietijegenstaende het bericht van de Edele ontfanger Coolwijck was geappostileert by de Edele Gecommitteerde Raden van de Staten van Hollant ende West-Vrieslant: dat de supplianten voor dien tijt souden moeten hebben patiëntie. Soo heeft den voorschreven classe gedeputeert Samuel van den Borre om aen Hare Edel Mogenden door request een favorabile appostille te versoecken, welck request sal geschreven ende uut den naem des classis onder­teyckent worden by de Edele predicanten van Schoonhoven.

4 Stolwijk @ Predikant @ Tucht

Johannes Taius ende Samuel van den Borre hebben rappoort gedaen, hoe dat se volgens den last des classis den tegenwoordigen als ouden kerckenraet van Stolwijck de acte van de schultbekentenisse haers dienaers Radei hadden voorengelesen ende dat daer een van de dienaren in desen gedeputeert soude comen leeren, die nae de predicatie de gemeijnte soude vermanen dat se over de bovengeschreven schultbekentenisse niet wilde twistich sijn, maer gaen by den ijegenwoordigen kerckenraet nu in officie sijnde, die haer naer waerheyt van alles onderricht doen souden.  Dit is bij allen eenstemmelijck aengenomen dat d’onderrichtinge van desen alleen soude staen by den iegenwoordigen kerckenraet in dienste sijnde ende bij niemant anders. Doch Hendrick Pietersz. hebbe ‘tselve herroepen ende en wilden daerby niet blijven. 

Hebben de kerckenraet tegenwoordich dienende volgens de resolutie van den voorigen classe haer bij Taio ende Van den Borre aengedient, belooft dat se ten wedersyden de handelinge van Gabriël de Haes als van Snoeckius ende Samuel van den Broek, kerckendienaren gantsch affsnyden ende naerlaten sullen om redenen die de voornoemde gedeputeerde verclaerden den classe daertoe te moveren.

5 Stolwijk @ Beroep

Ende alsoo Jan Roelen ende Adriaen Mertensz. ouderlingen tot Stolwyck soo mondelingh als by schriftelijcke acte de ijegenwoordige classicale vergaderinge vertoonden, dat se hare medebroederen de diaconen verscheyden reysen hadden versocht om te gaen hooren de dienaren van Hagesteyn, Serooskerck, Leckerkerck ende Heycop, haer by de voornoemde gedeputeerde voorengestelt, dwelck sy (soo deselve gedeputeerde verclaerden) nochtans te doen belooft hadden ende ‘tselve nochtans ijegenwoordich weygerden.  Versoeckende aen den classe dat se uut hare vergaderinge neffens haer een dienaer wilden deputeren tot densel­ven eijnde, opdat haer de gaven van een derselver wel bevallende, naedat hij van de gantsche gemeijnte soude wesen gehoort, sij nae oude ordre tot de beroepinge desselven souden mogen treden. Den classe heeft haer de saecke in de vreese des Heeren overwogen, hebbende in dit haer christelijck versoeck toegestaen ende haer bijgevoecht haren waerden broeder Isaaccus Abbama, predicant tot Bercouw, welverstaende dat die van Stolwijck de costen sullen dragen.

6 Gouda @ Diakonie

Belangende de saecke van de diaconie tot Gouda, die sal by connventie op den ouden voet voortganck hebben.

7 Bergambacht @ Schoolmeesters

Samuel ende Antipas van den Borre sullen uut name des classis aen den Edele Heere van Nievelt versoecken, dat Neomagus ende Alendorff het schoolhouden tot Berchambacht verhindert werde.

8 Nieuwerkerk aan de IJssel @ Beroep

Op ’t versoeck van den kerckenraet ende magistraet tot Nieuwerkerck op d’IJssel, sijn haer toegevoecht t’haren coste Samuel van den Borre ende Johannes Taius, om te maecken ende approberen eene beroepinge op Rutger Everts Clock, predicant tot Heycop uut den name des classis ende sijne dimissiën aen sijne kercke, den Edele Heer van Vianen ende classe te versoecken. Ende sullen Geerardus Sevenhuijsen ende Antonis Leo uut name des classis schryven ende onderteyckenen die de voornoemde gedeputeerde sullen medenemen. Ende deselve dimissiën becomen zijnde, sal nae behoorlijcke voorstellinge tot Nieuwerkerck in den dienst bevesticht worden.

9 Haastrecht @ Predikant @ Tucht

Is oock by de visitateurs der kercke de visitatie der kercke van Haestrecht in den vollen classe gedaen, de schultbekentenisse haers dienaers der kerckenraet ende eenige lidtmaten door goetvinden des classis voorgelesen ende heeft Livinis Radeus door versoeck van den ijegen­woordich dienende kerckenraet, die nu lange sulcken ampt hadden betreden, belooft dat eerstdaechs by de gemeynte verkiesinge van anderen kerckenraet volgens oudt gebruijck soude werden gedaen, gelijck den classe hem oock heeft belast niet dan contraremonstranten daerin te stellen.

10 Financiën

Sullen de gedeputeerde voorschreven die op den xxviii deser maent binnen Schoonhoven sullen tesamen comen, alle de oncosten soo in ’t trecken op den sijnodo als anders, uut name ende door last des classis gedaen te samen rekenen. Ende sal eenyder kercke tot betalinge van deselve oncosten volgens out gebruijck bij haer werden getacxeert. Ende sal eenijgelijck kerckendienaer naerdat hem schriftelijck van de voornoemde gedeputeerde is bekentgemaect waerop sijne kercke getacxeert is, deselve penninge eerstdaechs aen de voorschreven gedepu­teerde overseynden, opdat die ten achteren sijn souden mogen werden betaelt.

11 Moordrecht @ Beroep

Scriba classe sal nomine classis stellen een request opdat Johannes Croon, beroepen dienaer tot Moort vermidts d’absentie van de heere van Goudriaen van de Gecommitteerde Raden van de Staten van Hollant sijne dimissie in naem van denselven Edele Heere soude mogen beco­men, nochtans sonder preiuditie van denselven.

12 Sluiting

Nae dancksegginge tot Godt zijn die broeders in lieffden gescheyden.

Thomas Bruschenus

Samuel van den Borre, scriba 1619.

1620 I Classis extraordinaris. Haastrecht, ..dag 3 februari 1620

Inv. nr. 1, p. 21v-22.

Leiding

Leo praeses; S. van den Borre scriba.

1 Predikanten @ Classis

Sijn gelesen de attestatiën van Johannis Croon ende Rutger Evertsen Clock, beroepen ende bevestichde kerckendienaren van Moordrecht ende Nieuwerkerck ende sijn van den presidem met hantgevinge tot lidtmaten des classis aengenomen.

2 Gouda @ Beroep

Sijn oock gelesen de attestatiën van Isaacus Hensbergius, beroepen kerckendienaer binnen der stede van Gouda. Ende sal door Bartholomeus Nicolai de gemeijnte der voornoemde stede voorgestelt ende geen verhinderinge comende van denselven in den dienst bevesticht worden.

3 Stolwijk @ Predikant @ Attestatie

Heeft Adrianus Radeus geweesden predicant tot Stolwijck van den classe versocht sijn attestatie ende alsoo van den Edele bailliu van Suijt-Hollant twee ende van de Edele predi­canten ende kerckenraet van Dordrecht eenen brieff aen Samuel van den Borre dese saecke mede betreffende waren geschreven, sijn die den classe voorengelesen, midtsgaders oock d’antwoorden schriftelijck by Van den Borre voornoemt daerop gedaen. Ende alsoo Radeus gevraecht waerom de persoonen voorenverhaelt haer in dese saecke die haer niet aen en ginck sooseer bemoeyden, heeft verclaert dat hij se daertoe niet hadde aengesocht, maer dat hij van haer gevracht waerom hij niet weder naer eenen dienst en stont, hadde geantwoordt dat hij noch geen attestatie van den classe en hadden ende hij dieselve niet voor Bloken Paschen­maendach, wanneer den classe soude sijn vergadert, soude connen becomen, daeruut het scheen dat se oorsaecke hadden genomen dese brieven te schrijven. Is oversulcx onder den broederen omgevraecht off men Radeus soude attestatie geven off niet? Per occasie is den classe vertoont een getuijchnisse bij Cornelis Dircxen ende Balten Jaspers Verstroo onder­teyckent, van inhout dat den vader Radei tegens haer soude hebben geseyt dat sijnen zone hemselven wat quaets hadde ingebeelt, welck hij hem hadde soecken wys te maecken, dwelck hij niet geloven conde, waerom hij sijnen zoon liet blijven in ’t sijne, gelijck hij segt, ende ick in ’t mijne, nademael d’een voor d’ander geen rekenschap soude geven.

Livinis hierop van den classe gevraecht, heeft verclaert dat dese saecke geen stuck der leere, dan alleen ’t vertreck sijns zoones van Stolwijck aenginck.

Dat men Radeus voornoemt eerst met den ijegenwoordigen kerckenraet van Stolwijck sal soecken te versoenen, opdat hij attestatie van deselve soude mogen becomen ende dat alsdan van den classe wegen hem oock attestatie soude werden gegeven, midts dat hy de regulen des nationalen sijnodo soude onderteyckenen.

Adrianus Radeus hierop ingeroepen ende ‘tselve hem voorgehouden sijnde, heeft in alles verwillicht, de canones onderteyckent, ende sijn Jacobus Kerckhoven, Bartholomeus Nicolai ende Antipas van den Borre, predicanten tot Polsbroeck, Gouda ende Gheeraersberch met behoorlijcke credentie neffens Radeus aen den kerckenraet voort gesonden, om partijen met malcanderen te vereenigen. Ende soo den voornoemden kerckenraet om sulcx te doen onwil­lich blijft, hebben de voornoemde drie gedeputeerde last om uut den name des classis hem een attestatie naer behooren te geven.

4 Stolwijk @ Traktement

Is Samuel van de Borre uut name des classis een request te schrijven opgelecht, hetwelcke nomine classe van Johannis Taius ende Anthonis Leo, predicanten tot Nieupoort ende Schoonhoven sal werden onderteyckent, waermede Van den Borre voornoemt sal trecken naer ’s Gravenhage om aen de Gecommitteerde Raden van de Staten van Hollant ende West-Vrieslant te versoecken tot proffyt des classis dat de gagie van Gabriël de Haes, beroepen predicant tot Stolwijck, mach ingaen van den sesten december 1619. Sal de bedieninge van Stolwijck weder van vooren beginnen.

5 Schoolmeesters @ Ondertekening belijdenisgeschriften

Sullen die gedeputeert sij om d’onderteyckeninge van de schoolmeesters te becomen, de saeck eerstdaechs by die noch niet onderteyckent hebben bevorderen.

6 Agenda

Classe ordinaer sal gehouden worden op maendach nae Beloken Passchen tot Berchambacht, ten huyse van Antipas van den Borre.

7 Sluiting

Nae dancksegginge tot Godt sijn de broeders in lieffden gescheyden.

Antonius Leo

Samuel van den Borre, scriba 1620.

1620 II Classis extraordinaris. Schoonhoven, maandag 9 maart 1620

Inv. nr. 1, p. 22-23.

Leiding

Leo praeses; S. van den Borre scriba.

1 Predikanten @ Classis

Is Issacus Hensbergius bevesticht predicant tot Gouda met hanttastinge van de gantsche vergaderinge tot een lidt des classis aengenomen.  

Sijn gelesen de attestatiën van Gabriël de Haes beroepen ende bevesticht predicant tot Stol­wijck ende is mede met hantgevinge tot een lidt des classis aengenomen.

2 Haastrecht @ Predikant @ Kerkenraad @ Onenigheid

Sijn binnengestaen met credentie besegelt van de borgemeesteren van Haestrecht Jonas Erasmus ende Pieter Besemer, uut name van de dolerende kercke tot Haestrecht, inbrengende verscheyden beschuldingen tegens Livinis de Raet, predicant tot Haestrecht voornoemt, ende sijnen kerckenraet. Waerop dat hij den xxen februari laestleden van Lidius, Taeius, Seven­huijsen ende Samuel van den Borre ondervraecht, in substantie hadde geantwoort ende welcke beschuldinge ende antwoorde schriftelijck gestelt, by de voornoemde vier dienaren ende Livino was onderteyckent ende op desen den classe vertoont ende luijt den inhout aldus:

1. dat hij bittere arminianen tot Haestrecht heeft gestelt in den kerckenraet tegens den last des classis. Livinis negeert ende seijt dat hij se voor vrome lieden kent ende geen arminianen hebbe gestelt.

2. Laet de arminianen van Gouda toe tot het gehoor sonder te bestraffen. Livinis negat: weet niet van hare compste.

3. Livinis verclaert noyt in de leere verandert te zijn als men hem vermaent dat hij nu anders leert. Heeft tegen eenige geseyt dat hij nu leert als hy leerde in ’t begin als hij te Haestrecht quam.

4. Hout sijne conversatie meer met vianden der waerheyt, als met de vrome. Livinis lochentet expresselijck.

5. Heeft den officier beschuldicht te zijn een man zonder religie ende gelooff. Livinis negat. Gevraecht zijnde bekent wel geseyt te hebben, dat hy geen lidtmaet en was.

6. Evenwel heeft hem met den kerckenraet soecken schout te maecken. Livinis bekent dat de drost by den kerckenraet heeft versocht getuijchnisse ende dat het hem gegeven is naedat hij het schoutambacht gecregen hebbe.

Alsoo Pieter Besemer voorschreven geen lidtmaet der kercke was, soo is by den classe overwogen off hij tegens Livino soude mogen ageren off niet. Den classe heeft verstaen iae, doch hebben goetgevonden Livino hierop te hooren, met conditie off Livinis weijgerde, hij gelijckewel tegens hem soude ageren. Livinis hierop gehoort, heeft sulcx niet willen toelaten. Ende alsoo hem andermael gevraecht off Jonas Erasmus lidtmaet sijnde tegens hem ageerde, hy tevreden was dat Besemer hem soude assisteren, heeft naedat hij sijnen kerckenraet hadde gesprocken, sulcx geweygert, iae verclaert dat hij niet wilde toelaten dat Besemer soude present zijn, off dat hij appeleerde ad sijnodo partijculier.

Jonas Erasmus ende Besemer hierop gehoort, is Jonas tevreden geweest tegen Livino te ageren in absentie van Besemer, gelijck oock geschiet is.

Ende is oversulcx d’eerste poinct van beschuldinge onderhanden genomen ende by den broederen de attestatiën dienende tot bevestinge van deselve beschuldinge overwogen.

Ende is de getuijchnisse tegens Cornelis Antonisz. ouderlingh, van Herman Andrisen ende Fijcken Jans gegeven, bij het meestendeel der broederen verstaen, niet bastant off genoech­saem te sijn, vermidts den voornoemden Herman ende Fijcken waren geëchte lieden ende aen malcanderen gehouwelijct.

De getuichnisse van Cornelis Dircxen ende Bouwen Francken gegeven tegen Claes Cornelisz. Cromeni diacon, dewijle dat denselven Cromeni bekent om geen ander redenen dan alleen uut nieuschiericheyt in de Gasthuijskercke geweest te sijn ende daeruut geloopen, iae geseyt te hebben, hier zijn veel soldaten. Verclaert voorders niet te weten off hij in de groote kerck, daer doen de remonstranten leerden, geweest is off niet. Ende alsoo hij door de attestatie genoechsaem overtuijcht wordt dat hij tot schande ende verachtinge van de gereformeerde gemeynte verscheyden woorden gesprocken heeft, zoo werdt hij van het meestendeel der broederen verclaert een remonstrant te zijn.

Is Jonas Erasmus aengeseyt dat het meestendeel der broederen verstaen d’eerste beschuldinge niet genoechsaem bewesen te zijn, doch alsoo de gantsche saecke uutgestelt werdt tot den ordinaren classe, dat soo hij eenige stucken meer heeft, om d’eerste beschuldinge te verifië­ren, hy die tegens denselven tijt inbrengen soude.

Livinis ende zijnen kerckenraet is om redenen den classe daertoe moverende geweijgert copie van de getuijgenissen, dienende tot bevestinge van beschuldinge tegens hem ingebracht.

3 Stolwijk @ Traktement

Gabriël de Haes sal sijn gagie ontfangen van den elffsten dach februari 1620. Ende sal hem copie van de schultbekentenisse van Adrianus Radeus van den scriba onderteyckent gegeven worden, om des noot nae discretie te gebruijcken.

4 Sluiting

Nae dancksegginge tot Godt zijn de broeders in lieffden gescheyden.

Antoni Leo

Samuel van den Borre, scriba 1620.

1620 III Classis ordinaris. Bergambacht, maandag 27 april 1620

Inv. nr. 1, p. 23-24v.

Leiding

S. van den Borre praeses; Croon scriba

1 Aanwezigen @ Acta

De samentlijcke broederen des classis zijn in vollen getale verschenen. De voorgaende acten, soo ordinaer als oock extraordinaer sijn gelesen.

2 Jaarsveld @ Beroep

Een missive is gelesen die den classe van de Edel Mogende Heeren de Gecommitteerde Raden was toegesonden, waermede sij den classe ordeneren den nieuberoepen predicant op Jaersvelt, genaemt Arnoldus Hellius, te willen aennemen voor een litmaet van haren classe. Waerbij gaende een missyve geschreven van de gedeputeerden des Suijt-Hollantschen sinodi, versoeckende datten classe gelieve den voornoemden Hellium te nu beroepen totten heiligen kerckendienst op Jaersvelt, te examineren ende naedat hij den classe ende de gedeputeerden des sinodi sal hebben met syne antwoorden gecontenteert in den heiligen kerckendienst behoerlijckerwijse confirmeeren ende soo volgens tot een lit des classis erkent te worden. Hetwelcke alles bij het classis is ingewillicht ende sal tot dien eynde door de predicanten van Schoonhoven aen den D. Hellero geschreven worden dat hij tegen den xien mey met eenige van synen kerckenraet binnen Schoonhoven verschijne op het classis extrordonaer om te verclaren hoe ende hoeverre in de beroepinge is geprocidiert om vorder te doen nae behoren. Ende alles in goeden stant ende orden bevonden sijnde, sal het finael examen gedaen worden door D. Johannem Lidium, predicant tot Oudewater.

3 Financiën

Samuel van den Borre heefft den classe rapport gedaen van syne commissie, hem van den classe opgeleyt, om te solisiteren aen de Edel Mogende Heren Staten te hebben restitutie van de verschoten penningen voor alle de dolerende kercken onder het classis Gouda, insgelijck oock de vervallen gasie in de vacerende plaetsen. Versoeckende vorder dat by de classe eenige persoonen souden werden gecommitteert om te aenhoren sijne rekeninge van sijn ontfang ende uutgeven. Waertoe gecommitteert sijn Fredericus Abbama ende IJsacus Heijns­bergius, beyde predicanten tot Oudewater ende Gouda. Ende is bevonden noch Suijvers an te schieten de somma 109 – 3 – 8 ende berusten noch by Van den Borre voornoemt.

4 Schoolmeester @ Propositie

Alsoo op het voorgaende classis was geordoneert dat Gabriël N. proponent ende schoolmees­ter tot Leckerkerck verscheyden propositiën soude doen voor D. Bachuijsius, Johannes Roseus ende Ysaacus Abbama, predicanten tot Crimpen, Leckerkerck ende Barckoude. Welcke propositiën genomen souden werden uut sodanige texten als de 3 gedeputeerde broederen hem souden ordoneren. Van welcke propositiën de gedeputeerden voornoemt hebben rapport gedaen ende verclaren dat de laetste propositiën slechter als de eerste gevallen syn, doch wert eenichsins om sijn sware occupatiën geëxcuseert. Ende alsoo iet voorgevallen is betreffende d’eere van de huysvrouwe van den voornoemden meester Gabriël, welcke hem soude verhinderen totten heiligen kerckendienst te comen, waervan sal den voorschreven meester Gabriël sich daervan moeten suijveren aleer de classe tot vorder arrangement soude cunnen verstaen.

5 Classis @ Vergaderingen

Bij den classe is ernstelijck geresolveert dat men van nu voortaen geen extrordenare classen in den winter sal mogen beschrijven binnen acht dagen van tevoeren, opdat alsoo in ruijme tyts aen yegelijck predicant onder het classis behoorende, bequamelijck mach werden verwit­ticht.

6 Stolwijk @ Predikant @ Attestatie

Bartholomeus Nicolai, Jaques van den Kerchoven ende Antipas van den Borre, predicanten tot Gouda, Polsbroeck ende Berchambacht hebben rapport gedaen nopende de handelinge om te becomen behoorlijcke attestatiën voor Adrianus Radeus, gewesene predicant tot Stolwijck, soo van de kercke van Stolwyck als oock vanwegen het classis Gouda, waeronder hy tot noch toe hadde gestaen. Ende alsoo bij sommige swaricheyt was gemoveert ter oorsake dat se meynden in dese sake wat te verre getreden te sijn, de classe vint goet dat men ’t soo laet berusten.

7 Commissarissen politiek

Het classis van Delfft heefft aen ons een missyve gesonden welcke geopent ende gelesen synde. Soo versoecken de broederen des classis van Delfft aen ons haer doch te willen per missyve verwitten offt oock de magistraten in onse classique vergaderinge bysitten ende off wy oock by ordre in alle plaetsen onse byeencomsten houden. Waerop goetgevonden is dat uut dese vergaderinge vier persoonen sullen worden gecommitteert om te becomen redenen en materie om in behoorlijcke orden ende met goet fundament den classe van Delfft op haer versoeck te antwoorden. Welcke gedaen sal worden door D. Lidius, Thajus, Sevenhuijsius ende Bartolomeus Nicolai, predicanten tot Oudewater, Nijpoort in Hollant, Schoonhoven ende Gouda.

8 Stolwijk @ Beroep @ Financiën

Oock is gelesen sekere missyve vanwegen d’geswoorens van Stolwyck aen de classis geschre­ven, versoeckende alsoo henluijden by den kerckenraet was overgelevert sekere specificatiën vanwegen de oncosten bij henluiden gedaen in ’t beroepen van eenen predicant ende dat de Edele classe believe de sake tusschen Arien Mertensz. Brouwer ende Jan Roelen ouderlingen in state te houden, opdat de specificatiën by den kerckenraet overgelevert by den classe syn gevisiteert ende overgesien ende den geswoorens daerover verwitticht sijnde, nae behooren mach worden betaelt.

9 Schoolmeester @ Recommandatie

Den gewesene schoolmeester tot Polsbroeck heefft aen het classis versocht hem te willen assisteren dat hy wederom in sijn voorgaende dienst mach worden gestelt, daervan hy tevoor­en was verlaten. Welcke de classe heeft ingewillicht als perticulier den predicant van de plaetse selve, tot welcken eynde de classe aen den Edele schouten van de plaetse sal schrijven om den voornomden schoolmeester wederom te bevorderen ende hem met goet tractement te willen versorgen.

10 Schoolmeester @ Recommandatie

Den schoolmeester van Beyers, genaemt Heindrick Lambrechtsz. versoeckt dat de classe hem sal willen in recommandatie houden om op ’t spoedichste op een van de eerste vacerende plaetsen totten schooldienst bevorderen, welcke hem is ingewillicht.

11 Schoolmeester @ Recommandatie

Den Schoolmeester van de Lange Linschoten, genaemt Cornelis Hermensz. resorteeren onder Oudewater, versoect vanwegen sijnen hoochdringenden noot op ’t spoedichste in een ander vacerende plaetse totten schooldienst gevordert te worden. Waervan hem mede is belofften gedaen syner te sullen gedencken.

12 Haastrecht @ Predikant @ Kerkenraad @ Onenigheid

Nopende de sake tusschen Livinus Radeus, predicant tot Haestrecht ende de dolerende gemeijnte aldaer, soo is D. Levino affgevraecht off hij volgens den last des classis extraordi­naris binnen Schoonhoven hem opgeleyt, synen kerckenraet hadde verandert. Ende is bevon­den sulcx maer ten halven geschiet te sijn, waerop Levinis verclaerde niet geweten te hebben dat de resoluijtie anders vermelde.

Waerop gelesen sijn de getuijchenissen bij de dolerende gemeijnte tegen den kerckenraet ingebracht, bewijsende datten kerckenraet arminianen waren als Cornelis Anthonisz ende Willem de Smit beyde ouderlingen, Jan Jansz. linnenwever, diaken. Ende is ondertusschen om gewichtige redenen den classe daertoe moverende, goetgevonden dat eenige uutte verga­deringe worden gesonden om Levino voorschreven te persuaderen dat hij sich de classe gewillich onderwerpe ende consentere sijnen dienst gewillich te verlaten wanneer zij een eerlycke allementatie voor hem sal hebben becomen, d’wijle sulcx tot sijne meeste eere, ruste ende vrede der plaetse Haestrecht sal dienen. Ende can oock de classe voor dese tijt geen beter noch bequamer middelen bedencken ende sijn verordoneert om dit te doen D. Seven­huysen, Bartholomeus Nicolai ende Abbama de ouden, predicanten tot Schoonhoven, Gouda ende Oudewater.

D’welcke nae sij lange met Levino gesproken hadden, hebben gerapporteert als dat Levinis tevreden was opte beloften des classis om voor hem te arbeyden dat hy een eerlijck allemen­tatie mach hebben door favorabel voorschryven, heefft ingewillicht van synen dienst te desisteren, mits dat hy eerst sulcx met sijn huijsvrouwe sal communiceren. Waervan opte naeste classe die extraordinaer tot Schoonhoven gehouden sal worden, breder sal worden gehandelt.

13 Agenda

Ende alsoo om de cortheijt des tijts vele saken blyven openstaen ende niet can affgehandelt worden, soo is goetgevonden een extraordinare vergaderinge aen te stemmen, welcke gehou­den sal worden binnen Schoonhoven opten xi-en mayus anno 1620 om aldan beneffens de sake van Jaersvelt aff te handelen.

14 Sluiting

Het gebet gedaen zynde, soo zyn de broederen in vreede ende lieffde gescheijden.

Samuel van den Borre, 1620.

Johannes Croon, scriba classis.

1620 IV Classis extraordinaris. Schoonhoven, maandag 11 mei 1620

Inv. nr. 1, p. 23-25v.

Leiding

S. van den Borre praeses; Croon scriba.

1 Examen

Het gebet gedaen sijnde door den preses Van den Borre is geëxamineert de propositie gedaen door D. Hellius uut Romeynen 8.1, welcke propositie geëxamineert synde is bevonden soodanich te wesen dat men het finael examen wel mach voortgaen ende is vermaent in ‘tgene hij te vermanen was. Ende sijn zijne getuijgenissen gelesen soo van de accademie tot Franiker ende van D. Festo in ’t bijsonder, welcke bij den classe zijn goetgekent.

2   Aanwezigheid

De broederen des classis zijn in matelycken getale verschenen.

3 Jaarsveld @ Beroep

Sijn binnengestaen den schout ende burgemeester tot Jaersvelt, versoeckende datten propo­nent D. Arnoldo Hellio henluijden op ’t spoedichste tot haren wettelijcken predicant mach worden toegevoecht. Waerop geresolveert is dat men uut name des classis datelijck een beroep stelle, welcke dan sall de predicanten van Schoonhoven ende Niepoort in Hollant ende voorts de behoorlijcke approbatie te bevorderen in de plaetse Jaersvelt aen dien hij behoort.

4 Examen

Is geresolveert dat nu donderdach in acht dagen, wesende den xxi-en mey de broederen des classis Gouda in de plaetse van Jaersvelt sullen vergaderen om het finael examen te doen, om alsoo die van Jaersvelt op ’t spoedichste te helpen op henluijden ernstich versoeck. Ende is den proponent aengeseyt sich daertegen gereet te maken ende hem een text gegeven om de propositie uut te doen uut 2 Thimoteus 2:19 het vaste fondament Godts etc., om alsoo de sake tot het gewenste eijnde te bringen.

5 Haastrecht @ Predikant @ Kerkenraad @ Onenigheid

Een missive aen ’t classis geschreven door Livinus de Raet is gelesen, wesende van inhout dat hij hem excuseert van sijn achterblijven uutte vergaderinge des classis, gebruijckende voor redenen dat zijn nieuwe magistraet noch niet was behedicht ende dat de oude in ’t stuck niet wilden treden ende dat ettelijcke van sijnen kerckenraet niet wel te passe waren. Ende is bevonden, soo uutte geruchten als oock uut twee wettelijcke attestatiën, dat Levinus sich geheel anders heefft aengestelt als hy opten lesten classe (gehouden tot Berchambacht) had beloofft, als oock aen verscheyden broederen in ’t particulier, waeraen de classe een seer groot misnoegen ghenomen heefft, d’wyle syne handelinge altesamen strijdich sijn tegen malcanderen.

Bij de dolerende gemeijnte van Haestrecht is requeste ingegeven, versoeckende aen den classe dat se hare sake op ’t spoedichste by der hant wil nemen ende Levinus de Raet haren predicant bij provisie willen suspendeeren, opdat syluijden van nu voortaen door gesonden dienaren uutten classe mochten werden bedient, waernae sy lange hebben gehaect ende verlangt. Waerop geresolveert is dat men Levino sal aenschrijven dat hij opten aenstaenden classe extraordonaer, welcke wesen sal den xxi-en mei op Jaersvelt, sal verschijnen om syn sake te diffenderen off dat de classe alsdan sal doen soo sij de sake in conscientie sal bevin­den te behoren.

In de vergaderinge sijn ingestaen eenen Besemer van Haestrecht met sijne assistenten ende versocht 1. dat de broederen des classis willen gedencken aen hare belofften henluijden op haer veelvoudich versoeck gedaen, namelijck in den classe extraordonaer gehouden binnen der Goude nopende het stuck van den officier nu op Haestrecht in officie gecomen sijnde, als een parthie van de ware kercke, soo sy seyden, uut deselve te weren ende een ander in de plaetse beroepen. Is goetgevonden dat D. Lidio predicant tot Oudewater het stuck (volgens henluijder versoeck) bij der hant sal nemen ende sooveele mogelijck is, henluijden helpen. Op ’t 2. versoeck dat se van haren predicant mogen werden ontslagen, is d’sake gelijck vooren totte naeste vergaderinge die op Jaersvelt gehouden sal worden, uutgestelt.

6 Stolwijk @ Beroep @ Financiën

Het versoeck by die van Stolwijck, nopende hare oncosten gedaen om haren predicant te beroepen, welcke spetiën by den classe sijn gevisiteert ende oversien ende vinden niet onbe­hoorlijckx daerin. Vint oversulcx goet dat deselve by schout ende gerechten (offte die dit aengaen mach) werden betaelt, volgens het gemeen gebruijck.

7 Schoolmeester @ Proponent @ Examen

De sake van meester Gabriël proponent ende schoolmeester tot Leckerkerck, welcke hem hinderlijck soude sijn om totten heiligen kerckendienst te comen, de classe gehoort ende gesien hebbende sekere attestatiën die syne sake schenen goet te maken ende yet wederom ter contrarie, vint goet d’sake noch wat uut te stellen om middelertyt naerder kennisse ende bescheyt uut Engelant te becomen om alsdan nae bevint der sake daerin te handelen gelijck behoort.

8 Predikantsweduwen

Is by de vergaderinge goetgevonden te vernieuwen de oude orden om een pont Vlaems tot behoeff van den weduwen die onder den classe souden mogen comen jaerlijckx in te leggen ende sal sijn begin nemen den i-en april anno 1620. Ende sullen de penningen gecollecteert worden by Samuel van den Borre ende Gerardus Sevenhuijsen om wederom nae behooren uutgeryct te worden. Maer moet dit geapprobeert sijn bij de volle ende ordonare classe.

9 Visitatoren @ Financiën

De visitatoren classe is voor hare verschoten costen als moeyten van 2 verleden jaren toege­leyt, te weten Samuel van den Borre ende Johannes Thaijus de somma van xx carolus gulden.

10 Financiën

De predicanten van Oudewater als D. Lidio ende Abbama den ouden is toegelyt voor hare diensten ende moeyten soo tot Schoonhoven ende Nipoort in Hollant de somma xxviii carolus gulden.  

De predicanten van Bercou ende Niuwerkerck over de bedieninge van Moort de somma 22 carolus gulden.

Roseus, Bachuijsius, Van den Borre ende Kerchoven over de bedieninge van Berchambacht is toegeleyt 32 carolus gulden.

Van den Borre in ’t bysonder voor syn vaergelt op Ammerstol de somma 4 gulden.

Samuel van den Borre uutgereyckt ende betaelt hebbende de restanten ende sijn alsoo all de overschotende penningen, wesende 109 – 3 – 8 volcomelijck betaelt.

11 Sluiting

Ende syn alsoo nae aenroepinge van Godts heilige name de broederen in vrede gescheyden.

Samuel van den Borre, 1620.

Johannes Croon, scriba classis.

1620 V Classis extraordinaris. Jaarsveld, donderdag 21 mei 1620

Inv. nr. 1, p. 25v-26v.

Leiding

S. van den Borre praeses; Croon scriba.

1 Aanwezigheid

Den broederen des classis zijn in tamelijcken getale verschenen.

2 Examen

De propositie door D. Arnoldo Hellio gedaen uut 2 Thimoteus 2:19 het vaste fondament Godts staet ende heefft etc., welcke propositie by den broederen des classis overwogen sijnde is bevonden sodanich dat men met het finael examen wel mach voortgaen. Tot welcken eijnde den Edele broederen de gedeputeerden des Suijt-Hollantsche sijnodi syn verschenen, te weten D. Hendricus Arnoldus ende D. Huego Beijerus om ‘tselve fijnael examen te aenhoren.

3 Gouda @ Beroep

De kercke van der Goude gepresenteert hebbende seker beroep gedaen opten persoone D. Corneli Hanecopi, predicant binnen Breda, versoeckende daerop de wettelijcke approbatie des classis. Welcke voorschreven beroepinge de classe gesien ende overwogen hebbende, heeftt deselve geapprobeert ende goetgekent ende daertoe den segen des Heeren gewenscht.

4 Jaarsveld @ Beroep

Het examen gedaen synde is den voornomden Hellio in syne antwoorden sodanich bevonden dat hy totten heiligen kerckendienst is geadmiteert ende toegelaten. Ende sal de voorstellinge ende bevestinge gedaen werden bij die van Schoonhoven ende Oudewater.

Is oock den voorschreven Arnoldo voorgehouden de orden ende wetten des classis ende affgevraecht off hy gesint is deselve nae te comen ende oock de acte des sijnodus nationalis te onderteijkenen. Welcke hy alles heeft ingewillicht ende datelijck geteyckent.

5 Traktementen

Is mede voorgestelt dat eenige uutte classe sullen werden ghecommitteert om binnen Gouda ende Schoonhoven de Edele vroetschappen aen te spreken ende instantelijck aen te houden, dat diegene welcke by henluijden totte aenstaende dachvaert der Edel Mogende Heren Staten sullen werden gecommitteert, doch op ’t eernstichste willen bij de Edel Mogende vergade­ringe aenhouden, dat eenmael het langdurich aenhouden der gedeputeerden des sinodij om te becomen de vermeerderinge der gasie voor de predicanten in de cleijne steden ende ten plattenlande werde geconssenteert ende ingewillicht. Waertoe sijn gecommitteert om sulcx te verrichten binnen Schoonhoven een van Ouwater, binnen Gouda Johannes Croon, beyde predicanten tot Ouwaater ende Moordrecht.

6 Haastrecht @ Predikant

Alsoo Levinus de Raet by de classe is affgevraecht de oorsake waeromme hy opte leste extraordinaire vergaderinge gehouden binnen Schoonhoven niet was verschenen. Waerop Levinus versochte dat de Edele gedeputeerden des sinodij in ’t verhandelen van zijne sake souden mogen bysitten. Waerop de classe goetvonde sijne redenen eerst voor de classe te openbaren ende soo het alsdan wert goetgevonden, sal de classe zijn versoeck inwilligen. Ende heefft Levinus voorschreven dese naevolgende dingen versocht:

1. ten 1. versoeckt hij datte leste ingegevene requeste by de dolianten van Haestrecht tegen zijne persoone in zijnen handen werde gestelt.

2. ten 2. dat hem by de vergaderinge worde vergunt den tyt van drie offte vier jaren in de plaetse van Haestrecht te blyven, meynende sulcx sijne gemeynte noch proffijtich te sijn.

3. ten 3. dat hem by de classe een eerlijcke attestatie werde verleent omme binnen sekeren tijt nae een ander plaetse te sien.

Ende alsoo veele broederen uutte vergaderinge sijn opgestaen om naer huijs te verreijsen, d’wyle men de sake van Haestrecht begon te verhandelen, als van der Gouda, Schoonhoven, Stolwijck, Polsbroeck, soo heefft de vergaderinge tot henluijden gesonden presis, scriba ende D. Lidio, om henluijden aen te seggen dat se de vergaderinge willen bijblyven off dat se t’eenemael sullen approberen ende goetkennen ‘tgene in de sake Levini gehandelt sal werden. Welcke by allen is ingewillicht.

Levinus ingeroepen sijnde, is hem aengeseyt dat hy by de resoluijtie in syne sake genomen op ’t ordonaer classis te Barchambacht soude blyven ende om Christi wille gebeden den raet des classis te volgen ende voorcomen sijne aenstaende swaricheden die hij andersins soude hebben te verwachten. Gevende daerop voor antwoort: dat hy op ’t spoedichste nae een ander plaetse sal omsien ende heefft eenige plaetsen genomineert van dewelcke hij hope hadde als een plaetse gelegen buijten Breda ende eenen in ’t Sticht, genaemt Cappelle.

Verder is Levinus voorgestelt ende hem meteenen gebeden ende vermaent dat hij aen den classe een acte sal willen passeren met sijn eijgen hant onderteykent, dat hij nae sekeren tijt van maenden vrijwillich sich tot Haestrecht sal vervoegen ende synen dienst quiteren, behou­dens dat hy soo het doenlijck is middelertyt een ander plaetse become ende soo niet, sal eevenwel moeten verplaetsen. Welcke voorslach ende aenradinge by Levino is ingewillicht, namelijck dat hy naer den tijt van ses maenden van Haestrecht sal vertrecken, ‘tsij hij een ander plaetse hebbe off niet, opdat de plaetse van Haestrecht nae de volstreken ses maenden wederom door den classe met een ander dienaer werde versorcht. Ende soo hij middelertijt geen ander plaetse can becomen, soo sal de classe voor hem arbeyden dat hij een eerlijck allementatie become.

Ende om hierin vast te gaen ende alle veerder uutvluchten voor te comen, soo is by de broede­ren een schrifftlijck acte gestelt ende is by Levinus selve met eygener hant onderteyckent, dewelcke van woort tot woort aldus luijdet:

Ick ondergeschreven bekenne mits dese mijne onderteyckeninge dat ick tevreden ben van mijnen dienst tot Haestrecht nae ses maenden stille te staen ende dat ick hierentusschen nae een plaetse sal sien, welcke indien ick niet en can daerentusschen becomen hebben, soo sal ick evenwel desisteren, mits dat de classis voor mij sal versoecken ende verwerven allementa­tie. Belovende voor den Heere hiervan niet meer te excipiëren offte d’een offte d’ander oorsake waerom ick niet soude desisteren in te bringen, op pene van mijnen dienste volcome­lijck versteken te zijn. Alles sonder fraude. Actum den 21en mey anno 1620.

Geve oock by desen over dat de dolianten van Haestrecht sullen mogen hierentusschen ten avontmael by andere kercken aengenomen werden, met ondersoeck van haer leven tot Haest­recht.

Ende was onderteyckent Levinus de Raet.

7 Sluiting

Ende sijn alsoo nae aenroepinge van Godts heiligen name de broederen in vrede gescheyden.

Samuel van den Borre, preses 1620.

Johannes Croon, scriba classis

 

1620 VI Classis ordinaris. Schoonhoven, maandag 15 juni 1620

Inv. nr. 1, p. 26v-27.

Leiding

Sevenhuijsius praeses; Tayus scriba.

1 Absentie

Is absent gebleeven Thomas Brusschenus, sonder eenich excuys aen den classe te doen.

2 Jaarsveld @ Schoolmeester

De acte by den synodo nationael geconcipieert om bij allen schoolmeesteren onderteyckent te werden, is oock van den schoolmeester van Jaersvelt, genaemt Johannes Hoogeveen, onder­teyckent.

3 Polsbroek @ Schoolmeester

Alsoo Lydius rapport deede van de handelynghen die daer waren gevallen tusschen haer van den classe daertoe gedeputeert zynde ende meester Jan, schoolmeester aen den Dam tot Polsbrouck, soo heeft de classe over de sake geresolveert dat Lydius om van deese sake een eynde te crijghen sal schryven aen den dyenaer van Iselsteijn, om te verneemen hoe het by haer in de sake van den voornoemden schoolmeester staet.

4 Schoolmeester @ Traktement

Alzoo Lijdius voorstelde het claghen van de schoolmeesteren van Linschooten ende Goverwel noopende de cleenheyt haerder gagije, is geresolveert dat door die van Schoonhooven ende Oudewater sal voor haer werden versocht vermeerderijnge haerder gagije daer behoort. Sal oock door die van Schoonhooven ende Lydio gearbeyt werden dat den schoolmeester van Polsbrouck syne gagije by alle de leeden eenstemmelyck mooge vermeerdert werden.

5 Stolwijk @ Beroep @ Financiën

Alzoo door Samuel van den Borre rapport werde gedaen, jae oock een acte geleesen waerin stont dat de geswoorens van Stolwijck weygerden ten deele de gedane oncosten tot versor­gynghe van hare kercke te betalen, begeevende haer onder de hooghe overicheyt, soo is by den classe geresolveert dat sulckx sal door Samuel van den Borre versocht werden aen den Gecommitteerde Raden van de Staten van Hollandt ende West-Vrieslandt, mits dat de costen oock in deesen te doen bij die van Stolwijck sullen betaelt werden.

6 Predikantsweduwen

Is oock de acte tot alimentie der weduwen dienende voorgeleesen ende is deese nae voor­gaende revisie by den broederen des classis gepprobeert ende aengenoomen, wel verstende dat de contributie van dien in de voornoemde acte vermelt, ingaen sal van prima aprilis voorleeden af. Sal oock deselve acte in ’t net gestellet ende in den toecoomenden classe noch eenmael voorgeleesen by eenijder lidt des classis tot een teijcken van verbintenisse ende gewillicheijt onderteijckent werden. Welcke copie by allen dus onderteyckent by den classe berusten zal. Sal oock aen eenyeder lidt des classis hiervan een copie behandighet werden, onderteyckent van preside ende scriba classis.

7 Traktement

Belangende de copie van het request ingestelt by den gedeputeerden des sijnodi van Zuijt-Hollandt, noopende het versoucken van de vermeerderynghe van de gagije der predyckanten in de cleyne steeden ende ten plattenlande, welcke requeste nae het oordeel des classis wat scherp gestellet was, zijn bestemt die van Schoonhooven, Oudewater, Ammers ende Nieup­oort om die voorgemelte copie wat te verschaven, om dezelve ten eersten den gedeputeerden des sijnodi over te senden.

8 Schoonhoven @ Bergambacht @ Attestaties

De wachtmeester van Schoonhooven binnengestaen zijnde, heeft versocht by aldien het drostampt van den balliu Loosekaat quame te vaceeren, dat hy mochte hebben van den classe seeckere voorschryvens tot zijn avancement. Heeft oock meede Antipas van den Borre versocht voor zijnen balliu Coen Jansen een attestatie van den classe, noopende zijn compor­tement ter tyt doen de kercken in haere doleantie waren. Is hier bij den classe geresolveert dat de voornoemde twee persoonen sal gegeven werden elck eene classicale attestatie haeres comportement ende wandels, zonder eenighe bijvougynghe van recommandatie. Ende zullen dezelve by den preside classis gestellet werden.

9 Haastrecht @ Predikant

Alzoo Levinus de Raet versochte copie van de acte in den classe van Jaersvelt gestelt ende bij hem onderteyckent te hebben, is geresolveert dat hem die gegeven zoude werden, mits dat dezelve by hem niet ter quader trouwe misbruyckt en werde.

10 Haastrecht @ Onenigheid

Om den vreede tot Haestrecht te treffen tusschen seeckere lidtmaten aldaer, zijn gecommit­teert die van der Gouda, Schoonhooven ende Stolwijck. Ende zullen haer tot dien eynde aldaer laeten vinden op den 29 junij coomende.

11 Schoolmeesters @ Ondertekening belijdenisgeschriften

Noopende het naelaten van de onderteyckenijnghe der acte by den schoolmeesteren te teijcke­nen, sal andermael door den visitatoren classis aen de particuliere magistraten versocht werden, dat deselve teyckenynghe mooghe door haere constrictie volbracht werden.

12 Agenda

De naeste odinare classe zal gehouden werden tot Moordrecht voor den tyt van het houden des Sijnodi van Zuijt-Hollandt ende sal de uutschryvynghe van dien door preside ende scriba aen allen leeden des classis tydelyck gedaen werden.

13 Sluiting

Nae gedane danckseggynghe tot Godt syn de broederen in der liefde gescheyden.

Gerhardus Sevenhuysen, classis praeses

Taijus de jonghe, scriba classis.

1620 VII Classis extraordinaris. Gouda, maandag 29 juni 1620

Inv. nr. 1, p. 27v-28.

Leiding

Sevenhuijsius praeses; Tayus scriba.

1 Gravamina

Nae aenroepijnghe van Godts heilige name is van den preside omgevraecht aen den leeden des classis wat eenyder kercke voor gravamina hadde, die men conde de sijnodale classe van Leijden oversenden.  

Alsoo bij den broederen des classis ordentelyck de gravamina die eenyder hadde werden voorgestelt ende by den scriba speciatim opgeteyckent, waervan dat veele van eenderley materie ende sin waren, is by den classe geresolveert, dat door absentie van den scriba substantia gravaminum bij den broederen des classis voorgestelt, door Gerardo Sevenhusio, Antonio Leo ende Samuele van den Borre in artyckelen ende ordre gestellet zynde, de kercke van Leyden zullen toegesonden werden. Dewelcke deese naevolgende zijn:

Of de gewenschte kerckenordenijnghe gestellet in synodo nationali van Dordrecht niet en behoort den respectiven classen deses sijnodi ende den kercken toegesonden te werden.

Oft niet noodich is dat eenighe leeden van ’t andtwoorde over het eerste gravamen des voorgaenden synodi wat breeder ende claerder uutgeleijt wierden, namelyck:

I. De handelynghe met de gequalificeerde afgeweeckene remonstranten.

II. De handelynghe met de remonstrantsche kerckenraden die hertneckich in hare afwyckijng­he voortvaren.

III. De handelynghe met de gemeene lidtmaten die de vijf artyckelen toestaen ende nochtans by de ware leere blijven.

IV. Ende in somma met die remonstranten in ’t gemeijn, die, soo men verstaet, met teijcke­nijnghe maelcanderen van ’t gehoor ende de kercke Godts aftrecken ende achterblyven.

Oft niet goet en ware by de Edel Mogende Heeren Staten te versoucken, dat de huijsvrouwen van de uutgeseijde predicanten uut die plaetsen mochten vertrecken ende geweert werden, daer hare mans in dienst geweest zijn, alsoo men siet dat merckelycke schade by de kercken daerdoor geleeden wert.

Hoe men sal handelen met die schoolmeesters die tot noch toe niet hebben willen de gestelde acte des sijnodi nationalis teijckenen ende tot noch toe in den dienst zijn gebleeven. Desge­lyckx oock met de schoolvrouwen daer ’t alsoo meede is geleeghen.

Of niet naerder behoort gelet te werden in deese conjunctuere op de maniere in ’t doopen der kinderen, namelyck 1. dat men sonnendaechs naemiddaechs alleen (uutgenoomen in extreme noot) de kinderen doopte 2. ende of het niet goet en ware eenen eenparighen voet in ’t com­pareeren der ouderen by den doop haerder kinderen te gebruijcken.

Of men geen eenparighe ordre behoort te stellen ende te gebruijcken volgens lanckduerich versouck over het stuck van de houwelycken, overmidts de inconveniënten die dagelyckx daerom onstaen ende vermeerderen.

Oft niet raetsaem en zij dat de resolutiën in den voorgaenden particulieren sijnodo genoomen ende tot noch toe in ’t werck niet gestelt werden, namelyck de weeringhe van de paepsche vergaderijnghen 2. de profanatie der sabbatthen door verscheyden misbruycken als visschen, reeckenijnghe derzelver te doen, kermis houden, rethoryckspeelen, boelhuijs houden, pape­gaijschieten etcetera. 3.[31] of hier niet eenmael en behoort inne voorsien te werden.

2 Moordrecht @ Ouderling @ Politieke reformatie

Pieter Wilmsen Pits, oudt-ouderlynck van Moordrecht binnengestaen zynde, heeft versocht van de vergaderynghe te mooghen hebben eene classicale attestatie noopende zyn comporte­ment in de voorleeden classicale vergaderynghen, als in de regerijnghe der kercken van Moordrecht. Beneffens dien heeft oock ernstelyck versocht, alsoo sy in haere goede sake belangende de quade officieren van Moordrecht, van haeren ambachtsheeren niet veele hulde noch troost en gecrygen, dat de vergaderynghe haer wille met advijs dienen wat haer verder in deese sake te doen staet.

Op het eerste versouck van Pieter Wilmsen voornoemt heeft de classe geresolveert dat hem een eerlycke classicale attestatie zal vergunt worden, dewelcke hem door Johanne Cronio ter handt zal gestelt werden.

De broederen des classis op het tweede voorgaende versouck lettende, alsoo diergelycke sake niet alleen de kercke van Moordrecht, maer oock anderen kercken onder deesen classe resorteerende is betreffende, ende het hoochnoodig is dat daerinne eenmael wel voorsien werde, soo heeft de classe goetgevonden uut het midden van haer te deputeeren Samuelem van den Borre ende Johannem Croon, teneynde sy haer in Den Haghe souden vervoughen ende aen den leeden van de steeden op de dachvaert geciteert, ernstich aenhouden dat doch op het stuck van de quade officieren wel mooge gelett werden. Welverstaende dat den voor­noemden gedeputeerden aen d’een zyde zal werden vergunt credentie van den classe, aen d’ander zyde dat de costen by haer in deesen te doen gevonden zullen werden by die kercken die swaricheyt over haere officieren moveeren.

3 Visitatoren

Alzoo door Samuele van den Borre ende Johanne Taijo versocht wiert datter andere visitato­res classis in haere plaetsen zouden verkooren werden, overmidts zij nu twee jaeren daermee­de hadden belast geweest. Heeft de classe haer versouck ingewillicht ende zyn in haere plaetsen voor dit iaer verkooren tot visitatores der kercken Gerardus sevenhusius ende Anti­pas van den Borre, denwelcken elckx voor haere moeijte iaerlyckx van den classe is toegeleyt ses gulden.

4 Predikanten @ Onenigheid

De questie ende querelle gemoveert zynde tusschen Lijdio ende Bartholomeo voor den classe weederomme gebracht zijnde. Is bij den classe geresolveert dat de twee voornoemden in geschil zijnde maelcanderen eenmael de broederlijcke handt van versoenijnghe geeven zullen. Hetwelcke by haerbeijde volgende de resolutie ende het versouck des classis gedaen is, mits belofte van niet meer hiervan naerdeesen ijet te reppen ofte te schryven tot onvreede streckende.

5 Sluiting

Nae gedane danckseggijnge tot Godt zijn de broederen des classis in der liefden gescheyden.

Gerardus Sevenhuijsen, classis praeses

Johannes Taijus, scriba classis.

1620 VIII Classis ordinaris. Moordrecht, maandag 27 juli 1620

Inv. nr. 1, p. 28v-29.

Leiding

Heinsbergius praeses; Lydius scriba.

1 Politieke reformatie

Voor eerst so syn gelesen de acten van de voorgaende classes van den 15 juny aff desselvigen iaers. Ende also wel dienstich is dat alsnoch nomine classis by den Edel Mogende Heren Staten aengehowden werde op het point van de officieren, so blyven de voorgaende broederen D. Samuel ende D. Cronius met deselve last alsnoch beswaert om te doen als vorens by haer geschiet was daer van ter Goude alrede de vrucht is gespeurt.

2 Gravamina @ Synodaal gedeputeerden

Daerna zyn de gravamina gelesen ende de advysen des classis op elck gestelt ende tot den Gowtschen synodum gedeputeert D. Isacus Hensbergius, D. Gerardus Sevenhusius, D. Iohan­nes Tayus ende Adriaen Bastiaenssen, owderlinck van Owdewater, welcke van den scriba credentie sal medegegeven werden.

3 Moordrecht @ Schoolmeester

De visitatoribus classis is belast te handelen met den schoolmeester van Moordrecht.

4 Stolwijk @ Beroep @ Financiën

Scriba sal aen de schowt ende gesworens van Stolck schryven dat sy D. Halio de verschotene penningen sullen aentellen.

5 Predikantsweduwen

De ordre gemaeckt van de subsidie der weduwen is gelesen ende gearresteert ende sal by eenyder geteickent werden in het boeck dat D. Samuel daervan sal howden.

6 Schoolmeester @ Proponent

Den brieff van de kercke van Londen aengaende meester Gabriël is gelesen ende heeft den broederen gecontenteert. Waerop Gabriël versocht heeft om praeparatorie geëxamineert te mogen werden. De classis ordineert dat Gabriël noch eens sal proponeren om in het aenstaen­de classis geëxamineert te werden, mits dat syn sake D.D. deputatis synodi sal privatim gecommuniceert werden. Hem is tot een text gegeven Philippensen 2 vers 12 ende 13 wercket u selfs saligheijt etc.

7 Haastrecht @ Beroep

De dolianten der gemeinte van Haestrecht syn ingestaen, versoeckende dat se sowden mogen ommesien met consent des classis naer een ander dienaer, also de tyt aenstaende is van Levini vertreck. Haer is geantwoort dat de classis op haer sake sal letten ende doen na behoren.

8 Agenda

De classis sal de naeste mael gehowden werden te Niewerkerck na gelegentheijt der gedepu­teerde ad synodum die se uutschriven sullen.

9 Sluiting

Ende syn also na aenroepinge van Godes heilige name minnelick gescheyden.

Isaacus Hensbergius, classis preses

Johannes Lydius, scriba.

1620 IX Classis ordinaris. Nieuwerkerk, maandag 5 oktober 1620

Inv. nr. 1, p. 29-29v.

Leiding

S. van den Borre praeses; Nicolai scriba.

1 Politieke reformatie

So syn opgelesen nae ouder gewoonte de acta des voorgaenden classis. Ende also D. Samuel van den Borre ende D. Cronius waren gedeputeert om te reijsen nae Den Haghe om aen te houden op het stuck van de officieren, hebben van haer wedervaren rapport gedaen. Ende is goetgevonden dat men de saecke daerbij sal laeten berusten.

2 Moordrecht @ Schoolmeester

Also in de kercke van Moordrecht enighe swaricheijt is opgeresen tusschen de kercke ende den schoolmeester aldaer, ende also verscheyden beschuldinghen tegens den schoolmeester van den kerckenraet sijn ingebracht, doch also de schoolmeester die hierop moste gehoort worden niet tegenwoordich was, is goetgevonden dat men de saeke soude stellen in handen van de visitatores des classis. Doch also de visitatores classis swaricheijt maeckte alleen in dese saecke te treden, is goetgevonden dat wy noch twe andre broeders van de naestgesetenen soude bijvoughen. Ende sijn daertoe gedeputeert Bartholomeus Nicolai ende D. Gabriël de Haes.

3 Stolwijk @ Beroep @ Financiën

Also de wet van Stolwijck swaricheijt maekt om te vergoeden de verschooten penninghen die bij sommighe broeders sijn gedaen in het hooren van de gaven sommigher broederen die tot den dienst der kercke aldaer soude moghen werden beroupen, is goetgevonden dat men de saecken aen Mijn Heer Rut Hugensz. sal bekentmaken door een missive ende bidden dat Sijn Edele soveel believe te doen, dat teweech te brenghen dat uut de naem van der Edel Mogende Heren Staten Gecommitteerde Raden dien van Stolwijck belast worden te betalen. Ende dit sal geschieden door D. Samuel ende D. Antipas van den Borre.

4 Predikantsweduwen

Sijn wederom herlesen de wetten van de iaerlyckse contributiën voor de weduwen der affghestorvene predicanten ende sijn van alle de broeders eenparich geteijckent ende beve­sticht.

5 Stolwijk @ Financiën

Also aen de waerdinne van Stolwijck noch 14 guldens staet te betalen van verteerde costen, is goetgevonden dat sulck werde betaelt door de broeders die de gagie genoten hebben.

6 Schoolmeester @ Proponeren

Also in de voorgaende classe goetgevonden was dat D. Gabriël Vinck continueren soude in ’t proponeren, om daernae preperatorie geëxamineert te worden, doch also dat de saecke erst den deputatis sijnodi soude worden gecommuniceert. Ende also sijn saeke by dese occasie op den synody is gebracht ende deselve geoordeelt heeft dat men (om sijn vrous wille) sijn proponeren voor den classe souden staken. Is goetgevonden dat men de saecke daerbij moet laeten rusten. 

Gabriël Vinck is op sijn versouck binnengestaen ende heeft op den classe versocht, dat also sijn huijsvrou ten onrechten op den sijnody was geschuldicht, dat de broeders die beter wisten daerop doch wilden letten. Ende verstaen hebbende van wat saecken hij meijnde dat sijn vrou soude sijn beschuldicht, is goetgevonden dat men hem soude te verstaen geven dat in de synodale sententie van sulcke dinghen geen mentie en werdt gemaeckt, ende dat hij dienvol­gende van den sijnodale besluijten so onvoorsichtelijcken niet en behoorde te spreken ende alsoff de sijnode so lichtverdichlicken op valsche dinghen haer sententie soude gaen fonde­ren.

7 Haastrecht @ Beroep

Also de broeders tot Haestrecht in de voorgaende classe hadden versocht ende nu wederom versochten dat se van een ander predicant soude moghen worden versien, is goetgevonden dat men haer vermanen sal te willen gerust houden ende dat de classe daerin sal versien nae behooren.

8 Haastrecht @ Predikant

Also tusschen den classem ende D. Livinum de Raet veraccordeert was dat hij (tot ruste der gemeijnte) nae het expireren van een halff iaer, eijndigende den 21e novembris, van sijnen dienst soude desisteren, midts dat de classe hem sal verkrijghen ende verwerven by de Edel Moghende Heeren Staeten een behoorlijcke alimentatie, so is ’t dat Livinus heeft versocht dat dese sijne alimentatie soude moghen werden versocht niet by de Edele Gecommitteerde Raden, maer by de volle vergaderinghe van de leden der steden ende dat daertoe twe van den broederen des classis by hem soude moghen worden gedenomineert. Heeft oock ten anderen versocht dat also dit lopende vierendeel jaers op vyff offte ses weken nae uut was, dat hem de volle gagie daervan soude moghen volghen.

Het leste is Livino ingewillicht ende sijn dan daertoe van Levini verkoren en van de broeders van Oudewater ende D. Cronius ende sijn bij den classe gheapprobeert. Het requeste dat aen de Edel Moghende Heeren Staten sal worden gepresenteert van Livini weghen, sal eerst by den classe worden gevisiteert ende gelesen.

Ende off het gevoel dat de vergaederinghe der Edel Moghende Heeren Staten aenginck voor de naestcomende classicale vergaederinghe, is goetgevonden dat het request soude worden gevisiteert by de visitatoris classis, midtsgaeders by D. Johannem Taium ende D. Gabriël de Haes.

9 Haastrecht @ Vacature

Ende also de tyt van het halff iaer dat D. Levino bestemt was sal expireren den 21en novem­bris, is goetgevonden dat de plaetse tot Haestrecht daernae sal bedient worden door den broederen des classis met behoorten den 22 novembris sal gaen Isaacy Abbama, den 29en Fredericy Abbama, den 6 decembris Isacy Heijnsbergius, den 13. D. Roseus, den 20. Bartho­lomeus Nicolai, den 25en Hellius, den 27. D. Leo, den 4en jannuwarij Gabriël de Haes, den 11en Sevenhusius, den 18 kerckhovy, den 25 Bacchusius, den 1. februari Clockius, den 8. Cronius, den 15. Samuel Borreus, den 22. Taius, den 1 marty Lydius, den 8. Antipas.

10 Agenda

De naestcomende vergaederinghe sal gehouden werden ter Goude ende sal sijn den 2. novem­bris anno 1620.

11 Sluiting

Ende also is de vergaederinghe met dancksegginghe tot Godt gescheyden.

Sanuel van den Borre, presis, 1620

Bartholomeus Nicolai, scriba classis.

 

1620 X Classis ordinaris. Gouda, maandag 2 november 1620

Inv. nr. 1, p. 30-31.

Leiding

Lydius praeses; Tayus scriba.

1 Absent

Absent is bevonden Rutgher Evertsen Clock, oock sonder eenighe brieven van excuijs aen den classe te senden.

2 Moordrecht @ Schoolmeester @ Ondertekening belijdenisgeschriften

Nopende de sake van den schoolmeester van Moordrecht, daervan hebben de visitatores classis beneffens den gedeputeerden rapport gedaen, namelyck dat de voornoemde school­meester (alzoo hy noch niet hadde de acte synodi nationalis by den schoolmeesteren te teyckenen onderteijckent) verclaerde bereijt te zijn in goeder consciëntiën die acte te teycke­nen. Wyders dat hy oock verclaerde geresolveert te zijn meede tot Moordrecht ten avontmale te gaen, dan alsoo daer noch ijets was, dat hem verhinderde, soo conde hy het voor dezen niet doen. Verclaerde oock eijndelyck dat hy met meer andere van de remonstranten verleyt was, daerby hy oock dit seyde: al ware het schoon dat hy afstandt moeste doen van den school­dienst, dat hij evenwel zoude neerstich tot Moordrecht in de kercke ter predicatie comen. Alle hetwelcke de broederen des classis verstaende, hebben goetgevonden die sake voor deezen daerby te laten berusten.

3 Stolwijk @ Beroep @ Financiën

Belangende het vercrijghen van de verschooten pennijnghen soo in de bedienijnghe van de kercke tot Stolwijck als in ’t beroupen des dyenaers aldaer gedaen, heeft Samuel van den Borre verclaert dat door hem ten dien fine uut last des classis was bestellet een request in handen van den Edele Heer Ruth Huijgensen, dewelcke hadde belooft de zake te bevorderen.

Alzoo daer eenighe costen waren verteert tot Stolwijck ter tyt wanneer die vacerende kercke door eenighe dijenaren des classis werde waergenoomen ende voor deesen het gelt van de bedienijnghe van Stolwyck bij den classe ontfangen zijnde, onder acht dijenaren desses classis is gedistribueert. Soo is by den broederen des classis in desen geresolveert dat die voorgemelte acht dyenaeren die met den anderen het gelt van de bedienijnghe van Stolwijck hebben genooten, oock sullen de verteerde costen aldaer betalen, behalven dat die costen die by den gedeputeerden des classis aldaer meede zijn gedaen, selve bij den classe zullen betaelt werden.

4 Haastrecht @ Onenigheid

Alzoo de visitatores classis beneffens eenige brouderen waeren gedeputeert om den vreede te maken tusschen seeckere leeden der kercke tot Haestrecht ende andere dolianten, soo is ’t dat de voornoemde broeders van haere besoigne rapport doende, verclaerden dat de kerckenraet van Haestrecht seyde niet te hebben teghens het ontslach Livini de Raet. Maer dat sy grotelijx beschuldichden Jonam de Raes ende Jan van Dommelroode, als dat sy trouloos hadden gehandelt, ommegaende met een deel weereltsche menschen, dat sy oock quaelyck hadden gedaen haer beschuldigende voor arminianen ende andere dijnghen meer ende begeerden daervan schultbekennijnghe gedaen te hebben. Op alle welcke voorgaende beschuldyngen Jan van Dommelrode oock door last van Jonas Raes heeft gerepliceert, welck zijn replyck oock den classe door haeren visitatoren is voorgeleesen geweest, doch en is geen classicael oordeel in deese sake gestreecken. 

Overmidts dat die van den kerckenraet van Haestrecht voor deesen in gebreecke waeren gebleeven om de voorgemelte beschuldynghen met geloofweerdighe attestatiën te verificee­ren, soo hebben sy versocht in de classicale vergaderynghe te moogen binnenstaen, hetwelcke haer toegelaten is. Ende binnengecoomen zijnde, hebben sy den presidy seeckere attestatiën overgeleevert, die te schandelyck, grouwelyck ende oneerlyck waeren om voor soo eene vergaderijnghe geleesen te worden. Daernae soo hebben de voorgemelte persoonen, genaemt Wilm Cornelissen Smit ouderlijngh ende Claes Cornelissen diaken versocht ontslaghen te moghen werden van haeren dienst. Gevraecht zijnde van de preside wat haer daertoe moo­veerde, of het waren de opgeresene twisten, antwoorden neent, maer seyden dat sy veroor­saeckt waren ontslach te versoucken ten aensiene van de last ende swaricheyt die zij in haere diensten hadden te draghen.

De broederen des classis op het voorgaende wel gelet hebbende, hebben de voornoemde persoonen volgens het besluyt des classis van haere diensten ontslagen ende ten dien eynde de voornoemde persoonen deese naevolgende acte voorgeleesen:

Alzoo in ’t veranderen des geheelen kerckenraets tot Haestrecht bij Levino Radeo niet volco­melyck den last des classis was naergecomen, overmidts bij hem voornoemt niet den gehee­len, maer den halven kerckenraet was verandert, zijnde zulckes tegens de goede meenijnghe des classis. Ende alzoo de voornoemde Wilm Cornelissen Smit, Livini vercooren ouderlijngh ende Claes Cornelissen diaken, nu een jaer lanck gedient hebbende ende de tyt van de veran­derynge van de ouderlynghen ende diakonen tot Haestrecht gecomen zijnde, versoucken van den classe (overmidts den grooten laste in haeren dienst) ontslaghen te mogen werden. Soo is ’t dat de classe op de sake rijpelyck lettende geresolveert heeft (onvermindert hare voorgaen­de classicale resolutiën in desen tevooren genomen) dat de voornoemde Wilm Cornelissen Smidt ende Claes Cornelissen beneffens den anderen ouderlyngh ende diaken met haer tot noch in de kercke van Haestrecht gedient hebbende (overmidts derzelver tyt oock voor deesen al is geëxpireert) van hare diensten sullen weesen ontslaghen, gelyck dese classicale vergae­derynghe haer by deesen ontslaet.

5 Haastrecht @ Predikant @ Pensioen

Is oock door Levino Radeo een request aen den classe overgegeven, daerinne hij van den classe versouckt de behulpsame handt in zynen dienst ende alimentatie. De classe de mee­nijnghe van hem uut zyn request verstaen hebbende, heeft Levino belooft de broederlycke behulpsame handt troulyck te bieden, bij aldien hij de opgeresene onenicheyt tot Haestrecht nae syn vermoogen aerbeyde te dempen ende den vreede in de kercke aldaer najaghe. Doch heeft de classe verclaert niet te connen op syn request resolveeren voor ende aleer men hebbe gesien de apostille van de Heeren Staten nopende Levini alimentatie.

6 Nieuwpoort @ Financiën

Alzoo bij den kerckenraet van de Nieupoort versocht wiert dat de specificatie van haere gedane oncosten in tyt van doliantie in handen van Samuel van den Borre overgeleevert ende alsnoch onder hem berustende, den voornoemden kerckenraet mochte gerestitueert werden. Is geresolveert dat Samuel van den Borre dien van de Nieupoort haere specificatie sal weeder ter handt stellen ende oock allen anderen kercken die zulckes van hem versoucken.

7 Haastrecht @ Predikant @ Pensioen

Is oock van Levino Radeo verclaert dat soo haest als bij den classe van de Edel Mogende Heeren Staten verworven is zyne alimentatie, hy met der woone uut de plaetse van Haestrecht vertrecken zal.

8 Haastrecht @ Kerkenraad @ Diakonie

Is oock geresolveert dat op toecoomende vrydach (soo het de Heere toelaet) wesende den 5 november 1620 de visitatores classis, beneffens haren gedeputeerden ad sijnodum Goudanam, met den gedeputeerden des classis over het stuck van de officieren in ’t bijweesen van dien van Stolwyck ende Oudewater zullen bij den anderen tot Haestrecht verschijnen, om aldaer ordre te stellen in ’t verkiesen van eenen kerckenraet ende te besorgen dat de diakonie geen schade en lijde. Is oock goetgevonden dat ter selviger tyt de afgaende diakonen haere reecke­nijnghe voor den gedeputeerden broederen zullen doen. Beneffens dien dat ter voornoemder tyt by den gedeputeerden ad synodum laestgehouden ende den gedeputeerden des classis over het stuk van de officieren sullen aengebracht werden haere verschootene costen soo ad synodum als om het trecken in Den Haghe. Ende zal by de voornoemde broederen de somma­tie van de costen gedaen zijnde, ijeder kercke nae proportie werden getaxeert, teneijnde door haere dyenaeren in den naesten classe ordinaer de pennijnghen tot betaelynghe van het verschot zouden ingebracht werden.

9 Classicale ordre

Eyndelijck is oock by den broederen des classis eendrachtelyck geresolveert dat men seeckere persoonen uut den classe soude deputeeren, dewelcke tesamen zouden in geschrifte conci­pieeren eene goede classicale ordere, om daernae in classe ordinaria ofte in den classe extraordinaria (soo die noodich zal bevonden werden) van den gantschen classe geëxamineert ende op haer believen geapprobeert te werden. Ende zijn daertoe gedeputeert die van der Gouda, Schoonhoven, Ammers ende Nieupoort, dewelcke de eerste reijse by den anderen zullen coomen ter Gouda op den 13 november 1620, de tweede reyse, soo het werck niet en heeft tevooren connen afgedaen werden, tot Schoonhoven ende ten derdenmale (soo het noodich is) in de Nieupoort.

10 Sluiting

Nae gedane danckseggijnghe tot Godt zijn de broederen van den anderen in der liefde gesche­ijden.

Johannes Lydius, praeses

Johannes Taijus, scriba classis.

1620 X Classis extraordinaris. Haastrecht, maandag 30 november 1620

Inv. nr. 1, p. 30-31.

Leiding

Lydius praeses; Sevenhuijsius scriba.

1 Absent

Naer aenroupinghe van den heiligen naeme des Heeren is bevonden dat verscheyden broede­ren des classis op de vergaderinge niet en waeren verscheenen, sonder door ijemant schrifte­lic of mondelingh haere redenen van afblijven te ontbieden.

2 Classicale orde

Alsoo eenige broederen, blijckende bij de voorgaende acte waeren gedeputeert om te stellen seeckere ordre of classicale wetten die voortaen in de ordinare en extraordinare classis geobserveert souden werden en dese samencomste met voorgaende waerschouwinge daerto eygentlic geleijt was om de gestelde ordre te resumeren, soo is niettegenstaende de absentie van enige leeden des classis goetgevonden tot de resumptie der geminuteerde ordre te tree­den, om te besien wat daerin te verbeeteren soude syn.

Dienvolgende is hetgeene bij de gedeputeerden gestelt was van lit tot lit voorgeleesen en is naer revisie en verbeteringe, naer verminderinge en vermeerderinge over deselve ordre geresolveert, dat deselve wetten net uijtgeschreven en in den volgenden ordinaria classe van alle leeden desselfs onderschreven sal werden.

3 Classis @ Boetes

Ende alsoo in de voorverhaelde wetten de contraventeurs enige amende van geltboete opge­leyt werden, is goetgevonden voortaen van iaer tot iaer een aconomum of ontfanger daervan te stellen, welcke voor dit volgende iaer weesen sal D. Bartholomaeus Nicolai, predicant ter Goude.

4 Classicale gedeputeerden

Naedien ooc by deselve wetten gestatueert is, dat de kercke selfs by den wintertijt van de classicale hulpe raet, en avijs niet berooft sullen werden, maer vijf predicanten met een ouderlingh van de plaetse daer men vergadert, als ordinarij deputati classis voor de winter in mindere classicale saecken sullen besoigneren. Syn daertoe voor deese winter gecooren D. Samuel van den Borre, D. Johannes Lydius, D. Johannes Taijus, D. Gerhardus Sevenhuysen, D. Antipas Borraeus, die haer sullen hebben te gedragen gelyc de wetten gestatueert hebben.

5 Polsbroek @ Stolwijk @ Financiën

Op ’t versouc van D. Jacobo Kerchoven en D. Gabriëlis Hasaeo is geresolveert, dat vanwee­gen de classe door den scriba de regeerders van Polsbrouc en Stolcwijck aengeschreven sal werden dat naer gewoonte van andere plaetsen sij respectivelic haeren predicanten de classi­cale oncosten behooren te restitueren.

6 Haastrecht @ Kerkenraad @ Attestaties

Den oude kerckenraet van Haestrecht ingestaen synde, versochte de eertyts overgegeven attestatiën wederom te mogen hebben, ‘twelc haer alsoo se niet by der hant waeren ter eerster gelegentheyt belooft is gedaen te sullen werden.

7 Haastrecht @ Ouderling

Deselve kerckenraet, naemelic de ouderlingen, hebben de vergaderinge aengedient, alsoo se in de verkiesinge van den nieuwen kerckenraet verstaen hadden onder andere meede vercoor­en en uytgeroupen te syn eenen Jacob Sijvere, een man nae haer voorgeeven niet bequaem en habyl tot sulken ampte om deese redenen: 1. omdat hij een lichte vrouwe, die met een anders man in overspel geleeft heeft hertrout hadde 2. omdat hij deselve sullende trouwen, most beloven te vertrecken en oic belooft had binnen ses weecken te sullen vertrecken omdat syn neringe daer tot Haestrecht niet was gelegen 3. iae dat hij met lichtvaerdicheyt, tabackdrinc­ken, in sijn huijs veelen aenstoot had geven, versouckende noch onlanx de gecxkenvel van de rethoryckers te mogen dragen.

Jacob Syvere voornoomt ingeroupen sijnde, repliceert en seyt dat magistraten hem bewys afgeëyst hebben van sijn vrouwen mans doot, difficulterende en sorgende voor eenige last die de huysarmmeesters met sijn verwachte kinderen soude mogen crygen en de plaetse alsoo beswaren, ontkennende dat hij den tijt van ses weecken genaemt sou hebben, mitsgaders dat hij oyt nae de cappe gestaen en gesolliciteert sou hebben.

De oude kerckenraet, wederom ingestaen en gevraecht synde naer bewijs van ijder poinct der beschuldinge en sulx niet vaerdich hebbende, maer belovende sulx in corten te sullen be­coomen en inbrengen, is met dese resolutie gedimitteert dat se haer poincten van beschul­dinge vast en bondich met genouchsaeme en goede getuygenis sullen moeten bewijsen en deselve inbrengen aen den wintervergaderinge der ordinare gedeputeerden tegen overmorgen, weesende den 2en december tot Schoonhoven of bij gebreecke van dien, dat de voorstellinge voortgaen sal en sij met een oplegginge van een stilswijgen de bevestinge lyden en toelaeten sullen.

8 Sluiting

En is alsoo naer voorgaende dancksegginge de vergaderinge in eenicheyt gescheyden.

Johannes Lydius, praeses

Gerhardus Sevenhuysen, classis scriba.

 

Inv. nr. 1, p. 47-48v

Ordre in de classe van Gouda te observeren: gestelt ende geresumeert in de vergadering­e gehowden tot Haestrecht den laesten novembris 1620

1.

De classicale vergaderingen sullen bestaen van predicanten ende ouderlingen, so in steden als ten plattenlande, doch daer meer predicanten syn als een, sal een twede predicant eens owderlinxplaetze mogen vervullen, welke op de vergaderinge met behoorlycke credentie ofte instructie sullen verschynen.

2.

De classes sullen syn ordinariae ofte extraordinariae. De ordinare sullen des somers vier in getal syn. De eerste classis ’s maendachs 14 dagen naer Paeschen, d’andere ’s maendachs veertien dagen na Pinxteren, d’andere sullen naer discretie geleit ende verlengt werden, doch op gelycke maendagen is ’t mogelick niet langer als 6 weken mogen gediffereert werden.

3.

De ordinare classes sullen praecys ten 9 uren beginnen (als oock de extraordinare die somers tusschen de ordinare mochten vallen). Die na de geslagen ure ofte het gedane gebeth comt, sal verbeuren dry stuyvers, die twe uren daerna in de vergaderinge niet en is thien stuyvers ende die gans uut die vergaderinge blyft, sonder wettelycke redenen daervan de classis oordelen sal, de boete van 20 stuyvers, te imploieren ten profyte des classis.

4.

De classes sullen met gebeurten omgaen (uutgenomen dan als yemant nieweling in de classe ingecomen is, die sal eerst de classem ter liefde bewelcomen ende ontfangen) ende als de gebeurten sullen omgecomen zyn, so wie dan den classem op ordinare ofte extraordinare maeltyden ontfangen sal voor yder hooft ontfangen voor de spyse van de eerste maeltyt twaelff, de twede acht, de derde ses stuyvers, welcke teercosten oock by de absente predican­ten portiën gelyck sullen betaelt werden. Ende so iemant ’s avens tevoren comt, sal voor de maeltyt oock 8 stuyvers uutreicken moeten.

5.

Alle tsamencomsten sullen tot twaelff uren toe voormiddachs dueren ende ten tween uren namiddachs wederom beginnen, ten ware het sich apparentelick liet aensien dat de saken in eene sessie sowden conen afgehandelt werden.

6.

In de ordinare vergaderingen alleen sal van alle leden als predicanten des classis een corte propositie gedaen werden, daerin een gehelen sondach uut den catechesi sal verclaert werden. Dese sal, soveel doendelycken is, boven een halff ure niet verlangt werden ende so se tegen waerheyt stryt de classicale censure onderworpen zyn.

7.

Naer aenroepinge van den name des Heren ende het verkiesen van praesidem ende scribam sal in de ordinare vergaderingen eerst de acte des vorigen ordinarie classis gelesen ende ‘tgene resteert afgehandelt werden, doch in de extraordinare tsamencomsten sullen alleen die saken die oorsaeck van deselve syn getracteert werden, ten ware extraordinare noot anders quame te vereyschen.

8.

In de classe sal men in ordre so men in de classe geadmitteert is sitten, niemant voor syn gebeurte in ’t colligeren der stemmen sonder consent des presidis spreken. In ’t debatteren off adviseren sal onvermindert de ordre van sitten, d’een d’ander met respect verbeiden. De contraventeurs sullen met authoriteit des praesidis belast werden te swygen ende op syn gebeurte te spreken. De een sall des anderen ceurstemmen niet mogen censureren off hatelick refuteren, doch voor hemselven met reden in een goede conschiëntie spreken ende stemmen.

9.

Niemant sal uut de vergaderinge gaen sonder solemneel consent des presidis ende waer ’t mogelyck sal men oock verhoeden dat geen twe ofte 3 uut en gaen, om alle suspitiën te verhoeden. Veel min sal iemant naer huys gaende uut de vergaderinge voorts mogen blyven, dan in extreme noot ende wie sulcks doet sal verbeuren een carels gulden.

10.

Geduerende de actiën sal sich niemant met ander saken tot den classem niet behorende mogen besighowden, om iet te schryven, lesen ofte spreken, ofte hy sal ernstlyck gecensureert werden. Ende so iemant met hevigheyt kyven ofte schelden in de classicale maeltyden ofte in de vergaderinge selfs een ander beiegent, sal neffens de ernstige ende scherpe censure een daelder van 30 stuyvers ten profyte des classis betalen moeten, opdat alles met enigheyt ende beleeftheyt in de classibus moge getracteert werden.

11.

Ende opdat de respective kercken deses classis tot genen tyde van de classicale hulpe, raet ende oordeel beroofft werden, so sullen van nu voortaen by den wintertyt van halff october tot halff aprilis toe, vyff predicanten (twee uut de steden ende dry van de plattelanden) gecomit­teert werden, die als ordinary deputati des classis in hare wintervergaderingen saken van minderen gewichte daer se het oordeel des vollen classis niet in van noden hebben, sullen afhandelen en decideren.

12.

Dese sullen alle 6 weken met gebeurten tsamencomen, altyts op enen maendag ende so enige kercke haer hulpe vereyst, sal men een derselver deputeerden de sake bekentmaken om met den praeside ende andere tegens dien dach tydelick te waerschouwen.

13.

Die tot dese vergaderinge gedeputeert synde niet en verschynen ende sonder gewichtige redenen afblyven, daervan de andere deputati oordelen sullen, deselve sullen ten profyte van de deputeerden verbeuren 12 stuyvers ende sullen de andere deputati in de voorvallende saken mogen voortvaren ende handelen.

14.

De deputati sullen hare acten in een boeck (daertoe te howden) apart teykenen, welcke acten in de eerste ordinare classen sullen gelesen ende by expresse acte (in ’t classisboeck te teyckenen) geapprobeert werden. Ende sullen derselver deputeerden resolutiën voor classicale gehowden ende by den classe gemeintineert werden, ten ware bevonden wiert ende by de classe geoordeelt, dat se street tegen de decreten ende ordre des synodi nationalis ofte des lesten particularis Hollandicae in dese provincie gehowden. Nochtans onvermindert dat de partie die door ’t oordeel der deputeerden meint gepreiudiceert te syn, tot den vollen classem terstont sal mogen appelleren.

15.

Die des somers extraordinariam classem ofte des winters door de gedeputeerde oock extraor­dinare vergaderinge by appèl ofte andersins versoecken ofte doen leggen, sullen de reis ende montcosten der broederen moeten afspreken ende betalen. Doch so den deputatis voorcomen saken die uut haere natuere classicael syn, sullen se den vollen classem mogen beschryven en die reis ende montcosten die alsdan (so van de deputatis gedaen werden alse over de beschry­vinge des classis besongeren als van de leden des classis) die oncosten alle sullen uut de classicale middelen gerestitueert werden.

16.

En opdat de classis met eenige middelen soude mogen versien werden, so sullen van nu voortaen de steden ende dorpen onder de quotizatie van de iaerlyksche synodale oncosten wat hoger ter dispensatie des classis getaxeert ende gesommeert werden. Daerbeneven sullen de kercken ten plattenlande vacerende (hetsy door overlyden, vertrecken der predicanten off andersins) boven de ordinare bedieninge van de weduwen een vierndeel iaers ten profyte des classis bedient werden.

17.

Die vacerende kercken sullen met gebeurten bedient werden. Elck predicant sal niet meer als een daelder van 30 stuyvers voor syn beurte genieten mogen van de classicale middelen. Niemant sal daerom syn gebeurte mogen laten passeren ende de kercke ledich laten staen die vaceert, off hy sal neffens het missen van de daelder des dienstes noch verbeuren gelycke 30 stuyvers, ten ware de beurte met iemant uut de classe gewisselt synde, de kercke evenwel bedient wierde ofte ten ware sodanigen sieckte sulx belettende, daerdoor men selfs syn eigen plaetse ende kercke most laten vaceren ende niet bedienen coste. Ondertusschen sal de vacerende kercke gehouden syn den predicant 8 dagen voor syn gebeurte te waerschouwen, opdat hy syn gemeynte van syn absentie verwittige ende alle schade beschut moge werden.

18.

Eer men scheidet uut de vergaderinge ende van de gehandelde saken, sullen de geconcipieer­de acten (welverstaende in de ordinare classe) ende van de scriba geminuteert, eerst gelesen werden, alsmede de acten des synodi in de eerste classe den synodum volgende, opdat van de sake de gansche vergaderinge goede kentenisse mach hebben. Welcke saken oock aen nie­mant vreemts (buyten de respective kerckeraden des classis) sullen mogen ende moeten gedivulgeert werden onder sware censuren. Dewelke in het scheyden van alle ordinare vergaderingen naer owder gewoonte wederom hervat ende herstelt sullen werden.

19.

Is mede goet ende eerlick geoordeelt dat so enich kerckendienaer qwame te overlyden onder dese classe, so sullen alle predicanten (ten ware den dienst van prediken iemant belettede) op de begrafenisse des overledenen op hare eigen costen elck moeten verschynen, om de billycke ende laeste vrientschap aen den overledenen te bewysen, mits dat se daervan verwittigt sullen wesen.

20.

Alle welcke articulen de classis selve sal verminderen ende veranderen mogen, doch niet dan met eenparige stemmen, howdende de interpretatie van deselven om in alle voorvallende casus ende incidenten te doen naer stichtinge van de kercke Gods ende naer behoren.

Johannes Croon, praesis

Johannes Lydius, scriba.

Register van de acten ende schriften die de classi toebehoren ende onder den laesten praeside des classis rusten ende den navolgende moeten overgelevert werden om niet te verliesen.

Numero 1 geteyckent:

Acte van Zyn Excellentie om t’examen Johannis Rosaei.

Acte van de Heer bailliou van Suyt-Hollant.

Numero 3

Acte van de kercke ende magistraet van Leckerkerck.

Acte van de weygeringe der remonstranten in de classe.

Numero 4

Item een missive van de classe synodael van Dordrecht aen onsen classe gesonden, nopende het oversenden van onse gravamina op het uutschrijven der Edel Mogende Heeren Staten aen den voornoemde classe gedaen.

Item copie van de gravamina bij den classen onder den Suijt-Hollantschen sijnode resortee­rende aen de classe synodael toegesonden.

Numero 6

Noch een missive van den Edele Heer bailliu van Suyt-Hollandt in ’t particulier aen de dyenaeren van Oudewater overgesonden, nopende de saeke van Stolwijck. Ende alzoo de saecke van Stolwijck den geheelen classe aengaet, soo wert oock deselve missive by den classe bewaert.

Item de copie van de acten der vergaderijnghe van correspondentie gehouden in Den Haghe den 14 augusti ende by reces den 22 augusti 1618.

Getuijchenisse van Meues Adriaensen ouderlingh in de saecke Bachusi.

Item oock van Livinus de Raet, Adrianus de Raet ende Arnoldus Neomagus, predicanten tot Hastrecht, Stolwijck ende Berchambacht.

 

Bijlage 1

Gemeenten in de classis Gouda

 

Ameide

1578-1581 Henricus Lucasz. van Steenwijck (Luytjens); 1588-1590 Gervasius van Driel; 1592-1595 Johannes Andelius (ook: Franciscus Eustachius); 1596-1604 Petrus Jacobi; 1602-1604 Cornelis Jansz. Cothenius; 1605-1608 Luderus Vogelsang; 1609-1660 Edzardus Frederi­ci Auricanus.

Ammerstol

Tot 1658 gecombineerd met Bergambacht.

Bergambacht

1578-1579 Clemens Rosaeus; 1579-1587 Arnoldus Georgii Dorgen; 1590-1606 Paschasius Aquensis (Limburgensis); 1610-1619 Arnoldus Gerhardi Neomagus (Rapenborch) (afgezet); Antipas Levinii van den Borre 1619-1622.

Berkenwoude

1574-1596 Johannes Godefridi; 1598-1600 Henricus Rosaeus; 1610-1618 Fredericus Abbema; 1618-1635 Isaacus Abbema.

Gouda

1572-1574 Joachim Adriaansz.; 1574 Johan Hendricksz.; 1575-1578 Hugo Dircksz.; 1576-1580 Wilhelmus Gerhardi Leydecker; 1576-1598 Cornelis Ingelse; 1577-1578 Cornelis Braec­kele; 1578-1582 Johannes Bachusius; 1579-1592 Everhardus Gualtheri Wittius (Evert Wou­tersz.); 1580-1581 Gerardus Blockhovius; 1582-1607 Herman Herbers; 1592-1594 Lucas Jansz.; 1595-1597 Joannes Andelius (ook: Franciscus Eustachius); 1598-1619 Herboldus Thombergius (afgezet); 1607-1619 Eduardus Poppius (afgezet); Theodorus (Dirck) Hermansz. Herbers 15..-1619 (afgezet); 1619-1636 Bartholomeus Nicolai Piscator (Visscher); 1619-1625 Isaac van Heynsbergen.

Gouderak

Tot 1659 gecombineerd met Moordrecht.

Groot-Ammers

1590-1594 Martinus Bachusius; 1598-1621 Samuel van den Borre.

Haastrecht

1585-1588 Florentius Marci ab Halle; 1614-1615 Isaacus Welsingius; 1617-1620 Livinus Janz. de Raedt (Radaeus).

Heicop

1598-1603 Wilhelmus van der Wal; 1605-1609 Fredericus Sibrandi; 1609-1619 Rutgerus Clock.

Jaarsveld

1589-1594 Isebrandus Johannis van Byland; 1603-1611 Johannes Campius; 1611-1619 Pa­schier de Fijne (afgezet); 1619-1632 Arnoldus Hellius (ab Hel).

Krimpen aan de Lek

1591-1605 Anthonis Johannis; 1606-1634 Johannes Bachusius

Lekkerkerk

1574 Theodorus Petri Dammius; 1579-1617 Clemens Rosaeus; 1617-1623 Johannes Rosaeus.

Lexmond

1581-1600 Jacobus Engelberti; 1605-1608 Philip Pietersz. van Hueren; 1609-1657 Julius Eysonius ab Huisinga.

Meerkerk

1579-1580 Jacobus Bartholomeusz. Blommesteyn (afgezet); 1580 Joannes Venrodius (Ven­roy); ca. 1583 Erasmus Backer; 1584-1587 Caspar Venraedt; 1587-1589 Aegidius (Gillis) van Couwenberg; 1589-1591 Johannes Vitellus (Kelffken); 1592-1596 Stephanus Rodbeck; 1597-1610 Johannes Andelius (ook: Franciscus Eustachius); 1610-1619 Johannes Blom; 1620-1638 Theodorus Gisberti.

Moordrecht

1583-1584 Conradus Arnoldus van Essen; 1584-1588 Johannes Iserman; 1589 Florentius Marci ab Halle; 1589-1613 Lambertus Jemmingius; 1614-1617 Nannius Geesteranus; 1617-1619 Theodorus (Dirk) Jansz. Bax (afgezet); 1619-1639 Johannes Henrici Croon.

Nieuwerkerk aan de IJssel

1578-1591 Hermannus Merlijn (Meerlingh); 1599-1605 Adrianus Johannis; 1606-1615 Jaco­bus de Roo; 1616-1619 Johannes Tayus; 1619-1646 Rutgerus Clock.

Nieuwpoort

1578-1583 Henricus van den Bulcke; 1584-1613 Tilemannus Cupus; 1613-1619 Jeremias Tijckmaecker (afgezet); 1619-1630 Johannes Tayus.

Ouderkerk aan de IJssel

1579-1585 Johannes Gerardi; 1585 Albertus Jansz. Schagen; 1585-1624 Thomas Bruschenius.

Oudewater

1572-1573 Theodorus Aemilius; 1574-1575 Hugo Dricksz.; 1575 Johannes Gelasias (Vitriari­us); 1578-1586 Christianus Sinapius (Mostert) Venlo; 1578-1579 Laurentius Copicanus (Holsatus, Holstenius); 1586-1588 Simon Johannes Philaeus; 1589-1608 Andreas Stangerus; 1602-1643 Johannes Lydius; 1608-1617 Livinus Jansz. de Raedt (Radaeus); 1618-1636 Fredericus Abbema.

Polsbroek

1583-1584 Abraham Jansz. van Diepenbrouck; 1586-1590 Paschasius Aquensis (Limburgen­sis); 1591-1592 Johannes Iserman; 1593-1594 Petrus van Berck; 1599-1636 Jacobus van Kerckhoven.

Schoonhoven

1572-1575 Pieter Jansz. Uytenbogaert; 1572-1578 Jan Fransz.; 1572-1575 Livinus van den Borre; 1574 Nicolaus Larenius; 1577-1581 Henricus Caesarius (de Keyser); 1587-1589 Lambertus Jemmingius; 1589-1610 Levinus van den Borre; 1591-1608 Adrianus van den Borre; 1604-1609 David Timmerman; 1609-1619 Daniël Wittius; 1610-1619 Johannes Gerardi van Galen (afgezet); 1619-1634 Gerardus Sevenhuysen; 1619-1638 Anthonius Leo (de Leeuw).

Stolwijk

1574-1575 Gerardus Jacobi Rossius (ook: Douwe); 1575-1587 Nicolaes Cornelisz. Ruyt; 1587-1607 Simon de Vlieger; 1607-1610 Jacobus Triglandius; 1612-1616 Guinandus Rutger­sius; 1616-1620 Adrianus Livini de Raedt (Radaeus); 1620-1622 Gabriël Petri de Haasse.

Vianen

1579-1580 Gerardus Blockhovius; 1580-1582 Wilhelmus Lontius; 1589-1595 Gerhardus Swetenius; 1595-1608 Albert Selcart; 1608-1641 Luderus Vogelsang.

 

Bijlage 2

Predikanten in de classis Gouda

Abbema, Fredericus

1610-1618 Berkenwoude; 1618-1636 Oudewater; 1636 emeritus.

Abbema, Isaacus

1618-1635 Berkenwoude; 1635-1637 Gouda. Afgezet.

Adriaansz., Joachim

1572-1574 Gouda. Afgezet.

Andelius (ook: Franciscus Eustachius), Johannes, _ 1614.

1578-1584 Wormer en Jisp; 1584-1586 Asperen; 1586-1592 Westzaan; 1592-1595 Ameide; 1595-1597 Gouda; 1597-1610 Meerkerk; 1610-1614; Baardwijk; 1614 Emeritus.

Aquensis (Limburgensis), Paschasius, _ omstreeks 1609.

1581-1584 Land van Kleef; 1586-1590 Bergambacht; 1590-1606 Bergambacht; 1606 emeri­tus.

Auricanus, Edzardus Frederici

1609-1660 Ameide. 1660 Emeritus.

Bachusius, Johannes, _ 1598.

1578-1582 Gouda; 1582-1598 IJsselstein.

Bachusius, Johannes, (1580- na 1634)

1602-1606 Slijk-Ewijk; 1606-1634 Krimpen aan de Lek. Emeritus.

Bachusius, Martinus

1590-1594 Groot-Ammers.

Backer, Erasmus

ca. 1583 Meerkerk

Blockhovius, Gerardus, _ 1607.

1578-1579 Haarlem; 1579-1580 Vianen; 1580-1581 Gouda; 1581 Heusden; 1581-1585 Mechelen; 1585-1588 Heusden; 1588-1591 Woudrichem; 1591-1598 Utrecht. Afgezet. 1599 Nigtevecht; 1599-1601 Maarssen; 1601-1603 Waarder; 1603-1607 Leimuiden.

Blom, Johannes

1610-1619 Meerkerk

Blommesteyn, Jacobus Bartholomeusz.

1579-1580 Meerkerk (afgezet);

Borre, Antipas Levinii van den, _ 1634.

1610-1619 Ottoland; 1619-1622 Bergambacht en Ammerstol; 1622-1634 Gouda.

Borre, Samuel Levinii van den,

1598-1621 Groot-Ammers; 1621-1623 Haastrecht. 1623 emeritus.

Braeckele, Cornelis

1577-1578 Gouda; 1578-1581 Boskoop; 1581-1586 Koudekerk aan den Rijn; 1586 tot omstreeks 1615 Vreeswijk.

Byland, Isebrandus Johannis van, _ 1611.

1589-1594 Jaarsveld; 1594-1595 Bommenede; 1595-1598 Pieterburen; 1598-1611 Nieuw-Helvoet en Hellevoetsluis.

Campius, Johannes

1603-1611 Jaarsveld.

Couwenberg, Aegidius (Gillis) van

1587-1589 Meerkerk

Clock, Rutgerus, _ 1646

1609-1619 Heicop; 1619-1646 Nieuwerkerk aan de IJssel.

Cothenius, Cornelis Jansz.

1596-15.. Bunnik; 15.. Abcoude; 1602 Bunnik; 1602-1604 Ameide.

Dammius, Theodorus Petri, _ 1582.

1574 Lekkerkerk; 1574-1582 Zoutelande.

Dircksz., Hugo, _ na 1595.

1574 Oudewater; 1575-1578 Gouda; 1578-1581 De Lier; 1581-1587 Bleiswijk. Afgezet.

Dorgen, Arnoldus Georgii

1579-1587 Bergambacht en Ammerstol. 1587 emeritus.

Driel, Gervasius van

1588-1590 Ameide; 1590-vòòr 1606 Jutphaas.

Engelberti, Jacobus

1581-1600 Lexmond.

Fijne, Paschier de, (1588-1667)

1611-1619 Jaarsveld. Afgezet. Remonstrants predikant.

Gisberti, Theodorus

1620-1638 Meerkerk

Godefridi, Johannes

1574-1596 Berkenwoude; 1596 emeritus.

Halle ab, Florentius Marci, _ 1622.

1585-1588 Haastrecht; 1588-1589 Bommenede; 1589 Moordtrecht; 1589-1590 Mijnsheeren­land; 1590-1601 Aarlanderveen; 1601-1606 Oegstgeest; 1606-1622 Sluis.

Hellius (ab Hel), Arnoldus (1599-1635)

1619-1632 Jaarsveld; 1632-1635 Nieuwpoort.

Hendricksz., Johan

1574 Gouda.

Herbers, Herman, 1540/1545-1607

1566-1571 Winterswijk; 1571-1577 Wezel; 1577-1582 Dordrecht; 1582-1607 Gouda.

Herbers, Theodorus (Dirck) Hermansz., (1578-1633)

1599-1619 Gouda. Afgezet.

Heynsbergen, Isaac van, (1583-1625)

1604-1609 Fijnaart; 1609-1619 Scherpenisse; 1619-1625 Gouda.

Hueren, Philip Pietersz. van, _1616

1605-1608 Lexmond; 1608-1616 ’t Woudt.

Huisinga, Julius Eysonius ab

1608-1609 Everdingen en Zijderveld; 1609-1657 Lexmond. Emeritus.

Ingelse, Cornelis, _1598.

1576-1598 Gouda.

Jacobi, Petrus

1596-1604 Ameide.

Jansz., Lucas

1592-1594 Gouda. Afgezet. 1594-1602 Waddinxveen.

Johannis, Anthonis

1591-1605 Krimpen aan de Lek.

Leydecker, Wilhelmus Gerhardi, _1580.

1575 Westmaas; 1576-1580 Gouda.

Neomagus (Rapenborch), Arnoldus Gerhardi, _ na 1626.

1610-1619 Bergambacht en Ammerstol. Afgezet.

Piscator (Visscher), Bartholomeus Nicolai, omstreeks 1591-1667

1616-1619 Terheijden; 1619-1636 Gouda. Afgezet. 1637-1639 Reeuwijk; 1639-1667 Culem­borg.

Poppius, Eduardus, (1577-1624)

1599-1607 Amstelveen; 1607-1619. Afgezet. Remonstrants predikant.

Raedt (Radaeus), Adrianus Livini de, _1636.

1613-1616 Oosterhout; 1613-1616 Stolwijk; 1620-1623 Fijnaart; Jutphaas 1623-1626; Tiel 1626-1633; 1633-1636 Arnhem.

Raedt (Radaeus), Livinus Janz. de, (1560-omstreeks 1622)

1595-1603 Middelie en Kwadijk; 1603 Westmaas; 1603-1608 Ridderkerk; 1608-1617 Oude­water; 1617-1620 Haastrecht. Afgezet

Rosaeus, Clemens, _ 1617.

1576-1578 Klaaswaal; 1578-1579 Bergambacht en Ammerstol; 1579-1580 Lekkerkerk; 1580-1617 Lekkerkerk en Krimpen aan de Lek.

Rosaeus, Henricus Clementsz., omstreeks 1575-1637.

1598-1600 Berkenwoude; 1600-1602 Overschie; 1602-1607 Friemersheim (Meurs); 1607-1616 ‘s-Gravenhage. Politiek afgezet; 1618-1637 ‘s-Gravenhage.

Rosaeus, Johannes Clementsz., (1590-1658)

1617-1623 Lekkerkerk; 1623-1627 Oene. Afgezet. 1637-1558 Zijderveld.

Rodbeck, Stephanus

1592-1596 Meerkerk

Sibrandi, Fredericus

1605-1609 Heicop.

Steenwijck (Luytjens), Henricus Lucasz. van, _ 1594.

1578-1581 Ameide; 1581-1587 Rockanje; Goudswaard en Piershil 1587-1590. Afgezet; 1592 Etersheim; 1592-1594 Zwartsluis.

Tayus, Johannes

1616-1619 Nieuwerkerk aan de IJssel; Nieuwpoort 1619-1630.

Thombergius, Herboldus, omstreeks 1567-1625

1598-1619 Gouda. Afgezet. 1621 Remonstrants predikant Gouda.

Venraedt, Caspar

1584-1587 Meerkerk

Venrodius (Venroy), Joannes

1580 Meerkerk

Vitellus (Kelffken), Johannes

1589-1591 Meerkerk

Vogelsang, Ludgerus, omstreeks 1565-1641.

1594-1598 Zwartsluis; 1598-1605 Oldenzaal; 1605-1608 Ameide; 1608-1641 Vianen.

Wal, Wilhelmus van der, _ 1617.

1586-159. Lienden; 159.-1598 Wadenoyen; 1598-1603 Heicop; 1603 Andel; 1603-1617 Noordeloos.

Welsingius, Isaacus

1606-1614 Amerongen; 1614-1615 Haastrecht; 1615-1619 Hoorn. Afgezet. Remonstrants predikant.

Wittius, Everhardus Gualtheri (Evert Woutersz.), _ 1609.

1577-1579 Abbenbroek; 1579-1592 Gouda; 1592-1595 Voorschoten; 1595-1597 Noordwol­de; 1597-1598 Benschop; 1598-1609 IJsselstein.


[1] ‘Sijn praeses ende scriba beyde gecontinueert’.[2] ‘Sijn praeses ende scriba beyde gecontinueert’.

[3] I.m.: ‘Cupi versouc’.

[4] Het betreft het voerzoek van Cupus om hem alle synodale acta ter hand te stellen voor zijn ‘werck d’welc hij voorgenomen heeft te maken van den stant der Reformatie in Neder­lant’. De synodale gedeputeerden willen dit werk eerst inspecteren. Reitsma, Van Veen, III, 231-232.

[5] Arnoldus Gerardi Neomagus

[6] Willem van Zuylen Nijevelt, heer van Bergambacht en Aartsberge.

[7] Henricus Arnoldi van der Linde.

[8] Bedoeld zijn hier de visitatoren.

[9] De aanhef vermeldt verder: ‘ende dat bij David Timmermans’.

[10] De synode doelde op predikanten ‘die suspect sijn in leere ofte leven, ofte uut geen wel gereformeerde plaetsen comen ende namentlick uut het Sticht van Utrecht’. Reitsma, Van Veen, III, 171.

[11] Aanhef vermeldt verder: ‘ende dat bij Johannem Bachusium’.

[12] I.m.: ‘Nota’.

[13] I.m.: ‘Nota’.

[14] I.m.: ‘Nota’.

[15] De aanhef vermeldt verder: ‘bij Petrum Valck’.

[16] I.m.: ‘Nota, et vide litterae testimoniales Theodori Herberti 11 julii 1606’.

[17] Collectie Arent Cornelisz!!

[18] I.m.: ‘Litterae Selkart’.

[19] I.m.: ‘ende Ruth Huygen ouderlinck’

[20] In het opschrift staat vermeld: ‘gehouden in boomgaert in de cruijskercke in Schoonho­ven’.

[21] De acta van de vergadering zijn niet door scriba Rosaeus in het net uitgeschreven, maar door Tayus.

[22] In de aanhef staat: ‘Acta classis ordinaria, gehouden tot Oudewater op den xxiiien april ende door absentie van eenige broederen verleijt tot Ouwerkerck op den xxiiii april 1618’.

[23] Abraham Jacobi Snoeck, predikant te Wijk (NB) 1616-1622.

[24] De bijdrage van Krimpen is later met een ander handschrift toegevoegd.

[25] Bij het totaal is de later toegevoegde bijdrage van Krimpen niet meegeteld.

[26] In het opschrift staat verder vermeld: ‘in der kercken consistoriekamer’.

[27] Doorgehaald is ‘onse hooftstadt van de classe’.

[28] I.m.: ‘kerckenraet tot Stolwyck by de classe genomineert’.

[29] In de aanhef is toegevoegd: ‘(door toelatinghe van de classicale vergaderijnghe, ter begeerte van Levino Radeo)’.

[30] Bartholomeus Nicolai Piscator

[31] Doorgehaald is hier de volgende zin: ‘datter geen diakonen en syn, maer door de arm­meesteren sonder kennisse van den kerckenraet ter believen van den schoudt de aelmoessen gedistribueert werden’.

Dit bericht is geplaatst in Bronnen. Bookmark de permalink.

Reacties zijn gesloten.